C?ng hoa Cabo Verde
|
Ten b?ng ngon ng? chinh th?c
- Republica de Cabo Verde
(ti?ng B? đao Nha)
|
|
|
Qu?c k?
|
Huy hi?u
| |
B?n đ?
|
Tieu ng?
|
---|
Unidade, Trabalho, Progresso
(ti?ng B? đao Nha)
Th?ng nh?t, Vi?c lam, Ti?n b?
|
Qu?c ca
|
---|
Cantico da Liberdade
|
Hanh chinh
|
---|
Chinh ph?
| C?ng hoa
|
---|
T?ng th?ng
Th? t??ng
| Jose Maria Neves
Ulisses Correia e Silva
|
---|
Th? đo
| Praia
14°55′B
23°31′T
/
14,917°B 23,517°T
/
14.917; -23.517
14°55′B
23°31′T
/
14,917°B 23,517°T
/
14.917; -23.517
|
---|
Thanh ph? l?n nh?t
| Praia
|
---|
đ?a ly
|
---|
Di?n tich
| 4033 km² (
h?ng 165
)
|
---|
Di?n tich n??c
| khong co %
|
---|
Mui gi?
| UTC
-1
|
---|
L?ch s?
|
---|
|
Ngay thanh l?p
| 5 thang 7
n?m
1975
|
---|
Ngon ng? chinh th?c
| Ti?ng B? đao Nha
va chin ngon ng? khac
|
---|
Dan s? ??c l??ng (2021)
| 483.628 ng??i (
h?ng 172
)
|
---|
M?t đ?
| 123,7 ng??i/km² (
h?ng 89
)
|
---|
Kinh t?
|
---|
GDP
(
PPP
) (2019)
| T?ng s?: 4,323 t? USD
Binh quan đ?u ng??i: 7.728 USD
[1]
|
---|
GDP
(danh ngh?a) (2016)
| T?ng s?: 2,042 t? USD
[1]
Binh quan đ?u ng??i: 3.651 USD
[1]
|
---|
HDI
(2015)
| 0,648
[2]
trung binh (
h?ng 122
)
|
---|
H? s? Gini
(2008)
| 47,2
[3]
|
---|
đ?n v? ti?n t?
| Escudo Cabo Verde
(
CVE
)
|
---|
Thong tin khac
|
---|
Ten mi?n Internet
| .cv
|
---|
Cabo Verde
(
ti?ng B? đao Nha
:
Cabo Verde
(
),
phat am
[?kabu ?ve?d?]
, phien am: "Ca-bo Ve-đe" hay "Cap-ve", ngh?a la
"M?i Xanh"
), ten chinh th?c la
C?ng hoa Cabo Verde
(
ti?ng B? đao Nha
:
Republica de Cabo Verde
) la m?t
qu?c đ?o
g?m m?t qu?n đ?o san ho 10 đ?o n?m ? trung tam
đ?i Tay d??ng
, cach b? bi?n
Tay Phi
kho?ng 570 km, g?m 10
đ?o nui l?a
v?i t?ng di?n tich đ?t kho?ng 4.033 kilomet vuong (1.557 d?m vuong Anh).
[4]
Cac đ?o nay co kho?ng cach gi?a 600 đ?n 850 kilomet (320 đ?n 460 h?i ly) v? phia tay
Cabo Verde
n?m ? đi?m c?c tay c?a l?c đ?a
Chau Phi
. Cac đ?o Cabo Verde la m?t ph?n c?a vung sinh thai
Macaronesia
, cung v?i
Azores
,
qu?n đ?o Canary
,
Madeira
va
qu?n đ?o Savage
.
