Ca voi sat th?

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
đ?i v?i cac đ?nh ngh?a khac, xem Ca kinh .
Ca voi sat th?
Ca voi sat th? ? g?n đ?o Unimak , đong qu?n đ?o Aleut, Alaska
Kich th??c so v?i ng??i th??ng
Tinh tr?ng b?o t?n
Phan lo?i khoa h?c
Gi?i ( regnum ) Animalia
Nganh ( phylum ) Chordata
L?p ( class ) Mammalia
B? ( ordo ) Cetacea
Phan b? ( subordo ) Odontoceti
H? ( familia ) Delphinidae
Chi ( genus ) Orcinus
Fitzinger , 1860 [1]
Loai ( species ) O. orca
Danh phap hai ph?n
Orcinus orca
Linnaeus , 1758
Phân bố cá voi sát thủ (màu lam)
Phan b? ca voi sat th? (mau lam)
Danh phap đ?ng ngh?a
Orca gladiator

Ca voi sat th? , con g?i la ca heo đen l?n hay ca h? kinh ( danh phap hai ph?n : Orcinus orca ) la m?t loai ca heo thu?c phan b? ca voi co r?ng , h? hang la ca heo đ?i d??ng . đay la phan loai ca heo l?n nh?t trong h?. Ca voi sat th? s?ng t?i t?t c? cac đ?i d??ng tren th? gi?i, t? B?c B?ng D??ng va vung chau Nam C?c cho đ?n cac vung bi?n nhi?t đ?i ?m ap.

Ca voi sat th? linh ho?t, nhanh nh?n va la m?t loai đ?ng v?t ?n th?t thong minh. M?t s? ?n ca, m?t s? s?n cac loai thu bi?n nh? s? t? bi?n , h?i c?u , ca voi va c? loai ca m?p tr?ng l?n c?ng la n?n nhan c?a no. No la loai s?n m?i đ?nh cao ? đ?i d??ng va khong co k? thu t? nhien x?ng t?m nao ngoai con ng??i. Co th? co đ?n 5 lo?i ca heo voi khac nhau, m?t s? co th? tach thanh cac gi?ng, ph? th?m chi la tach thanh loai rieng bi?t. Ca voi sat th? la loai co t? ch?c xa h?i cao, m?t s? theo ch? đ? m?u h?, b?n v?ng h?n b?t ki loai thu nao khac, t?t nhien la tr? loai ng??i . Cach c? x? xa h?i ph?c t?p, k? thu?t s?n m?i, am thanh giao ti?p c?a ca heo voi đ??c coi la m?t net v?n hoa c?a chung.

Tuy ca voi sat th? khong ph?i loai nguy c?p , m?t s? qu?n th? c?c b? đ??c coi la b? đe d?a ho?c ? tinh tr?ng nguy c?p do o nhi?m, s? suy gi?m c?a con m?i, xung đ?t v?i cac ho?t đ?ng đanh ca va tau be, m?t moi tr??ng s?ng,... Ca voi sat th? hoang da th??ng khong đ??c xem la m?i đe d?a đ?i v?i con ng??i. [2] Tuy nhien, co m?t s? ghi nh?n ca bi?t v? ca heo voi trong moi tr??ng nuoi nh?t t?n cong ng??i đi?u khi?n t?i cac th?y cung . [3]

Phan lo?i va ti?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B? x??ng ca voi sat th? ti?n s?

Ca voi sat th? đ??c ghi nh?n la loai duy nh?t con t?n t?i c?a chi Orcinus . M?t trong nh?ng loai đ?u tien đ??c mieu t? b?i Carl Linnaeus trong cu?n Systema Naturae . [4] Conrad Gessner đa vi?t nh?ng mo t? khoa h?c đ?u tien v? loai ca heo voi trong cu?n "Fish Book" n?m 1558, d?a tren nghien c?u t? xac c?a nh?ng con ca voi b? m?c c?n t?i v?nh Greifswald . [5]

