한국   대만   중국   일본 
V??ng qu?c Seleukos ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

V??ng qu?c Seleukos

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
(đ?i h??ng t? đ? ch? Seleukos )
V??ng qu?c Seleukos
Ten b?n ng?
  • Βασιλε?α τ?ν Σελευκιδ?ν
312 TCN?63 TCN
Đồng Tetradrachm của Seleukos I: ngựa có sừng, voi và cái mỏ neo luôn được sử dụng làm biểu tượng của hoàng gia Seleukos.[1][2] Vương quốc Seleukos
đ?ng Tetradrachm c?a Seleukos I: ng?a co s?ng, voi va cai m? neo luon đ??c s? d?ng lam bi?u t??ng c?a hoang gia Seleukos. [1] [2]
Lãnh thổ của vương quốc Seleukos lúc rộng lớn nhất dưới triều Seleukos I Nikator
Lanh th? c?a v??ng qu?c Seleukos luc r?ng l?n nh?t d??i tri?u Seleukos I Nikator
T?ng quan
V? th? V??ng qu?c Diadochi (s? quan)
Th? đo Seleucia ben song Tigris
(305 TCN-240 TCN)
Antioch
(240 TCN-64 TCN)
Ngon ng? thong d?ng Hy L?p
Ton giao chinh
C? Hy L?p
Chinh tr?
Chinh ph? Quan ch?
Qu?c v??ng  
? 305 TCN-281 TCN
Seleukos I Nikator
? 65 TCN-63 TCN
Philippos II Philoromaios
L?ch s?
Th?i k? Hy L?p hoa
? Thanh l?p
312 TCN
?  Antiochia b? chi?m b?i Pompey
64 TCN
? Vua cu?i cung b? ph? tru?t;
Syria tr? thanh t?nh c?a La Ma
63 TCN
đ?a ly
Di?n tich  
? 301 TCN [3]
3.000.000  km 2
(1.158.306  mi 2 )
? 240 TCN [3]
2.600.000  km 2
(1.003.866  mi 2 )
? 175 TCN [3]
800.000  km 2
(308.882  mi 2 )
? 100 TCN [3]
100.000  km 2
(38.610  mi 2 )
Ti?n than 		K? t?c
Macedonia
đ? qu?c Achaemenes
Syria (t?nh La Ma)
đ? qu?c Arsaces
V??ng qu?c Hy L?p-Bactria

V??ng qu?c Seleukos ( ti?ng Hy L?p c? : Βασιλε?α τ?ν Σελευκιδ?ν , Basileia t?n Seleukid?n ) la m?t v??ng qu?c th?i Hy L?p hoa đ??c cai tr? b?i gia t?c Seleukos t? n?m 312 đ?n n?m 63 TCN. Seleukos I Nikator đa thanh l?p đ? qu?c nay sau s? phan chia c?a đ? qu?c Macedonia v?n đ??c m? r?ng d??i th?i Alexandros đ?i đ? . T? c?n c? Babylon ma minh nh?n đ??c n?m 321 TCN, Seleukos đa m? r?ng lanh th? c?a minh t?i t?n nh?ng lanh th? vung c?n đong c?a Alexandros. Vao th?i k? đ?nh cao nh?t, đ? qu?c bao g?m nh?ng lanh th? t? Anatolia , Ba T? , Levant , L??ng Ha cho t?i t?n nh?ng n?i ma ngay nay la Kuwait , Afghanistan c?ng nh? m?t ph?n c?a Pakistan va Turkmenistan .

đ? qu?c Seleukos tr? thanh m?t trung tam chinh c?a v?n hoa Hy L?p ? no duy tri s? ?u vi?t c?a phong t?c Hy L?p t?i nh?ng n?i ma t?ng l?p chinh tr? Hy L?p ?u tu th?ng tr?, ch? y?u ? khu v?c thanh th?. Dan chung Hy L?p cac thanh ph? hinh thanh nen gi?i th??ng l?u đ??c c?ng c? b?i s? nh?p c? t? Hy L?p. Nh?ng n? l?c đ? đanh b?i k? thu c? ? v??ng tri?u Ptolemaios ? Ai C?p đa khong th? hoan thanh d??i s? banh tr??ng nhanh chong c?a La Ma. Khi x?y ra xung đ?t ? phia đong (305 TCN) v?i hoang đ? Chandragupta Maurya c?a đ? qu?c Maurya , Seleukos I đa ky m?t th?a thu?n v?i Chandragupta, theo đo ong nh??ng l?i lanh th? r?ng l?n ? phia tay song ?n , bao g?m khu v?c xunh quanh day Hindu Kush , Afghanistan va t?nh Balochistan , Pakistan ngay nay va đ? ngh? g? con gai cho Hoang đ? Maurya đ? chinh th?c hoa lien minh.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thanh l?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Une carte du monde hellénistique avec les grands royaumes
Cac v??ng qu?c diadochi n?m 301 TCN.

Vao th?i đi?m Alexandre đ?i đ? b?ng ha vao n?m 323 TCN , Seleukos nh?n đ??c danh hi?u hipparque (ch? huy k? binh) đ?y uy th? c?a l?c l??ng k? binh chi?n h?u , qua đo tr? thanh nhan v?t đ?ng ? v? tri th? th? hai trong quan đ?i, ch? sau chiliarque (T?ng t? l?nh) Perdiccas . Chi?n tranh nhanh chong n? ra gi?a Perdiccas va m?t lien minh ch?ng l?i ong ta, ma ch? y?u la Antipatros va Ptolemaios . Seleukos đ??c cho la c?ng n?m trong hang ng? t??ng l?nh tham gia vao am m?u am sat Perdiccas vao n?m 321, khi ong nay đem quan đanh Ai C?p. Theo hi?p ??c Triparadisus , Seleukos nh?n đ??c nh?n đ??c t?nh Babylonie , khu v?c trung tam c?a chau A c? đ?i, thanh Babylon đ??c bi?t đ?n nh? la kinh đo c?a đ? qu?c c?a Alexandros đ?i đ?. [4] Ong tham gia cu?c chi?n Diadochi , ban đ?u la ben phe Antigonos I Monophthalmos ch?ng l?i Eumene x? Cardia . Tuy nhien, v? sau, ong đa ph?i đ?i m?t v?i tham v?ng ba quy?n c?a Antigone, ng??i đa đem quan chi?m đong x? Babylonie. N?m 309, vao cu?i cu?c chi?n Babylonia, Seleukos đa co th? tai chinh ph?c x? nay. [5] Ong đa co th? m? r?ng ph?m vi ki?m soat t?i Syrie, t?c Syria Seleukis trong t??ng lai va Persis, Media, Susiana, Sogdiana... Ong ti?n đ?n ranh gi?i c?a th? gi?i ?n đ? vao n?m 308. Seleukos đa th?t b?i tr??c vua Chandragupta Maurya va ph?i c?t cac x? Gandhara , Paropamisadae va ph?n phia đong c?a Arachosie cho vua ?n nh?ng v?n gi?a đ??c cac x? Sogdiana , Bactria va nh?n đ??c 500 con voi chi?n. [6]

