| Bai vi?t ho?c đo?n nay
c?n ng??i am hi?u v? ch? đ? nay tr? giup bien t?p m? r?ng ho?c c?i thi?n
.
B?n co th? giup
c?i thi?n trang nay
n?u co th?. Xem
trang th?o lu?n
đ? bi?t them chi ti?t.
|
Vi?n Quy t?c
la th??ng ngh? vi?n trong
Qu?c h?i V??ng qu?c Lien hi?p Anh va B?c Ireland
v?i cac thanh vien xu?t than t? gi?i quy t?c (c?
quy t?c l?u truy?n
va
quy t?c khong l?u truy?n
).
Gi?i quy t?c
la m?t
giai c?p xa h?i
, co nh?ng đ?c quy?n, quy?n l?c ho?c đ?a v? cao tr?ng đ??c cong nh?n so v?i cac t?ng l?p khac trong xa h?i, đ?a v? nay th??ng đ??c l?u truy?n trong gia đinh t? đ?i nay sang đ?i khac.
[1]
Thu?t ng? nay tuy nhien khong đ??c đ?nh ngh?a ro rang.
[2]
Ngay c? t?i chau Au, m?i n??c co nh?ng tieu chu?n khac nhau, đ? xem ai thu?c gi?i quy t?c.
[3]
Cac đ?c quy?n g?n li?n v?i gi?i quy t?c co th? t?o l?i th? đang k? so v?i cac gi?i khac, ho?c co th? co danh ti?ng (do v?y đ??c ?u tien), va thay đ?i t? n??c nay sang n??c khac th?i đ?i nay sang th?i đ?i khac. Trong l?ch s?, thanh vien trong gi?i quy t?c va cac đ?c quy?n c?a h? đ??c quy đ?nh ho?c đ??c th?a nh?n b?i cac v? vua hay nha n??c, do đo phan bi?t no t? cac l?nh v?c khac c?a t?ng l?p th??ng l?u c?a m?t qu?c gia trong đo s? giau co, l?i s?ng ho?c nh?ng quan h? đanh d?u s? n?i b?t c?a h?. M?c du v?y, gi?i quy t?c it khi thanh l?p m?t đ?ng c?p khep kin; đ?t đ? quy?n l?c, s? giau co, s?c m?nh quan s? hay đ??c s? ?ng h? c?a hoang gia, cho phep ng??i th??ng len thanh gi?i quy t?c.
Th??ng thi co nhi?u c?p b?c trong l?p quy t?c. Cong nh?n phap ly c?a gi?i quy t?c đ??c ph? bi?n h?n trong cac ch? đ? quan ch?, nh?ng gi?i quy t?c c?ng t?n t?i trong ch? đ? nh?
C?ng hoa Ha Lan
(1581?1795),
C?ng hoa Genova
(1005?1815) va
C?ng hoa Venezia
(697?1797), va v?n la m?t ph?n c?a c?u truc xa h?i h?p phap c?a m?t s? ch? đ? khong l?u truy?n quy?n l?c, vi d?,
San Marino
va
Thanh Vatican
? chau Au. Danh hi?u l?u truy?n sang đ?i sau th??ng phan bi?t quy t?c v?i phi quy t?c, m?c du ? nhi?u qu?c gia h?u h?t gi?i quy t?c khong co danh hi?u, va m?t danh hi?u l?u truy?n khong nh?t thi?t thu?c gi?i quy t?c (vi d?,
tong nam t??c
). ? m?t s? n??c l?i co gi?i quy t?c khong l?u truy?n, nh?
đ? qu?c Brasil
.
Theo t? đi?n "Word Origins Dictionary", xet v? m?t t? nguyen, "quy t?c" (noble) đ?n gi?n ch? co ngh?a la "n?i ti?ng, đ??c nhi?u ng??i bi?t đ?n". T? "noble" trong ti?ng Anh xu?t phat t? t? "noble" trong ti?ng Phap c?, nh?ng ngu?n g?c c?a no la t? "nobilis" trong ti?ng Latin. Tuy nhien, "nobilis" ch? la hinh th?c sau nay c?a t? "gnobilis" ("gno-" = "know" (bi?t); "gno-" c?ng la g?c t? c?a t? ti?ng Anh "notorious" ngh?a la "khet ti?ng"). T? ngh?a ban đ?u c?a "nobilis" la "co th? bi?t đ?n" (knowable), d?n tr? thanh "đ??c bi?t đ?n" (known) va sau nay m? r?ng ngh?a, bi?n đ?i thanh "noble", t?c la "n?i ti?ng, đ??c nhi?u ng??i bi?t đ?n" (well known) (t? "noble" trong ti?ng La Ma c? co ngh?a la "thu?c v? m?t dong h? co nhi?u thanh vien gi? ch?c cao trong nha n??c").
