Han qu?c Chu?n Cat Nh?

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Han qu?c Chu?n Cat Nh?
Ten b?n ng?
  • 準?爾汗國
1634?1758
Đế quốc Chuẩn Cát Nhĩ (khoảng 1750) (đường viền màu lam)
đ? qu?c Chu?n Cat Nh? (kho?ng 1750) (đ??ng vi?n mau lam)
V? th? Lien minh
Th? đo M?t kinh đo t?i Ghulja . [1]
Ngon ng? thong d?ng Ngoa L?t
Ton giao chinh
Ph?t giao
Chinh tr?
Chinh ph? Quan ch?
Han hay Khong Tayiji  
L?p phap Phong t?c t?p quan
B? lu?t Mong C?-Oirat
L?ch s?
Th?i k? Th?i c?n đ?i
? Thanh l?p
1634
? 1619
Ghi chep đ?u tien c?a Nga v? Khara Khula
? 1678
Cat Nh? đan nh?n t??c hi?u Boshogtu khan t? đ?t-l?i L?t-ma t? 5
? 1688
Chu?n Cat Nh? xam l??c Khalkha
? 1755
Nha Thanh xam chi?m Chu?n Cat Nh?
? Gi?i th?
1758
Ti?n than 		K? t?c
Lien minh B?n Oirat
Han qu?c Sat H?p đai
Nha Thanh
đ? qu?c Nga
Hi?n nay la m?t ph?n c?a   Trung Qu?c

  Mong C?
  Kazakhstan
  Nga

  Kyrgyzstan


Chu?n Cat Nh? Han qu?c ( ch? Han : 準?爾汗國) hay Han qu?c Zunghar , la m?t đ? qu?c du m?c tren th?o nguyen chau A. Han qu?c n?m tren khu v?c đ??c g?i la Dzungaria va tr?i dai t? c?c tay c?a V?n Ly Tr??ng Thanh đ?n mi?n đong Kazakhstan hi?n nay, va t? mi?n b?c Kyrgyzstan hi?n nay đ?n mi?n nam Siberia , ph?n l?n lanh th? c?a Han qu?c nay thu?c đ?a gi?i Tan C??ng .

N?m 1678 , Cat Nh? đan nh?n t??c hi?u Boshogtu Khan t? đ?t Lai L?t Ma . đi?u nay đa kh?ng đ?nh ng??i Zunghar la b? t?c lanh đ?o m?i c?a ng??i Oirat (V? L?p đ?c, Mong C? Tay). Tuy nhien, nh?ng ng??i lanh đ?o Zunghar mang t??c hi?u Khong Tayiji (b?t ngu?n t? t??c hi?u "Hoang thai t?") trong khi đ?t n??c c?a h? th??ng đ??c g?i la Han qu?c Zunghar. [2] Sau cai ch?t c?a Galdan Boshogtu Khan va Tsewang Rabtan , Han qu?c suy s?p va b? nha Thanh sap nh?p vao n?m 1756-59.

T? nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu?n Cat Nh? han qu?c
Ten ti?ng Trung
Ph?n th? 準?爾汗國
Gi?n th? 准??汗?
Ten Tay T?ng
Ch? T?ng ???????????
Ten ti?ng Mong C?
Ti?ng Mong C? ????? ?????? ??????? ????
jegun γar-un qaγan-tu ulus
Ten ti?ng Duy Ngo Nh?
Ti?ng Duy Ngo Nh?
??????
Jongghar