Ca voi sat th? la m?t trong 35 loai trong H? Ca heo đ?i d??ng , nh?ng loai ma đa kh?i phat t? kho?ng 11 tri?u n?m tr??c. Noi gi?ng ca heo voi co l? phan nhanh s?m ngay sau đo. [6] M?c du no co đi?m t??ng đ?ng v? hinh thai h?c v?i Ca h? kinh lun ( Feresa attenuata ), Ca ong chuong ( Pseudorca crassidens ), Chi Ca voi hoa tieu ( Globicephala ), nh?ng nghien c?u v? trinh t? gien Cytochrome b th?c hi?n b?i Richard LeDuc ch? ra r?ng h? hang g?n g?i nh?t con t?n t?i la loai ca heo thu?c chi Orcaella . [7]

Cac lo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ba đ?n n?m lo?i ca voi sat th? co l? đ? khac bi?t đ? co th? phan chia chung thanh cac gi?ng, [8] phan loai hay th?m chi la loai rieng bi?t. [9] Bao cao n?m 2008 c?a IUCN : "Nguyen t?c phan lo?i c?a chi nay c?n đ??c ph?i xem xet l?i, co kh? n?ng la O. orca s? b? chia thanh cac loai khac nhau hay it nh?t la phan loai trong vai n?m t?i". [10] M?c du nh?ng khac bi?t l?n trong đ?c đi?m sinh thai h?c c?a cac nhom ca heo voi khac nhau la ph?c t?p nh?ng chung ch? đ??c đ?n gi?n chia thanh cac lo?i khac nhau. [11] Trong th?p nien 1970 va 1980 , nghien c?u b? bi?n phia tay Canada va Hoa K? đa ch? ra ba lo?i ca heo voi sau đay:

  • Lo?i đ?nh c? : đay la lo?i th??ng th?y nh?t trong ba lo?i t?i nh?ng vung b? bi?n đong b?c Thai binh d??ng bao g?m c? Puget Sound. Th?c đ?n ch? y?u c?a chung la ca, đoi khi la m?c. Chung s?ng trong cac nhom gia đinh co lien k?t ch?t ch? va ph?c t?p. [12] đ?c tr?ng c?a nh?ng con cai la t?i đ?nh goc nh?n c?a vay l?ng đ??c bo tron. [13] Chung ch? đ?n th??ng xuyen ? nh?ng khu v?c nh?t đ?nh. T?i bang British Columbia va ti?u bang Washington la n?i nghien c?u nhi?u v? loai đ?ng v?t bi?n co vu. Trong h?n 30 n?m, cac nha nghien c?u đa xac đ?nh va đ?t ten cho h?n 300 con ca heo voi. [14]
  • Lo?i di c? : Lo?i ca voi sat th? nay h?u nh? ch? ?n cac loai thu bi?n , [15] [16] di chuy?n theo t?ng nhom t? 2 đ?n 6 ca th?, m?i quan h? gia đinh c?ng kem b?n h?n "Lo?i đ?nh c?". [17] Am phat ra c?a lo?i nay it bi?n thien va kem ph?c t?p. [18] đ?c tr?ng c?a nh?ng con cai la vay l?ng vat tam giac h?n va m?i vay l?ng nh?n h?n so v?i "lo?i đ?nh c?" [13] Lo?i đ?nh c? co vung da mau xam ho?c mau tr?ng xung quanh vay l?ng th??ng ch?a m?t s? ch?m mau đen trong đo, con lo?i di c? thi t?i vung da đo thi co mau xam đ?ng nh?t. [13] Lo?i di c? lang thang d?c kh?p b? bi?n. M?t vai ca th? đ??c tim th?y ? c? Nam Alaska va California . [19]
  • Lo?i xa b? : Lo?i nay đ??c phat hi?n n?m 1988 ? vung đong B?c Thai Binh D??ng, khi m?t nha khoa h?c nghien c?u ca voi l?ng gu đa quan sat th?y chung ? vung n??c m?. Chung s?ng ? ngoai kh?i xa, th?c ?n ch? y?u la cac loai ca s?ng theo đan, [20] ca m?p [21] [22] va rua bi?n . Chung th??ng b? b?t g?p ? vung b? bi?n phia Tay đ?o Vancouver , g?n đ?o Haida Gwaii . Lo?i nay th??ng t?p trung thanh nh?ng nhom kho?ng 20-75 ca th?, co nh?ng nhom l?n len t?i kho?ng 200 ca th?. [23] Nh?ng hi?u bi?t v? lo?i nay hi?n nay la r?t h?n ch?. V? m?t di truy?n h?c, chung khac bi?t so v?i lo?i di c? va lo?i đ?nh c?. Kich c? c?a lo?i nay nh? h?n, đ?c tr?ng con cai c?a lo?i nay la co đ?nh vay l?ng tron h?n lo?i đ?nh c? va lo?i di c?. [16]
Ca voi sat th? lo?i C t?i Bi?n Ross : M?ng đ?m tr?ng nghieng cheo ? m?t.

