Aarhus

Aarhus
Aarhus
	— Thanh ph? —
	T? phia tren, trai sang ph?i: đ??ng chan tr?i Aarhus, toa th? chinh Aarhus , Isbjerget , Park Alle.
	; ?n ch??ng ; Huy hi?u
	Ten hi?u: Smilets by (City of smiles)
	; V? tri c?a Aarhus trong Lien minh Chau Au va đan M?ch
	Aarhus
Qu?c gia	đan M?ch
Vung	Trung Jutland ( Midtjylland )
Khu t? qu?n	Aarhus
đ??c thanh l?p	th? k? th? 8
Tr?ng thai thanh ph?	th? k? th? 15
đ?t ten theo	C?a song Aarhus
Chinh quy?n
? Ki?u	Quan toa hanh chinh đ?a ph??ng
? Th? tr??ng	Jacob Bundsgaard ( S )
? Khu t? qu?n	L?i đ?nh d?ng: gia tr? đ?u vao khong h?p l? khi lam tron km 2 ( L?i bi?u th?c: D? toan t? < acres)
đ? cao c?c đ?i	105 m (344 ft)
đ? cao c?c ti?u	0 m (0 ft)
Dan s? (ngay 1 thang 1 n?m 2017)
? Th? h?ng	đan M?ch: th? hai
? đo th?	269,022
? Khu t? qu?n	335,684
Ten c? dan	ng??i Aarhus
Mui gi?	CET ( UTC+1 )
? Mua he ( DST )	CEST ( UTC+2 )
Ma b?u chinh	8000, 8200, 8210, 8220, 8230
Ma đi?n tho?i	(+45) 8
Thanh ph? k?t ngh?a	Bergen , Goteborg (đo th?) , Turku , Novi Sad , Cap Nh? Tan , Rostock , Qaqortoq , Kiel
Trang web	Website chinh th?c

Aarhus (? đan M?ch th??ng vi?t la Arhus ) la thanh ph? l?n th? nhi c?a đan M?ch, n?m ben V?nh Arhus, phia đong ban đ?o Jutland . Trung tam thanh ph? n?m tren thung l?ng song nh? mang ten Aarhus, cac khu khac n?m tren cac vung đ?i chung quanh cao h?n. Ngay ngo?i o phia b?c, co khu r?ng nh? Riiskov (kho?ng 80 ha) va ngo?i o phia nam co r?ng Marselisborg Skov (kho?ng 1300 ha). Hai n?i nay th??ng đ??c dan chung dung lam n?i d?o ch?i ho?c picnic. V? phia tay co h? Brabrand (153 ha) va h? Arslev Engsø (kho?ng 100 ha), c?ng la n?i d?o ch?i đ??c ?a chu?ng.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ten thanh ph? Aarhus th?i trung c? la Arus , do ti?ng đan M?ch c? Aros , ngh?a la C?a song nh? . Cac nghien c?u kh?o c? m?i đay cho th?y la thanh ph? đa đ??c xay d?ng t? cu?i th? k? th? 8 . Ng??i ta đa tim th?y cac h?t tron th?y tinh va cac nha dai h?p, n?a chon d??i đ?t ( grubehus ) ^[3]. Cac nha nay v?a đ??c dung lam nha ?, v?a dung lam x??ng lam vi?c. Ng??i ta đa tim th?y cac l??c ch?i đ?u va cac v?t trang s?c trong cac nha nay, ch?ng t? chung xu?t hi?n t? kho?ng n?m 900. Ng??i ta c?ng tim th?y 6 t?m bia đa kh?c ch? rune ^[4] đ??c d?ng len t? kho?ng n?m 1.000 t?i Aarhus va vung lan c?n. Vi?c khai qu?t m?i nh?t trong mua xuan n?m 2005 đa phat hi?n m?t m??ng ranh t? kho?ng n?m 850. D??ng nh? m??ng ranh nay đa đ??c l?p đ?y t? n?m 870, r?i thanh ph? đ??c d?ng len t? đay. Vi?c khai qu?t nay c?ng phat hi?n 1 chi?n l?y hinh ban nguy?t bao quanh thanh ph? ? h??ng đ?t li?n (m?t phia đong la eo bi?n Kattegat ). Chi?n l?y nay đ??c d?ng len t? th?i Viking , kho?ng n?m 934, d??ng nh? đ? b?o v? thanh ph? do vi?c cong t??c Sachsen Henrik I (876 - 936) t?n cong ban đ?o Jutland. Vao h?u ban th? k? th? 10, chi?n l?y nay đ??c c?ng c?, va vao th? k? th? 13 đ??c n?i r?ng ra v?i chi?u r?ng 20 m, chi?u cao t? 6 t?i 8 m.

