Ch? ngh?a phat xit

S?a lien k?t
Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin.
Bach khoa toan th? m? Wikipedia

Benito Mussolini (trai) va Adolf Hitler (ph?i), hai th? l?nh phat xit.
Bai vi?t thu?c m?t ph?n c?a lo?i bai v?
Ch? ngh?a dan t?c
M?t ph?n c?a lo?t bai v? Chinh tr?
Chinh tr? đ?ng phai
M?t ph?n c?a lo?t bai v? Chinh tr?
Cac d?ng chinh ph?
Danh sach cac d?ng chinh ph?

Ch? ngh?a phat xit la m?t h? t? t??ng chinh tr? va phong trao chinh tr? c?c h?u đ?c tr?ng b?i s?c m?nh đ?c tai , c??ng ch?, đan ap đ?i l?p, va s? đoan k?t m?nh m? gi?a xa h?i va kinh t? , n?i b?t nh?t la ? chau Au vao đ?u th? k? 20 . [1] [2] [3] S? đong trong đo, mu?n đ?a qu?c gia len tren v? l?ch s?, v?n hoa, sinh h?c đ?c nh?t, t?t c? la nh? vao đ?ng l?c c?a long trung thanh, va mu?n t?o nen m?t c?ng đ?ng chung c?a qu?c gia đ??c huy đ?ng. [4] R?t nhi?u đ?c đi?m đ??c quy cho ch? ngh?a phat xit b?i nhi?u h?c gi? khac nhau, nh?ng nh?ng y?u t? sau th??ng đ??c xem nh? c?u thanh: ch? ngh?a dan t?c h?p hoi , ch? ngh?a t? b?n , ch? ngh?a đ?c tai quan s? , ch? ngh?a quan phi?t , ch? ngh?a ch?ng c?ng , ch? ngh?a h?p tac , ch? ngh?a toan tr? , ch? ngh?a chuyen ch? [5] , ch? ngh?a phan bi?t ch?ng t?c , ch?ng l?i ch? ngh?a t? do va ch? ngh?a C?ng s?n . Co r?t nhi?u tranh cai gi?a cac h?c gi? v? b?n ch?t c?a ch? ngh?a phat xit va nh?ng lo?i phong trao chinh tr? va nh?ng chinh ph? ma co th? b? g?i la phat xit. Tren th?c t? ch? ngh?a phat xit ? Y, n?i kh?i đ?u c?a no, khac v?i ? đ?c, hay "ch? ngh?a phat xit" ? Nh?t, ? Tay Ban Nha, va m?t s? n?i khac, va c?ng nh? cac phong trao phat xit m?i phat tri?n ? chau Au hi?n nay, xem xet cac khia c?nh kinh t?, th? thu?t gianh chinh quy?n, c??ng l?nh, t? t??ng, mo hinh nha n??c,... nh?ng co đi?m chung la g?n v?i tinh th?n dan t?c .

Phat xit co ngu?n g?c chinh th?c t?i Y, con co ten g?i la Fasium . Luc đ?u t? ch?c nay ch? co ba ng??i, m?i ng??i ph?i đi tuyen truy?n ch? ngh?a nay cho ba ng??i khac va l?i ti?p t?c nh? v?y, nen c? t? ch?c tr? nen l?n m?nh. đ?c bi?t ng??i đ??c tuyen truy?n sau khong bi?t m?t nh?ng ng??i lanh đ?o l?n h?n minh.

T? nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ch? Phat xit co ngu?n g?c t? Fasces ( ti?ng Latinh ), Fascismo ( ti?ng Y ), Fasciste ( ti?ng Phap ), Fascist ( ti?ng Anh ), co ngh?a la bo ho?c nhom.