Lo?i ca voi sat th? di c? va lo?i đ?nh c? s?ng trong cung m?t vung nh?ng luon tranh nhau. [24] [25] [26] Cai ten di c? xu?t phat t? ni?m tin cho r?ng chung la nh?ng ca th? t? tach ra kh?i nh?ng đan đ?nh c? l?n. Nh?ng nh?ng nghien c?u sau nay ch? ra r?ng lo?i di c? khong sinh ra t? nh?ng đan đ?nh c? va ng??c l?i. S? ti?n hoa c?a hai lo?i nay đ??c cho r?ng b?t đ?u cach đay 2 tri?u n?m tr??c. [27] Phan tich gen hi?n t?i c?ng cho th?y chung it ra c?ng khong co quan h? giao ph?i l?n nhau kho?ng 10.000 n?m. [28]

Cac qu?n th? khac c?ng ch?a đ??c nghien c?u. Qu?n th? rieng r? ?n ca va đ?ng v?t bi?n co vu đa đ??c nh?n di?n t?i xung quanh n??c Anh. [29] [30] L?i s?ng th? hi?n ch? đ? ?n u?ng c?a chung: Nh?ng con ca heo voi ?n ca t?i Alaska [31] va Na Uy [32] khong di tru, trong chung t?n t?i nh? 1 k?t c?u xa h?i. Trong khi nh?ng con ca heo voi ?n đ?ng v?t bi?n co vu t?i Argentina va Qu?n đ?o Crozet co hanh vi s?ng gi?ng lo?i di c? h?n. [33]

Ba lo?i ca voi sat th? đa đ??c ghi nh?n trong cac nghien c?u t?i Nam C?c . 2 loai lun co ten Orcinus nanus va Orcinus glacialis đa đ??c mo t? b?i cac nha khoa h?c Xo Vi?t trong su?t th?p nien 1980, nh?ng h?u h?t cac nha khoa h?c v? đ?ng v?t co vu d??i n??c nghi ng? v? tinh tr?ng c?a chung, va kho đ? lien k?t chung v?i m?t trong nh?ng lo?i mo t? d??i đay: [9]

M?t s? bi?n th? m?u c?a ca h? kinh
  • Lo?i A : đ??c coi la lo?i ca voi sat th? "đi?n hinh". Co hinh th? l?n, da đen va co nh?ng m?ng đ?m tr?ng. M?ng đ?m tr?ng quanh m?t co kich c? trung binh. S?ng t?i nh?ng vung n??c thoang, th?c ?n ch? y?u la ca voi Minke . [9]
  • Lo?i B : Nh? h?n lo?i A. Chung co m?ng đ?m tr?ng quanh m?t l?n. H?u h?t thay vi nh?ng ph?n da tren c? th? co mau đen chung l?i co mau xam v?a, co m?ng mau xam t?i g?i la "dorsal cape" [34] keo dai t? tran đ?n sau vay l?ng. Nh?ng m?ng đ?m tr?ng l?i co mau vang nh?t. Th?c ?n ch? y?u la h?i c?u . [9]
  • Lo?i C : La lo?i nh? nh?t, s?ng trong nh?ng nhom l?n h?n nh?ng lo?i khac. M?ng đ?m tr?ng ? m?t co xu h??ng truc xu?ng phia tr??c. Gi?ng lo?i B, chung co mau tr?ng va xam v?a, co d?i "dorsal cape" mau xam t?i va cac đ?m mau vang nh?t. Ch? quan sat th?y chung s?n lo?i ca tuy?t Nam C?c. [9]
  • Lo?i D : đ??c nh?n d?ng d?a tren cac b?c ?nh ch?p đ??c t? v? m?c c?n hang lo?t n?m 1955 t?i New Zealand va sau quan sat tren bi?n n?m 2004. No co th? nh?n bi?t d? dang qua đ?m tr?ng r?t nh? n?m c?nh m?t, co vay l?ng ng?n h?n thong th??ng va đ?u h?i ph?ng ra (gi?ng ca voi hoa tieu ). Ph?m vi khu v?c xu?t hi?n c?a chung kho?ng v? đ? 40°S va 60°S xung quanh vung n??c h? nam c?c. M?c du khong co d? li?u v? ch? đ? ?n u?ng c?a chung, nh?ng đ??c cho r?ng th?c đ?n c?a chung co bao g?m ca vi co cac b?c ?nh ch?p đ??c cac đan nay b?i xung quanh l??i quet c?a cac tau đanh b?t ca r?ng Patagonia . [35] [36]