Sau khi th?y Antigonos x?ng v??ng va c?ng ban danh hi?u nay cho con trai ong ta la Demetrios I Poliorketes n?m 306, Seleukos c?ng t? x?ng la Basileus (vua) c?a Babylonia, v?i ??c v?ng s? co th? hoa h?p, tr? thanh ng??i k? th?a chinh tr? c?a đ? qu?c Achaemenes n?m x?a. [7] Hoang t?c Seleukos la hoang t?c duy nh?t trong s? cac hoang t?c Hellenistic (Hy L?p hoa) co pha tr?n v?i dong mau Iran. Qu? nhien, Seleukos đa k?t hon v?i Apama , con gai c?a m?t quy t?c Ba T?, ng??i sinh ra cho ong ng??i th?a k? Antiochos .

Seleukos gia nh?p lien minh cung v?i Ptolemaios, Lysimachos va Kassandros ch?ng l?i Antigonos, ng??i đang co tham v?ng thi?t l?p m?t đ? qu?c ? Hy L?p va bi?n Aegea . [8] N?m 301, ong đa h?i quan cung Lysimachos t?i Phrygia . Antigone cu?i cung c?ng đa b? đanh b?i trong tr?n Ipsus . Sau tr?n đanh, Seleukos nh?n đ??c ngo?i hi?u Nikator ("V?n th?ng v??ng") va vung đ?t phia đong c?a Anatolia , trong khi ph?n l?n lanh th? c?a Antigonos r?i vao tay Lysimachos va t?i m?t tr?n đ?a Trung H?i ? Syria, Ptolemaios chi?m cac x? Judea va Phoenicia , t?c Coele Syria sau nay. [9] Hanh đ?ng nay c?a Ptolemaios chinh la nguyen nhan cho cac cu?c chi?n gi?a nha Seleokos va nha Lagid sau nay. Seleukos đem quan đanh chi?m cac phao đai c?a Demetrios I Poliorcetes t?i Phoenicia va Anatolia, r?i tuyen chi?n v?i Lysimachos va đanh b?i ong nay trong tr?n Corupedion n?m 281 va chi?m đ??c toan b? lanh th? c?a Lysimaque t?i Anatolie. [10] Cu?i cung, Seleukos đa co th? hanh quan đ?n Macedonia. Tuy nhien, tren đ??ng đi, ong đa b? am sat, đ? l?i cho con trai minh - Antiochos I - m?t đ? qu?c r?ng bao la. [11]

Cac cu?c xung đ?t th? k? th? 3 TCN [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Cac cu?c chi?n tranh Syria (274 - 168 TCN)
Cac v??ng qu?c Hellenistic n?m 281 TCN

V??ng qu?c Seleukos th??ng xuyen ph?i đ?i m?t v?i nhi?u cu?c chi?n b?i s? thu đ?ch v?i cac v??ng qu?c hellenistique khac c?ng nh? b?i đ??ng bien gi?i r?ng l?n c?a no. Vung đ?t Syria - Phoenicia , hay con đ??c g?i la Cœle-Syria la tam đi?n c?a cu?c xung đ?t v?i tri?u đ?i Ptolemaios trong sau cu?c chi?n tranh Syria (274 - 168 TCN).

Nh?ng n?m đ?u c?a tri?u đ?i c?a minh, Antiochos I ph?i đ?i m?t v?i tham v?ng c?a Ptolemaios II khi ong nay mu?n m? r?ng lanh th? ? khu v?c b? bi?n phia nam Ti?u A. [12] Ngoai ra, ong c?ng ph?i đ?i m?t v?i ng??i Celt (nh?ng ng??i sau nay đ??c g?i la ng??i Galatia ) đ??c vua Nicomedes I x? Bithynia g?i t?i đ? c??p boc b? bi?n Anatolia. Chi?n th?ng tr??c ng??i r? n?m 275 TCN đa giup ong co đ??c thanh th? vang d?i va nh?n đ??c ngo?i hi?u "Soter" (C?u tinh) c?a ng??i Hy L?p. Va th? r?i, trong cac n?m 274 đ?n 271 , cu?c chi?n tranh Syria l?n th? nh?t đa di?n ra. Nh?ng di?n bi?n c?ng nh? ti?n tri?n c?a cu?c chi?n nay la khong ro rang. [13] Ch? bi?t r?ng, đ? ng?n ch?n quan Seleukos ti?n cong cac x? Phoenicia va Coele-Syria, nha Ptolemaios đa quy?t đ?nh hanh đ?ng tr??c, "tien phat ch? nhan", t?n cong x? Babylon t? h??ng v?nh Ba T? . Tuy nhien, Antiochos đa ngay l?p t?c đap tr? b?ng cach phat đ?ng m?t cu?c ph?n cong vao x? Syria, bu?c Ptolemaios II Philadelphos ph?i phong th? Ai C?p. Hoa ??c n?m 271 đ??c ky k?t v?i k?t qu? " Status quo ": X? Coele-Syria v?n do nha Ptolemaios cai qu?n. Tuy v?y, đ?i v?i Antiochos I, sau nh?ng ngay đ?u c?a tri?u đ?i đ??c đanh d?u b?i nhi?u cu?c chi?n, ong đa nh?n th?y r?ng uy quy?n c?a minh đa đ??c t?ng len. [14] N?m 261 TCN, x? Pergamon d??i tri?u vua Eumenes I đa gianh đ??c đ?c l?p. [15] Tr??c đo, vao n?m 278 TCN, Antiochos I đa ky k?t m?t hi?p ??c v?i Antigonos II Gonatas , xac l?p n?n hoa binh lau dai v?i nha Antigonos ? Macedonia. [16]