T? "Dzungar" pha tr?n gi?a jegun , ngh?a la "trai" hay "đong" va γar ngh?a la "quy?n hanh" hay "che ch?". (Trong ti?ng Mong C? , "trai" ngh?a la "đong" va "ph?i" ngh?a la "tay", t??ng ?ng v?i nhin v? phia nam). Vung Dzungaria co ngu?n g?c ten g?i t? lien minh nay. M?c du ng??i Zunghar ? phia tay c?a ng??i Mong C? đong (Khalkha), ngu?n g?c ten g?i c?a h? đ??c cho la do tren th?c t? h? đ?i di?n cho ph?n t? c?a ng??i Oirat .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Net chinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Han qu?c Zunghar đ??c chu y đ?n nhi?u vi đay la đ? qu?c du m?c th?o nguyen cu?i cung va ?nh h??ng c?a no t?i ti?n trinh banh tr??ng v? phia tay c?a nha Thanh. Kho?ng 1620, ng??i Oirat ti?n đ?n th?ng nh?t t?i Dzungaria . Vao kho?ng n?m 1680, h? chinh ph?c long ch?o Tarim ? phia nam. N?m 1688, Galdan đanh b?i ng??i Khalkha (Khach Nh? Khach hay Mong C? đong), nhi?u ng??i trong s? đo ch?y v? phia đong nam đ?n N?i Mong va tr? thanh th?n dan c?a ng??i Man . N?m 1696, ng??i Man đanh b?i Galdan g?n Ulan Bator , đu?i ong v? phia tay va gianh l?y quy?n ki?m soat đ?i v?i Ngo?i Mong . N?m 1717, Tsewang Rabtan c? m?t đ?i quan đ?n Tay T?ng, ng??i Man đ?y lui ng??i Zunghar va thi?t l?p quy?n b?o h? t?i Tay T?ng. N?m 1750-57, ng??i Man t?n d?ng th?i c? Zunghar đang co n?i chi?n đ? chinh ph?c Dzungaria va tieu di?t m?t ph?n l?n dan c?. Ng??i Man ti?n v? phia nam va sap nh?p long ch?o Tarim vao n?m 1759, nh? v?y, ng??i Man cu?i cung đa hoan toan ki?m soat đ??c vung bien gi?i phia tay c?a Trung Qu?c hi?n nay.

Ngu?n g?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng ng??i lanh đ?o c?a ng??i Zunghar thu?c dong doi Choros va t? coi minh la h?u du? c?a cac taishi Oirat la Toghoon (m?t 1438) va Esen Tayisi (cai tr? 1438-54). Vao luc b?t đ?u th? k? 17, m?t lanh đ?o tr? tu?i ten la Khara Khula đa n?i len đ? th?ng nh?t ng??i Oirat ti?n đanh Sholui Ubashi Khong Tayiji , Altan Khan đ?u tien c?a ng??i Khalkha, đay la ng??i đa xua đu?i ng??i Oirat kh?i que h??ng c?a h? ? vung Kobdo t?i tay b?c Mong C? ngay nay. [3] Vao đ?u th?i k? cai tr? c?a minh, Khara Kula đa th?ng nh?t cac th? t?c Choros, Dorbod va Khoid , t?o thanh m?t dan t?c Zunghar. Trong cac cu?c chi?n tranh ch?ng ng??i Khalkha vao th?p nien 1620, ong đa gianh đ??c chi?n th?ng quy?t đ?nh. Que h??ng c?a ng??i Oirat n?m d??i s? th?ng tr? c?a Jasaghtu Khan c?a ng??i Khalkha. Vao n?m 1623, lien minh Oirat đa gi?t ch?t Ubashi Khong Tayiji va b?o v? đ??c n?n đ?c l?p c?a minh. Vao luc đo, ch? co Torobaikhu , m?t lanh đ?o c?a th? t?c Khoshud la co th? tuyen b? minh la " Han " trong khi Baatur Dalai Taishi c?a th? t?c Dorbod đ??c coi la tu tr??ng Oirat m?nh nh?t. Con trai c?a Khara Khula la Baatur Khung Taiji (m?t 1653) đa tham gia cu?c vi?n chinh Tay T?ng do Gushi Khan Torobaikhu lanh đ?o vao n?m 1636-42. [4] Sau khi Baatur tr? v? Dzungaria v?i t??c hi?u Erdeni (do đ?t-l?i L?t-ma ban cho) va nhi?u chi?n l?i ph?m, ong đa ti?n hanh ba cu?c vi?n chinh ch?ng l?i ng??i Kazakh (Cap Tat Kh?c). V?i cac cu?c nh?p c? c?a ng??i Torghud , ng??i Khoshud va ng??i Dorbod t? n?m 1630 đ?n 1677, s?c m?nh c?a ng??i Zunghar đ??c t?ng c??ng t?i Zungaria.

