Bai nay vi?t v? cac v??ng tri?u Habsburg t? 1804 t?i 1867. đ?i v?i cac v??ng tri?u Habsburg noi chung, xem
Quan ch? Habsburg
. đ?i v?i đ? qu?c Ao sau th?a ??c 1867, xem
đ? qu?c Ao-Hung
.
đ? qu?c Ao
|
|
1804?1867
|
|
|
|
|
đ? qu?c Ao n?m 1815, v?i đ??ng v? đ?t đo?n ranh gi?i c?a
Bang lien đ?c
|
đ? qu?c Ao v?i c??ng v?c r?ng nh?t (th?p nien 1850)
|
T?ng quan
|
---|
V? th?
| |
---|
Th? đo
| Vienna
|
---|
Ngon ng? thong d?ng
| Ti?ng Ao-Bavaria
,
Ti?ng đ?c
,
Ti?ng Hungary
,
Ti?ng Czech
,
Ti?ng Slovak
,
Ti?ng Ba Lan
,
Ti?ng Rusyn
,
Ti?ng Slovenia
,
Ti?ng Croatia
,
Ti?ng Serbia
,
Ti?ng Romania
,
Ti?ng Lombard
,
Ti?ng Venetia
,
Ti?ng Friulia
,
Ti?ng Ladin
,
Ti?ng Y
,
Ti?ng Ukraina
,
Ti?ng Yiddish
|
---|
Ton giao chinh
| Chinh:
Cong giao La Ma
(chinh th?c)
Ph?:
Lutheran
,
Calvinist
,
Chinh th?ng giao đong ph??ng
,
Do Thai giao
|
---|
Ten dan c?
| Ao
|
---|
Chinh tr?
|
---|
Chinh ph?
| |
---|
Hoang đ?
|
|
---|
|
? 1804?1835
| Franz I
|
---|
? 1835?1848
| Ferdinand I
|
---|
? 1848?1867
| Franz Joseph I
|
---|
|
T?ng tr??ng N?i cac
|
|
---|
|
? 1821?1848
| Klemens von Metternich
(đ?u tien)
|
---|
? 1867
| Friedrich Ferdinand von Beust
(cu?i cung)
|
---|
|
L?p phap
| Ngh? h?i đ? ch?
|
---|
| Quy t?c Vi?n
|
---|
| Th? dan Vi?n
|
---|
L?ch s?
|
---|
Th?i k?
| 19th century
|
---|
|
? Tuyen b?
| 11 thang 8 1804
|
---|
| 6 thang 8, 1806
|
---|
| 8 thang 6, 1815
|
---|
| 20 thang 10, 1860
|
---|
| 14 thang 6, 1866
|
---|
| 30 thang 3 1867
|
---|
|
Kinh t?
|
---|
đ?n v? ti?n t?
| |
---|
|
|
|
Hi?n nay la m?t ph?n c?a
|
Ao
Croatia
C?ng hoa Sec
Phap
đ?c
Hungary
Y
Liechtenstein
Ba Lan
Romania
Serbia
Slovakia
Slovenia
Th?y S?
Ukraina
|
---|
đ? qu?c Ao
(
ti?ng đ?c
:
Kaisertum Osterreich
) la m?t
c??ng qu?c
đa dan t?c
?
Trung Au
t?n t?i t? n?m 1804 đ?n n?m 1867. Trong su?t th?i gian t?n t?i, đ? qu?c Ao la
đ? qu?c
đong dan th? ba sau
đ? qu?c Nga
va
V??ng qu?c Anh
? Chau Au. Cung v?i
V??ng qu?c Ph?
, no la m?t trong hai c??ng qu?c l?n trong
Lien minh cac qu?c gia noi ti?ng đ?c
. V? m?t đ?a ly, đay la đ? qu?c l?n th? ba ? chau Au sau
đ? qu?c Nga
va
đ? nh?t đ? ch? Phap
(621.538 km vuong; 239.977 d?m vuong). đ??c khai sinh đ? đap l?i s? ra đ?i c?a đ? Nh?t đ? ch? Phap, no ch?ng cheo m?t ph?n v?i
đ? ch? La Ma Th?n thanh
cho đ?n khi đ? ch? nay b? gi?i th? vao n?m 1806.
V??ng qu?c Hungary ? t?n t?i nh? m?t v??ng qu?c đ?c l?p ? đ??c qu?n ly b?i cac th? ch? rieng c?a minh tach bi?t v?i ph?n con l?i c?a đ? ch?. Sau khi Ao b? đanh b?i trong
Chi?n tranh Ao-Ph?
n?m 1866,
Th?a hi?p Ao-Hung n?m 1867
đ??c thong qua, V??ng qu?c Hungary k?t h?p v?i đ? qu?c Ao thanh
đ? qu?c Ao-Hung
. Sau th?t b?i trong
Chi?n tranh th? gi?i th? nh?t
, đ? qu?c Ao-Hung đa b? gi?i th? va chia ra thanh cac qu?c gia rieng bi?t m?i.
Nh?ng thay đ?i hinh thanh b?n ch?t c?a đ? ch? La Ma Th?n thanh đa di?n ra trong cac h?i ngh? ?