Cau chuy?n b?t đ?u t? th?i Servius Tullius (578-535 BC), vua (Rex) th? sau c?a La Ma c?. Servius g? con gai c?a minh cho con c?a hoang đ? th? 5, Tarquinius. Tuy nhien co con gai c?a Servius la m?t ng??i vo cung tham lam va khong coi tr?ng b?t c? m?t nguyen t?c đ?o đ?c nao. Chinh co nay đa xui Tarquinius xong vao Vi?n Nguyen Lao đ? c??p ngoi c?a cha minh va đu?i cha minh ra kh?i ngai vang. T? h?n, Servius đa b? gi?t b?i m?t nhom ng??i theo l?nh c?a Tarquinius khi tr? v? cung. Sau khi len ngoi, Tarquinius lam đ? m?i chuy?n ac gay ph?n n? trong dan chung. Cu?i cung, ng??i con trai c?a nha buon t?ng b? Tarquinius gi?t ch?t đa keu g?i nhan dan n?i d?y va gianh l?i quy?n đi?u hanh đ?t n??c. Sau s? v? nay, Rome khong con ngoi vua n?a ma nhan dan b?u ra hai ng??i đ?ng đ?u g?i la Quan ch?p chinh. V? quan ch?p chinh th??ng co cac th? v? (v? s?) theo h?u, m?i th? v? vac theo minh m?t bo g?y (la m?t bo g?m nhi?u que g?), gi?a bo g?y đ??c bu?c ch?t v?i m?t cai riu dung đ? tr?ng ph?t nh?ng ng??i lam sai phap lu?t b?ng cac hinh ph?t th? xac va t? hinh . [6] [7] . Tuy nhien, đay la m?t mo hinh c?c k? dan ch? va v?n minh so v?i cac mo hinh ? th?i c? đ?i b?i co hai v? Quan ch?p chinh co quy?n hanh ngang nhau, th?i gian ch?p chinh ch? la 1 n?m va n?u ng??i dan co y ki?n b?t đ?ng v?i Quan ch?p chinh thi co th? đ?a ra H?i đ?ng Nhan dan ho?c Vi?n nguyen lao. Bo g?y ma ng??i th? v? vac theo minh đ??c g?i la Fasces .

Y ngh?a t??ng tr?ng c?a bo que la s?c m?nh thong qua s? th?ng nh?t: m?t que g? thi d? dang b? b? gay nh?ng m?t bo g? thi r?t kho đ? b? gay. [8] T? đo cac bi?u t??ng t??ng t? đa đ??c cac phong trao phat xit khac mo ph?ng theo. Vi d? nh? bi?u t??ng bo ten c?a đ?ng phat xit Falange Tay Ban Nha. Bi?u t??ng bo g?y c?ng co th? la

  • Bi?u tr?ng cho v??ng quy?n hay lu?t phap c?a giai c?p th?ng tr?.
  • T??ng tr?ng cho quy?n l?c c?a nhan v?t đ?ng đ?u Nha n??c.
  • Bi?u t??ng c?a chinh quy?n hanh chinh nhan dan. Vi d? con d?u c?a Th??ng ngh? vi?n Hoa K? v?n con s? d?ng bi?u t??ng bo g?y đ? lam hinh đ?i di?n cho lu?t phap c?a rieng Vi?n nay. T? Fascismo c?ng đ??c dung đ? ch? cac t? ch?c chinh tr? t?i Y nh? fasci, t??ng t? v?i cong đoan va ph??ng h?i .

đ?nh ngh?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac nha s? h?c, khoa h?c chinh tr?, va cac h?c gi? khac đa co nhi?u tranh cai xoay quanh b?n ch?t t? nhien c?a ch? ngh?a phat xit. [9] K? t? th?p nien 90, cac h?c gi? nh? Stanley Payne, Roger Eatwell, Roger Griffin va Robert O. Paxton đa co đ??c s? nh?t tri m?nh m? v? cac tri?t ly c?t loi c?a ch? ngh?a. M?i d?ng c?a ch? ngh?a phat xit co s? khac bi?t. đi?u nay lam cho no co nhi?u đ?nh ngh?a khi thi qua r?ng khi thi qua h?p. [10] [11]

Griffin đ?nh ngh?a:

"[Fascism is] a genuinely revolutionary, trans-class form of anti-liberal, and in the last analysis, anti-conservative nationalism. As such it is an ideology deeply bound up with modernization and modernity, one which has assumed a considerable variety of external forms to adapt itself to the particular historical and national context in which it appears, and has drawn a wide range of cultural and intellectual currents, both left and right, anti-modern and pro-modern, to articulate itself as a body of ideas, slogans, and doctrine. In the inter-war period it manifested itself primarily in the form of an elite-led "armed party" which attempted, mostly unsuccessfully, to generate a populist mass movement through a liturgical style of politics and a programme of radical policies which promised to overcome a threat posed by international socialism, to end the degeneration affecting the nation under liberalism, and to bring about a radical renewal of its social, political and cultural life as part of what was widely imagined to be the new era being inaugurated in Western civilization. The core mobilizing myth of fascism which conditions its ideology, propaganda, style of politics and actions is the vision of the nation's imminent rebirth from decadence." [12]

Con theo Paxton thi ch? ngh?a phat xit la:

