John (Johannes, Ioannes) Duns Scotus (kho?ng 1266-8 thang 11 n?m 1308) la m?t trong nh?ng tri?t gia - nha th?n h?c quan tr?ng nh?t c?a th?i Trung k? Trung C? ^[1] .

Ng??i ta bi?t r?t it v? gia đinh va tu?i tr? c?a Scotus. Ong sinh ra ? Scotland , h?c ? m?t tr??ng dong Francis Oxford khi tr??ng nay đang trong qua trinh hinh thanh, sau đo gi?ng d?y ? đ?i h?c Paris . Ong m?t ? Koln , đ?c.

Scotus co ?nh h??ng đang k? c? đ?i v?i t? t??ng Cong giao l?n th? t?c. Cac giao đi?u c?a ong đ??c bi?t đ?n nhi?u nh?t la tinh "đ?ng v?ng c?a sinh th?" (univocity of being), h?n la m?t trong nh?ng khai ni?m tr?u t??ng nh?t ma chung ta t?ng co, ap d?ng cho m?i v?t hi?n h?u, tinh khac bi?t hinh th?c , cach th?c phan bi?t gi?a nh?ng khia c?nh c?a cung s? v?t; va y t??ng v? "th? hi?n ch?" (thisness hay haeccity), thu?c tinh ma m?i ca th? s? v?t đ??c cho la co đ? khi?n no la ca th?. Scotus c?ng phat tri?n m?t l?p lu?n r?t ph?c t?p v? s? t?n t?i c?a chua, va bi?n lu?n ?ng h? giao ly v? th? thai tinh khi?t c?a Maria . L?i suy ngh? xuyen su?t va tinh t? c?a ong khi?n ong đ??c g?i b?ng danh hi?u Doctor Subtilis . Tuy nhien, cac tri?t gia ? th? k? 16 che bai cac tac ph?m c?a ong, cho ong la ng?y bi?n . Do đo ten c?a ong tr? thanh ngu?n g?c c?a t? dunce trong ti?ng Anh ch? ng??i đ?n đ?n khong th? h?c hanh.

Cu?c đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Duns Scotus đ??c sinh ra t?i Duns , Scotland. Sau khi khi th? phong ch?c linh m?c c?a Northampton c?a n??c Anh , ong đi vao nghien c?u va gi?ng d?y ? Oxford , Paris va co l? la c? ? Cambridge n?a. Cu?i đ?i, ong đ?n Cologne , m?t thanh ph? c?a đ?c đ? sinh s?ng. Ong m?t ? đo, đ??c chon c?t trong giao đ??ng Minorite . Tren quan tai c?a ong co kh?c dong ch? nh? sau:

Cau nay co ngh?a la:

S? nghi?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tom t?t chung [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Noi chung Duns Scotus la m?t nha tri?t h?c va th?n h?c xu?t s?c. Ong đ??c coi la m?t trong nh?ng nha th?n h?c quan tr?ng nh?t c?a dong Phanxico . Ong c?ng nh?n đ??c nhi?u l?i khen c?ng nh? nh?ng l?i che bai. Blaise Pascal đa ca ng?i ong m?t tri oc t? nh? vi kh? n?ng hoa h?p hoa h?p nh?ng cai khac bi?t m?t cach tinh t?. Qua l?i khen t?ng đo c?a Pascal, ta khong ng?c nhien khi ong đ??c g?i la "ti?n s? sau s?c, t? nh?". Tuy nhien, nh?ng ng??i sau Pascal l?i đanh gia ong hoan toan khac. H? co ph?n kh?t khe đ?i v?i nha tri?t h?c Scotland. Va co khong it ng??i đa dung ten ong đ? t?o ra t? dunce . T? nay co ngh?a trong ti?ng Anh la ng??i ngu đ?n. ^[2] No đ??c t?o ra đ? ch? gi?u nh?ng h?c tro c?a ong.