Rastatt
(1797?1799) va
Regensburg
(1801?1803). Vao ngay 24 thang 3 n?m 1803, đ? qu?c Ao (
ti?ng đ?c
:
Reichsdeputationshauptschluss
) đa đ??c khai sinh, lam gi?m s? l??ng cac
qu?c gia thu?c giao h?i
t? 81 xu?ng con 3 va cac thanh ph? t? do t? 51 xu?ng 6. D? lu?t nay nh?m thay th? hi?n phap c? c?a Thanh ch? đ? qu?c La Ma, nh?ng h?u qu? th?c s? c?a d? lu?t la s? k?t thuc c?a đ? qu?c La Ma Th?n thanh. V?i s? thay đ?i đang k? nay, Hoang đ? Franz II đa t?o ra t??c hi?u
Hoang đ? Ao
cho chinh ong va nh?ng ng??i k? v? c?a ong.
N?m 1804, Hoang đ? La Ma Thanh Franz II, c?ng la ng??i cai tr? cac vung đ?t c?a ch? đ? quan ch? Habsburg đa thanh l?p đ? ch? Ao g?m t?t c? cac vung đ?t c?a ong. Khi lam nh? v?y, ong đa t?o ra m?t c?u truc bao quat chinh th?c cho ch? đ? quan ch? Habsburg, v?n đa ho?t đ?ng nh? m?t
ch? đ? quan ch? đa h?p
trong kho?ng ba tr?m n?m. Ong lam v?y b?i vi đa đoan tr??c s? cao chung c?a đ? qu?c La Ma Th?n thanh hay s? len ngoi Hoang đ? La Ma Th?n thanh c?a
Napoleon
, ng??i tr??c đo co danh hi?u Hoang đ? c?a ng??i Phap; Franz II cu?i cung đa t? b? danh hi?u Hoang đ? La Ma đ?c t? sau n?m 1806. đ? b?o v? đ?a v? hoang gia c?a tri?u đ?i, ong đa ban hanh them t??c hi?u Hoang đ? Ao cha truy?n con n?i. Ngoai vi?c co t??c hi?u "
Kaiserthum
" m?i, cac ho?t đ?ng c?a c?u truc t?ng th? va tinh tr?ng c?a cac vung đ?t c?a no ban đ?u v?n con gi?ng nh? luc con t?n t?i d??i ch? đ? quan ch? đa h?p tr??c n?m 1804.
đ?c bi?t la tr?ng thai c?a V??ng qu?c Hungary, m?t qu?c gia ch?a bao gi? la m?t ph?n c?a đ? qu?c La Ma Th?n thanh va luon đ??c coi la m?t v??ng qu?c rieng bi?t ? m?t tr?ng thai đa đ??c kh?ng đ?nh b?i đi?u X, đ??c b? sung vao Hi?n phap n?m 1790 c?a Hungary trong giai đo?n ch? đ? quan ch? đa h?p va mo t? nha n??c la m?t
Regnum Independens
(t? ti?ng La tinh ngh?a la v??ng qu?c đ?c l?p). Cac v?n đ? c?a Hungary v?n đ??c qu?n ly b?i cac t? ch?c c?a rieng h? (Vua va Ngh? vi?n) nh? tr??c đay. Do đo, khong co t? ch?c Hoang gia nao tham gia vao chinh ph? c?a no.
[2]
[3]
[4]
S? s?p đ? va
gi?i th? c?a đ? ch? La Ma Thanh
đ??c thuc đ?y b?i s? can thi?p c?a Phap vao thang 9 n?m 1805. Ngay 20 thang 10 n?m 1805, m?t đ?i quan Ao do T??ng
Karl Mack von Leiberich
lanh đ?o đa
b? quan Phap đanh b?i g?n th? tr?n Ulm
. Chi?n th?ng c?a Phap đa thu hut 20.000 binh s? Ao va nhi?u kh?u phao. Quan đ?i c?a Napoleon gianh đ??c m?t chi?n th?ng khac t?i
Austerlitz
vao ngay 2 thang 12 n?m 1805. Franz b? bu?c ph?i đam phan v?i ng??i Phap t? ngay 4 đ?n ngay 6 thang 12 n?m 1805 va cu?i cung ph?i đinh chi?n vao ngay 6 thang 12 n?m 1805.
Nh?ng chi?n th?ng c?a Phap đa khuy?n khich nh?ng ng??i cai tr? m?t s? vung lanh th? thu?c đ? qu?c lien minh v?i ng??i Phap va tuyen b? đ?c l?p v?i đ? qu?c. Ngay 10 thang 12 n?m 1805,
Maximilian IV Joseph
,
tuy?n h?u t??c
va cong t??c Bayern t? x?ng la vua. K? ti?p la Cong t??c Wurttemberg
Friedrich III
c?ng x?ng v??ng vao ngay 11 thang 12.
Karl Friedrich
,
Phien h?u t??c Baden
đa đ??c trao danh hi?u
đ?i Cong t??c
vao ngay 12 thang 12. Cac n??c nay đ?u tr? thanh đ?ng minh c?a Phap.
Hoa ??c Pressburg
gi?a Phap va Ao đ??c ky t?i Pressburg (ngay nay la
Bratislava
,
Slovakia
) vao ngay 26 thang 12 đa m? r?ng vong ?nh h??ng c?a Napoleon vao cac vung đ?t c?a ng??i đ?c.