N?m 1653, Sengge k? v? cha la Baatur Khung Taiji đ? tr? thanh lanh đ?o Zungharia, tuy nhien m?t tranh ch?p n?i b? gi?a ong va ng??i anh em trai khac m? la Chechen Tayiji đa n? ra va thu hut s? tham gia c?a ng??i Khoshuud . [5] T? n?m 1657 tr? đi, con trai c?a Senge la Amin-Dara va Galdan ph?i đ?i m?t v?i nh?ng ch?ng đ?i t? nh?ng anh em trai cung cha khac m?. đ??c Ochirtu Khan c?a ng??i Khoshuud giup s?c, xung đ?t ch?m d?t v?i th?ng l?i c?a Sengge vao n?m 1661. Vao n?m 1667, ong b?t đ??c Erinchin Lobsang Tayiji , v? Altan Khan th? ba va c?ng la cu?i cung. Tuy nhien, chinh ong l?i b? cac ng??i anh em khac m? la Chechen Tayiji va Zotov gi?t h?i trong m?t cu?c chinh bi?n vao n?m 1670. [6]

Ng??i em trai c?a Sengge la Galdan ngay l?p t?c t? Tay T?ng h?i qu?c đ? tr? thu Chechen. La m?t s? t?ng Ph?t giao , Galdan đa đ?n Tay T?ng vao n?m 13 tu?i va đ??c tu h?c d??i s? ch? d?y c?a Ban-thi?n L?t-ma th? 4 va đ?t-l?i L?t-ma th? 5. Lien minh v?i Ochirtu Sechen c?a th? t?c Khoshuud, Galdan đanh b?i Chechen va đ?y Zotov ra kh?i Zungharia. Tuy nhien, hai con trai c?a Sengge la Sonom Rabdan and Tsewang Rabtan đa n?i lo?n ch?ng l?i ong, song cu?i cung c? hai đ?u b? tieu di?t. N?m 1671, đ?t-l?i L?t-ma ban t??c hi?u Han cho Galdan. M?c du Galdan đa c??i Anu-Dara, chau gai c?a Ochirtu, song ong ta l?i b? cu?n vao xung đ?t v?i ng??i ong c?a v? minh. Lo ng?i tr??c ?nh h??ng c?a Galdan, Ochirtu đa nh?n đ??c tr? giup t? ng??i chu c?a Galdan va c?ng la kinh đ?ch, Choqur Ubashi, ong la ng??i đa t? ch?i cong nh?n t??c hi?u han c?a Galdan. Chi?n th?ng tr??c Ochirtu đa khi?n Galdan đ?t đ??c quy?n ba ch? đ?i v?i ng??i Oirat. Vao n?m sau, đ?t-l?i L?t-ma đa trao t??c hi?u cao nh?t Boshoghtu (hay Boshughtu) cho ong, [7] Galdan th?ng nh?t toan b? cac th? t?c Oirat t?i Zungaria va mi?n tay Mong C?.

Chinh ph?c long ch?o Tarim va chi?n tranh v?i ng??i Trung A [ s?a | s?a ma ngu?n ]

?nh Ph?t va cau th?n chu ti?ng T?ng tren đa g?n Almaty

Naqshbandi Sufi Imam đa thay th? Sat H?p đai Han vao đ?u th? k? 17. H? đa đanh b?i Afaq Khoja va ng??i nay đa yeu c?u đ?t-l?i L?t-ma giup đ? quan s? vao n?m 1677. V?i danh ngh?a th?c hi?n yeu c?u nay, Galdan đa l?t đ? Naqshbandu va đ?a Afaq Khoja tr? thanh ng??i lanh đ?o c?a ong t?i đay. [8] Galdan đa ra l?nh r?ng ng??i Turkestan co th? đ??c xet s? b?ng lu?t c?a rieng h? ngo?i tr? cac tr??ng h?p gay ?nh h??ng đ?n đ? qu?c Zunghar. Ng??i Zunghar gi? quy?n ki?m soat long ch?o Tarim cho t?i n?m 1757.