Nh?ng net chinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tri?t h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tri th?c lu?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Duns Scotus đa th?a nh?n m?t vai đi?u co trong tri?t h?c c?a Aristotle , đ?ng th?i ch?p nh?n vi?c ph?i co nh?ng nguyen ly tien thien cho khai ni?m, nh?ng nguyen ly ma ong g?n cho đo la c?a Augustine x? Hippo . Tuy nhien, khong ai trong s? hai nha tri?t h?c nay co th? lam v?a long Scotus, b?i vi m?t l?: Scotus cho r?ng h? đa khong đem đ?n m?t s? ch?c ch?n v? tri th?c c?a con ng??i . đ? gi?i quy?t đi?u đo, ong đa chia s? ch?c ch?n thanh 4 c?p đ? khac nhau:

• Th? nh?t la nh?ng s? v?t kh? tri va nh?ng m?nh đ? tien thien . Ong cho r?ng, nh?ng chan ly nay ph?i đung khi trung h?p v?i cai lam cho chung đung. N?u theo y đo thi chan ly va ph? đ?nh chan ly la khong đ?ng nh?t ngay, k? c? khi ta nhin vao chan ly ma khong nhin th?y m?t mau thu?n .
• Th? hai la nh?ng m?nh đ? bao g?m nh?ng s? v?t kh? tri thong qua kinh nghi?m . Kinh nghi?m nen hi?u theo ngh?a c?a Aristotle, t?c la cai gi đo b?t g?p nhi?u l?n. Tri th?c đ??c cung c?p b?i kinh nghi?m d?a tren nguyen ly tien thien co n?i dung la "b?t k? cai gi x?y ra nhi?u l?n b?i m?t nguyen nhan khong khac thi no la k?t qu? t? nhien c?a nguyen nhan đo".
• Th? ba la nh?ng m?nh đ? bao g?m nh?ng s? v?t kh? tri lien quan đ?n hanh đ?ng . Theo ly lu?n c?a Scotus, con ng??i bi?t khi nao h? th?c ngay l?p t?c ma khong ph?i suy lu?n. Ngay c? m?t kinh nghi?m c?m giac đ??c t?o nen b?i c? quan c?m giac co khi?m khuy?t, con ng??i v?n bi?t đ??c n?i dung ? trong kinh nghi?m đo th? nen kinh nghi?m đo la đung.
• Th? t? la nh?ng m?nh đ? bao g?m nh?ng s? v?t kh? tri thong qua giac quan. Scotus cho r?ng, con ng??i bi?t nhi?u đi?u. Nh?ng m?nh đ? r?i vao c?p đ? nay s? đ??c th?a nh?n nhanh chong ma khong ph?i qua s? nhom ngo c?a ch? ngh?a hoai nghi .

Nhin vao s? di?n gi?i nay, ta co th? th?y Scotus đang c? g?ng lam đi?u gi đo đ? khong cho ch? ngh?a hoai nghi lam xa r?i ni?m tin va ch? th? c?a no. Tri th?c tr?c giac la tri th?c b?t kh? nghi vi no la m?t cai gi đo hi?n h?u, c? th? h?n la "chinh xac v? m?t đ?i t??ng đang hi?n di?n (đ??c nh?n bi?t) nh? đang hi?n di?n va v? m?t đ?i t??ng hi?n h?u (đ??c nh?n bi?t) nh? hi?n h?u". H?n n?a, đ?i t??ng c?a tri th?c la nguyen nhan c?a tri th?c. Gi? s? n?u b?n nhin th?y Sokrates la ng??i đan ong da tr?ng thi, theo Scotus, tri th?c tr?c giac c?a b?n g?m Sokrates va n??c da tr?ng c?a ong.

Duns Scotus c?ng noi v? m?t đ?c đi?m n?a c?a m?t s? tri th?c tr?c giac. đo la b?t toan v? qua kh? , co th? h?n tri th?c tr?u t??ng nh?ng l?i khong b?ng tri th?c tr?c giac hi?n t?i. V?n đ? nay co v? khong đang tin.

Scotus con neu len quan đi?m ph?n đ?i cac nha tri?t h?c thu?c ch? ngh?a duy ly . Nh?ng ng??i nay cho r?ng, b?n than tri?t h?c la đ?y đ?, th?a man khao khat hi?u bi?t c?a con ng??i. Scotus đa l?p lu?n r?ng th? tri?t h?c ki?u Aristotle khong th? nao hi?u hoan toan than ph?n c?a con ng??i vi no đa khong đ? c?p đ?n s? sa nga va an s?ng. Theo ong, s? h?n ch? l?n c?a tri?t h?c Aristotle đo la khong th? ch?i cai đ??c vi?c Th??ng đ? xu?t hi?n nh? nguyen nhan s? m?t c?a vi?c hinh thanh v? tr? . Va đ? gi?i quy?t đi?u nay, Scotus đa đ?a ra cach ch?ng minh mang tinh ch?t sieu hinh , ong co them l?p lu?n c?a Anselm x? Canterbury đ? no them ph?n xac đang. Scotus suy ngh? r?ng y ni?m hoan h?o nh?t v? Th??ng đ? khong ph?i la nguyen nhan đ? nh?t hay h?u th? t? than ma la h?u th? vo cung.

