H? Quy?n
H? Quy?n v?i b?c c?u thang đi len khan đai
Ten
Ten chinh xac	H? Quy?n
V? tri đ?a ly
V? tri	Qu?n th? di tich c? đo Hu?
Ki?n truc
Ki?u dang ki?n truc	đ?u tr??ng vanh kh?n
L?ch s? va s? qu?n ly
Ngay xay d?ng	1830
Ng??i xay d?ng	vua Minh M?ng

H? Quy?n ( ch? Han 虎圈) la m?t di tich trong qu?n th? di tich c? đo Hu? , t?a l?c t?i đ?a ph?n thon Tr??ng đa, ph??ng Th?y Bi?u , thanh ph? Hu? , n?i đay la m?t chu?ng nuoi h? va la m?t đ?u tr??ng đ?c đao ma co th? khong h? co ? b?t c? n?i đau tren th? gi?i. ^[1] D??i tri?u Nguy?n đay la đ?u tr??ng c?a nh?ng cu?c t? chi?n gi?a voi va h? nh?m t? th?n trong ngay h?i va ph?c v? nhu c?u gi?i tri tieu khi?n cho vua, quan l?i va ng??i dan. ^[2]

L?ch s? hinh thanh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr??c khi H? Quy?n đ??c xay d?ng, nh?ng tr?n đ?u gi?a voi va h? đ??c t? ch?c s?m nh?t co t? li?u ghi chep l?i la vao th?i cac chua Nguy?n va đ??c t? ch?c ? đ?o Da Vien tren song H??ng . Vao n?m 1750, chua Nguy?n Phuc Khoat cung v?i tri?u th?n đi tren 12 chi?c thuy?n đ?n hon Da Vien đ? xem m?t cu?c đ?u "vo ti?n khoang h?u" gi?a voi va h?. đay co l? la tr?n đ?u kh?ng khi?p va đ?m mau nh?t trong l?ch s? vi t? luc b?t đ?u cho đ?n k?t thuc, 40 con voi đa tan sat 18 con h? đ??c th? ra đ? lam v?t t? th?n trong ngay h?i. ^[3]

Th?i cac vua Nguy?n, khi ch?a co m?t đ?u tr??ng rieng đ? đ?m b?o an toan, nh?ng cu?c đ?u gi?a voi va h? v?n đ??c t? ch?c va đ??c xem la nh?ng ngay h?i l?n c?a tri?u đinh va dan chung. Giai đo?n đo, co nh?ng s? c? x?y ra nh? d??i th?i vua Gia Long , trong m?t tr?n đ?u đ??c t? ch?c ? tr??c Kinh Thanh, m?t con h? đa nh?y len tat ng??i qu?n t??ng r?i xu?ng đ?t va ong đa b? chinh con voi do minh hu?n luy?n d?m ch?t.

Th?i Minh M?ng , nhan ngay l? T? Tu?n đ?i Khanh (n?m 1829 ), vua ng? thuy?n r?ng xem m?t tr?n đ?u gi?a voi va h? ? ben b? B?c song H??ng. Trong khi giao đ?u, h? đa lao ra va b?i v? phia thuy?n r?ng. Vua Minh M?ng k?p dung con sao đ?y lui đ??c con h? va nh? v?y, quan quan m?i k?p cheo thuy?n đ?n gi?t ch?t h? gi?a dong song c?u vua k?p th?i.

Do nh?ng s? c? nay, n?m Minh M?ng th? 11 (1830), vua đa ch?n vung đ?t ? thon Tr??ng đa, lang Nguy?t Bi?u, n?m v? phia Tay Kinh Thanh đ? xay d?ng m?t đ?u tr??ng kien c? nh?m t? ch?c nh?ng cu?c đ?u noi tren đ??c an toan.

C?u truc [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H? Quy?n la m?t đ?u tr??ng l? thien co dang hinh vanh kh?n. Vong thanh trong cao 5,80m; vong thanh ngoai 4,75m. Thanh ngoai nghieng t?o ki?u chan đ?; chu vi t??ng ngoai la 140m, đ??ng kinh long ch?o la 44m. Khan đai vua ng?i quay m?t v? h??ng đong nam c?a đ?u tr??ng, đ??c xay cao h?n so v?i cac v? tri xung quanh. Ben trai khan đai la h? th?ng b?c c?p đi len g?m 24 c?p danh cho vua va đinh th?n. Ben ph?i khan đai co m?t h? th?ng b?c c?p khac xay t??ng t? danh cho cac quan, binh linh va than hao nhan s?. M?t trong cao h?n m?t ngoai, day trung binh 4,50m. đ?i di?n v?i khan đai co n?m cai chu?ng nh?t h?, san đ?u la m?t th?m c? hinh tron.