Vao n?m 1680, ng??i Khirgiz đen đa đ?t kich Moghulistan va chi?m Yarkent . Cac c? dan Yarkent yeu c?u Galdan giup đ?. Han qu?c Zunghar sau đo đa chinh ph?c Kashgar va Yarkend; va Galdan đ??c cac c? dan l?a ch?n lam ng??i lanh đ?o c?a h?. [9] N?m sau, ong xam chi?m len phia b?c c?a day nui Tengeri t?i Kazakhstan hi?n nay; song th?t b?i trong vi?c chi?m thanh ph? Sairam. Cu?i cung ong đa co th? chinh ph?c đ??c Turfan va Hami vao n?m sau. [10] N?m 1683, quan c?a Galdan d??i quy?n Tsewen Rabtan đa đ?n Tashkent va Syr Darya va đe b?p hai đ?i quan c?a ng??i Kazakh. Sau đo Galdan đa khu?t ph?c ng??i Khirgiz đen va tan pha thung l?ng Fergana .

T? n?m 1685, quan c?a Galdan đa t?n cong m?nh ng??i Kazakh. Trong luc t??ng Rabtan chi?m thanh Taraz, đ?i quan chinh c?a ong đa bu?c ng??i Kazakh ph?i di c? v? phia tay. [11] N?m 1698, ng??i k? v? c?a Galdan la Tsewen Rabtan đa v??n đ?n h? Tengiz va Turkestan, ng??i Zunghar ki?m soat Zhei-Su Tashkent cho đ?n n?m 1745. [12]

Kinh đ?ch v?i ng??i Khalkha [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ban đ?u, ng??i Oirat va ng??i Khalkha n?m trong m?t lien minh, rang bu?c b?i cac đi?u kho?n c?a b? lu?t Mong C?-Oirat. [13] đ? th?t ch?t lien minh nay, Galdan đa c? g?ng lien minh v?i Zasaghtu Khan Shira, ng??i đa b? m?t m?t ph?n cac th?n dan vao tay Tushiyetu Khan Chakhundorji, va chuy?n cung đi?n c?a ong đ?n g?n day nui Altai . Tushiyetu Khan đa t?n cong canh h?u c?a ng??i Khalkha va gi?t ch?t Shira vao n?m 1687. Galdan đa phai quan d??i quy?n ch? huy c?a em trai Dorji-jav t?n cong Tushiyetu Khan vao n?m sau, nh?ng h? cu?i cung đa b? th?t b?i va Dorji-jav đa b? gi?t ch?t trong tr?n đanh k? ti?p. Chakhundorji đa gi?t ch?t Degdeehei Mergen Ahai c?a Zasaghtu Khan khi ng??i nay tren đ??ng đ?n ch? Galdan. Tri?u đinh nha Thanh đa can thi?p va đinh l?i vi?c cac quy t?c Mong C? t?p h?p l?i trong m?t h?i ngh?.