"a form of political behavior marked by obsessive preoccupation with community decline, humiliation or victimhood and by compensatory cults of unity, energy and purity, in which a mass-based party of committed nationalist militants, working in uneasy but effective collaboration with traditional elites, abandons democratic liberties and pursues with redemptive violence and without ethical or legal restraints goals of internal cleansing and external expansion." [13]

đ??c d?ch la: " m?t hinh th?c c?a hanh vi chinh tr? đ??c ghi d?u b?i m?i b?n tam am ?nh v?i s? suy thoai c?a c?ng đ?ng, s? s? nh?c ho?c them khat đ?a v? va b?i s? ton th? bu đ?p c?a đoan k?t, n?ng l??ng va s? thu?n khi?t, trong đo m?t đ?ng c?a cac chi?n binh dan t?c cam k?t, lam vi?c trong s? c?ng tac kho nh?n nh?ng hi?u qu? v?i nh?ng tinh hoa truy?n th?ng, t? b? t? do dan ch? va theo đu?i v?i b?o l?c c?u giup va khong co m?c tieu h?n ch? v? đ?o đ?c, phap ly c?a khai tr? n?i b? va m? r?ng ben ngoai ." [13]

Hinh thanh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Co nhi?u quan đi?m khac nhau v? nguyen nhan d?n đ?n s? tr?i d?y c?a ch? ngh?a phat xit. Trong đo co m?t quan đi?m cho r?ng ch? ngh?a phat xit Y ra đ?i la m?t s? đap l?i cac th?t b?i c?a n?n dan ch? , ch? ngh?a t? do va ch? ngh?a Marx . Nh?ng ch? ngh?a nay đ??c nhin nh?n la co thien h??ng v? ch? ngh?a ca nhan va toan c?u hoa , lam t?n h?i đ?n qu?c gia. Va ch? ngh?a phat xit khi đo đa t? x?ng minh la s? thay th? c?n b?n mang tinh qu?c gia cho ch? ngh?a bolshevik. Du v?y, no l?i mang nhi?u đ?c tr?ng c?a ch? ngh?a bolshevik nh?: nha n??c đ?ng tr?; quy?n quy?t đ?nh theo đa s? va v?n đ?ng ?ng h? t? giai c?p vo s?n đ?c bi?t khi nhi?u c?u binh tr? v? t? chi?n tranh l?i ph?i đ?i m?t v?i n?n th?t nghi?p va cac v?n đ? kinh t? khac; nha n??c ki?m soat n?n kinh t? va cac l?nh v?c khac c?a xa h?i; sung bai lanh t?... Ch? ngh?a phat xit đa đ?a ra mo hinh ch? ngh?a t?p th? va qu?c h?u hoa cac cong ty đ?c quy?n, c?ng nh? đ?i đ?u v?i ch? ngh?a Marx vi cho r?ng ch? ngh?a nay ch?ng l?i ch? ngh?a qu?c gia va ch? ngh?a yeu n??c . [14] [15] Hannah Arendt cho r?ng Lien Xo d??i th?i Stalin l?n n??c đ?c d??i th?i Hitler đ?u la nh?ng nha n??c toan tr? trong đo nha n??c c? g?ng đ?ng vien toan th? dan chung đoan k?t trong vi?c h? tr? h? t? t??ng, cac m?c tieu c?a nha n??c đi kem v?i s? tr?n ap khong khoan nh??ng đ?i v?i nh?ng ho?t đ?ng đi ng??c l?i m?c tieu c?a nha n??c; đ?ng th?i la s? ki?m soat toan di?n cac c? quan quy?n l?c nha n??c (l?p phap, hanh phap, t? phap, cong an, quan đ?i...); s? đi?u khi?n c?a nha n??c đ?i v?i cac t? ch?c qu?n chung nh? cong đoan lao đ?ng, cac c? quan truy?n thong đ?i chung, cac c? s? h?c thu?t, cac c? s? ton giao nh? nha th?, cac t? ch?c chinh tr? nh? la cac đ?ng phai chinh tr?. [16] Trotsky cho r?ng n?u khong co Stalin thi c?ng khong co Hitler [17] . Benito Mussolini t?ng la lanh đ?o c?a đ?ng Xa h?i Y con Hitler h?c cach tuyen truy?n va t? ch?c c?a nh?ng ng??i dan ch? xa h?i đ?c va đ?t ten t? ch?c chinh tr? c?a minh la đ?ng Cong nhan đ?c Qu?c gia Xa h?i ch? ngh?a .