Qu?n đ?o Cabo Verde đa khong co ng??i ? cho đ?n th? k? 15, khi cac nha tham hi?m c?a
B? đao Nha
kham pha va thu?c đ?a hoa qu?n đ?o nay, do đo thi?t l?p khu đ?nh c? đ?u tien c?a ng??i Chau Au ? vung nhi?t đ?i. Vi cac đ?o ? Cabo Verde n?m ? m?t v? tri thu?n ti?n đ? đong m?t vai tro trong
buon ban no l? đ?i Tay D??ng
, Cabo Verde tr? nen th?nh v??ng v? kinh t? trong su?t th? k? 16 va 17, thu hut cac th??ng gia, cac
tau lung
va
c??p bi?n
. Qu?n đ?o nay suy gi?m kinh t? vao th? k? 19 do s? đan ap c?a vi?c buon ban no l? ? đ?i Tay D??ng, va nhi?u c? dan c?a qu?n đ?o đa di c? trong th?i k? đo. Tuy nhien, Cabo Verde d?n d?n ph?c h?i kinh t? khi tr? thanh m?t trung tam th??ng m?i quan tr?ng va đi?m d?ng chan h?u ich d?c cac tuy?n đ??ng v?n t?i bi?n chinh. N?m 1951, Cabo Verde đ??c h?p nh?t nh? m?t b? t?nh h?i ngo?i c?a
B? đao Nha
, nh?ng c? dan c?a qu?n đ?o v?n ti?p t?c chi?n d?ch gianh đ?c l?p ma h? đa đ?t đ??c vao n?m 1975.
K? t? đ?u nh?ng n?m 1990, Cabo Verde đa la m?t qu?c gia theo th? ch?
dan ch? đ?i di?n
?n đ?nh, va v?n la m?t trong nh?ng qu?c gia dan ch? va phat tri?n nh?t ? chau Phi. Thi?u tai nguyen thien nhien, n?n kinh t? đang phat tri?n c?a qu?c gia nay ch? y?u theo h??ng d?ch v?, v?i tr?ng tam ngay cang t?ng vao
du l?ch
va đ?u t? n??c ngoai. Dan s? kho?ng 483.628 ng??i vao n?m 2021 ch? y?u la ng??i g?c Phi va
chau Au
di s?n va ch? y?u la Cong giao, theo ph?n anh di s?n c?a s? cai tr? c?a B? đao Nha. M?t c?ng đ?ng ngo?i ki?u Cabo Verde l?n t?n t?i tren kh?p th? gi?i, đ?c bi?t la ?
Hoa K?
va B? đao Nha, va đong h?n đang k? c? dan tren cac hon đ?o. Cabo Verde la m?t qu?c gia thanh vien c?a
Lien minh chau Phi
.
Ngon ng? chinh th?c c?a Cabo Verde la ti?ng B? đao Nha.
[5]
No la ngon ng? c?a s? h??ng d?n va chinh ph?. No c?ng đ??c s? d?ng tren bao chi, truy?n hinh va đai phat thanh.
Tr??c đay, qu?n đ?o nay khong co c? dan.
Ng??i B? đao Nha
đ?n Cabo Verde n?m
1460
va chi?m Cabo Verde lam thu?c đ?a t? n?m
1495
. Ph?n l?n dan c? ngay nay la ng??i lai gi?a
ng??i B? đao Nha
va ng??i
chau Phi
.
V?i v? tri n?m ngay tren th??ng l? n?i
chau Phi
,
chau Au
va
chau M?
, Cabo Verde t?ng la trung tam buon ban
no l?
s?m u?t, nh?ng đ?n n?m
1876
khi ch? đ? no l? b? bai thi v? th? qu?n đ?o nay phai nh?t d?n. N?m 1951, v? m?t hanh chanh Cabo Verde tr? thanh m?t t?nh h?i ngo?i c?a
B? đao Nha
. N?m 1961, chinh ph? B? đao Nha trao quy?n cong dan cho m?i ng??i dan Cabo Verde, xem h? binh đ?ng tr??c lu?t phap nh? dan ? chinh qu?c. Phong trao đ?c l?p d??i s? lanh đ?o c?a
đ?ng chau Phi vi đ?c l?p Guine-Bissau va Cabo Verde
(PAIGC), thanh l?p t? n?m 1956. Bi?n c? đ?o chinh n?m 1974 ? B? đao Nha đanh d?u m?t trang s? m?i khi chinh ph? Lisboa theo đu?i chinh sach "gi?i th?c" trao đ?c l?p cho cac x?
thu?c đ?a
. S? vi?c nay di?n ra ngay
20 thang 12
khi B? đao Nha chinh th?c ky k?t tr? đ?c l?p cho Cabo Verde. Cabo Verde tuyen b? đ?c l?p ngay
5 thang 7
n?m
1975
.