đ? bao thu cho cai ch?t c?a em trai va m? r?ng ?nh h??ng c?a minh v?i cac khu v?c khac c?a ng??i Mong C?, Galdan đa co s? chu?n b? chi?n l??c cho m?t cu?c chi?n v?i ng??i Khalkha. Galdan thi?t l?p quan h? h?u h?o v?i ng??i Nga , th? l?c đang co chi?n tranh v?i Tushiyetu Khan t?i cac lanh th? g?n h? Baikal ? mi?n b?c Khalkha. Co l?i ich chung trong vi?c đanh b?i ng??i Khalkha, c? Galdan va ng??i Nga đ? đ?ng th?i t?n cong Khalkha va chinh ph?c h?u h?t lanh th? Khalkha. đ??c v? trang v?i cac lo?i sung c?m tay mua t? ng??i Nga, Galdan đa t?n cong vung đ?t c?a Zasaghtu Khan cu?i cung, va ti?n đ?n lanh đ?a c?a Chakhundorji. Ng??i Cossack Nga trong luc đo đa t?n cong va đanh b?i 10.000 quan Khalkha g?n h? Baikal . Sau hai tr?n đanh đ?m mau v?i ng??i Zunghar g?n Tu vi?n Erdene Zuu va Tomor, Chakhundorji cung con trai ong ta la Galdandorji đa ch?y tr?n đ?n song Ongi .

Ng??i Zunghar chi?m đ??c que h??ng c?a ng??i Khalkha va bu?c Jibzundamba Zanabazar ph?i b? tr?n. Nha Thanh đa cho c?ng c? cac ti?n đ?n quan s? phia b?c va khuy?n khich ng??i Khalkha ch?ng l?i Galdan. Sau khi c?ng c? quan l?c, Tushiyetu Khan Chakhundorji đa t?n cong ng??c ng??i Zunghar, va đanh nhau v?i đ?i quan nay g?n h? Olgoi vao ngay 3 thang 8 n?m 1688. Ng??i Oirat chi?n th?ng sau m?t tr?n chi?n keo dai ba ngay. Cu?c chinh ph?c lanh th? ng??i Mong C? Khalkha c?a Galdan đa khi?n cho Zanabazar va Chakhundorji th?n ph?c tri?u đinh nha Thanh vao thang chin.

Chi?n tranh Oirat-Man Chau l?n th? nh?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?i chi?n th?ng n?m 1688, Galdan đa đ?y ng??i Khalkha vao vong tay c?a nha Thanh va khi?n ong tr? thanh m?t m?i đe d?a quan s? đ?i v?i ng??i Man. Khong may cho Galdan, Hoang đ? Khang Hy la m?t ng??i m?nh m? va thi?n chi?n. N?m 1690, quan Man va quan Zunghar đa chi?n đ?u trong m?t tr?n đanh b? t?c va Galdan rut lui v? ph??ng b?c. Tr?n chi?n di?n ra t?i Ulan Butong, cach 350 km v? chinh b?c c?a B?c Kinh g?n ngu?n phia tay c?a Lieu Ha t?i c?c nam c?a đ?i H?ng An L?nh . V?n đ? trong t?t c? cac cu?c chi?n du m?c nay la ? ch? ng??i Man đa khong th? duy tri m?t đ?i quan tren th?o nguyen. N?u ng??i Man c? m?t đ?i quan đ?n thi nh?ng ng??i du m?c s? t?m th?i rut ch?y va h? tr? l?i khi quan Man c?n ngu?n l??ng th?o. N?m 1696, Galdan ? th??ng l?u song Kerulen t?i phia đong Ulan Bator, cach kho?ng 700 km ? phia tay b?c c?a B?c Kinh. K? ho?ch c?a Khang Hy la đich than d?n m?t đ?i quan ti?n v? phia tay b?c đ?n ch? Galdan trong khi c? m?t đ?i quan th? hai ti?n v? phia b?c t? vung Ordos đ? ch?n đ??ng thoat c?a Galdan. Khang Hy đ?n Kerulen, th?y Galdan đa đi va cho quan quay tr? l?i do thi?u ngu?n ti?p t?. Trong cung ngay ma Khang Hy tr? v? (12/6), Galdan đa ph?m ph?i sai l?m khi l?t vao vong đ?i quan Thanh ? phia tay (t? Ordos len) va b? đanh b?i ? Zuunmod g?n th??ng du song Tuul , phia đong c?a Ulan Bator. V? c?a Galdan, Hoang h?u Anu , b? gi?t ch?t va quan Man đa thu gi? đ??c 20.000 gia suc va 40.000 c?u. Galdan ch?y tr?n cung v?i 40 hay 50 linh. Ong t?p h?p m?t vai ngan ng??i đi theo, song nh?ng ng??i nay b? b? l?i do thi?u l??ng th?c. Ngay 4 thang 4 n?m 1697, ong qua đ?i đ?t ng?t t?i khu v?c day nui Altai g?n t?nh Khovd hi?n nay khi đang ? cung 300 ng??i trong m?t hoan c?nh bi ?n. K? v? ong la Tsewang Rabtan, m?t ng??i đa n?i d?y ch?ng ong.