Vao n?m 253 TCN , Antiochos II gianh đ??c th?ng l?i trong cu?c chi?n tranh Syria l?n th? hai ( 260 - 253 TCN ). C?ng nh? cu?c chi?n tr??c đo, cac s? ki?n d?n đ?n chi?n tranh c?ng nh? di?n bi?n c?a no đ?u ?n trong bong t?i. [17] Antiochos II đa gianh đ??c cac x? Cilicia , Pamphylia va Ionia va qua đo khoi ph?c quy?n t? do dan ch? cho cac thanh ph? Hy L?p ? Anatolia, bao g?m Ephesus va Milet . [18] Hoa ??c con d?n đ?n s? k?t hon gi?a Antiochos II va Berenike Syra , con gai c?a Ptolemaios II. Chung ta co th? xem đay la m?t c? g?ng đ? thi?t l?p nen m?t lien minh dai h?n ho?c c?ng co th? xem đay nh? la m?t c? g?ng đ? qu?y nhi?u n?i b? đ?i ph??ng c?a nha Ptolemaios. [19] Ti?p đo, Antiochos II b?t đ?u can thi?p x? Thracia va cac khu v?c ven b? H?c H?i . [20] Tuy nhien, b?t đ?u t? đay, cac x? Parthia va Bactria đa b?t đ?u tach r?i kh?i đ? ch?. [21]

Cai ch?t c?a Antiochos II đa tr? thanh kh?i ngu?n cho m?t cu?c đ?u đa n?i b?. V? c? c?a ong la Laodike, ng??i ma Antiochos II đa ly d?, đa ton con trai ba la Seleukos II Kallinikos len ngoi va h? l?nh th? h? sat h?i v? k? c?a Antiochos II la Berenike Syra c?ng nh? đ?a con trai nh? tu?i c?a ba ?y. Cu?c tan sat n?i b? nay đa d?n đ?n cu?c chi?n tranh Syria l?n th? ba, hay con đ??c g?i trong s? sach la cu?c "chi?n tranh Laodike". [22] Anh trai c?a Berenike Syra la Ptolemaios III Euergetes đa phat đ?ng chi?n tranh va lien t?c gianh chi?n th?ng ? Syria c?ng nh? Anatolia va th?m chi đa ti?n đ??c vao x? Babylon. Seleukos II, ng??i đ??c cong nh?n la vua ? Anatolia nh?ng khong đ??c ? Syria, đa ra tay hanh đ?ng, tuy nhien, ong đa đanh m?t Seleucia Pieria, h?i c?ng c?a kinh đo Antiochia, vao tay nha Ptolemaios . [23] Ngoai ra, ong con ph?i san s? quy?n l?c ? Anatolia cung v?i em trai la Antiochos Hierax . Vao kho?ng n?m 240 TCN, m?t cu?c n?i chi?n đa n? ra gi?a hai ng??i anh em, trong m?t cu?c chi?n ma Seleukos II đa th?t b?i, gay nen s? chia c?t keo dai 1 th?p k?, đ?c bi?t la k? t? khi Seleukos II ph?i b?n b?u ng?n ch?n cu?c ly khai c?a x? Parthia. [24] Antiochos Hierax b? v? vua th? nh?t c?a Pergamon la Attalos I đanh b?i va toan b? lanh th? c?a v??ng qu?c Seleukos ? Anatolia đa r?i vao tay Pergamon. [25]

Phan chia Anatolia [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ??c c? ng? b?i cac b? t?c thi?u s? (ng??i Lydia , Lycia , Caria , Lycaonia va Isauria ) c?ng nh? cac thanh ph? Hy L?p luon tha thi?t b?o v? n?n đ?c l?p c?a minh, Anatolia la m?t khu v?c h?n t?p. [26] V??ng qu?c Seleukos (v?i trung tam quy?n l?c n?m ? Syria ), đa khong bao gi? co th? khu?t ph?c hoan toan x? s? nay. Cac thanh bang Anatolia hung m?nh nh?t v?n gin gi? đ??c th? ch? rieng va g?n nh? t? tr? hoan toan. Trong khi đo, cac thanh bang khac đ?u ph?i ch?p nh?n s? b?o h? c?a v??ng qu?c Seleukos va ph?i th?c hi?n ngh?a v? n?p c?ng. Nh?ng thanh bang th? hi?n long trung thanh c?a minh đ?u đ??c ban th??ng h?u h?nh, đap l?i, h? mang đ?n cho cac v? vua nha Seleukos s? sung bai va danh d?. Cac đ?n th? (nh? ? Didyma ? g?n Miletus hay Claros ? g?n Colophon đ?u co khuon vien r?ng l?n đ??c đi?u khi?n b?i nh?ng c?ng đ?ng nong dan. [27]