N?m 948, thanh ph? đa đ??c dung lam tr? s? giao ph?n , d??i th?i vua Harald r?ng xanh ( Harald Blatand ). Kho?ng n?m 1040, vua Knude III va sau đo vua Magnus den Gode đa cho đuc ti?n kim lo?i t?i đay. Thanh ph? Aarhus c?ng đ??c s? gia Adam of Bremen (kho?ng 1040 - 1081) noi đ?n l?n đ?u, khi ong ta vi?t: Reginbrand, giam m?c Aarhus (Harusa) tham d? cu?c h?p giao h?i t?i thanh ph? Ingelham ? đ?c ^[5].

T? th? k? th? 12, Aarhus đa phat tri?n m?nh va đ??c vua Christoffer III c?p cho đ?c quy?n th??ng tr?n t? ngay 2 thang 7 n?m 1441 ^[6]. T?i th? k? 17 , 18 , Aarhus tr? nen m?t thanh ph? buon ban quan tr?ng nh? co m?t h?i c?ng thu?n l?i. Ngoai n?i th??ng , Aarhus c?ng buon ban v?i Na Uy , Lubeck , Amsterdam , Anh , Phap va Tay Ban Nha . Gi?a th? k? th? 17, Aarhus co m?t đoan th??ng thuy?n kho?ng 100 tau. Vi?c xu?t c?ng lua g?o sang Na Uy va n??c ngoai hang n?m len t?i kho?ng 20.000 tønder ^[7], t?i đ?u th? k? 18 t?ng len t?i kho?ng 36.000 tønder. Sau đo t?i th?i k? suy thoai . Vao n?m 1735 Arhus ch? con buon ban chut it v?i Na Uy va Lubeck. đoan th??ng thuy?n ch? con 31 tau.

Arhus ti?n b? nhanh t? th? k? th? 19. N?m 1800 Arhus ch? la thanh ph? th? ba c?a ban đ?o Jutland, nh?ng đ?n n?m 1840 thi Arhus v??t thanh ph? Randers va đ?n n?m 1850 c?ng v??t qua thanh ph? Aalborg .

Trong c? hai cu?c chi?n tranh Schleswig (1848 - 1850 va 1864), Arhus đ?u b? quan thu chi?m đong.

Dan s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1950 , Arhus co kho?ng 150.000 dan. T?i ngay 1.1.2008, Arhus co 298.536 c? dan, rieng n?i thanh la 228.123 ng??i. Kho?ng 65.000 dan d??i 18 tu?i. T? l? gia t?ng kho?ng 1% m?i n?m. G?n 12% la dan nh?p c? . N?m 2005, cac nhom dan nh?p c? đong nh?t la ng??i Liban (4.368), Th? Nh? K? (3.936), Somalia (3.113), Iraq (2.728), Vi?t Nam (2.373), Iran (2.188), Ba Lan (1.368), đ?c (1.490), Afghanistan (1.134), Na Uy (1.111), Anh (745). Khu Gellerup ? phia tay thanh ph? co 88% dan nh?p c? (n?m 2006), ph?n l?n la ng??i ? R?p , Th? nh? K?, Somalia.

Giao thong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Arhus co h?i c?ng thu?c h?ng l?n nh?t vung Scandinavia va la m?t trong s? 100 c?ng container l?n nh?t th? gi?i. N?m 2006, c?ng co kh?i l??ng hang v?n chuy?n tren 12 tri?u t?n. C?ng Arhus co đi?m l?i la n?m trong vung v?nh it b? đong b?ng trong cac mua đong kh?c nghi?t. Hang ngay, co cac tuy?n tau pha ch? ng??i va xe c? t? Arhus t?i đ?o Zealand

Arhus n?m g?n xa l? chau Au E45 , co cac đ??ng xe l?a n?i v?i Copenhagen , cac thanh ph? khac c?a đ?c nh? Berlin , Hamburg vv... va cac thanh ph? lan c?n. Nha ga xe l?a đ?u tien đ??c khanh thanh n?m 1862, nha ga th? hai n?m 1884 va nha ga th? ba hi?n nay đ??c khanh thanh n?m 1929.