đ?ng chau Phi vi đ?c l?p Guine-Bissau va Cabo Verde
n?m quy?n lanh đ?o đ?t n??c.
N?m
1977
, đ?i h?i l?n th? 3 PAIGC ch? tr??ng lien k?t
kinh t?
Guine-Bissau
va Cabo Verde, ti?n t?i h?p nh?t 2 n??c thanh 1 n??c c?ng hoa nh?ng
thang 11
n?m
1980
, t??ng
Joao Bernado Vieira
(ng??i Guine-Bissau) ti?n hanh đ?o chinh l?t đ? T?ng th?ng
Louis Cabral
va len n?m quy?n. Sau s? ki?n nay, Guine-Bissau va Cabo Verde c?t quan h?, b? ph?n đ?ng c?a Cabo Verde trong PAIGC tach thanh PAICV (
đ?ng ng??i Phi vi đ?c l?p c?a Cabo Verde
).
N?m
1990
, Cabo Verde ti?n hanh c?i cach hi?n phap, tach ch?c n?ng c?a đ?ng ra kh?i ch?c n?ng Nha n??c, ch?p nh?n ch? đ? đa đ?ng. Cu?c tuy?n c? đa đ?ng đ?u tien k? t? khi đ?c l?p di?n ra ngay
13 thang 1
n?m
1991
. đ?ng Phong trao vi dan ch? gianh đ??c đa s? phi?u, ?ng c? vien đ?ng nay,
Antonio Monteiro
tr? thanh T?ng th?ng va tai đ?c c? n?m 1996.
Thang 12 n?m
1995
, đ?ng Phong trao Dan ch? (MPD) l?i gianh đ??c th?ng l?i trong cu?c b?u c? Qu?c h?i, chi?m 59% s? phi?u b?u (50/72 gh? Qu?c h?i).
[6]
Trong c? g?ng phat tri?n ?u th? v? v? tri thu?n l?i c? đ??ng bi?n va đ??ng khong xuyen
đ?i Tay D??ng
, Nha n??c Cabo Verde ti?n hanh m? r?ng cac phi c?ng va h?i c?ng. Cac đoan tau đanh b?t ca bi?n va
cong nghi?p
ch? bi?n ca c?ng đ??c hi?n đ?i hoa. Tinh tr?ng ngheo đoi, th?t nghi?p ti?p t?c gia t?ng, ch??ng trinh t? nhan hoa c?a Chinh ph? khong m?y thanh cong đa lam cho đ?ng Phong trao vi
dan ch?
th?t b?i trong cu?c b?u c? n?m 2001,
Jose Maria Neves
thu?c đ?ng chau Phi vi đ?c l?p c?a Cabo Verde tr? thanh Th? t??ng.
Cabo Verde la n??c
c?ng hoa ngh? vi?n
. Hi?n phap đ??c phe chu?n vao n?m 1980 va s?a đ?i n?m 1992, 1995 va 1999.
T?ng th?ng
la ng??i đ?ng đ?u
nha n??c
va đ??c ng??i dan b?u ch?n v?i nhi?m k? 5 n?m.
Th? t??ng
la ng??i đ?ng đ?u
chinh ph?
. Th? t??ng đ??c đ? c? b?i
Qu?c h?i
va đ??c t?ng th?ng ch? đ?nh. Cac thanh vien c?a Qu?c h?i đ??c b?u theo ph? thong đ?u phi?u cho nhi?m k? 5 n?m. Ba đ?ng phai hi?n co gh? trong Qu?c h?i la PAICV 40 gh?, MPD 30 gh?, va Lien minh Dan ch? Cabo Verde đ?c l?p (UCID) 2 gh?.
[7]
H? th?ng t? phap bao g?m m?t Toa an t?i cao ma cac thanh vien đ??c b? nhi?m b?i T?ng th?ng, Qu?c h?i va H?i đ?ng qu?n tr? c?a nganh T? phap va cac toa an khu v?c. Toa an rieng bi?t khac nhau s? xet x? cac v? dan s?, vi ph?m hi?n phap va hinh s?.
