Aurangzeb
Vua ?n đ?
Vua nha Mogul
T?i v?	1658 - 1707
Ti?n nhi?m	Shah Jahan
K? nhi?m	Bahadur Shah I
Thong tin chung
Sinh	4 thang 11 n?m 1618 Dahod
M?t	3 thang 3, 1707 (1707-03-03) (88 tu?i) Aurangabad
An tang	L?ng Aurangzeb , Khuldabad , Maharashtra
The thi?p	Nawab Raj Bai Begum Dilras Bano Begam Hira Bai Zainabadi Mahal Aurangabadi Mahal Udaipuri Mahal
H?u du?	H?u du? (w. Dilras Bano Begam) Zeb-un-Nissa , Zinat-un-Nissa , Muhammad Azam Shah , Mehr-un-Nissa , Muhammad Akbar , (w. Nawab Raj Bai Begum) Sultan Muhammad , Bahadur Shah I , Badr-un-Nissa , (w. Aurangabadi Mahal) Zabdat-un-Nissa , (w. Udaipuri Mahal) Muhammad Kam Baksh
Ten đ?y đ? Abul Muzaffar Muhiuddin Muhammad Aurangzeb Alamgir
T??c v?	T??c v? Al-Sultan al-Azam wal Khaqan al-Mukarram Abul Muzaffar Muhiuddin Muhammad Aurangzeb Bahadur Alamgir I, Padshah Ghazi
Tri?u đ?i	Mogul
Than ph?	Shah Jahan
Than m?u	Mumtaz Mahal
Ton giao	H? phai Sunni c?a H?i giao

Muhi ud-din Muhammad Aurangzeb Bahadur Alamgir I , đ??c bi?t ph? bi?n h?n v?i ten g?i Aurangzeb ( ti?ng Ba T? : ????????? ‎ (t??c hi?u đ?y đ?: Al-Sultan al-Azam wal Khaqan al-Mukarram Abul Muzaffar Muhi ud-din Muhammad Aurangzeb Bahadur Alamgir I, Padshah Ghazi ) ( 4 thang 11 n?m 1618 ? 3 thang 3 n?m 1707 ), co danh hi?u t? phong la Alamgir I (K? chinh ph?t c?a th? gi?i) ( ti?ng Ba T? : ??????? ‎), la vua th? sau c?a v??ng tri?u Mogul trong l?ch s? ?n đ? , tr? vi t? n?m 1658 đ?n khi qua đ?i 1707. D??i th?i tr? vi c?a minh, Aurangzeb da đ?a ch? đ? phong ki?n Mogul len t?i đ?nh cao, song nh?ng cu?c chi?n tranh xam l??c tri?n mien c?a ong ta đa lam hao mon sinh l?c c?a đ? qu?c Mogul va m? đ??ng cho qua trinh suy y?u c?a no sau khi ong ta ch?t.

Aurangzeb n?i ti?ng la ng??i co nhi?u chi?n cong l?n t?i ac. Gi?a Aurangzeb va vua cha Shah Jahan x?y ra xung đ?t d? d?i. N?m 1658, khi Shah Jahan lam b?nh, Aurangzeb gi?t ba anh em trai, l?t đ? ngai vang c?a vua cha va giam l?ng Jahan vao phao đai Agra . Trong su?t tam n?m tr?i b? giam gi?, Jahan khong th? đ?n th?m m? v? va c?ng la m? đ? c?a Aurangzeb, hoang h?u Mumtaz Mahal vao ngay gi? c?a ba t?i đ?n Taj Mahal cach đo khong xa. Shah Jahan sau đo qua đ?i trong n?i giam l?ng.