Ngay t? th?i nha Achaemenes, m?t ph?n l?n c?a khu v?c Anatolia đ??c cai qu?n b?i cac v??ng tri?u nh?. Cho du ph?n nhi?u trong s? h? đ?u co g?c gac Ba T? va la thu?c h? c?a cac v? vua Ba T?, nh?ng tren th?c t?, h? g?n nh? đ?c l?p. Sau nay, khi Alexander đ?i đ? xam chi?m Ba T?, ong đa khong danh th?i gian vao vi?c ep bu?c nh?ng ti?u qu?c nay ph?i ph?c tung minh. T?i Bithynia, n?i ma cac nha cai tr? la nh?ng ng??i co quan h? mau m? v?i t?c ng??i Thracia, Zipoetes I đa x?ng v??ng ( basileus ) vao kho?ng n?m 297 TCN va ng??i k? v? c?a ong la Prusias I th?m chi đa co th? m? mang b? coi. T?i Cappadocia (đ?c l?p tr??c x? Paphlagonia lang gi?ng), Ariarath III đa x?ng v??ng vao kho?ng n?m 255 TCN. V??ng qu?c Pontus đa nh?n x? đ?i Phrygia nh? la c?a h?i mon d??i tri?u vua Mithridates II khi ong nay k?t hon v?i Laodice va qua đo tr? thanh em r? c?a Seleukos II va Antiochos Hierax . Ba x? nay ?ng h? Antiochos Hierax trong cu?c "huynh đ? t??ng tan" v?i Seleukos II va qua đo đa t?o nen s? ly khai c?a g?n nh? toan b? Ti?u A tr??c khi no đ??c t??ng Achaios chi?m l?i m?t ph?n theo l?nh c?a vua Antiochos III . T?i Pergamon, v??ng tri?u Attalos đa gianh đ??c đ?c l?p d??i tri?u vua Philetairos va Eumenes I sau khi đanh b?i Antiochos I vao n?m 267 TCN. Attalos I đa x?ng v??ng sau khi tri?t h? quan t?c ng??i Galatia kho?ng vao n?m 240 TCN. Pergamon con banh tr??ng đ?n cac x? Mysia, Lydia, Ionia va Pisidia sau khi đanh b?i Antiochos Hierax . Khu v?c duyen h?i phia nam (Caria, Lycia, Pamphylia, Cilicia Trachea) r?i vao tay nha Ptolemaios tron 3 giai đo?n đ?u tien c?a cu?c chi?n tranh. Caria r?i vao tay c?a nha Antigonos trong kho?ng th?i gian keo dai t? 227 va 200 TCN. [28] Vao n?m 1888, m?t trong nh?ng đi?u kho?n đ??c ky k?t v?i ng??i La Ma đo la Antiochos III b? bu?c ph?i t? b? lanh th? ? Anatolia c?a minh cho Pergamon. [29]

Cu?i cung, vao n?m 188 TCN, x? Commagene , giao l? gi?a cac x? Cilicia , Cappadocia va Armenia , đa gianh đ??c đ?c l?p d??i quy?n c?a t?ng tr?n Ptolemaeus nhan khi v??ng qu?c Seleukos v??ng ph?i nh?ng l?c đ?c n?i b?. X? Commagene đa tai l?p m?i quan h? h?u ngh? v?i v??ng qu?c Seleukos d??i th?i vua Mithridates I sau khi ong nay k?t hon v?i Laodike VII Thea , con gai c?a vua Antiochos VIII Grypos . X? Commagene b? sap nh?p vao Armenia vao nh?ng n?m đ?u th? k? 1 TCN va đ??c ph?c qu?c trong cu?c chi?n c?a Pompey v?i ng??i Parthia .

S? ly khai c?a cac tr?n mi?n đong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Une carte de l'Asie centrale avec indiqués les trois royaumes séleucide, parthe et gréco-bactrien
Trung A n?m 180 TCN

Vao th?i k? đ?u c?a v??ng tri?u Seleukos, cac t?nh phia đong ( Parthia , Margiana , Aria , Drangiana , Sogdiana , Paropamisade va Bactria ) đ?u l?n l??t th?n ph?c Seleukos I. đi?u nay đa đ??c ng??i k? nhi?m la Antiochos I (con trai c?a m?t cong chua Bactria ten la Apama) ti?p t?c. Ong duy tri nh?ng cong trinh k? th?a t? v??ng tri?u Achaemenes trong khi cho thanh l?p khu đ?nh c? va b? tri l?c l??ng quan đ?i đ?n tru m?i. [N 1] S? hi?n di?n c?a v??ng tri?u Seleukos đ?c bi?t quan tr?ng t?i khu v?c thung l?ng song O H? . Va m?t trong nh?ng thanh ph? đ??c l?p ra quan tr?ng nh?t trong th?i k? nay la Ai Khanoum (Alexandria ben b? song Oxus). Nhi?u x??ng đuc ti?n đ??c m? t?i Nisa ? Parthia, Antiochia c?a Margiana, Alexandria c?a Aria, Prophylasia ? Drangiana, Bactria va Ai Khanoum ? Bactria. D??i tri?u Seleukos I, nhi?u cu?c tham hi?m ? bien c??ng c?a đ? qu?c ? bi?n Hyrcania (t?c bi?n Caspi ) hay b? b?c song Iaxartes t?i đ?t c?a ng??i Scythia đa đ??c tri?n khai. Megasthenes đa đ??c c? đi s? đ?n y?t ki?n vua khai qu?c c?a đ? qu?c Maurya la Chandragupta Maurya , ng??i đa ky k?t hoa ??c cung Seleukos I vao n?m 275 TCN. [30]

Vao gi?a th? k? th? 3 TCN , d??i tri?u vua Antiochos II, x? Bactria d??i quy?n c?a pho v??ng Diodotos I đa chinh th?c ly khai. Tuy nhien v?n t?n t?i m?i quan h? g?n g?i gi?a cac th?c dan Hy L?p-Macedonia va chinh quy?n Seleukos; ti?n đ??c đuc d??i ten c?a vua Syria. Diodotos II x?ng v??ng vao n?m 235 TCN nh?ng đa b? l?t đ? b?i Euthydemus I vao n?m 225. Ng??i k? nhi?m ong ta la Demetrios I đa chi?m đ??c lanh th? c?c tay c?a ?n đ? ( Paropamisade , Arachosia va Drangiana ) gi?a nh?ng n?m 206 va 200 nhan khi quan đ?i c?a Antiochos III tri?t thoai. C??ng th? Bactria đ??c m? r?ng t?i t?n c?a song ?n , giap ranh v?i cac ti?u qu?c ?n đ? duyen h?i. Tuy nhien, sau khi ong m?t, Bactria b? phan chia ra lam ba. V? sau, vua Eucratides I đa th?ng nh?t l?i lanh th? nh?ng ong nay nhanh chong b? t?n cong b?i vua Parthia la Mithridates I va b?i m?t v? vua Hy L?p khac ten la Menander t? Sagala. V??ng qu?c n?m ben kia day Hindu Kush nay con t?n t?i cho đ?n đ?u th? k? 1 SCN. Gi?a nh?ng n?m 150 va 130 TCN, x? Bactria b? t?c Nguy?t Chi , m?t t?c ng??i co quan h? g?n g?i v?i ng??i Th? Ho? La , xam chi?m. [31]