Ngoai thanh co m?t c?a cao 8 th??c 7 t?c , r?ng 4 th??c 5 t?c co hai canh c?a b?ng g? ma đ? lam b?ng phi?n đa thanh, tren c?a co ghi ch? "H? Quy?n" , voi đ??c đ?a vao san đ?u b?ng l?i c?a nay. Vong t??ng thanh ben ngoai cach kho?ng co h? th?ng thoat n??c v?i hoa v?n hinh m?t h?, co t?t c? la 2 l?i d?n len khan đai b?ng cac b?c đa, m?t l?i danh rieng cho vua va qu?c thich đ?i th?n, m?t l?i danh cho danh cho quan ch?c va binh linh.

T? ch?c tr?n đ?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vi?c t? ch?c cac cu?c đ?u gi?a voi va h? ban đ?u co m?c đich ren luy?n tinh chi?n đ?u cho voi, v? sau nh? la m?t lo?i hinh gi?i tri tieu khi?n. Trong ngay thi đ?u, dan chung va h??ng ch?c quanh vung đ?t h??ng an, l? v?t tren đo?n đ??ng vua đi qua. đ?u tr??ng đ??c trang tri b?i nghi tr??ng, c?, l?ng. Co m?t đ?i linh m?c ao đ? đ?i non s?n, c?m khi gi?i nghiem trang cung kinh đ?ng hai ben đ??ng t? đ?u tr??ng đ?n b?n song.

đung gi? Ng?, vua ng? thuy?n r?ng t? Nghenh L??ng đinh , d?c theo song H??ng đ? len b?n Long Th?. Vua len ki?u che b?n l?ng va b?n tan vang, đi tr??c la Ng? lam quan, Th? v? c?m c? Tam tai, c? Ng? hanh, c? Nh? th?p bat tu, g??m tu?t tr?n; ti?p theo la đ?i nh?c cung đinh.

D??i tri?u Nguy?n , nh?ng tr?n t? chi?n gi?a voi va h? thong th??ng m?i n?m t? ch?c m?t l?n. Tr??c m?i tr?n đ?u, h? đ?u b? c?t nanh, b? vu?t, cho nen voi luon gi?t ch?t va cha nat h?.

Tr?n đ?u cu?i cung đ??c ghi nh?n d??i tri?u Nguy?n, do vua Nguy?n la ng??i t? ch?c, c?ng la ng??i đi?u khi?n, v?a la khan gi? r?t nhi?t tinh c? v? cho tr?n đ?u đ??c t? ch?c vao n?m 1904 d??i tri?u vua Thanh Thai . đay c?ng la m?t tr?n đ?u h?p d?n, đ?y k?ch tinh đ??c nhi?u ng??i đ??ng th?i ch?ng ki?n va mo t? k?. Theo bai H? Quy?n trong cu?n "Qu?n th? di tich Hu?", tac gi? Phan Thu?n An, Nha xu?t b?n Tr? 2007, trang 293-299, đ? c?p: Voi cai b??c vao đ?u tr??ng co v? hien ngang, đi qua đi l?i tr??c m?t c?p khong m?t chut s? hai, vua Thanh Thai khen: "con nay can đ?m l?m". Nh?ng b?ng ch?c, c?p nh?y len tran voi, voi h?t m?nh, c?p r?i xu?ng. C?p l?i nh?y len b?u vao ch? c?. Voi t?c gi?n, r?ng len, v?t ch?y đ?n dung đ?u đ?y m?nh c?p vao thanh đ?u tr??ng, dung s?c m?nh ngan can v?a huc, v?a ep th?t sat. Khi voi ng?ng đ?u len, c?p te xu?ng đ?t, voi dung chan cha c?p đ?n ch?t...

Ph?c d?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? cu?i n?m 2019, Trung tam Di tich c? đo Hu? đa ti?n hanh trung tu v?i cac h?ng m?c nh? h? th?ng t??ng thanh, b?c c?p, h? th?ng rong r?c g? m? c?a cac chu?ng h?... Vi?c trung tu nay đ?n đ?u n?m 2022, c? b?n đa hoan thanh. ^[4]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Bai H? Quy?n. Sach Ki?n Truc Co đo Hu? c?a tac gi? Phan Thu?n An, Nha xu?t b?n đa N?ng 2007
• Qu?n th? di tich Hu?, tac gi? Phan Thu?n An, Nha xu?t b?n Tr? 2007
• H? Quy?n L?u tr? 2008-04-11 t?i Wayback Machine tren trang web Trung tam b?o t?n di tich C? đ? Hu?.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Lang Th?y Ba
• Khong ?nh H? Quy?n