Cac t? đi?n uy tin nh? Oxford, Cambridge, Collins, MacMillan đ?u co đ?nh ngh?a t??ng t? nhau v? "quy t?c", v?i nh?ng đ?c đi?m sau: 1/ thu?c v? m?t dong h? gi? đ?a v? cao trong xa h?i, 2/ nh?t la nh?ng ng??i co ngu?n g?c nh? tren ngay t? khi m?i l?t long, 3/ co t??c hi?u ho?c khong va 4/ đ?c bi?t co ngu?n g?c t? th?i phong ki?n.
Theo t? đi?n Collins COBUILD Advanced Learner's Dictionary (tai b?n l?n 5), ngoai ngh?a nh? đa neu ? tren, "quy t?c" (noble) con đ??c s? d?ng v?i cac ham y khac nhau trong cac tr??ng h?p sau:
1. Khi noi t?i m?t ng??i ma b?n ng??ng m? va ton tr?ng h? vi tinh khong v? k? va co ph?m ch?t đ?o đ?c t?t.
2. Khi noi v? m?t quan ni?m, y t??ng, m?c đich ho?c hanh đ?ng nao đo d?a tren nh?ng nguyen t?c đ?o đ?c cao đ?p.
3. Khi noi t?i th? gi ma b?n cho r?ng v? ngoai ho?c ph?m ch?t c?a no r?t ?n t??ng, khi?n no n?i b?t len so v?i nh?ng th? cung lo?i.
đ?c quy?n c?a gi?i quy t?c
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
?n đ?, Pakistan, Bangladesh va Nepal
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- ^
Monika Wienfort
:
Der Adel in der Moderne
, Gottingen 2006, S. 8.
- ^
So wird etwa geklagt, es stelle sich ?nach Durchsicht der Forschungsliteratur zuverlassig der Kater ein … Die klassische adelsgeschichtliche Literatur … beschaftigte sich mit einzelnen Familien und Geschlechtern …, oft nur, um die edelfreie Herkunft der in Rede stehenden Geschlechter plausibel zu machen.“ (Mark Mersiowsky:
Niederadel, Goßbauern und Patriziat.
In: Kurt Andermann, Peter Johanek (Hg.):
Zwischen Nicht-Adel und Adel.
Stuttgart 2001, S. 241f) Und: ?Jeder weiß, was mit Adel gemeint ist, solange er kein Buch daruber schreiben muss. Dann beginnen die Probleme der genauen Definition.“ (Dominic Lieven:
Abschied von Macht und Wurden. Der europaische Adel 1815?1914.
Frankfurt/M. 1995, S. 9, zit. bei Ewald Frie:
Adel um 1800: Oben bleiben?
In: zeitenblicke 4/2005, Nr. 3
[1]
und bei Uwe Walter:
Aristokratische Existenz in der Antike und der Fruhen Neuzeit ? einige unabgeschlossene Uberlegungen.
In: Hans Beck, Peter Scholz, Uwe Walter (Hg.):
Die Macht der Wenigen.
Oldenburg 2008, S. 368. S. auch Lothar W. Pawliczak:
Kein Begreifen von ?Adel“ ohne klar definierten Adelsbegriff!
In Erhard Crome, Udo Tietz (Hg.):
Dialektik ? Arbeit ? Gesellschaft. Festschrift fur
Peter Ruben
.
Potsdam 2013, S. 115?128.
- ^
Vgl insbesondere Ronald G. Asch:
Europaischer Adel in der Fruhen Neuzeit.
Koln/Weimar/Wien 2008. Es wurde die Frage aufgeworfen, ob das Wort ?Adel“ uberhaupt auf außereuropaische Kulturen und Sprachen anwendbar ist, wenn Adel ?vielleicht nur im historischen Japan eine nennenswerte Parallele hat“. (Walter Demel:
Der europaische Adel.
2. Auflage. Munchen 2011, S. 8), und man wandte sich gegen eine ahistorische Ausdehnung des Adelsbegriffes ?auf alle Aristokraten aller Kontinente“, der ?hauptsachlich wegen funktionalistischer Definitionen“ zustande komme. (Joseph Morsel:
Die Erfindung des Adels.
In: Otto Gerhard Oexle, Werner Paravicini (Hg.):
Nobilitas.
Gottingen 1967, S. 313f Fußn. 3)