Nhan khi cu?c chi?n Syria l?n th? hai n? ra, x? Parthia d??i s? lanh đ?o c?a pho v??ng Andragoras đa ly khai va tuyen b? đ?c l?p vao kho?ng n?m 255 TCN. Tuy nhien, vao n?m 238 TCN, Andragoras đa b? Arsaces I, tu tr??ng c?a b? t?c Parni c?a ng??i Scythia va la vua khai qu?c c?a v??ng tri?u Arsaces sat h?i. [N 2] Gi?a Parthia va v??ng qu?c Hy L?p-Bactria nhanh chong x?y ra xung đ?t. Vao n?m 228 TCN, Seleukos II đa vi?n chinh nh?m tai chi?m Parthia, r?i đ?n l??t Antiochos III xu?t binh chinh ph?t vao n?m 209 TCN. Tuy gianh th?ng l?i, nh?ng nh?ng gi ma Antiochos III t?o nen khong t?n t?i đ??c lau. [32] đ?n gi?a th? k? th? 2 TCN, x? Parthia d??i s? lanh đ?o c?a Mithridates I đa nhanh chong banh tr??ng đ?n cac t?nh ? Ba T? va đ?n Babylon. C? đo Seleukia th?t th? vao n?m 141 TCN, m? đ?u cho s? suy tan c?a v??ng tri?u Seleukos. [33]

Tri?u đ?i c?a Antiochos III đ?i đ? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Un buste romain d'Antiochos III
M?t b?n sao b?c t??ng ban than c?a Antiochos III c?a ng??i La Ma, B?o tang Louvre .

Tri?u đ?i c?a Antiochos III ( 222 - 187 ) đanh d?u vi?c uy quy?n c?a nha vua đ??c khoi ph?c ? cac t?nh Ti?u A va cac t?nh mi?n đong. Tuy nhien, tri?u đ?i c?a ong l?i kh?i đ?u trong kho kh?n. [34] đ?u tien, ong ph?i d?p t?t cu?c n?i d?y Molon, t?ng tr?n cac t?nh mi?n đong đa x?ng v??ng (d?a tren cac ch? kh?c tren ti?n xu). [35] Ong c?ng tri?t h? v? t? t??ng đ?y tham v?ng Hermias va kh?i binh ch?ng l?i th?ng đ?c Anatolia la Achaios II. Nh?ng n?m ti?p theo ong đa cho th?y ro tham v?ng mu?n ph?c h?i l?i v??ng qu?c Seleukos nh? luc ban đ?u. Tuy ong b? đanh b?i trong tr?n Raphia tr??c Ptolemaios IV vao n?m 217 TCN, nh?ng đi?u nay khong ng?n c?n vi?c ong chi?m l?i h?i c?ng Seleucia Pieria . [36] Cu?i cung, trong cu?c chi?n tranh Syria l?n th? 5 , vao n?m 200 TCN, ong đa co th? chi?m đ??c Coele Syria . [37] Sau khi gi?i quy?t cac v?n đ? ? mi?n tay, ong chuy?n s? chu y c?a minh sang mi?n đong. V?i m?c tieu kim ham s? banh tr??ng c?a Parthia va s? ly khai c?a v??ng qu?c Hy L?p-Bactria , ong đa xu?t chinh đong ti?n theo d?u chan c?a Alexandros đ?i đ? n?m x?a. [38] Sau đo, ong t?n cong Thracia va chi?m đ??c x? nay vao n?m 196. [39] Ong c?ng t? y đ?nh ph?c h?i uy quy?n hoang gia b?ng cach trung ??ng hoa cac bu?i l? ton giao va c?i cach chinh quy?n.

Tuy nhien, chinh sach đ?y tham v?ng c?a ong l?i ch?ng m?y ch?c kh?i d?y s? thu đ?ch t? La Ma. Nh?ng ng??i La Ma đa đanh b?i vua Philippos V c?a Macedonia trong cu?c chi?n tranh Macedonia l?n th? 2 nhan danh "s? t? do c?a ng??i Hy L?p". Antiochos c?ng thu nh?n Hannibal Barca , ng??i đang ph?i s?ng l?u vong sau khi b? La Ma đanh b?i. [40] Cu?c chi?n tranh Antiochos (192-188 TCN) n? ra khi lien minh Etolia c?u c?u vua nha Seleukos khi b? ng??i La Ma t?n cong. Tuy nhien, Antiochos III khong đ? m?nh đ? đ? co th? lam đ?i tr?ng v?i cac quan đoan La Ma d?y d?n kinh nghi?m. Sau th?t b?i đ?u tien vao n?m 191 TCN t?i Thermopylae , [41] Antiochos III đa ph?i nh?n l?y th?t b?i quy?t đ?nh t?i Magnesia n?m 189 TCN . [42] Ong b? ep ph?i ky m?t hi?p ??c Apamea ha kh?c, trong đo ong ph?i t? b? t?t c? cac vung đ?t ? chau Au, nh??ng l?i vung Ti?u A n?m ? phia b?c day nui Taurus cho v??ng qu?c Pergamon, ph?i b?i th??ng m?t kho?n chi?n phi kh?ng l?. [29]

Con trai c?a ong la Antiochos IV Epiphanes , đ??c coi la v? đ?i cu?i cung c?a nha Seleukos, [43] d? đ?nh khoi ph?c l?i s? v? đ?i c?a v??ng qu?c. Ong đanh b?i nha Ptolemaios trong cu?c chi?n tranh Syria l?n th? 6, [N 3] nh?ng bu?c ph?i r?i kh?i Alexandria sau khi nh?n đ??c t?i h?u th? c?a ng??i La Ma. [44]   · [N 4] Tuy nhien, ong đa khong th? ki?m ch? cu?c n?i d?y c?a ng??i Maccabees ? Judea (169-165). [45] Ong m?t khi đang tren đ??ng th?o ph?t ng??i Parthia.