Aurangzeb ng? tr? Ti?u l?c đ?a ?n đ? trong g?n n?a th? k? , tr? thanh vua Mogul th? hai co th?i gian tr? vi lau dai nh?t, sau Akbar . Ong ta đa ti?n hanh hang lo?t cu?c chi?n tranh banh tr??ng vao mi?n Nam ?n đ?. ^{[1] [2]} K?t qu? la Aurangzeb đa chi?m đ??c m?t lanh th? r?ng l?n ? mi?n Nam ?n đ? , khi?n cho ong co lanh th? r?ng h?n b?t ki m?t v? Hoang đ? Mogul nao khac. ^[3] Theo Bach khoa toan th? Vi?t Nam, ngoai vi?c chinh ph?t cao nguyen Deccan , ong c?ng th?c vi?n chinh sach b?o tr? v?n h?c ngh? thu?t. La m?t tin đ? H?i giao sung đ?o, Aurangzeb luon khuy?n khich th?n dan theo đ?o H?i. Aurangzeb đa pha hu? nhi?u cong trinh ngh? thu?t vi lo ng?i r?ng chung co th? đ??c ng??i dan th? cung nh? nh?ng v?t đ??c ton sung . ^[1] Aurangzeb c?ng thi hanh chinh sach dung d??ng ch? đ? đ?ng c?p, phan bi?t đ?i x? v?i cac tin đ? ?n đ? giao .

Cu?c chi?n tranh c?a Aurangzeb đa khi?n đ? qu?c m? r?ng qua m?c, cach ly cac đ?ng minh than c?n ng??i Rajput v?i tri?u đinh. Them n?a đa s? dan chung trong đ? qu?c c?a Aurangzeb la ng??i theo ?n đ? giao va h? luon b?t man v?i m?t tri?u đ?i H?i giao va s? phan bi?t ton giao c?a Aurangzeb. 25 n?m cu?i c?a tri?u đ?i ong ta lun sau trong cac cu?c th?o ph?t quan n?i lo?n c?a ng??i Maratha ? cao nguyen Deccan , mi?n Trung ?n đ?. đo chinh la m?t trong nh?ng nguyen nhan chinh d?n đ?n s? suy y?u c?a đ? qu?c Mogul. Sau khi Aurangzeb qua đ?i, đ? qu?c Mogul nhanh chong suy s?p. Cac vua k? t?c khong co đ??c kh? n?ng tr? vi c?ng nh? ban tay s?t c?a Aurangzeb va sau đo đa đanh m?t t?t c? s? nghi?p c?a tien đ?.

Len ngoi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tu?i tr? c?a Aurangzeb [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Aurangzeb la con trai th? ba c?a Shah Jahan , vua th? 5 nha Mogul, va Mumtaz Mahal (Arjumand B?n? Begum). Sau khi ong n?i Aurangzeb la Jahangir đan ap đ??c cu?c n?i d?y c?a Shah Jahan, Aurangzeb b? g?i đ?n tri?u đinh v?i t? cach la m?t con tin th?t s? c?a Jahangir . Muhammad Saleh Kamboh Salafi la m?t trong nh?ng th?y h?c c?a Aurangzeb khi ong con tr?.

Sau khi Jahangir qua đ?i n?m 1627, Aurangzeb v? s?ng v?i cha m?. Shah Jahan đa phong cac con lam quan cai tr? cac mi?n đ?t c?a đ? qu?c, va n?m 1634 g?i Aurangzeb đ?n chi?n tr??ng Deccan . Sau chi?n th?ng c?a ong n?m 1636, Aurangzeb tr? thanh Subahdar (t?ng tr?n) c?a cao nguyen Deccan . ^[4] Trong th?i gian đo, ong kh?i cong xay d?ng m?t thanh ph? m?i g?n c?u th? ph? Khirki ma ong đ?i ten thanh Aurangabad theo ten ong. N?m 1637, ong c??i co Rabia Durrani. Vao th?i ki nay cao nguyen Deccan t??ng đ?i yen binh. Du v?y, ? tri?u đinh Mogul, Shah Jahan ngay cang s?ng ai ng??i con tr??ng la Dara Shikoh .