Lo?i B va lo?i C s?ng g?n vung n??c đong b?ng, t?o silic co th? la nguyen nhan tac đ?ng đ?n s? xu?t hi?n mau đ?m vang ? c? hai lo?i. [9] [37] Ki?m tra DNA ty th? ch?ng minh cho s? chia tach nay m?i ch? di?n ra trong kho?ng th?i gian g?n. [38]

Ngo?i hinh va hinh thai h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Gi?i ph?u n?i t?ng ca voi sat th?

M?t con ca voi sat th? đi?n hinh luon co mau đen tren l?ng, đ?m tr?ng ? ng?c va s??n ben, va 1 m?ng đ?m mau tr?ng n?m tren, đ?ng sau đuoi m?t. Nh?ng con non m?i sinh co mau vang ho?c cam nh?t, khi l?n s? d?n d?n chuy?n sang mau tr?ng. No co c? th? n?ng nh?ng m?nh m?, [39] v?i 1 vay l?ng l?n cao đ?n 2 m. Vung đ?ng sau vay tay co mau xam t?i ch?y dai đ?n l?ng. L?ng ca voi sat th? Nam C?c co mau tr?ng đ?n xam nh?t.

Ca voi sat th? tr??ng thanh r?t khac bi?t va khong th? l?n v?i b?t ki sinh v?t bi?n nao. [40] Khi quan sat t? xa, nh?ng con ch?a tr??ng thanh co th? b? nh?m l?n v?i loai thu?c b? ca voi , nh? ca ong chuong hay ca heo Risso . [41] R?ng ca heo voi r?t kh?e va đ??c b?c men r?ng , b? ham c?a chung la b? may co kh? n?ng k?p m?nh m?, nh?ng chi?c r?ng ham tren l?p đ?y ch? tr?ng gi?a cac r?ng ham d??i khi khep mi?ng. Nh?ng chi?c r?ng c?a co xu h??ng nghieng nh? v? phia tr??c va ben ngoai, do đo cho phep no ch?u đ??c đ?ng tac gi?t m?nh t? con m?i trong khi cac r?ng gi?a va r?ng ham gi? ch?c con m?i t?i ch?. [42]

Ca voi sat th? la thanh vien l?n nh?t hi?n con t?n t?i c?a h? ca heo. Con đ?c thong th??ng dai t? 6?8 m, n?ng h?n 6 t?n (kho?ng 5,9-6,5 t?n). Con cai nh? h?n, th??ng dai 5?7 m, n?ng kho?ng 3-4 t?n. [43] Con đ?c l?n nh?t đ??c ghi nh?n co chi?u dai 9,8 m, n?ng h?n 10 t?n; trong khi con cai l?n nh?t la 8,5 m, n?ng 7,5 t?n. [44] Con non m?i sinh n?ng kho?ng 180 kg, dai kho?ng 2,4 m. [45] [45] Chung la loai đ?ng v?t bi?n co vu di chuy?n nhanh nh?t, t?c đ? co th? đ?t t?i 56 km/h. [46] B? x??ng ca voi sat th? cho th?y chung co đ?c đi?m c?u truc đi?n hinh c?a H? ca heo đ?i d??ng , nh?ng m?nh m? h?n. [47] L?p da c?a no khong gi?ng nh? nhi?u loai ca heo khac, mang đ?c tr?ng c?a l?p da phat tri?n t?t v?i m?ng l??i day đ?c c?a s?i protein collagen va s?i c? b?p to kho?. [48]

Vong đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

1 con ca voi sat th? tr??ng thanh mang đ?c tr?ng vay l?ng l?n b?i t?i vung n??c g?n Tysfjord, Na Uy.