Franz II đa đ?ng y v?i Hoa ??c Pressburg đang h? th?n (26 thang 12 n?m 1805), đi?u tren th?c t? co ngh?a la s? gi?i th? đ? qu?c La Ma Th?n thanh lau đ?i va s? c?i t? d??i ?nh h??ng c?a Napoleon ? cac vung lanh th? đ?c b? m?t trong qua trinh tr? thanh m?t tr?ng thai ti?n than ma sau nay tr? thanh n??c
đ?c
hi?n đ?i, nh?ng lanh th? nay tren danh ngh?a la m?t ph?n c?a đ? qu?c La Ma Th?n thanh trong bien gi?i hi?n t?i c?a đ?c, c?ng nh? cac bi?n phap khac lam suy y?u Ao va nha Habsburg theo nhi?u cach. M?t s? lanh th? c?a Ao ? đ?c đa đ??c chuy?n cho cac đ?ng minh c?a Phap ?
vua Bayern
,
vua Wurttemberg
va
tuy?n h?u t??c Baden
. Tuyen b? c?a Ao v? nh?ng qu?c gia đ?c đa b? t? b? ma khong co ngo?i l?.
Vao ngay 12 thang 7 n?m 1806,
Lien minh song Rhine
đ??c thanh l?p g?m 16 v??ng qu?c va thanh bang. Lien minh nay, d??i ?nh h??ng c?a Phap, đa ch?m d?t đ? qu?c La Ma Thanh. Vao ngay 6 thang 8 n?m 1806, ngay c? Franz c?ng cong nh?n tinh tr?ng m?i va tuyen b? s? tan ra c?a đ? ch? La Ma Th?n thanh vi ong khong mu?n Napoleon thanh cong. Hanh đ?ng nay đa khong đ??c cong nh?n b?i
George III c?a V??ng qu?c Anh
c?ng la Tuy?n h?u t??c x? Hanover, ng??i đa m?t cac vung lanh th? đ?c quanh
Hanover
vao tay Napoleon. Nh?ng tuyen b? c?a ong sau đo đ??c gi?i quy?t b?ng vi?c t?o ra
V??ng qu?c Hanover
đ??c thanh l?p b?i nh?ng ng??i th?a k? vua George cho đ?n khi
Victoria c?a Anh
len ngoi đa chia c?t cac gia đinh hoang gia Anh va Hanover.
Klemens von Metternich
tr? thanh B? tr??ng Ngo?i giao vao n?m 1809. Ong c?ng gi? ch?c v? Ch??ng ?n t? n?m 1821 đ?n n?m 1848 d??i th?i c?
Franz II
va
Ferdinand I
. Giai đo?n 1815-1848 con đ??c g?i la "
K? nguyen Metternich
".
[5]
Trong th?i k? nay, Metternich ki?m soat chinh sach đ?i ngo?i c?a V??ng tri?u Habsburg. Ong c?ng co ?nh h??ng l?n trong n?n chinh tr? chau Au. Ong đ??c bi?t đ?n v?i quan đi?m va cach ti?p c?n b?o th? m?nh m?. Cac chinh sach c?a Metternich ch?ng l?i cach m?ng va ch? ngh?a t? do m?t cach m?nh m?.
[6]
Theo quan đi?m c?a ong, ch? ngh?a t? do la m?t hinh th?c c?a cu?c cach m?ng đ??c h?p phap hoa.
[7]
Metternich tin r?ng
ch? đ? quan ch? chuyen ch?
la h? th?ng chinh quy?n thich h?p duy nh?t.
[5]
Quan ni?m nay đa ?nh h??ng đ?n chinh sach ch?ng cach m?ng c?a ong đ? đ?m b?o s? t?n t?i c?a ch? đ? quan ch? Habsburg ? chau Au. Metternich la ng??i th?c hanh chinh sach ngo?i giao can b?ng quy?n l?c.
[8]
Chinh sach đ?i ngo?i c?a ong nh?m duy tri tr?ng thai can b?ng chinh tr? qu?c t? đ? duy tri quy?n l?c va ?nh h??ng c?a nha Habsburg trong cac v?n đ? qu?c t?. Sau
cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon
, Metternich la ki?n truc s? tr??ng c?a
đ?i h?i Vienna
n?m 1815.
[8]
đ? qu?c Ao la n??c h??ng l?i chinh t? đ?i h?i Vienna va no đa thi?t l?p m?t lien minh v?i Anh, Ph? va Nga đ? t?o thanh
Lien minh t? c??ng
.
[6]
đ? qu?c Ao c?ng gianh đ??c cac lanh th? m?i t? đ?i h?i Vienna va ?nh h??ng c?a no m? r?ng ra phia b?c thong qua
Lien minh cac qu?c gia noi ti?ng đ?c
va c? sang
Y
.
[6]
Do đ?i h?i Vienna n?m 1815, Ao la thanh vien hang đ?u c?a Lien minh cac qu?c gia noi ti?ng đ?c.