N?m 1644, ch? gai Aurangzeb la Jahanara Begum tinh c? ch?t chay ? Agra . S? ki?n nay đa nhanh chong gay ra cu?c kh?ng ho?ng trong gia đinh ma ph?i ganh ch?u nh?ng h?u qu? chinh tr?. Vi Aurangzeb khong v? Agra ngay, ma đ?n 3 tu?n sau khi Begum ch?t m?i v?, nen ong đa b? Shah Jahan m?ng cho 1 tr?n. Th? la ong b? Shah Jahan cach ch?c t?ng tr?n Deccan. V? sau (1654), Aurangzeb cho la ong bu?c long ph?i ph?n đ?i tinh yeu quy c?a cha đ?i v?i Dara. ^{[ c?n d?n ngu?n ]}

N?m 1645, ong b? c?m ra kh?i tri?u trong vong 7 thang. Nh?ng v? sau, Shah Jahan phong ong lam t?ng tr?n c?a Gujarat ; ong đa hoan thanh t?t nhi?m v? va đ??c ban th??ng. N?m 1647, Shah Jahan phong ong lam t?ng tr?n c?a Balkh va Badakhshan ( Afghanistan va Tajikistan ngay nay), cach ch?c ng??i em trai thi?u n?ng l?c c?a Aurangzeb la Murad Baksh . Khi đo, cac vung nay b? nhi?u đ?o quan khac xam l??c, va Aurangzeb đa đu?i đ??c gi?c ra kh?i b? coi.

Ong đ??c b? nhi?m lam t?ng tr?n c?a Multan va Sindh , va kh?i đ?u m?t cu?c chi?n keo dai v?i quan Safavid , nh?m m?c đich chi?m thanh ph? Kandahar . Ong b? đanh b?i, th? la ong l?i b? vua cha ghet b?.

N?m 1652, Aurangzeb l?i đ??c b? nhi?m lam t?ng tr?n c?a vung Deccan . Trong n? l?c m? r?ng đ? qu?c, Aurangzeb đa t?n cong cac v??ng qu?c lang gi?ng Golconda (1657), va Bijapur (1658). Luc c? hai cu?c chi?n nay x?y ra, Shah Jahan đ?u keu g?i rut quan khi Aurangzeb g?n chi?n th?ng. Trong nh?ng l?n đo, Dara Shikoh đa hoa gi?i va dan x?p m?t k?t thuc hoa binh cho cac cu?c t?n cong.

Cu?c chi?n gianh v??ng v? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Shah Jahan nga b?nh n?m 1657. S? ki?n nay d?n đ?n cu?c chi?n tranh gianh quy?n k? v? ngai vang. Anh c? c?a Aurangzeb la Dara Shikoh , đ??c xem nh? thai t? , nh?ng Shikoh ngay cang kho len lam vua khi con trai th? c?a Shah Jahan la Shah Shuja x?ng đ? ? Bengal . Khong lau sau, nh?ng đ?o quan hoang gia c?a Dara va Shah Jahan đa c?n tr? đ??c tham v?ng nay, va Shuja rut quan.

It lau sau, em trai ut c?a Shuja la Murad Baksh , v?i l?i h?a ?ng h? bi m?t t? Aurangzeb, x?ng đ? ? Gujarat . Aurangzeb, b? ngoai t? v? giup đ? Murad, b?c chinh t? Aurangabad, đ??c s? giup đ? c?a nhi?u quy t?c va t??ng lanh. Sau nhi?u tr?n th?ng lien ti?p, Aurangzeb tuyen b? r?ng Dara la k? k? v? khong h?p phap. Shah Jahan, quy?t đ?nh truy?n ngoi cho Dara, giao m?i quy?n tr? qu?c cho Dara. Lanh chua Rajput ch?ng đ?i Aurangzeb va Murad, Maharaja Jaswant Singh , giao chi?n v?i c? hai ng??i t?i Dharmatpur g?n Ujjain . Cu?i cung, Aurangzeb đanh b?i Singh va t?p trung vao vi?c đanh Dara. Sau đo 1 lo?t tr?n đanh đ?m mau di?n ra, trong đo co s? ki?n quan trung thanh c?a Aurangzeb đ?i pha cac đ?o quan c?a Dara t?i Samugarh L?u tr? 2011-08-18 t?i Wayback Machine . Trong vong vai thang, quan Aurangzeb vay ham Agra. Do lo s? b? gi?t, Dara r?i kh?i Delhi , giao l?i thanh cho Shah Jahan. Hoang đ? gia đa n?p phao đai Agra cho cac quy t?c theo Aurangzeb, nh?ng Aurangzeb t? ch?i b?t ki m?t cu?c g?p m?t nao v?i cha, va tuyen b? Dara la k? ly giao.