T? t??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

La k?t qu? cu?c b?o lo?n c?a giai c?p ti?u t? s?n, do no b? chen ep gi?a gi?i đ?i t? s?n va phong trao cong nhan. Vi v?y no khong mang tinh ch?t gi?i phong ap b?c, b?t cong ma no ch? mang tinh ch?t giup gi?i ti?u t? s?n d? th? h?n trong cu?c đ?u tranh c?a gi?i đ?i t? s?n (boc l?t) va giai c?p cong nhan (b? boc l?t) ma khong s?m hay mu?n gi?i ti?u t? s?n s? b? loi keo nh?y vao cu?c. Tuy nhien no khong d?ng l?i ? tinh ch?t c?a cu?c cach m?ng ti?u t? s?n, no th? hi?n y th?c phi ly c?a con ng??i đa b? bop meo, tr? nen đ?n đ?n d?n đ?n nh?ng t? t??ng ?o t??ng nh?ng coi đo la s? th?t va c?n ph?i đ?u tranh th?c hi?n no. Nha s? h?c ng??i Italia, Dele Piane, g?i ch? ngh?a phat xit la "cu?c ph?n cach m?ng tri?t đ?"; con L. Longo thi xem đo la "m?t trong nh?ng hinh thai ph?n cach m?ng tri?t đ?".

đ?c đi?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ch? ngh?a phat xit ra đ?i trong b?i c?nh kh?ng ho?ng kinh t?, s? th?t tr?n c?a m?t s? qu?c gia (đ?c) t?n h?i ni?m t? hao dan t?c, nh?ng nguy c? c?a cac cu?c cach m?ng th??ng tr?c do phan hoa xa h?i sau s?c, s? y?u kem c?a cac n?n dan ch? đ?i ngh? tr??c nguy c? c?a ch? ngh?a C?ng s?n, hay vo chinh ph?, nh?ng nguy c? xam l?n c?a cac n?n v?n minh ben ngoai, cho nen ch? ngh?a phat xit co m?t s?c h?p d?n đ?i v?i dan chung ? m?t s? qu?c gia trong nh?ng hoan c?nh xa h?i nh?t đ?nh. Cac đ?c đi?m c? b?n c?a no co th? đ??c th? hi?n ph??ng di?n chinh:

  • Xay d?ng m?t Nha n??c t?p trung hung m?nh đ? đ?i pho cac nguy c? b?o lo?n va cac nguy c? xam l??c t? phia ben ngoai, th? tieu dan ch?, nha n??c m?t đ?ng phat xit n?m quy?n
  • Xay d?ng m?t quan đ?i hung m?nh, cac s? quan quan đ?i co m?t v? tri chinh tr? quan tr?ng theo m?u c?a ch? ngh?a quan phi?t
  • đan ap t?t c? cac phong trao canh t? nh? ch? ngh?a xa h?i , ch? ngh?a C?ng s?n , ch? ngh?a cong đoan , ch? ngh?a vo chinh ph? ,...(ma h? cho la lam t?n h?i đ?n qu?c gia, nha n??c hay d?n đ?n s? b?t ?n), cac t? t??ng dan ch? ho?c cac đoi h?i dan sinh.
  • Th? tieu kinh t? th? tr??ng, đ?t toan b? n?n kinh t? d??i s? ki?m soat ch?t ch? nha n??c, ph?c v? cho nha n??c va qu?c gia, nh?ng khong xoa b? giai c?p ma h??ng t?t c? giai c?p lam vi?c ph?ng s? cho qu?c gia, hi sinh cac quy?n l?i ho?c đoi h?i ca nhan, kheu g?i m?t s? đoan k?t tren c? s? c?a m?t tr?t t? xa h?i co phan hoa va n?p s?ng k? lu?t
  • Kheu g?i tinh th?n yeu n??c ph?ng s? T? qu?c c?a c? dan t?c, kich đ?ng t? t??ng dan t?c , ch?ng l?i cac dan t?c ma h? cho la lam t?n h?i đ?n l?i ich dan t?c h? (nh? ng??i Do Thai ? đ?c,..)
  • đ?a ra cac chieu bai l?n l??t l?y long c?a cac t?ng l?p khac nhau trong xa h?i, th??ng tr??c h?t la t?ng l?p trung l?u, sau đo đ?n t? s?n va vo s?n , nong dan (đay khong ph?i đ?c đi?m rieng co c?a ch? ngh?a phat xit nh?ng khong th? thi?u)
  • đ?a ra cac lu?n đi?u mang mau s?c c?a ch? ngh?a so vanh hay ch? ngh?a ba quy?n (nh?ng ch? co m?t s? n??c), đ?t dan t?c tr??c cac nguy c? b? h?y di?t ho?c xam l?n, khoi ph?c l?i m?t s? truy?n th?ng b? lang quen nh?m kh?ng đ?nh t? t??ng dan t?c, kich đ?ng cac t? t??ng phan bi?t s?c (ch?ng) t?c m?t cach c?c đoan