[9]
Sau đ?i h?i, cac c??ng qu?c chau Au l?n nh?t tri s? g?p nhau va th?o lu?n v? cac ngh? quy?t trong tr??ng h?p co tranh ch?p ho?c cach m?ng trong t??ng lai. Do vai tro chinh c?a Metternich trong ki?n truc c?a đ?i h?i, cac cu?c h?p nay con đ??c g?i la "đ?i h?i Metternich" ho?c "H? th?ng Metternich". D??i th?i Metternich lam ngo?i tr??ng Ao, cac đ?i h?i khac s? nhom h?p đ? gi?i quy?t cac v?n đ? đ?i ngo?i c?a chau Au. Chung bao g?m cac đ?i h?i ? Aix-la-Chapelle (1818), Carlsbad (1819), Troppau (1820), Laibach (1821), va Verona (1822).
[5]
Cac đ?i h?i Metternich nh?m duy tri s? can b?ng chinh tr? gi?a cac c??ng qu?c chau Au va ng?n c?n cac n? l?c cach m?ng nh?m l?t đ? cac chinh th? quan ch?. Cac cu?c h?p nay c?ng nh?m gi?i quy?t cac v?n đ? va tranh ch?p đ?i ngo?i ma khong c?n dung đ?n b?o l?c. Nh? nh?ng cu?c g?p g? nay va b?ng cach lien minh đ? qu?c Ao v?i cac c??ng qu?c chau Au khac ma cac qu?c v??ng co cung m?i quan tam trong vi?c duy tri đ??ng l?i chinh tr? b?o th?, Metternich đa co th? thi?t l?p ?nh h??ng c?a đ? qu?c Ao đ?i v?i n?n chinh tr? chau Au. Ngoai ra, vi Metternich s? d?ng n?i s? hai v? cac cu?c cach m?ng gi?a cac c??ng qu?c chau Au, đi?u ma ong c?ng chia s?, ong đa co th? thi?t l?p an ninh va ?u th? c?a nha Habsburg ? chau Au.
[6]
D??i th?i Metternich, cac cu?c n?i d?y theo
ch? ngh?a dan t?c
? Ao, phia b?c Y va ? cac qu?c gia đ?c đa b? đan ap. T?i que nha, ong theo đu?i m?t chinh sach t??ng t? đ? đan ap nh?ng ly t??ng cach m?ng va t? do. Ong s? d?ng Ngh? đ?nh Carlsbad n?m 1819, s? d?ng s?
ki?m duy?t
nghiem ng?t v? giao d?c, bao chi va ngon lu?n đ? đan ap cac khai ni?m cach m?ng va t? do.
[5]
Metternich c?ng s? d?ng m?t m?ng l??i gian đi?p r?ng kh?p đ? gi?m b?t tinh tr?ng b?t ?n.
Metternich r?t t? do v? v?n đ? đ?i ngo?i d??i tri?u đ?i Hoang đ? Franz II. Franz qua đ?i n?m 1835. Ngay nay đanh d?u s? suy gi?m ?nh h??ng c?a Metternich ? đ? qu?c Ao. Sau cai ch?t c?a Hoang đ? Franz II vao n?m 1835, ng??i k? v? c?a ong la Hoang đ? Ferdinand I khong th? th?c hi?n quy?n cai tr? m?t cach đung ngh?a vi ong b? thi?u n?ng.
[6]
Quy?n lanh đ?o c?a đ? ch? Ao đ??c chuy?n giao cho m?t h?i đ?ng g?m Metternich,
đ?i Cong t??c Ludwig
, anh trai c?a Franz II va
Ba t??c Franz Anton Kolowrat
, ng??i sau nay tr? thanh B? tr??ng kiem Th? t??ng đ?u tien c?a đ? qu?c Ao. Cac cu?c
Cach m?ng t? do n?m 1848 ? đ? qu?c Ao
đa bu?c Metternich ph?i t? ch?c. Metternich đ??c nh? đ?n vi thanh cong trong vi?c duy tri hi?n tr?ng va ?nh h??ng c?a Habsburg trong cac v?n đ? qu?c t?.
[5]
Khong co ngo?i tr??ng nao c?a Habsburg sau Metternich gi? m?t v? tri t??ng t? trong đ? ch? trong m?t th?i gian dai nh? v?y va c?ng khong co ?nh h??ng l?n nh? v?y đ?i v?i cac v?n đ? đ?i ngo?i c?a chau Au.
[6]
Cac s? gia th??ng cho r?ng, th?i Metternich la m?t th?i k? tri tr?: đ? ch? Ao khong chi?n tranh c?ng nh? khong ti?n hanh b?t k? cu?c c?i cach n?i b? tri?t đ? nao.
[10]
Tuy nhien, no c?ng đ??c coi la th?i k? phat tri?n kinh t? va th?nh v??ng c?a đ? qu?c Ao.
[10]
Dan s? Ao t?ng len 37,5 tri?u ng??i vao n?m 1843. Vi?c m? r?ng đo th? c?ng di?n ra va dan s? c?a Vienna đ?t 400.000 ng??i. Trong th?i k? Metternich, đ? qu?c Ao c?ng duy tri m?t n?n kinh t? ?n đ?nh va đ?t đ??c ngan sach g?n nh? can b?ng, m?c du co tham h?t l?n sau cac cu?c chi?n tranh Napoleon.