Aarhus c?ng co m?t phi tr??ng n?m t?i Tirstrup , cach Aarhus g?n 40 km. Vi?c giao thong cong c?ng trong thanh ph? va cac vung ngo?i o đ??c cac xe bus đ?m nhi?m.

V?n hoa va giao d?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Arhus đ??c coi la th? ph? c?a ban đ?o Jutland. Arhus co m?t tr??ng đ?i h?c t?ng h?p (1928) v?i tren 35.000 sinh vien, cac tr??ng Cao đ?ng th??ng m?i , k? thu?t , tr??ng bao chi đan M?ch, Th? vi?n qu?c gia (1902), nh?c vi?n , r?t nhi?u nha b?o tang vv... Hang n?m Arhus đ?u t? ch?c 1 tu?n l? h?i vao đ?u thang 9, v?i cac ch? đ? v?n hoa , am nh?c khac nhau. Arhus c?ng đa t? ch?c Lien hoan nh?c Jazz qu?c t? (Aarhus International Jazz Festival) cung nhi?u cu?c h?i di?n khac.

Th? thao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V? bong đa, Aarhus co đ?i AGF n?m trong Sieu h?ng (superliga) c?a đan M?ch va m?t đ?i bong đa h?ng nh?t la Arhus Fremad. V? bong nem nam co đ?i Arhus GF (đang đ?ng th? nhi gi?i h?ng nh?t) va đ?i bong nem n? ? gi?i h?ng nh?t la SK Arhus. V? bong r? co đ?i Bakken Bears (nhi?u n?m vo đ?ch đan M?ch). Arhus c?ng t?ng đ?ng ra t? ch?c cac gi?i th? thao qu?c t? nh?:

n?m 2002: Gi?i vo đ?ch bong nem n? chau Au (European Women's Handball Championship)
n?m 2005: Gi?i vo đ?ch bong ban chau Au
n?m 2006: Gi?i Th? d?c ngh? thu?t th? gi?i
n?m 2006: Cup bong nem n? th? gi?i
n?m 2006: Gi?i Khieu v? th? thao World Standard

Cac n?i đang tham quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nha th? chinh toa Arhus (Arhus Domkirke)
Toa th? chinh (Arhus Radhus)
Khu c? thanh (Den Gamle By)
V??n bach th?o (Botaniske Have)
Khu gi?i tri Tivoli Freheden
Nha tr?ng bay ngh? thu?t đ??ng đ?i ARoS
Lau đai Marselisborg (nha ngh? c?a N? hoang đan M?ch)
V??n bach thu (Dyrehaven)
Nha b?o tang ph? n? đan M?ch (Kvindemuseet i Danmark)
Nha b?o tang l?ch s? thien nhien (Naturhistorisk Museum)
Nha b?o tang ngh? thu?t Arhus (Arhus Kunstbygning)
Nha am nh?c (Musikhuset)
Thap vi?n thong (cao 325 m)
Khu th? thao lien h?p Atletion
Toa nha Light House (142 m, cao nh?t đan M?ch, đang xay d?ng ? khu C?ng, s? hoan thanh n?m 2010)

Cac nhan v?t n?i ti?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

nha thong thai (polyhistor) Ole Worm (1588 - 1654)
nha thien v?n kiem k? s? Ole C. Rømer (1644 - 1710)
giao s? ngon ng? h?c Karl Verner (1846 - 1896)
Jens Christian Skou , ng??i đo?t gi?i Nobel hoa h?c n?m 1997

Cac thanh ph? k?t ngh?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

?hus co cac thanh ph? k?t ngh?a sau đay: ^[8]

Bergen , Na Uy (t? n?m 1946)
Gothenburg , Th?y đi?n (t? n?m 1946)
Turku , Ph?n Lan (t? n?m 1946)
Kujalleq , Greenland (t? n?m 1962)
Cap Nh? Tan , Trung Qu?c (t? n?m 1984)
Sankt-Peterburg , Nga (t? n?m 1989)
Rostock , đ?c (t? n?m 2006)