Aurangzeb thinh linh l?t l?ng: ong giam gi? ng??i em la Murad, ma nh?ng k? t?ng trung thanh v?i ng??i nay đa theo Aurangzeb đ? tr? ?n vi?c ong đa t?ng nhi?u mon qua quy bau cho h?. ^[5] Sau khi c?m tu vua cha va em trai Murad Baksh, ngay 31 thang 7 n?m 1658 , Aurangzeb len ngoi hoang đ? ? Delhi ^[6] . Cung luc đo, Dara t?p h?p quan s?, va chuy?n đ?n vung Punjab . đ?i quan đ??c g?i t?i đ? đanh Shuja b? k?t l?i ? phia đong, cac t??ng ? đay la Jai Singh va Diler Khan, du ph?c tung Aurangzeb, nh?ng l?i cho phep con trai Dara la Suleman ch?y tr?n. Aurangzeb phong Shuja lam quan t?ng tr?n x? Bengal . M?c đich c?a vi?c nay la đ? Dara b? co l?p va khi?n cho nhi?u đ?o quan ch?u quy ph?c Aurangzeb. Du v?y, Shuja khong tin vao long thanh c?a Aurangzeb, ti?p t?c đanh nhau v?i em minh, nh?ng quan ong ta nhi?u l?n đ?i b?i trong tay Aurangzeb. Shuja ch?y đ?n Arakan (t?c Mi?n đi?n ngay nay), n?i ong ta b? x? t? sau khi lanh đ?o m?t cu?c đ?o chinh th?t b?i. ^[7] Cu?i cung, Murad b? hanh hinh, ma Aurangzeb tuyen b? la đ? tr? thu cho v? sat h?i 1 c?u divan c?a ong ta la Ali Naqi, n?m 1661. ^[8]

Sau khi kh? đ??c Shuja va Murad, ma vua cha Shah Jahan khong th? ra kh?i Agra, Aurangzeb nh?m m?c tieu vao Dara, r??t đu?i quan Dara ? bien gi?i phia tay-b?c c?a đ? qu?c. Sau m?t lo?t tr?n đanh, nh?ng th?t b?i va nh?ng rut quan, Dara đa b? m?t vien t??ng ph?n b?i, ng??i nay đa b?t gi? ong ta va theo v? v?i Aurangzeb. N?m 1659, Aurangzeb s?p đ?t m?t l? đ?ng quang ? kinh đo Delhi . Ong truy?n l?nh d?n đ? Dara v? Delhi; n?i Dara cu?i cung c?ng đ?n, Aurangzeb đa hanh hinh ong ta vao ngay 30 thang 8 n?m 1659. đ? b?o toan hoang v?, Aurangzeb nh?t Shah Jahan gia y?u vao m?t nha giam ben trong phao đai Agra. Shah Jahan qua đ?i 1666.