[11]
T? thang 3 n?m 1848 đ?n thang 11 n?m 1849, đ? qu?c b? đe d?a b?i cac phong trao cach m?ng, h?u h?t đ?u co tinh cach dan t?c ch? ngh?a. Ben c?nh đo, cac trao l?u t? do va th?m chi c? xa h?i ch? ngh?a đ?u ch?ng l?i ch? ngh?a b?o th? lau đ?i c?a đ? qu?c. M?c du h?u h?t cac k? ho?ch cach m?ng đ?u th?t b?i nh?ng m?t s? thay đ?i đa đ??c th?c hi?n; Nh?ng c?i cach quan tr?ng bao g?m vi?c bai b? ch? đ?
nong no
, bai b?
ki?m duy?t
va l?i h?a c?a Ferdinand I c?a Ao la t?o ra m?t
hi?n phap
tren toan đ? qu?c.
Nh?ng n?m d??i th?i Bach
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
N?m 1852, sau cai ch?t c?a
Hoang than Felix x? Schwarzenberg
, B? tr??ng N?i v? ?
Nam t??c Alexander von Bach
la ng??i đ? ra chinh sach ch? y?u ? Ao va Hungary. Bach t?p trung hoa quy?n hanh chinh c?a đ? qu?c Ao nh?ng ong c?ng tan thanh cac chinh sach
ph?n đ?ng
lam gi?m quy?n
t? do bao chi
va t? b? cac phien toa xet x? cong khai. Sau đo, ong đ?i di?n cho khuynh h??ng
ch? ngh?a chuyen ch?
(hay
Klerikalabsolutist
) ma đ?nh đi?m la hi?p ??c vao thang 8 n?m 1855 đa trao cho
Giao h?i Cong giao La Ma
quy?n ki?m soat giao d?c va cu?c s?ng gia đinh. Th?i k? nay trong l?ch s? c?a đ? qu?c Ao đ??c g?i la k? nguyen c?a ch? ngh?a tan chuyen ch? hay ch? ngh?a chuyen ch? c?a Bach.
Cac tr? c?t c?a cai g?i la h? th?ng Bach (
H? th?ng Bachsches
), theo cach noi c?a
Adolf Fischhof
, la b?n "đ?i quan":
m?t đ?i quan đ?ng c?a nh?ng ng??i linh, m?t đ?i quan ng?i la nh?ng vien ch?c, m?t đ?i quan qu? g?i c?a cac linh m?c va m?t đ?i quan b? đ?, n?nh hot c?a nh?ng k? len lut
. Cac nha tu ch?a đ?y tu nhan chinh tr? nh? nha bao va nha v?n dan t?c ch? ngh?a
ng??i Sec
Karel Havli?ek Borovsky
, ng??i đa b? tr?c xu?t b?t bu?c (1851?1855) đ?n
Brixen
. Cu?c l?u đay nay đa lam suy y?u s?c kh?e c?a Borovsky va ong qua đ?i ngay sau đo. V? nay khi?n Bach mang ti?ng x?u trong c?ng đ?ng ng??i Sec va sau đo d?n đ?n s? l?n m?nh c?a
phong trao dan t?c ch? ngh?a Sec
.
Tuy nhien, quan đi?m t? t??ng tho?i mai c?a Bach (ngoai ch? ngh?a tan chuyen ch?) đa d?n đ?n s? tr?i d?y m?nh m? c?a
t? do kinh t?
vao nh?ng n?m 1850. Cac thu? quan n?i đ?a đ??c bai b? va nong dan đ??c gi?i phong kh?i cac ngh?a v? phong ki?n.
[12]
V?i t? cach la nha lanh đ?o c?a Lien minh cac qu?c gia noi ti?ng đ?c đ?c, Ao đa tham gia cung cac tinh nguy?n vien trong
Chi?n tranh Schleswig l?n th? nh?t
(1848?1850).
[9]
V??ng qu?c Sardegna
lien minh v?i Phap đ? chinh ph?c
Lombardia-Veneto
. Ao đa b? đanh b?i trong cu?c xung đ?t v? trang n?m 1859. Cac
hi?p ??c Villafranca
va
Zurich
đa lo?i b? Lombardia, ngo?i tr? ph?n phia đong c?a song Mincio, n?i đ??c g?i la Mantovano.
[13]
Hi?n phap n?m 1861
t?o ra Th??ng vi?n (Herrenhaus) va H? ngh? vi?n (Abgeordnetenhaus). Nh?ng h?u h?t cac qu?c gia theo ch? đ? quan ch? v?n khong hai long.
Sau
cu?c chi?n th? hai
v?i đan M?ch n?m 1864, Holstein n?m d??i s? qu?n ly c?a Ao, Schleswig va Lauenburg d??i s? qu?n ly c?a Ph?. Nh?ng nh?ng kho kh?n n?i t?i v?n ti?p di?n. [14] Ngh? vi?n thay th? qu?c h?i ? 17 t?nh,
ng??i Hungary
đoi quy?n t? tr? va Venezia b? thu hut b?i n??c Y hi?n đa th?ng nh?t.
Sau khi Ao b? đanh b?i trong
chi?n tranh Ao-Ph?
n?m 1866 va Lien minh cac qu?c gia noi ti?ng đ?c b? gi?i th?,
Th?a hi?p Ao-Hung n?m 1867
đa đ??c thong qua. V?i Th?a hi?p nay, V??ng qu?c Hungary va đ? qu?c Ao v?i t? cach la hai th?c th? rieng bi?t đa k?t h?p v?i nhau tren c? s? binh đ?ng đ? hinh thanh Ch? đ? quan ch? kep Ao-Hung.