Can thi?p t?i Tay T?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac nha n??c Zunghar va Kalmyk (m?t m?nh b?n đ? đ? qu?c Nga d??i th?i Pyotr đ?i đ?, m?t quan nhan Th?y đi?n v? vao kho?ng n?m.1725).

Ng??i Zunghar d??i s? lanh đ?o c?a anh em c?a Tsewang Rabtan la Tsering Dondup đa xam l??c Tay T?ng, luc b?y gi? đang do b? l?c Khoshut th?ng tr?. V? đ?t-l?i L?t-ma th? n?m đa khuy?n khich cac l?t-ma ng??i Mong C? ng?n c?n b?t c? l?i d?y nao khong ph?i c?a phai dGe-lugs-pa trong c?ng đ?ng ng??i Mong C?. Ng??i Zunghar s?m sau đo b?t đ?u c??p pha Lhasa , lam m?t đi thi?n c?m ban đ?u c?a ng??i T?ng đ?i v?i h?. Hoang đ? Khang Hy đa tr? đ?a vao n?m 1718, song cu?c vi?n chinh c?a ong b? ng??i Zunghar đanh b?i khong xa Lhasa. [14]

Nhi?u Nyingmapa va Bonpo đa b? hanh quy?t va ng??i T?ng đ?n ch? chinh quy?n Zunghar b? b?t ph?i đ?t l??i ra ngoai đ? cho ng??i Zunghar co th? phat giac n?u m?t ai đo ni?m th?n chu. [15] Thoi quen dinh l??i ra ngoai đ? t? long ton tr?ng khi chao h?i ai đo v?n la m?t net trong v?n hoa T?ng cho đ?n th?i gian g?n đay.

Hoang đ? Khang Hy g?i đ?n m?t đ?i vi?n chinh th? hai va l?n h?n, quan c?a Tsewang Rabtan đa b? đu?i kh?i Tay T?ng vao n?m 1720 va đ?i quan vi?n chinh đ??c hoan nghenh nh? nh?ng ng??i gi?i phong. H? đ?a Kalzang Gyatso cung h? t? Kumbum đ?n Lhasa va ong đ??c l?p lam đ?t-l?i L?t-ma th? b?y vao n?m 1721. [16]

Chi?n tranh Oirat-Man Chau l?n th? hai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S?p đ? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V? Han cu?i cung c?a Zunghar, Dawaachi