Ca voi cai tr??ng thanh ? tu?i 15, sau đo chung b??c vao th?i k? c?a chu k? đ?ng d?c va th?i k? khong co chu k? vao kho?ng gi?a 3-16 thang. Th?i gian mang thai t? 15-18 thang.

đ? tranh giao ph?i c?n huy?t, con đ?c va con cai k?t đoi t? đan khac. [49] Con m? đang nuoi con, luon ch? co m?t con con duy nh?t, kho?ng m?t con trong 5 n?m.

Con cai sinh s?n đ?n kho?ng 40 tu?i, ngh?a la trung binh vong đ?i chung nuoi n?m con non. Tu?i th? trung binh c?a nh?ng con cai la kho?ng 50 tu?i, t?i đa co th? len t?i 80-90 tu?i. M?t con cai mang ten Granny (J2) đ??c ??c đoan kho?ng 103 tu?i. [50]

Con đ?c tr??ng thanh sinh ly ? đ? tu?i 15, nh?ng th??ng giao ph?i ? đ? tu?i 21. Tu?i th? trung binh c?a nh?ng con đ?c la kho?ng 29 tu?i, t?i đa la 50-60 n?m. [50] m?t con đ?c co ten Old Tom xu?t hi?n m?i mua đong t?i New South Wales, Australia kho?ng t? th?p nien 1840 đ?n 1930 co đ? tu?i kho?ng 90. [51]

Ph?m vi va moi tr??ng s?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ca voi sat th? đa đ??c tim th?y ? t?t c? cac đ?i d??ng va h?u h?t cac bi?n. B?i ph?m vi s?ng r?ng l?n c?a chung, s? l??ng, m?t đ?, đanh gia phan b? c?a chung la r?t kho, nh?ng ro rang chung thich ? nh?ng vung n??c v? đ? cao va t?ng n??c tren cung. [52]

H? th?ng kh?o sat cho th?y m?t đ? cao nh?t c?a ca heo voi (>0,4 ca th?/100 km ²) ? vung bi?n đong b?c đ?i Tay D??ng xung quanh b? bi?n Na Uy, ? phia b?c Thai Binh D??ng d?c theo qu?n đ?o Aleut , V?nh Alaska va ? vung Nam đ?i D??ng n?m ? xa Chau Nam C?c . [53]

S?n m?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ca voi sat th? la loai đ?ng v?t ?n th?t đ?u b?ng , t?c la b?n than chung khong co k? thu ngoai t? nhien. Chung co th? ?n nh?ng con ca nh?, nh?ng c?ng co th? ?n nh?ng con ca voi con va c? loai ca m?p tr?ng l?n, v?n la loai ca hung d? nh?t đ?i d??ng. B?ng cach s?n m?i theo b?y (th??ng la c? m?t gia đinh g?m 3-5 con ho?c th?m chi la hai gia đinh cung k?t h?p), chung tach con ca voi con ra kh?i ca voi m? va lien t?c dung cac cu huc đ?u kh?ng khi?p t?n cong ca voi con cho đ?n khi ca voi con t? vong. Ca voi sat th? co đ?c đi?m la đ??c trang b? 50 cai r?ng s?c nh?n [54] , tuy nhien, chung khong đ? đ? c?n đ??c l?p m? va da day c?a ca voi con, vi v?y chung ?n ph?n d? b? t?n th??ng nh?t c?a ca voi, đo la cai l??i giau protein va c?ng ?n h?t th?t con m?i [55] , va c?ng đ??c ghi nh?n s?n b?t ca m?p tr?ng l?n , [56] [57] [58] [59] va d??ng nh? nh?m đ?n la gan con m?i. [56] [58] . Chung tim cach l?t ng?a ca m?p tr?ng l?n đ? khi?n con m?i b?t t?nh t?m th?i va c?n vao vay va d??i b?ng ? v? tri la gan. Trong cu?c chi?n s?n m?i, cac con ca voi cai l?i la nh?ng ca th? ? gi?a vong vay va lam nhi?m v? v?t v? h?n nh?ng con ca voi đ?c. Ca voi đ?c co cai vay dai va nh?n h?n ca voi cai. [60]