Ten vi?t t?t th??ng dung
K.u.K.
(
Kaiserliche und Konigliche
, "Hoang đ? va V??ng th?t") khong đ? c?p đ?n ch? đ? quan ch? kep đo ma b?t ngu?n t? n?m 1745, khi ph?n "V??ng th?t" am ch? V??ng qu?c Hungary.
Chi?n tranh Napoleon đa chi ph?i chinh sach đ?i ngo?i c?a Ao t? n?m 1804 đ?n n?m 1815. Quan đ?i Ao la m?t trong nh?ng l?c l??ng đang g?m nh?t ma ng??i Phap ph?i đ?i m?t. Sau khi Ph? ky hi?p ??c hoa binh v?i Phap vao ngay 5 thang 4 n?m 1795, Ao bu?c ph?i ganh vac ganh n?ng chi?n tranh chinh v?i
n??c Phap th?i Napoleon
trong g?n m??i n?m. đi?u nay đa gay qua t?i nghiem tr?ng cho n?n kinh t? Ao khi?n cu?c chi?n khong con đ??c dan chung ?ng h?. Hoang đ? Franz II do đo đa t? ch?i tham gia them b?t k? cu?c chi?n nao ch?ng l?i Napoleon trong m?t th?i gian dai. M?t khac, Franz II ti?p t?c am m?u v? kh? n?ng tr? thu ch?ng l?i Phap, ky m?t th?a thu?n quan s? bi m?t v?i đ? qu?c Nga vao thang 11 n?m 1804. Cong ??c nay nh?m đ?m b?o s? h?p tac l?n nhau trong tr??ng h?p n? ra m?t cu?c chi?n m?i ch?ng l?i Phap.
[14]
Du khong s?n long gia nh?p Lien minh th? ba nh?ng Ao đa xieu long b?i s? tr? c?p c?a Anh. Nh?ng Ao đa rut kh?i cu?c chi?n m?t l?n n?a sau th?t b?i quy?t đ?nh trong
tr?n Austerlitz
. M?c du
ngan sach
c?a Ao b? ?nh h??ng b?i cac kho?n chi tieu th?i chi?n va v? th? qu?c t? c?a n??c nay b? suy gi?m đang k? nh?ng Hi?p ??c Pressburg nh?c nha đa mang l?i nhi?u th?i gian đ? c?ng c? quan đ?i va kinh t?. H?n n?a,
đ?i Cong t??c Karl
va
Johann Philipp von Stadion
đ?y tham v?ng khong bao gi? t? b? m?c tieu ti?p t?c chi?n tranh v?i Phap.
Cong t??c Karl c?a Ao t?ng la Ng??i đ?ng đ?u
H?i đ?ng Chi?n tranh
va T?ng t? l?nh quan đ?i Ao. đ??c tr?i phu cho s?c m?nh m? r?ng, ong đa c?i t? Quan đ?i Ao đ? chu?n b? cho m?t cu?c chi?n khac. Johann Philipp von Stadion, b? tr??ng ngo?i giao, co hi?m khich ca nhan v?i Napoleon do b? Napoleon t?ch thu tai s?n c?a ong ? Phap. Ngoai ra, ng??i v? th? ba c?a Franz II,
Maria Ludovika c?a Ao-Este
, đ?ng y v?i nh?ng n? l?c c?a Stadion đ? b?t đ?u m?t cu?c chi?n m?i. Klemens Wenzel von Metternich luc đo đang ? Paris đa keu g?i ti?n hanh c?n th?n trong tr??ng h?p chi?n tranh ch?ng l?i ng??i Phap. S? th?t b?i c?a quan đ?i Phap trong
tr?n Bailen
? Tay Ban Nha vao ngay 27 thang 7 n?m 1808 đa cham ngoi cho cu?c chi?n. Vao ngay 9 thang 4 n?m 1809, m?t l?c l??ng Ao g?m 170.000 ng??i đa t?n cong
Bayern
.
[15]
B?t ch?p nh?ng th?t b?i quan s? ? đ?c bi?t la cac tr?n
Marengo
,
Ulm
, Austerlitz va
Wagram
? va h?u qu? la b? m?t lanh th? trong su?t cac cu?c chi?n tranh Cach m?ng va Napoleon (
Hi?p ??c Campo Formio
n?m 1797,
Luneville
n?m 1801,
Pressburg
n?m 1806, va
Schonbrunn
n?m 1809), Ao v?n đong m?t vai tro quy?t đ?nh trong vi?c l?t đ? Napoleon trong cac chi?n d?ch 1813?14. Ao đa tham gia vao cu?c xam l??c Phap l?n th? hai vao n?m 1815 va ch?m d?t ch? đ? c?a Murat ? mi?n nam n??c Y.