Cabo Verde theo đ??ng l?i đ?c l?p dan t?c,
khong lien k?t
, quan h? m?t thi?t v?i cac n??c thu?c đ?a c? c?a B? đao Nha, chu tr?ng quan h? v?i
B? đao Nha
,
Phap
.
Cabo Verde la m?t qu?n đ?o nh? ?
Tay Phi
, n?m ? phia Tay
Senegal
. Cabo Verde la m?t qu?n đ?o nui l?a ?
đ?i Tay D??ng
, đ??c chia thanh hai nhom: nhom
Ilhas
do
Barlavento
? phia B?c, g?m cac đ?o
Santo Antao
(754 km²),
Boa Vista
(622 km²),
Sao Vincente
(246 km²),
Sal
(298 km²) va
Santa Luzia
(34 km²); va nhom
Ilhas
do
Sotavento
? phia Nam g?m co cac đ?o
Sao Tiago
(992 km²),
Fogo
(477 km²) co m?t
nui l?a
con đang ho?t đ?ng,
Maio
(267 km²) va
Brava
(65 km²). đ?a hinh ? cac đao nay ch? y?u la
nui
v?i cac vung đ?t co nhi?u ranh sau do xoi mon va nhi?u đ?o nh?.
Khi h?u t??ng đ?i on hoa, mua he nong va ?m. L??ng m?a th?p va th?t th??ng. Trung binh nhi?t đ? hang ngay dao đ?ng t? 23 °C (73 °F) trong thang 2 đ?n 29 °C (84,2 °F) trong thang 9.
[8]
Cabo Verde la m?t ph?n c?a vanh đai kho c?n
Sahel
. M?a khong đ?u gi?a thang 8 va thang 10 v?i nh?ng tr?n m?a l?n th??ng xuyen nh?ng khong keo dai.
N?n pha
r?ng
đ? l?y
g?
lam
nhien li?u
; đ?t b? xoi mon do tinh tr?ng ch?n th? qua m?c va s? d?ng đ?t khong đung cach; sa m?c hoa;
moi tr??ng
b? h?y ho?i đe d?a đ?i s?ng m?t s? loai
chim
va
bo sat
; tinh tr?ng đanh b?t
ca
qua m?c.
Cabo Verde đ??c chia thanh 22
thanh ph?
(concelhos) va 32
giao x?
(freguesias), cac giao x? nay đa t?n t?i trong th?i k? thu?c đ?a tren c? s? giao x? c?a
Cong giao
:
[9]
Kinh t? h??ng t?i cac nganh
d?ch v?
:
th??ng m?i
,
giao thong
v?n t?i
va
d?ch v?
cong c?ng
chi?m kho?ng 70%
GDP
. M?c d?u g?n 70% dan s? s?ng ? nong thon nh?ng
nong nghi?p
ch? chi?m 8%
GDP
, trong đo
ng? nghi?p
chi?m kho?ng 15% (n?m 1995). Cabo Verde ph?i nh?p kh?u đ?n 90%
l??ng th?c
. Ti?m n?ng ngh? ca, ch? y?u la
tom hum
va
ca ng?
, con ch?a đ??c quan tam khai thac.
Tinh tr?ng tham h?t hang n?m cao, ph?i nh? vao vi?n tr? c?a qu?c t? va ti?n g?i c?a kho?ng 60.000 ng??i di c? (s? ti?n g?i nay đong gop h?n 20% GDP). Nh?ng c?i cach kinh t? do Chinh ph? dan ch? m?i đ?a ra n?m 1991 đa h??ng vao phat tri?n khu v?c kinh t? t? nhan va thu hut đ?u t? n??c ngoai đ? đa d?ng hoa n?n kinh t?.
Tr??c đay Cabo Verde la vung
nui l?a
, nay la ban sa m?c, kho c?n, it m?a, luon b? h?n, kinh t? ngheo nan, thi?u l??ng th?c. Ngu?n thu nh?p chinh la thue
san bay
, h?i c?ng,
mu?i
. đong gop c?a ki?u dan Cap-ve ? n??c ngoai la ngu?n thu nh?p ngo?i t? đang k? c?a n?n
kinh t?
n??c nay.