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

^ “Population by urban areas, age and sex” (b?ng ti?ng đan M?ch). C?c th?ng ke đan M?ch . ngay 26 thang 6 n?m 2016 . Truy c?p ngay 26 thang 6 n?m 2016 .
^ “Area by municipality / region” (b?ng ti?ng đan M?ch). C?c th?ng ke đan M?ch . ngay 8 thang 4 n?m 2016 . Truy c?p ngay 8 thang 4 n?m 2016 .
^ Hans Skov, Aros 700 - 1000 trong Vikingernes Aros , Arhus 2005, 15-39
^ Gundhild Øeby Nissen, Runesten , trong Vikingernes Aros, Arhus 2005, 46-51
^ Gesta Hammaburgensis ecclesiae , 2-4
^ đ?c quy?n th??ng tr?n (købstadsrettighederne) la đ?c quy?n c?a 1 thanh ph? th?i trung c? đ??c đ?c quy?n buon ban v?i cac thanh ph? khac
^ tønde la đ?n v? đo l??ng th?i x?a c?a đan M?ch. 1 tønde = 139 lit
^ “Venskabsbyer: Aarhus Kommune” . Aarhus.dk. B?n g?c l?u tr? ngay 17 thang 10 n?m 2013 . Truy c?p ngay 25 thang 3 n?m 2013 .

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Jensen, Kurt Balle (2006). As time goes by ? en jazzkrønike . Pressebureauet Silkeborg. ISBN 87-991273-1-8 .
Lykke, Palle (1996). By og universitet . Aarhus Universitetsforlag. ISBN 87-7288-683-8 .
Varberg, Jeanette (2012). Aros og vikingernes verden . Forlaget Moesgard. ISBN 978-87-87334-91-4 .
Weinrich, Mogens (2014). Kend din by . Saxo Publish. ISBN 978-87-983087-0-6 .
Weinrich, Mogens (2014). Kend din by II . Saxo Publish. ISBN 978-87-983087-4-4 .
Dalsgard, Jens (2013). Aarhus-København ? en fotografisk spejling . Arhus Byhistorisk Fond. ISBN 978-87-91324-45-1 .
Fode, Henrik; Navntoft, Claus P. (2014). Som kunstnerne sa Aarhus . Arhus Byhistorisk Fond. ISBN 978-87-91324-47-5 .
Byrum, Finn (2008). Arhus fra oven . Globe. ISBN 978-87-7900-646-1 .
Bender, Johan (2008). Hurra for Arhus . Klematis. ISBN 978-87-641-0296-3 .
Fode, Henrik (2005). Arhus besat . Arhus Byhistoriske Fond. ISBN 978-87-91324-11-6 .
Carlsen, Søren Højlund (2011). Arhus i hjertet . Turbine Forlaget. ISBN 978-87-7090-484-1 .
Elgaard, Søren (2009). Arhus Havn . Aarhus Universitetsforlag. ISBN 978-87-7934-457-0 .
Hansen, Finn Egeland (2010). Verdens navle . Siesta. ISBN 978-87-92539-25-0 .
Damm, Annette (2005). Vikingernes Aros . Moesgard. ISBN 87-87334-62-3 .

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

http://www.aarhuscity-info.dk L?u tr? 2011-04-29 t?i Wayback Machine
http://www.aarhus.dk (website chinh th?c)
http://www.visitaarhus.com
http://www.lundskov.dk ^{[
lien k?t h?ng
]} (Det gamle Aarhus)

[DSPopulation-1] “Population by urban areas, age and sex” (b?ng ti?ng đan M?ch). C?c th?ng ke đan M?ch . ngay 26 thang 6 n?m 2016 . Truy c?p ngay 26 thang 6 n?m 2016 .

[DSArea-2] “Area by municipality / region” (b?ng ti?ng đan M?ch). C?c th?ng ke đan M?ch . ngay 8 thang 4 n?m 2016 . Truy c?p ngay 8 thang 4 n?m 2016 .

[3] Hans Skov, Aros 700 - 1000 trong Vikingernes Aros , Arhus 2005, 15-39

[4] Gundhild Øeby Nissen, Runesten , trong Vikingernes Aros, Arhus 2005, 46-51

[5] Gesta Hammaburgensis ecclesiae , 2-4

[6] đ?c quy?n th??ng tr?n (købstadsrettighederne) la đ?c quy?n c?a 1 thanh ph? th?i trung c? đ??c đ?c quy?n buon ban v?i cac thanh ph? khac

[7] tønde la đ?n v? đo l??ng th?i x?a c?a đan M?ch. 1 tønde = 139 lit

[8] “Venskabsbyer: Aarhus Kommune” . Aarhus.dk. B?n g?c l?u tr? ngay 17 thang 10 n?m 2013 . Truy c?p ngay 25 thang 3 n?m 2013 .

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]