Giai đo?n sau c?a Chi?n tranh Napoleon, Metternich co ?nh h??ng l?n đ?n chinh sach đ?i ngo?i c?a đ? qu?c Ao, m?t v?n đ? tren danh ngh?a do Hoang đ? quy?t đ?nh. Metternich ban đ?u ?ng h? m?t lien minh v?i Phap, dan x?p cu?c hon nhan gi?a Napoleon va con gai c?a Franz II, Marie-Louise; tuy nhien, đ?n chi?n d?ch n?m 1812, ong đa nh?n ra s? s?p đ? khong th? tranh kh?i c?a Napoleon va đ?a Ao tham chi?n ch?ng l?i Phap. ?nh h??ng c?a Metternich t?i đ?i h?i Vienna la r?t l?n. Ong khong ch? tr? thanh chinh khach hang đ?u ? chau Au ma con la ng??i cai tr? ?o c?a đ? qu?c cho đ?n n?m 1848 ?
N?m c?a nh?ng cu?c cach m?ng
? va s? tr?i d?y c?a
ch? ngh?a t? do
t??ng đ??ng v?i s? s?p đ? chinh tr? c?a ong. K?t qu? la đ? qu?c Ao đ??c coi la m?t trong nh?ng c??ng qu?c sau n?m 1815 nh?ng c?ng la m?t th? l?c ph?n đ?ng va la tr? ng?i cho khat v?ng dan t?c ? Y va đ?c.
[16]
Trong th?i gian nay, Metternich đa co th? duy tri s? can b?ng ph?c t?p gi?a Ph?, cac qu?c gia it ng??i đ?c h?n va Ao trong Lien minh cac qu?c gia đ?c. Nh? nh?ng n? l?c c?a ong, Ao đ??c coi la đ?i tac cao c?p cung v?i Ph? trong nom toan b? cac vung lanh th? noi ti?ng đ?c. H?n n?a, Metternich ph?n đ?i s? suy y?u c?a n??c Phap h?u Napoleon va xem ch? đ? quan ch? m?i ? Paris nh? m?t cong c? h?u hi?u trong vi?c gi? Nga ? v? th? co l?p. T? n?m 1815 đ?n n?m 1848, Metternich đa leo lai chinh sach đ?i ngo?i c?a đ? qu?c Ao va th?c t? la đ??ng l?i c?a c? chau Au va c? g?ng duy tri hoa binh tren l?c đ?a nay b?t ch?p cac phong trao t? do va c?p ti?n ngay cang t?ng ? h?u h?t cac c??ng qu?c. Vi?c t? ch?c c?a ong vao n?m 1848, do nh?ng ng??i on hoa trong tri?u đinh va nh?ng ng??i theo đ??ng l?i cach m?ng tren đ??ng ph? ep bu?c co th? đa khi?n cac cu?c cach m?ng lan r?ng kh?p cac ch? đ? quan ch?. Ng??i ta cho r?ng s? ra đi c?a Metternich đa khuy?n khich cac phe phai t? do ? Ao va Hungary, nh?ng đi?u nay khong th? đ??c xac nh?n m?t cach ch?c ch?n.
Lanh th? thu?c quy?n ki?m soat c?a đ? qu?c Ao t? sau đ?i h?i Vienna n?m 1815 g?m co:
Cac lanh th? c? c?a nha Habsburg ? h?i ngo?i (thu?c Phap, đ?c va Thu? S? ngay nay) đa b? m?t trong Hi?p ??c Pressburg n?m 1805. T? n?m 1850 V??ng qu?c Croatia, V??ng qu?c Slavonia va Bien gi?i quan s? h?p thanh m?t lanh th? duy nh?t v?i c? quan đ?i di?n qu?n ly c?p t?nh va b? may quan s? tach bi?t.
[18]
Ti?ng đ?c la ngon ng? chinh b?c
giao d?c đ?i h?c
c?a đ? qu?c.
[19]
-
'Hauskrone' c?a Rudolph II, sau nay la v??ng mi?n c?a đ? qu?c Ao
-
cac mon ph?c s?c c?a vua c?a Ao
-
S? phat tri?n c?a ch? đ? quan ch? Habsburg
-
Vereinstaler n?m 1866
-
Tem b?u chinh mo t? Franz I
-
Tem b?u chinh mo t? Franz Joseph I
-
đ?i bang hai đ?u t?i B? Chi?n tranh ? Vienna
- ^
October Diploma
- ^
Laszlo, Peter (2011),
Hungary's Long Nineteenth Century: Constitutional and Democratic Traditions
, Koninklijke Brill NV, Leiden, the Netherlands, tr. 6,
T? quan đi?m c?a Toa an k? t? n?m 1723, Hungariae đa la m?t t?nh k? th?a thu?c ba nhanh chinh c?a tri?u đ?i tren c? hai dong. T? quan đi?m c?a
orszag
, Hungary đa đ??c đ?c l?p, m?t Vung đ?t rieng bi?t theo đi?u X Quy đ?nh n?m 1790 …… N?m 1804, Hoang đ? Franz gi? đ?nh danh hi?u Hoang đ? Ao cho t?t c?
Erblande
c?a tri?u đ?i va cho cac vung đ?t khac, bao g?m Hungary. Do đo Hungary chinh th?c tr? thanh m?t ph?n c?a đ? qu?c Ao. Toa an tr?n an cac
diet
, tuy nhien, vi?c gi? đ?nh danh hi?u m?i c?a qu?c v??ng khong co y ngh?a gi ?nh h??ng đ?n lu?t phap va hi?n phap c?a Hungary.