N?i chi?n va s? suy vong tr?m tr?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?n b?c co hinh Alexandros Balas .

Sau khi Antiochos IV Epiphanes qua đ?i, đ? qu?c Seleukos cang tr? nen khong ?n đ?nh. Cac cu?c n?i chi?n lam cho quy?n l?c c?a trung ??ng ngay cang suy y?u. đ?u tien, con nh? c?a Antiochos IV la Antiochos V Eupator b? con trai c?a Seleukos IV la Demetrios I Soter l?t đ? vao n?m 161 TCN. Demetrios I đa c? g?ng khoi ph?c l?i s?c m?nh c?a v??ng qu?c Seleukos, đ?c bi?t ? khu v?c Judea . Song, ong ta l?i b? l?t đ? b?i Alexandros Balas , m?t k? gi? m?o (t? Ai C?p tr? v?), ma tuyen b? la con trai c?a Epiphanes. Tri?u đ?i c?a Alexandros Balas keo dai t?i n?m 145 TCN tr??c khi ong ta b? l?t đ? b?i con trai c?a Demetrios I, Demetrios II Nikator . Tuy nhien Demetrios II đa t? ra khong thanh cong trong vi?c ki?m soat toan b? v??ng qu?c. Trong khi ong ta cai tr? khu v?c Babylonia va phia đong Syria t? Damascus , l?c l??ng tan d? ?ng h? Balas - đ?u tien ?ng h? con trai c?a Balas, Antiochos VI sau la s? c??p ngoi c?a t??ng Diodotos Tryphon - chi?m gi? vung Antioch .

Trong khi đo, tinh tr?ng s?p đ? di?n ra nhanh ? cac t?nh c?a V??ng qu?c. N?m 143 TCN, ng??i Do Thai d??i s? lanh đ?o c?a anh em nha Maccabee đa thi?t l?p đ??c n?n đ?c l?p hoan toan. Ng??i Parthia ti?p t?c m? r?ng nhi?u h?n n?a. N?m 139 TCN, trong tr?n đanh v?i quan Parthia, Demetrios II đ?i b?i va b? b?t s?ng.

Em trai c?a Demetrios II, Antiochos VII cu?i cung đa khoi ph?c l?i đ??c s?c m?nh va lanh th? c?a v??ng qu?c Seleukos. Khi m?i k? v?, Ong ph?i đ?i m?t v?i v?n đ? to l?n đo la ph?i khoi ph?c l?i m?t đ? ch? nhanh chong đ? nat, m?t trong s? đo la ph?i đ?i m?t v?i nhi?u m?i đe d?a t? nhi?u phia. S? kho kh?n trong vi?c ki?m soat Coele-Syria b? đe d?a b?i quan kh?i ngh?a Maccabee c?a ng??i Do Thai. Trong khi cac tri?u đ?i ch? h?u ? Armenia, Cappadocia, va Pontus đe d?a Syriao ? phia b?c vung L??ng Ha, t?c ng??i du m?c Parthia, d??i s? lanh đ?o tuy?t v?i c?a Mithridates I c?a Parthia đa tran ng?p th??ng Media (que h??ng c?a gi?ng ng?a Nisean n?i ti?ng), va s? can thi?p c?a La Ma la m?i đe d?a l?n h?n bao gi? h?t. Sidetes c? g?ng đ? lam hoa v?i quan kh?i ngh?a Maccadees, khi?n cho cac tri?u đ?i Anatolia lo s? bu?c ph?i quy ph?c t?m th?i va sau đo, trong n?m 133, ong quay v? phia đong v?i s?c m?nh c?a quan đ?i Hoang gia (đ??c h? tr? b?i m?t đ?i quan c?a ng??i Do Thai d??i quy?n hoang t? nha Maccabee, John Hyrcanus ) đanh đu?i ng??i Parthia.

Chi?n d?ch c?a Sidetes ban đ?u đa g?t hai đ??c thanh cong ngo?n m?c, thu h?i l?i L??ng Ha, Babylonia va Media; đanh b?i va gi?t ch?t pho v??ng Parthia c?a Seleucia ben song Tigris trong tr?n chi?n tay đoi. Trong mua đong n?m 130/129 TCN, quan đ?i c?a ong đa đong r?i rac trong cac khu tru đong c?a Media va Persis khi vua Parthia, Phraates II, ph?n cong. Antiochos đa b? ph?c kich va t? tr?n. Antiochos VII Sidetes đoi khi đ??c g?i la v? vua Seleukos v? đ?i cu?i cung.Sau khi Antiochos VII qua đ?i, t?t c? nh?ng lu?t l? c?a v??ng qu?c s?p đ?, v?i nhi?u ng??i tranh nhau ki?m soat cac vung đ?t con l?i trong lanh th? nha Seleukos, trong m?t cu?c n?i chi?n g?n nh? b?t t?n.

S? s?p đ? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n n?m 100 TCN, v??ng qu?c Seleukos đa b? thu h?p l?i r?t nh?, ch? con Antioch va vai thanh ph? c?a Syria, m?c d?u đa m?t h?u h?t l?c l??ng quan s? c?a minh, va cac n??c xung quanh khong con thu?n ph?c n?a, gi?i quy t?c v?n tranh gianh ngoi vua b?ng quan đ?i. đoi khi co s? can thi?p t? Ai C?p thu?c Ptolemaios va cac th? l?c ben ngoai. V??ng qu?c Seleukos v?n con t?n t?i đ??c la do cac qu?c gia khong mu?n thu nh?n no, ma mu?n bi?n n?i nay thanh vung đ?m gi?a cac n??c lang gi?ng. Trong cu?c chi?n tranh Ti?u A gi?a Mithridates VI c?a Pontos v?i Sulla c?a La Ma, quan Seleukos đa chi?n đ?u ? c? hai phe.