Khi Galdan Tseren qua đ?i n?m 1745, ng??i Zunghar v?n hung m?nh. Han qu?c tuy v?y đa đ?t ng?t s?p đ?, nguyen nhan b?t ngu?n t? cac con trai c?a Galdan Tseren. [17] N?m 1749, con trai c?a Galden Tseren la Lamdarjaa đa chi?m l?y ngoi v? t? ng??i em trai. Tuy nhien ong sau đo l?i b? ng??i anh em h? la Dawaachi va quy t?c b? l?c Khoid la Amursanaa l?t đ?. Hai ng??i nay v? sau l?i đanh l?n nhau đ? tranh quy?n k? v?. N?m 1753, ba ng??i ba con c?a ng??i cai tr? b? l?c Dorbod đa đ?u hang nha Thanh, Amursanaa theo sau h?. Vao mua xuan n?m 1755, nha Thanh t?n cong Ghulja , va b?t gi? Han Zunghar. Amursana yeu c?u đ??c tuyen b? minh la Han Zunghar, song Hoang đ? Can Long ch? cho ong lam Han c?a ng??i Khoid, m?t trong b?n v? han c?a ng??i Oirat. Vao mua he, Amursana cung v?i Chingunjav lanh đ?o m?t cu?c n?i d?y ch?ng l?i tri?u đinh. Trong hai n?m ti?p theo, quan Man va quan Mong C? c?a nha Thanh đa pha h?y cac tan d? c?a Han qu?c Zunghar. V? lanh đ?o cu?i cung, Amursanaa đa n?i d?y ch?ng l?i nha Thanh va ch?y tr?n v? phia b?c đ? tim n?i n??ng nau ch? ng??i Nga . Amursana sau đo ch?t vi b?nh đ?u mua . Vao mua xuan n?m 1762, thi th? đong c?ng c?a ong đ??c đ?a t?i Kyakhta đ? ng??i Man xem. Ng??i Nga sau đo chon c?t thi th?, t? ch?i yeu c?u c?a ng??i Man mu?n hanh h? thi th?. [18] đ? k? ni?m chi?n th?ng, Can Long cho l?p T? h?p chua Ph? Ninh t?i Th?a đ?c vao n?m 1755.

Hoang đ? Can Long đa cho di chuy?n nh?ng ng??i Zunghar con l?i vao vung n?i đ?a va l?nh cho cac t??ng gi?t ch?t t?t c? nam gi?i t?i Barkol hay Tuc Chau , con ph? n? va tr? em đ??c phan cho cac binh linh nha Thanh. [19] [20] H?c gi? th?i nha Thanh Ng?y Nguyen ??c tinh r?ng t?ng dan s? Han qu?c Zunghar tr??c khi s?p đ? la 600.000 ng??i, hay 200.000 h?. Theo m?t trich d?n [21] [22] , Ng?y Nguyen vi?t r?ng 40% s? h? Zunghar b? ch?t do b?nh đ?u mua , 20% ch?y tr?n đ?n Nga hay cac b? l?c ng??i Kazakh , va 30% b? quan linh gi?t ch?t, sau nay khong con m?t yurt (l?u du m?c) nao trong m?t khu v?c r?ng hang nghin ly ngo?i tr? c?a nh?ng k? đ?u hang. [23] D?a tren s? li?u nay, Chu V?n Tr??ng vi?t r?ng 80% trong t?ng s? 600.000 ho?c h?n ng??i Zunghar b? tieu di?t do s? k?t h?p c?a b?nh t?t va chi?n tranh [24] , Michael Clarke mo t? đi?u nay "s? tieu di?t hoan toan khong ch? v?i nha n??c Zunghar ma con v?i ng??i Zunghar v?i v? th? la m?t dan t?c." [25] S? gia Peter Perdue quy vi?c sat h?i ng??i Zunghar la m?t chinh sach h?y di?t ro rang do Can Long đ?a ra song ong c?ng nh?n th?y m?t chinh sach khoan dung h?n sau gi?a n?m 1757 [22] . Mark Levene, m?t s? gia g?n đay quan tam nghien c?u v? v?n đ? di?t ch?ng, phat bi?u r?ng vi?c tieu di?t ng??i Zunghar la "Ng??i ta co th? cho đay la t?i di?t ch?ng đ?c bi?t ? th? k? 18"." [26]

Ng??i Man đa cho ng??i dan t? nh?ng n?i khac trong đ? qu?c nh?p c? đ?n vung đ?t hoang v?ng, nh?ng m?t th? k? sau cu?c n?i lo?n H?i giao l?i tan pha vung đ?t nay.