T? n?m 2000 đ?n n?m 2009, GDP t?ng trung binh h?n 7% m?t n?m, cao h?n m?c trung binh so v?i cac n??c ti?u vung Sahara va nhanh h?n so v?i cac n?n kinh t? ? cac qu?c đ?o nh? nh?t trong khu v?c. Ho?t đ?ng kinh t? ph?t tri?n m?nh m? do s? gop ph?n c?a nganh cong nghi?p du l?ch đ??c xem la phat tri?n nhanh nh?t tren th? gi?i, c?ng nh? dong v?n đ?u t? n??c ngoai đang k? cho phep Cabo Verde phat tri?n m?nh kinh t?. T? l? th?t nghi?p đa gi?m nhanh chong, va đ?t n??c đang đi đung h??ng đ? đ?t đ??c h?u h?t cac
M?c tieu Phat tri?n Thien nien k?
do
Lien H?p Qu?c
đ? ra, bao g?m gi?m m?t n?a m?c ngheo đoi trong n?m 1990.
Trong n?m 2007, Cabo Verde gia nh?p
T? ch?c Th??ng m?i Th? gi?i
(
WTO
) va trong n?m 2008 thoat kh?i danh sach
Cac qu?c gia kem phat tri?n nh?t
(LDC) tr? thanh n??c co thu nh?p trung binh (MIC).
[10]
[11]
GDP
(th?c t?): 1,68 t?
USD
(2009).
GNP
binh quan: 3.900
USD
(2009).
T?ng tr??ng: 1,8% (2009).
[6]
Giao d?c
ti?u h?c
t?i Cabo Verde la b?t bu?c trong đ? tu?i t? 6 đ?n 14 va mi?n phi cho tr? em t? 6 đ?n 12 tu?i.
[12]
N?m 2008, t? l? nh?p h?c ti?u h?c la 84%.
[13]
Kho?ng 85% t?ng dan s? tren 15 tu?i bi?t ch?.
[14]
Sach giao khoa đ??c cung c?p mi?n phi t?i 90% h?c sinh, va 90% cac giao vien đ??c tham d? d?ch v? đao t?o giao vien. M?c du h?u h?t tr? em đ??c ti?p c?n v?i giao d?c, nh?ng c?ng con m?t s? v?n đ? l?n trong vi?c giao d?c. Vi d?, nhi?u sinh vien va m?t s? giao vien noi ti?ng Creole ? nha va h? noi khong ranh ti?ng B? đao Nha (ngon ng? gi?ng d?y); khong co đ? chi phi cho d?ng c? h?c t?p, va co m?t t? l? l?u ban cao.
D?ch v? ch?m soc s?c kh?e cho c?ng đ?ng mi?n phi, tuy nhien ch?t l??ng y t? khong cao (thi?u th?n trang thi?t b? va nhan vien). Khu v?c nong thon ch? co kho?ng 1/2 s? dan đ??c s? d?ng n??c s?ch.
T? l? t? vong tr? s? sinh t?i Cabo Verde la 18 tren 1.000 ca, va t? l? t? vong ? m? la 53,7 ca t? vong tren 100.000 ca. T? l? nhi?m
AIDS
la th?p - co kho?ng 1.700 b?nh nhan HIV/AIDS trong c? n??c, v?i h?n m?t n?a trong s? nay n?m ?
Praia
.
Ton giao t?i Cabo Verde (2010)
[15]
Cong giao Roma (78.7%)
Khac (10.4%)
Khong ton giao (10.9%)
S? li?u th?ng ke nhan kh?u h?c c?a ESA noi Cabo Verde co dan s? 567.000 trong n?m 2010.
Ph?n l?n dan s? la ng??i Creole (lai gi?a ng??i da đen va da tr?ng). M?t nghien c?u di truy?n cho th?y t? tien c?a ng??i Cabo Verde ch? y?u la ng??i chau Au trong dong nam va Tay Phi trong dong n?; tinh v?i nhau t? l? nay la 57% chau Phi va 43% chau Au.