Khi g?p ca voi: Tach ca voi m? va ca voi con ra, dung nh?ng cu huc đ?u m?nh vao ca voi con, dim ca voi con xu?ng đ? khong cho ca voi con th? d?n đ?n t? vong. Khi g?p ca m?p: Chung huc đ?u vao than ca m?p lam cho con ca m?p l?t ng?a, ca m?p s? khong th? co tac đ?ng gi khi ? t? th? ng?a, r?i ca voi sat th? ch? c?n c?n con ca m?p đ?n ch?t. Khi g?p ca đu?i: Dung nh?ng cu qu?t đuoi, lam cho con ca đu?i b?t t?nh, đ?ng th?i gai đ?c c?a ca đu?i s? b? gay, ca voi ch? c?n ?n. Khi g?p s? t? bi?n, chung b?i v?i t?c đ? 56 km/h vao b? r?i c?n con s? t? bi?n, r?i no sau đo quay l?i đ?i d??ng va ?n xac con m?i. Khi g?p h?i c?u tren b?ng, chung khong th? huc đ?u vao b?ng, vi v?y chung cung đ?ng lo?t b?i va t?o song lam v? b?ng. Sau đo chung ?n h?i c?u.

Am thanh c?a ca voi sat th? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xem them: Bai hat c?a ca voi
đa ph??ng ti?n lien quan đ?n ca h? kinh