Scotus đa đi ng??c l?i nh?ng ng??i Hy L?p th?i c? đ?i va nh?ng ng??i ? R?p tr??c va cung th?i ong khi cho r?ng v? tr? la b?t t?t, ph?i ph? thu?c vao y chi c?a Th??ng đ?, ch? khong ph?i nh?ng nguyen nhan t?t y?u m?i lam nen v?n đ?.

Cac ph? bi?n ni?m theo suy ngh? c?a ong la nh?ng th? tr?u t??ng, nh?ng co nh?ng b?n tinh chung. Nh?ng b?n tinh chung la co th?c va co quy lu?t rieng. Ca th? tinh đ??c sinh ra do th?c t?i tich c?c gia t?ng, khi?n b?n tinh chung thu?c quy?n s? h?u c?a m?t ca th?. đo la cai ma Scotus g?i la "s? khac bi?t ca th?" hay "cai nay".

?u th? c?a y chi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đay la t? t??ng n?i b?t nh?t trong tri?t h?c c?a Scotus. Ong t? ra khong hai long v?i tri?t h?c c?a Thomas Aquinas . Scotus cho r?ng thuy?t duy tri c?a Thomas la m?t thuy?t t?t đ?nh , t?c la n?u ly tri la quan n?ng cao sieu nh?t thi duy tri đa h?n ch? tinh ca nhan c?a con ng??i. No ch? co v? ngoai, ch? khong co n?i dung, c?a m?t tri?t ly cong giao đich th?c. Ti?p theo, ong l?i l?p lu?n r?ng t? do y chi khong ch? la h? qu? c?a ly tri, ma la tac đ?ng duy nh?t thu?c b?n tinh con ng??i.

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Bos, Egbert P. (1998). John Duns Scotus: Renewal of Philosophy. Acts of the Third Symposium organized by the Dutch Society for Medieval Philosophy Medium Aevum . Amsterdam: Rodopi. ISBN   978-90-420-0081-0 .
• Frank, William A.; Wolter, Allan B. (1995). Duns Scotus, Metaphysician . West Lafayette: Purdue University Press. ISBN   978-1-55753-072-1 .
• Gracia, Jorge J. E. (2003). A Companion to Philosophy in the Middle Ages . Noone, Timothy B. Cambridge: Blackwell Pub. ISBN   978-0-631-21672-8 .
• Grenz, Stanley (2005). The Named God And The Question Of Being: A Trinitarian Theo-ontology . Louisville: Westminster John Knox Press. ISBN   978-0-664-22204-8 .
• Honderich, Ted (1995). “Duns Scotus”. The Oxford Companion to Philosophy . Oxford: Oxford University Press. ISBN   978-0-19-866132-0 .
• Kretzmann, Norman (1982). The Cambridge History of Later Medieval Philosophy . Kenny, Anthony ; Pinborg, Jan ; Stump, Eleonore. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN   978-0-521-36933-6 .
• Vos, Antonie (2006). The Philosophy of John Duns Scotus . Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN   978-0-7486-2462-1 .
• Williams, Thomas (2002). The Cambridge Companion to Duns Scotus . Cambridge: Cambridge University Press. ISBN   978-0-521-63563-9 .

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikiquote co s?u t?p danh ngon v?: John Duns Scotus

• Site of the International Scotistic Commission (Rome, Italy)
• Stanford Encyclopedia of Philosophy: "John Duns Scotus"
• Internet Encyclopedia of Philosophy: "John Duns Scotus"
• Catholic Encyclopedia article on John Duns Scotus
• Site about Duns Scotus of the Research Group John Duns Scotus (Utrecht, NL)
• Thomas Williams' pages on Scotus ^{[ lien k?t h?ng ]}
• The Realist Ontology of John Duns Scotus with an annotated bibliography
• Article by Parthenius Minges on Scotists and Scotism at the Jacques Maritain Center L?u tr? 2006-09-22 t?i Wayback Machine
• Local history site of Blessed John Duns Scotus' birthplace, Duns, Berwickshire, Scotland L?u tr? 2007-09-27 t?i Wayback Machine
• Online Galleries, History of Science Collections, University of Oklahoma Libraries L?u tr? 2021-02-13 t?i Wayback Machine High resolution images of works by Duns Scotus in.jpg and.tiff format.
• Duns Scotus at IMDB, 90-minute feature film by TVCO (2011), starring Adriano Braidotti and directed by Fernando Muraca
• Rome Reports , 2 minute video clip, behind the scenes during filming