N?n cai tr? c?a Aurangzeb [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?c thi lu?t H?i giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

It lau sau khi len ngoi, Aurangzeb đa cong khai t? b? quan đi?m "t? do" ton giao c?a cac b?c tien đ? ^[9] . Tuy ton giao c?a Akbar , Jahangir va Shah Jahan mang tinh h?n h?p h?n sang t? c?a đ? qu?c , l?p tr??ng c?a Aurangzeb khong ro rang nh? th?. Trong khi quan đi?m b?o th? v? đ?o H?i va s? tin t??ng v?i Sharia (Lu?t H?i giao) c?a ong đ??c nh?c đ?n trong m?i tai li?u, m?t vi?c đ?n nay v?n ch?a sang t? la đ? qu?c đa th?c hi?n nh?ng đi?u đo nh? th? nao. B?t ch?p nh?ng tuyen b? v? cac s?c l?nh bao quat va cac chinh sach, hi?n nay co nhi?u bao cao mau thu?n ^[10] . đ?c bi?t, vi?c ong bien so?n Fatawa-e-Alamgiri , m?t quy?n tom t?t v? lu?t H?i giao, v?i m?c đich la cho nhan dan s? d?ng, khong b?t tuan theo, hay ch? lam xoang. Trong khi m?t s? ng??i xac đ?nh Fatawa-e-Alamgiri khong đ??c lam theo la do s? c? h?u sai l?m ^[11] , m?t s? ng??i cho r?ng Fatawa-e-Alamgiri ch? đ??c so?n đ? ong tuan th? ^[12] . Trong khi m?t chi?n tranh gianh quy?n th?a k? va m?t nh?ng cu?c t?n cong b?t ng? lien ti?p co th? x?y ra th??ng đi li?n v?i s? tieu xai xa hoa c?a Shah Jahan nh?m m?c đich phat tri?n v?n hoa ^[13] , s? chinh th?ng c?a Aurangzeb c?ng đ??c dung đ? gi?i thich v? "ngoi m?" l?ng danh c?a am nh?c ma ong xay nen. Thu?t ng? nay m? t? "cai ch?t c?a am nh?c" (va t?t c? hinh th?c bi?u di?n khac), m?t s? ngh?ch ly l?n.

Storia do Mogor c?a Niccolao Manucci va Muntakhab al-Lubab c?a Khafi Khan la nh?ng tai li?u duy nh?t co đ? c?p đ?n s? ki?n đa k? tren. Trong Storia do Mogor, Manucci đa mo t? nh?ng ph?n c?a m?t thanh ch? ma vua Aurangzeb đ?a ra n?m 1668 ^[14] .

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu thich ph? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Essays on Islam and Indian History , Richard M. Eaton. Reprint. New Delhi, Oxford University Press, 2002 ( ISBN 0-19-566265-2 ). -- Eaton's essay "Temple Desecration and Indo-Muslim States", which attempts to comprehend Aurangzeb's motivation in destroying temples, has generated much recent debate
• The Peacock Throne , Waldemar Hansen (Holt, Rinehart, Winston, 1972). -- a very British accounting of Aurangzeb's reign, but filled with excellent references and source material
• A Short History of Pakistan , Dr. Ishtiaque Hussain Qureshi, University of Karachi Press.
• Delhi , Khushwant Singh, Penguin USA, Open Market Ed edition, 5 thang 2 n?m 2000. ( ISBN 0-14-012619-8 )
• Mcleod, H. (1989) Who is a Sikh. Oxford. Claredon.
• Mu?ammad Bakht?var Kh?n. Mir'at al-'Alam: History of Emperor Awangzeb Alamgir . Trans. Sajida Alvi . Lahore: Id?rah-?i Ta?q?q?t-i P?kistan, 1979.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Aurangzeb .

• Aurangzeb, as he was according to Mughal Records
• Quran hand-written by the emperor - BBC
• Article on Aurganzeb from MANAS group page, UCLA
• Aurangzeb L?u tr? 2009-05-21 t?i Wayback Machine - BBC
• The Tragedy of Aureng-zebe L?u tr? 2005-08-29 t?i Wayback Machine Text of John Dryden 's drama, based loosely on Aurangzeb and the Mughal court, 1675