Tuy nhien, ng??i con r? đ?y tham v?ng c?a Mithridates VI la Tigranes đ?i đ? - vua Armenia - nh?n th?y c? h?i đ? m? r?ng s? th?ng tr? v? phia nam. Vao n?m 83 TCN, nh?n l?i m?i c?a m?t th? l?c trong cu?c n?i chi?n keo dai vo t?n, ong đa xam chi?m Syria, s?m thi?t l?p lu?t l? c?a minh t?i Syria, đ?t v??ng qu?c Seleukos vao ch? di?t vong.

S? đ?c l?p c?a v??ng qu?c Seleukos khong con đ??c nguyen v?n n?a. Tuy nhien, sau khi t??ng La Ma la Lucullus đanh b?i c? Mithridates va Tigranes vao n?m 69 TCN, Antiochos XIII khoi ph?c la v??ng qu?c l?n cu?i cung. Ngay c? luc nay cu?c n?i chi?n c?ng khong th? d?ng l?i, m?t v? vua khac c?a nha Seleukos la Philipos II đa tranh gianh quy?n l?c v?i Antiochos. Sau khi c?ng hoa La Ma chinh ph?t Pontos, h? l?i cang đe d?a đ?n s? ?n đ?nh c?a Syria d??i s? cai tr? c?a nha Seleukos. Sau khi t??ng La Ma la Pompey đanh b?i vua Mithridates n?m 63 TCN, Pompey đa nh?n đ??c nhi?m v? thi?t l?p l?i n?n v?n minh Hy L?p ? ph??ng đong, b?ng cach thanh l?p cac qu?c gia ph? thu?c va cac t?nh. Trong khi cac qu?c gia nh? Armenia va Do Thai d??c t? tr? theo cac v? vua đ?a ph??ng, thi Pompey th?y cac qu?c gia Seleukos qua phi?n ha va đi cung đo la cac cu?c xung đ?t c?a cac ong hoang Seleukos, ong ta đa bi?n Syria thanh m?t t?nh c?a La Ma.

S? trao đ?i v?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bagadates I (290-280 TCN) la ng??i b?n x? đ?u tien đ??c phong lam th?ng đ?c satrap c?a nha Seleukos. [46]

Lanh th? đ?a ly c?a v??ng qu?c Seleukos la t? bi?n Aegean cho t?i t?n nh?ng vung đ?t ma ngay nay la Afghanistan va Pakistan , t?o nen m?t h?n h?p đa s?c t?c nh? ng??i Hy L?p , ng??i Armenia , ng??i Ba T? , ng??i Mada , ng??i Assyria , ng??i Do Thai . Lanh th? r?ng l?n c?a v??ng qu?c đ??c bao quanh b?i cac đi?u ki?n t? nhien đa cho phep cac vua nha Seleukos th?c hi?n chinh sach th?ng nh?t cac dan t?c ma Alexandros đ?i đ? kh?i x??ng. N?n v?n minh Hy L?p hoa c?a v??ng qu?c Seleukos đ??c thi?t l?p tren c? s? thanh l?p cac thanh ph? Hy L?p tren toan đ?t n??c. Cac thanh ph? va th? tr?n quan tr?ng trong qua kh? nh? Antioch đ??c t?o ra hay đ??c đ?i ten thich h?p h?n v?i ten ti?ng Hy L?p .

Vi?c thanh l?p cac thanh ph? Hy L?p va th? tr?n đ??c h? tr? b?i th?c t? r?ng l?c đ?a Hy L?p v?n đa qua th?a m?a dan c?.Ch? đ? thu?c đ?a đa đ??c s? d?ng đ? ti?p t?c thu hut ng??i Hy L?p trong khi t?o đi?u ki?n thu?n l?i cho vi?c đ?ng hoa nhi?u nhom dan c? b?n đ?a.

Quan đ?i Seleukos [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Quan đ?i Seleukos

Nh? nhi?u qu?c gia Hy L?p hoa khac đ??c thanh l?p sau cai ch?t c?a Alexandros đ?i đ? , quan đ?i Seleukos la m?t đ?i quan chuyen nghi?p d?a tren n?n t?ng c?a quan Macedonia. Quan đ?i c?a no ch? y?u la ng??i g?c Hy L?p, đ??c b? sung them ng??i ph??ng đong k? t? khi v??ng qu?c Seleukos bao trum ph?n l?n cac vung đ?t c?a đ? qu?c Ba T? . Khi h? đanh nhau v?i cac Diadochi khac, vi?c chi?n th?ng hoan toan b?ng cach h?y di?t đ?i ph??ng la đi?u th??ng tranh. đi?u d? hi?u la h? th??ng b? sung them linh đ?ch vao đ?i hinh nhi?u h?n la đao t?o m?i b?i chi phi th?p h?n. M?c đich c?a m?t tr?n chi?n la dung đ? ep bu?c k? thu theo minh ma khong co cach nao h?n la gay chi?n ch?ng l?i nhau, va co r?t nhi?u tr?n đa k?t thuc c?a th??ng l??ng. R?t nhi?u th? l?c nh? đa ph?i tr? ti?n chu?c tu nhan, đa ch?ng t? m?t đi?u ro rang r?ng Seleukos va cac qu?c gia th?a k? khac c?a Alexandros la nh?ng k? chi?n th?ng.

H? d?a tren l?c l??ng quan đ?i la đ?i hinh Phalanx ki?u Macedonia , cac cung th? thu?c cac dan t?c ph??ng đong va k? binh, đ?c bi?t la k? binh n?ng cataphract ( v? b?c cho linh k? binh) va nh?ng chi?n h?u k? binh Macedonia n?i ti?ng nh? la nh?ng v? s? cho cac t??ng l?nh va la đ?i quan gay s? choang vang. Ngoai ra, cac vua nha Seleukos con co s? ph?c v? c?a nh?ng con voi chi?n ?n đ? ma đ??c s? d?ng đ? gay ra s? khi?p s? cho k? đ?ch gi?ng nh? chi?n xa đ??c dung đ? pha v? đ?i hinh. C?ng gi?ng nh? cac vua nha Ptolemaios v?i s? giau co c?a h?, cac vua nha Seleukos c?ng c? g?ng tuy?n m? r?t nhi?u lo?i linh đanh thue, t? nh?ng ng??i ?n đ? s?ng ? l?u v?c song ?n t?i nh?ng ng??i Crete đ?c bi?t la Galatia . V?i cac cu?c chi?n tranh ch?ng l?i La Ma, cac vua nha Seleukos đa c? g?ng đ? t?o ra cac đ?n v? c?a quan ma sao chep t? quan Le d??ng La Ma . T?i n?m 63 TCN, v??ng qu?c Seleukos cung v?i quan đ?i c?a minh b? xoa s? va r?t nhi?u Cataphract b? sap nh?p vao quan đ?i La Ma ? chau A.