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Orcinus Fitzinger, 1860 (TSN 180468) t?i H? th?ng Thong tin Phan lo?i Tich h?p (ITIS).
  2. ^ Carwardine, Mark (2001) " Killer Whales " London: BBC Worldwide Ltd., ISBN 0-7894-8266-5
  3. ^ “Orca attack puts Sea World trainer in hospital” . Associated Press (trong Seattle Times). ngay 30 thang 11 n?m 2006 . Truy c?p ngay 30 thang 11 n?m 2006 .
  4. ^ (Latin) Linnaeus, C. (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I (10th ed.). Holmiae. (Laurentii Salvii). p. 824.
  5. ^ Zum Wal in der Marienkirche (in German). St. Mary's Church, Greifswald. Truy c?p 2010-02-16
  6. ^ Carwardine 2001, p. 19.
  7. ^ LeDuc, R. G.; Perrin, W. F.; Dizon, A. E. (1999). "Phylogenetic relationships among the delphinid cetaceans based on full cytochrome b sequences". Marine Mammal Science 15 (3): 619?648. doi:10.1111/j.1748-7692.1999.tb00833.x.
  8. ^ (Baird 2002). Status of Killer Whales in Canada. Contract report to the Committee on the Status of Endangered Wildlife in Canada, Ottawa, ON, Canada. Also published as Status of Killer Whales, Orcinus orca, in Canada The Canadian Field-Naturalist 115 (4) (2001), 676?701. Truy c?p 2010-01-26.
  9. ^ a b c d e f Pitman, Robert L. and Ensor, Paul (2003). "Three forms of killer whales (Orcinus orca) in Antarctic waters". Journal of Cetacean Research and Management 5 (2): 131?139.
  10. ^ Taylor, B. L., Baird, R., Barlow, J., Dawson, S. M., Ford, J., Mead, J. G., Notarbartolo di Sciara, G., Wade, P. & Pitman, R. L. (2013). “ Orcinus orca ” . Sach đ? IUCN cac loai b? đe d?a. Phien b?n 2013.2 . Lien minh B?o t?n Thien nhien Qu?c t? . Truy c?p ngay 5 thang 6 n?m 2014 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  11. ^ De Bruyn, P. J. N.; Tosh, C. A.; Terauds, A. (2013). "Killer whale ecotypes: Is there a global model?". Biological Reviews 88 (1): 62?80. doi:10.1111/j.1469-185X.2012.00239.x. PMID 22882545 . edit
  12. ^ Berta, Annalisa; Sumich, James L.; Kovacs, Kit M. (2006). Marine mammals: evolutionary biology. Academic Press. p. 387. ISBN 978-0-12-088552-7 .
  13. ^ a b c Carwardine 2001, pp. 40?47.
  14. ^ Ford, Ellis & Balcomb 2000, p. 23.
  15. ^ Ford J.K.B., G.M. Ellis, L.G. Barrett-Lennard, A.B. Morton, R.S. Palm, and K.C. Balcomb. 1998. Dietary specialization in two sympatric populations of killer whales (Orcinus orca) in coastal British Columbia and adjacent waters. Canadian Journal Zoology 76: 1456?1471.
  16. ^ a b Carwardine 2001, pp. 40?47
  17. ^ Ford J.K.B. and, G.M. Ellis. 1999. Transients: Mammal-hunting killer whales of British Columbia, Washington, and Southeastern Alaska. UBC Press, Vancouver.
  18. ^ Deecke V.B., J.K.B. Ford and, P.J.B. Slater. 2005. The vocal behaviour of mammal-eating killer whales: Communicating with costly calls. Animal Behaviour 69:395?405.
  19. ^ NMFS 2005, p. 24.
  20. ^ Ford, Ellis & Balcomb 2000, p. 21.
  21. ^ Pyle, Peter; Schramm, Mary Jane; Keiper, Carol and Anderson, Scot D. (1999). "Predation on a white shark (Carcharodon carcharias) by a killer whale (Orcinus orca) and a possible case of competitive displacement". Marine Mammal Science 15 (2): 563?568. doi:10.1111/j.1748-7692.1999.tb00822.x.
  22. ^ Dahlheim, M.E., A. Schulman-Janiger, N. Black, R. Ternullo, D. Ellifrit and, K.C. Balcomb 2008. Eastern temperate North Pacific offshore killer whales (Orcinus orca): Occurrence, movements, and insights into feeding ecology. Marine Mammal Science, 24:719?729
  23. ^ Rare White Killer Whale Spotted in Alaskan Waters From NOAA Ship Oscar Dyson, news release, National Oceanic and Atmospheric Administration, ngay 6 thang 3 n?m 2008. Truy c?p 2010-03-20
  24. ^ Baird, R.W., and Dill, L.M. 1995. Occurrence and behaviour of transient killer whales: seasonal and pod-specific variability, foraging behaviour, and prey handling. Canadian Journal Zoolology 73:1300? 1311.
  25. ^ Barrett-Lennard LG, Ellis GM. 2001. Population structure and genetic variability in northeastern Pacific killer whales: Towards an assessment of population viability. Canadian Science Advisory Secretariat, Ottawa, Canada.
  26. ^ NMFS 2005, p. 23.
  27. ^ Heimlich & Boran 2001, p. 22.
  28. ^ Chadwick, Douglas H. (April 2005). "Investigating A Killer". National Geographic.
  29. ^ Bourton, Jody. Two killer whale types found in UK waters, Earth News, BBC, ngay 5 thang 1 n?m 2010. Truy c?p 2010-02-23.
  30. ^ Foote, Andrew D.; Newton, Jason; Piertney, Stuart B.; Willerslev, Eske; Gilbert, M. Thomas P. (2009). "Ecological, morphological and genetic divergence of sympatric North Atlantic killer whale populations". Molecular Ecology 18 (24): 5207. doi:10.1111/j.1365-294X.2009.04407.x. PMID 20050301 .