[16]
Kho?ng 95% dan s? la
Kito giao
. H?n 85% dan s? la tren danh ngh?a la
Cong giao La Ma
,
[17]
. Cac giao phai
Tin Lanh
l?n nh?t la Giao h?i Nazarene;. Cac nhom khac bao g?m
Giao h?i C? đ?c Ph?c Lam
,
M?c Mon
,
Phong trao Ng? Tu?n
va Tin Lanh khac. Co m?t c?ng đ?ng H?i giao nh?. Nh?ng ng??i vo th?n đ??c ??c tinh it h?n 1% dan s?.
V?n h?c đ?t m?i Verdean
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Am nh?c đ?o qu?c nay la s? k?t h?p gi? am nh?c B? đao Nha, Caribe, chau Phi, va ?nh h??ng c?a am nh?c Brazil.
[18]
am nh?c qu?c gia tinh tuy c?a Cabo Verde la
Morna
, m?t hinh th?c hat u s?u va tr? tinh th??ng hat b?ng ti?ng Creole. Th? lo?i am nh?c ph? bi?n nh?t sau morna la
coladeira
ti?p theo
funana
va am nh?c
batuque
. Th? gi?i bi?t đ?n n?n am nh?c Cabo Verde qua nh?ng ca s? n?i ti?ng th? gi?i nh?
Ildo Lobo
va
Cesaria Evora
ma cac bai hat c?a h? đa tr? thanh m?t bi?u t??ng va n?n v?n hoa c?a đ?t n??c. Ngoai ra con co cac ngh? s? n?i ti?ng th? gi?i đ??c sinh ra ? Cabo Verde. Trong s? đo co cac ngh? s? nh? ngh? s?
piano
va
jazz
Horace Silver, ngh? s?
saxophone
Paul Gonsalves Duke Ellington, Paul Pena, anh em Tavares va ca s? Lura.
Ngon ng? chinh th?c c?a Cabo Verde la
ti?ng B? đao Nha
. No la ngon ng? đ??c gi?ng d?y va la ngon ng? chinh th?c c?a chinh ph?. Tuy nhien,
ti?ng Creole
đ??c s? d?ng m?t cach thong d?ng va đ??c xem la ti?ng m? đ? c?a h?u nh? t?t c? ng??i Cabo Verde.
? Cabo Verde, giao thong v?n t?i gi?a cac đ?o đ??c th?c hi?n b?ng
may bay
. Co cac chuy?n bay th??ng xuyen đ?n va đi t? cac đ?o chinh (
Santiago
,
Sal
va
Sao Vicente
), v?i cac chuy?n bay it h?n đ?i v?i cac đ?o khac. Giao thong v?n t?i b?ng thuy?n c?ng co s?n, m?c du khong đ??c s? d?ng r?ng rai c?ng nh? s? an toan khong đ??c b?o đ?m. Trong cac thanh ph? l?n, xe buyt cong c?ng ch?y theo đ?nh k? va taxi la ph??ng ti?n di chuy?n ph? bi?n. ? cac th? tr?n nh?, ph??ng ti?n giao thong v?n t?i ch? y?u la xe khac Toyota hiaces ho?c taxi.
[19]
Thang
|
Nhi?t đ?
|
L??ng m?a
|
Thang 1
|
75 °F
|
24 °C
|
5,3mm
|
Thang 2
|
75 °F
|
24 °C
|
3,8mm
|
Thang 3
|
77 °F
|
25 °C
|
1,3mm
|
Thang 4
|
77 °F
|
25 °C
|
0,0mm
|
Thang 5
|
78 °F
|
25 °C
|
0,0mm
|
Thang 6
|
79 °F
|
26 °C
|
0,0mm
|
Thang 7
|
81 °F
|
27 °C
|
0,8mm
|
Thang 8
|
84 °F
|
29 °C
|
14,1mm
|
Thang 9
|
85 °F
|
29 °C
|
33,6mm
|
Thang 10
|
83 °F
|
29 °C
|
6,5mm
|
Thang 11
|
81 °F
|
27 °C
|
2,5mm
|
Thang 12
|
77 °F
|
25 °C
|
1,6mm
|
|
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Cabo Verde
.
|