Cac vua nha Seleukos [ s?a | s?a ma ngu?n ]

K? t? gi?a th? k? th? 2 TCN, nh?ng cu?c c??p ngoi, thay vua, đ?i chua co th? đ??c gi?i thich la do xung đ?t trong n?i b? hoang t?c. Nh?ng n?m sau đay đ?u la tr??c cong nguyen. [47]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ghi chu [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Certaines de ses implantations ont ete fondees par Alexandre mais depeuplees entre-temps.
  2. ^ La datation du regne d'Arsace reste sujette a caution.
  3. ^ Une tradition veut qu'il se soit meme fait couronner pharaon ( Will 2003 , tr. 322, tome 2) .
  4. ^ Le legat Popillius Laenas trace a cette occasion le fameux ≪ cercle ≫ autour d'Antiochos B?n m?u:IV .

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Cohen, Getzel M; The Hellenistic Settlements in Syria, the Red Sea Basin, and North Africa, pp. 13.
  2. ^ Lynette G. Mitchell; Every Inch a King: Comparative Studies on Kings and Kingship in the Ancient and Medieval Worlds, page 123.
  3. ^ a b c d Taagepera , Rein (1979). “Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.” . Social Science History . 3 (3/4): 121. doi : 10.2307/1170959 .
  4. ^ ( Will 2003 , tr. 41, tome 1) .
  5. ^ ( Will 2003 , tr. 66, tome 1) .
  6. ^ ( Will 2003 , tr. 264-265, tome 1) .
  7. ^ ( Will 2003 , tr. 75, tome 1) .
  8. ^ ( Will 2003 , tr. 79, tome 1) .
  9. ^ ( Will 2003 , tr. 80, tome1) .
  10. ^ ( Will 2003 , tr. 101, tome 1) .
  11. ^ ( Will 2003 , tr. 103, tome 1) .
  12. ^ ( Will 2003 , tr. 140, tome 1) .
  13. ^ ( Will 2003 , tr. 146, tome 1) .
  14. ^ ( Will 2003 , tr. 147, tome 1) .
  15. ^ ( Will 2003 , tr. 151, tome 1) .
  16. ^ ( Will 2003 , tr. 142, tome 1) .
  17. ^ ( Will 2003 , tr. 234-235, tome 1) .
  18. ^ ( Will 2003 , tr. 239, 241, tome 1) .
  19. ^ ( Will 2003 , tr. 239-240, tome 1) .
  20. ^ ( Will 2003 , tr. 247, tome 1) .
  21. ^ ( Will 2003 , tr. 283-284, tome 1) .
  22. ^ ( Will 2003 , tr. 248-257, tome 1) .
  23. ^ ( Will 2003 , tr. 255, tome 1) .
  24. ^ ( Will 2003 , tr. 294-295, tome 1) .
  25. ^ ( Will 2003 , tr. 296-297, tome 1) .
  26. ^ Philippe Clancier, Omar Coloru et Gilles Gorre, Les mondes hellenistiques: du Nil a l'Indus, Paris, Hachette Superieur, coll. ≪ Carre Histoire ≫, 2017, p 241 ( ISBN 978-2-01-700986-3 )
  27. ^ ( Martinez-Seve 2014 , tr. 40) .
  28. ^ ( Martinez-Seve 2014 , tr. 41) .
  29. ^ a b ( Will 2003 , tr. 221-223) .
  30. ^ ( Martinez-Seve 2014 , tr. 42) .
  31. ^ ( Martinez-Seve 2014 , tr. 53) ; ( Clancier, Coloru & Gorre 2017 , tr. 71) .
  32. ^ Laurianne Martinez-Seve, Atlas du monde hellenistique (336-31 av. J.-C.): pouvoir et territoires apres Alexandre le Grand, Paris, Autrement, coll. ≪ Atlas-memoires ≫, 2014, p 43 ( ISBN 978-2-7467-3616-0 )
  33. ^ ( Martinez-Seve 2014 , tr. 51) .
  34. ^ ( Will 2003 , tr. 17-21, tome 2) .
  35. ^ ( Clancier, Coloru & Gorre 2017 , tr. 46) .
  36. ^ ( Will 2003 , tr. 37-38, tome 2) .
  37. ^ ( Will 2003 , tr. 118, tome 2) .
  38. ^ Sur l'expedition asiatique, voir ( Will 2003 , tr. 54-67, tome 2) .
  39. ^ ( Will 2003 , tr. 178-179, tome 2) .
  40. ^ ( Will 2003 , tr. 194-195, tome 2) , tome 2.
  41. ^ ( Will 2003 , tr. 206-207, tome 2) .
  42. ^ ( Will 2003 , tr. 214, tome 2) .
  43. ^ ( Will 2003 , tr. 353) ; ( Martinez-Seve 2014 , tr. 50) .
  44. ^ ( Martinez-Seve 2014 , tr. 50) .
  45. ^ ( Will 2003 , tr. 341-342, tome 2) .
  46. ^ History of Iran
  47. ^ ( Martinez-Seve 2003 , tr. 92) .

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • A. Houghton, C. Lorber, Seleucid Coins. A Comprehensive Catalogue, Part I, Seleucus I through Antiochus III, With Metrological Tables by B. Kritt , I-II, New York - Lancaster - London, 2002.
  • G. G. Aperghis, The Seleukid Royal Economy. The Finances and Financial Administration of the Seleukid Empire , Cambridge, 2004.
  • Laurent Capdetrey, Le pouvoir seleucide. Territoire, administration, finances d'un royaume hellenistique (312-129 avant J.C.). (Collection "Histoire"). Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 2007.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V??ng_qu?c_Seleukos&oldid=71235457 ”