Lanh đ?o Han qu?c Zunghar [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Khara Khula , t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Erdeni Batur , t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Sengge , t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Galdan , t??c hi?u: Khong Tayiji, Boshogtu Khan
  • Tsewang Rabtan ( ????? ??????? ), t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Galdan Tseren , t??c hi?u: Khan
  • Tsewang Dorji Namjal , t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Lama-Darjaa , t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Dawaachi , t??c hi?u: Khong Tayiji
  • Amursana ( ????????? )

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ James A. Millward, Ruth W. Dunnell, Mark C. Elliott-New Qing imperial history, p.99
  2. ^ C.P.Atwood-Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p.622
  3. ^ Fred Walter Bergholz-The partition of the steppe, p.522
  4. ^ Henry Hoyle Howorth - History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: Part 1, p.595
  5. ^ Ed. Reuven Amitai-Preiss, David Morgan-The Mongol empire and its legacy, p.328
  6. ^ Autobiography of Dalai Lama V, Vol. Kha, fol 107b. II 5-6
  7. ^ Martha Avery -The Tea Road: China and Russia meet across the Steppe, p.104
  8. ^ Gertraude Roth Li - Manchu: a textbook for reading documents, p.318
  9. ^ Valikhanov, Ch. Ch. - The Russians in Central Asia, p.169
  10. ^ Baabar, Christopher Kaplonski, D. Suhjargalmaa - Twentieth century Mongolia, p.80
  11. ^ Michael Khodarkovsky - Where Two Worlds Met: The Russian State and the Kalmyk Nomads, 1600-1771, p.211
  12. ^ C.P. Atwood-Ibid, p.622
  13. ^ David Sneath-The headless state, p.183
  14. ^ Richardson, Hugh E . (1984). Tibet and its History . Second Edition, Revised and Updated, pp. 48-9. Shambhala. Boston & London. ISBN 0-87773-376-7 (pbk)
  15. ^ Norbu, Namkhai. (1980). "Bon and Bonpos". Tibetan Review , December, 1980, p. 8.
  16. ^ Richardson, Hugh E. (1984). Tibet and its History . Second Edition, Revised and Updated, pp. 48-9. Shambhala. Boston & London. ISBN 0-87773-376-7 (pbk)
  17. ^ C.P.Atwood-Ibid, 623
  18. ^ G. Patrick March,'Eastern Destiny: Russian in Asia and the Pacific, 1996, Chapter 12
  19. ^ 大?高宗純皇帝實錄, 乾隆二十四年
  20. ^ 平定準?爾方略
  21. ^ Lattimore, Owen (1950). Pivot of Asia; Sinkiang and the inner Asian frontiers of China and Russia . Little, Brown. tr.  126 .
  22. ^ a b Perdue 2005 , tr.  283 -287
  23. ^ Ng?y Nguyen , 聖武記 Thanh v? ky , quy?n.4. "計數十萬戶中，先痘死者十之四，繼竄入俄羅斯哈薩克者十之二，卒殲於大兵者十之三。除婦孺充賞外，至今惟來降受屯之厄?特若干戶，編設佐領?吉，此外數千里間，無瓦剌一?帳。"
  24. ^ Chu, Wen-Djang (1966). The Moslem Rebellion in Northwest China 1862-1878 . Mouton & co. tr. 1.
  25. ^ “Michael Edmund Clarke, In the Eye of Power (doctoral thesis), Brisbane 2004, p37” (PDF) . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 10 thang 4 n?m 2008 . Truy c?p ngay 13 thang 6 n?m 2012 .
  26. ^ Levene 2008 , tr.  188

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Perdue, Peter C . China Marches West: The Qing Conquest of Central Eurasia . Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press, 2005.
  • [Хойт С.К. http://www.lib.kalmsu.ru/text/TRUD/Hoit_SK/p001.pdf L?u tr? 2012-03-14 t?i Wayback Machine Последние данные по локализации и численности ойрат] // Проблемы этногенеза и этнической культуры тюрко-монгольских народов. Вып. 2. Элиста: Изд-во КГУ, 2008. стр. 136-157.
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Han_qu?c_Chu?n_Cat_Nh?&oldid=70067114 ”