Tuy nhien ch? ngh?a phat xit v?n hay gay ra tranh cai, vi co phong trao co m?t s? đ?c đi?m gi?ng v?i ch? ngh?a phat xit nh?ng khong toan b?. M?t s? phong trao phat xit hay đ??c gan la phat xit v?n ho?t đ?ng ? m?t s? n??c ma đ?c đi?m c? b?n b? ngoai c?a no la ch?ng l?i ng??i nh?p c? m?t cach c?c đoan, hay cac dan t?c thi?u s? ? n??c h? (nh? ng??i H?i giao ? m?t s? n??c chau Au,...) th??ng đ??c theo doi ch?t ch?, tuy nhien m?t s? co luc n?i len nh? m?t l?c l??ng chinh tr? l?n.

V? c? b?n ch? ngh?a phat xit tr??c h?t la m?t phong trao dan t?c c?c đoan, va la m?t d?ng "canh h?u cach m?ng", đ? ch?ng l?i canh t?. Ngu?n g?c quy?n l?c Nha n??c la qu?c gia, dan t?c, d??i ban tay t?o hoa Th??ng đ?, khac h?n cach ly gi?i quy?n l?c Nha n??c t? n?y sinh t? h?u va phan hoa giai c?p c?a nh?ng ng??i C?ng s?n. T? t??ng phat xit đ?i l?p hoan toan v?i ch? ngh?a vo chinh ph? .

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Paxton (2004), pp. 32, 45, 173; Nolte (1965) p. 300.
  2. ^ “fascism” . Merriam-Webster Online . Truy c?p ngay 22 thang 8 n?m 2017 .
  3. ^ Peter Davies; Derek Lynch (2002). The Routledge Companion to Fascism and the Far Right . Routledge. tr.  1 ?5.
  4. ^ Kevin Passmore, Fascism: A Very Short Introduction , pages 25-31. Oxford University Press, 2002
  5. ^ "collectivism." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 12 Jan. 2007 < http://www.britannica.com/eb/article-9024764 > "Collectivism has found varying degrees of expression in the 20th century in such movements as socialism, communism, and fascism."; Grant, Moyra. Key Ideas in Politics. Nelson Thomas 2003. p. 21; De Grand, Alexander. Italian Fascism: Its Origins and Development. U of Nebraska Press. p. 147 "Nationalism, statism, and authoritarianism culminated in the cult of the Duce. Finally, collectivism was important...Despite general agreement on these four themes, it was hard to formulate a definition of fascism..."
  6. ^ New World, Websters (2005). Webster's II New College Dictionary . Houghton Mifflin Reference Books. ISBN   0618396012 .
  7. ^ Payne, Stanley (1995). A History of Fascism, 1914-45 . University of Wisconsin Press . ISBN   0299148742 .
  8. ^ Doordan, Dennis P (1995). In the Shadow of the Fasces: Political Design in Fascist Italy . The MIT Press. ISBN   0299148742 .
  9. ^ Gregor, A. James (2002). Phoenix: Fascism in Our Time . Transaction Publishers. ISBN   0765808552 .
  10. ^ Payne, Stanley G (1983). Fascism, Comparison and Definition . University of Wisconsin Press. ISBN   0299080641 .
  11. ^ Griffiths, Richard (2000). An Intelligent Person's Guide to Fascism . Duckworth.
  12. ^ Roger Griffin, The palingenetic core of generic fascist ideology L?u tr? 2008-09-10 t?i Wayback Machine , Chapter published in Alessandro Campi (ed.), Che cos'e il fascismo? Interpretazioni e prospettive di ricerche, Ideazione editrice, Roma, 2003, pp. 97?122.
  13. ^ a b Paxton, Robert (2005). The Anatomy of Fascism . Vintage Books. ISBN   1-4000-4094-9 .
  14. ^ Judging Nazism and Communism, Martin Malia, The National Interest, No. 69 (Fall 2002), pp. 63-78
  15. ^ The Doctrine of Fascism, Benito Mussolini, 1932
  16. ^ Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, New York: Harcourt, Brace & Co., 1951
  17. ^ Stalin đa đanh b?i canh t? nh? th? nao?, Leon Trotsky, Bao s? th?t, Thang 11/1935

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]


L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch?_ngh?a_phat_xit&oldid=71379405 ”