  31. ^ Waite, J.M., N.A. Friday and S.E. Moore. 2002. Killer Whale (Orcinus orca) distribution and abundance in the central and southeastern Bering Sea, July 1999 and June 2000. Marine Mammal Science 18:779-786
  32. ^ Christensen, I. 1984. Growth and reproduction of killer whales, Orcinus orca, in Norwegian coastal waters. Reports of the International Whaling Commission Special Issue, 6: 253?258.
  33. ^ Ford, Ellis & Balcomb 2000, p. 27.
  34. ^ Evans, W. E.; Yablokov, A. V. and Bowles, A. E. (1982). Geographic Variation in the Color Pattern of Killer Whales (Orcinus orca), Reports of the International Whaling Commission 32: 687?694. Truy c?p 2010-02-16.
  35. ^ Pitman, Robert L.; Durban, John W.; Greenfelder, Michael; Guinet, Christophe; Jorgensen, Morton; Olson, Paula A.; Plana, Jordi; Tixier, Paul; Towers, Jared R. (2010). "Observations of a distinctive morphotype of killer whale (Orcinus orca), type D, from subantarctic waters". Polar Biology 34 (2): 303?306. doi:10.1007/s00300-010-0871-3.
  36. ^ Rejcek, Peter. "The Antarctic Sun: News about Antarctica ? Killer News". Antarcticsun.usap.gov. Truy c?p 2011-02-16.
  37. ^ Gorter, Uko. Newsletter of the Puget Sound Chapter of the American Cetacean Society, Spring 2004. Truy c?p 2010-02-16.
  38. ^ Pitman, Robert L.; Robertson, Kelly M.; Leduc, Richard G. (2008). "Mitochondrial sequence divergence among Antarctic killer whale ecotypes is consistent with multiple species". Biology Letters 4 (4): 426. doi:10.1098/rsbl.2008.0168. PMC 2610147. PMID 18524738 .
  39. ^ Poncelet, Eric. Killer whale biology: Morphology. Truy c?p 2010-02-16
  40. ^ Carwardine 2001, p. 20.
  41. ^ "Wild Whales". Vancouver Aquarium. Truy c?p 2012-03-23.
  42. ^ Heptner et al. 1996, p. 683.
  43. ^ Baird 2002.
  44. ^ "Killer Whales: Physical Characteristics". Seaworld.org. Truy c?p 2009-12-30.
  45. ^ a b Olsen, K. (2006). National Wildlife 44 (6) (October/November), 22?30
  46. ^ Killer whale. Cetacean Research & Rescue Unit. Truy c?p 2010-02-18
  47. ^ Heyning, J. E.; Dahlheim, M. E. (1988) Orcinus orca. Mammalian Species 304:1?9
  48. ^ Heptner et al. 1996, p. 681.
  49. ^ NMFS 2005, p. 33.
  50. ^ a b Carwardine 2001, p. 26.
  51. ^ Mitchell, E. and Baker, A. N. (1980). Age of reputedly old Killer Whale, Orcinus orca, 'Old Tom' from Eden, Twofold Bay, Australia, in: W. F. Perrin and A. C. Myrick Jr (eds.): Age determination of toothed whales and sirenians, pp. 143?154 Rep. Int. Whal. Commn (Special Issue 3), cited in Know the Killer Whale, The Dolphin's Encyclopaedia. Truy c?p 2010-01-27
  52. ^ Carwardine 2001, p. 21.
  53. ^ Forney, K.A.; Wade, P. (2007). "Worldwide distribution and abundance of killer whales". In Estes, James A.; DeMaster, Douglas P.; Doak, Daniel F.; Williams, Terrie M.; Brownell, Robert L., Jr. Whales, whaling and ocean ecosystems. Berkeley: University of California Press. pp. 145?162. ISBN 978-0-520-24884-7 .
  54. ^ “physical characteristics” . seaworld.org.
  55. ^ “Orcas Feast on Whale in Shocking Raw Video” . https://www.nationalgeographic.com/ . ngay 7 thang 7 n?m 2017 . Truy c?p ngay 10 thang 3 n?m 2021 . Lien k?t ngoai trong |publisher= ( tr? giup )
  56. ^ a b Pyle, Peter; Schramm, Mary Jane; Keiper, Carol; Anderson, Scot D. (1999). “Predation on a white shark ( Carcharodon carcharias ) by a killer whale ( Orcinus orca ) and a possible case of competitive displacement” (PDF) . Marine Mammal Science . 15 (2): 563?568. doi : 10.1111/j.1748-7692.1999.tb00822.x . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 22 thang 3 n?m 2012 . Truy c?p ngay 28 thang 4 n?m 2014 .
  57. ^ “Great white shark 'slammed' and killed by a pod of killer whales in South Australia” . Australian Broadcast Company. ngay 3 thang 2 n?m 2015. L?u tr? b?n g?c ngay 19 thang 7 n?m 2015 . Truy c?p ngay 10 thang 7 n?m 2015 .
  58. ^ a b Haden, Alexis (ngay 6 thang 6 n?m 2017). “Killer whales have been killing great white sharks in Cape waters” . The South African (b?ng ti?ng Anh). L?u tr? b?n g?c ngay 4 thang 7 n?m 2017 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2017 .
  59. ^ Starr, Michell (ngay 11 thang 11 n?m 2019). “Incredible Footage Reveals Orcas Chasing Off The Ocean's Most Terrifying Predator” . Science Alert. L?u tr? b?n g?c ngay 11 thang 11 n?m 2019 . Truy c?p ngay 24 thang 11 n?m 2019 .
  60. ^ Ngo?n m?c ca voi sat th? s?n m?i , VnExpress, 1 thang 7 n?m 2009.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hinh ?nh va video (ti?ng Anh)
Vung
Khac
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ca_voi_sat_th?&oldid=71186221 ”