- ^
Zeilner, Franz (2008),
Verfassung, Verfassungsrecht und Lehre des Offentlichen Rechts in Osterreich bis 1848: Eine Darstellung der materiellen und formellen Verfassungssituation und der Lehre des offentlichen Rechts
, Lang, Frankfurt am Main, tr. 45
: "Tr??c n?m 1848, đ? qu?c Ao đa đ??c hi?n phap xem nh? la m?t qu?c gia đ?n nh?t trong m?t n?n t?ng lien bang khac bi?t, theo đo v? tri đ?c bi?t c?a Hungary luon hi?n nhien trong khuon kh? c?a nha n??c noi chung nay. M?t s? khac bi?t h?n n?a c?a c? s? lien bang la t? n?m 1815 b?i s? lien k?t m?t ph?n c?a đ? ch? v?i Lien bang đ?c".
- ^
Jozsef Zachar,
Austerlitz, 1805. december 2. A harom csaszar csataja ? magyar szemmel
L?u tr?
2019-12-22 t?i
Wayback Machine
, In: Eszmek, forradalmak, haboruk. Vadasz Sandor 80 eves, ELTE, Budapest, 2010 p. 557
- ^
a
b
c
d
e
Sked, Alan. The Decline and Fall of the Habsburg Empire, 1815-1918. London: Longman, 1989. Print.
- ^
a
b
c
d
e
f
Jelavich, Barbara. The Habsburg Empire in European Affairs: 1814-1918. Chicago: Rand Mcnally, 1969. Print.
- ^
Tuncer, Huner. "Metternich and the Modern Era." ARTS-CULTURE -. Daily News, 6 Sept. 1996. Web. 24 Mar. 2015.
- ^
a
b
Sofka, James R. "Metternich's Theory of European Order: A Political Agenda for 'Perpetual Peace'."
The Review of Politics
60.01 (1998): 115. Web.
- ^
a
b
Handbook of Austria and Lombardy-Venetia Cancellations on the Postage Stamp Issues 1850?1864, by Edwin MUELLER, 1961.
- ^
a
b
Crankshaw, Edward. The Fall of the House of Habsburg. New York: Viking, 1963. Print.
- ^
"History of Austria, Austria in the Age of Metternich." History of Austria, Austria in the Age of Metternich. N.p., n.d. Web. 24 Mar. 2015.
- ^
Gilman, D. C.
; Peck, H. T.; Colby, F. M. bien t?p (1905).
“Bach, Alexander, Baron”
.
New International Encyclopedia
(?n b?n 1). New York: Dodd, Mead.
- ^
Mueller 1961, Historical Data, p.H5.
- ^
Gunther Rothenberg,
Napoleon's great adversaries: the Archduke Charles and the Austrian army, 1792-1814
(Indiana UP, 1982).
- ^
Robert Goetz,
1805, Austerlitz: Napoleon and the Destruction of the Third Coalition
(2005).
- ^
Josephine Bunch Stearns,
The Role of Metternich in Undermining Napoleon
(University of Illinois Press, 1948).
- ^
Jelena Bor?ak-Marijanovi?,
1848 u Hrvatskoj
(1848 in Croatia), Croatian History Museum,
ISBN
953-6046-15-6
, Zagreb, 1998, pp. 20?21
- ^
“Najnovije doba hrvatske povjesti (R. Horvat)/Prelom s Ugarskom ? Wikizvor”
.
hr.wikisource.org
. Truy c?p ngay 15 thang 6 n?m 2019
.
- ^
Strauss, Johann. "Language and power in the late Ottoman Empire" (Chapter 7). In: Murphey, Rhoads (editor).
Imperial Lineages and Legacies in the Eastern Mediterranean: Recording the Imprint of Roman, Byzantine and Ottoman Rule
(Volume 18 of Birmingham Byzantine and Ottoman Studies). Routledge, ngay 7 thang 7 n?m 2016.
ISBN
1317118448
, 9781317118442.
Google Books
PT196
.
- Lalor, John J. (Ed.), 1881.
Encyclopædia of Political Science, Political Economy, and the Political History of the United States by the Best American and European Writers
. New York: Maynard, Merrill, and Co.
- Manfred, Albert M., 1973.
Napoleon Bonaparte
. Praha, Czech Republic: Svoboda.
- Sk?ivan, Ale?, 1999.
European Politics 1648?1914
[Evropska politika 1648-1914]. Praha, Czech Republic: Ale? Sk?ivan.
- Austrian Army during the Napoleonic Wars
- The empire of Austria; its rise and present power (Third millennium library)
L?u tr?
2008-06-26 t?i
Wayback Machine
|
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
đ? qu?c Ao
.
|
|
---|
đ? qu?c
| | |
---|
V??ng qu?c
| |
---|
Tuy?n h?u qu?c
| |
---|
đ?i cong qu?c
| |
---|
Cong qu?c
| |
---|
Lanh đ?a
| |
---|
Thanh bang
| |
---|
Cac vung lanh th?
| |
---|
1
Sap nh?p v?i Anhalt t? 1863.
2
cho đ?n 1847.
3
t? 1839.
4
t? 1826.
5
cho đ?n 1826.
6
cho đ?n 1850.
|