한국   대만   중국   일본 
Bao đ?m ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Bao đ?m

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Bao đ?m
Tinh tr?ng b?o t?n
Phan lo?i khoa h?c
Gi?i ( regnum ) Animalia
Nganh ( phylum ) Chordata
L?p ( class ) Mammalia
B? ( ordo ) Carnivora
Phan b? ( subordo ) Feliformia
H? ( familia ) Felidae
Chi ( genus ) Panthera
Loai ( species ) P. onca
Danh phap hai ph?n
Panthera onca
Linnaeus , 1758
Khu vực phân bố báo đốm màu xanh lục=hiện nay; màu đỏ=trước kia
Khu v?c phan b? bao đ?m
mau xanh l?c=hi?n nay; mau đ?=tr??c kia

Bao đ?m (danh phap khoa h?c: Panthera onca ) la m?t trong n?m loai l?n nh?t c?a H? Meo ben c?nh s? t? , h? , bao hoa mai va bao tuy?t , va loai duy nh?t trong s? n?m loai nay co ngu?n g?c t? khu v?c chau M? . Ph?m vi hi?n t?i c?a bao đ?m keo dai t? Tay Nam Hoa K? va Mexico ? B?c M? , qua ph?n l?n Trung M? , va phia nam đ?n Paraguay va mi?n b?c Argentina ? Nam M? . M?c du co nh?ng ca th? rieng bi?t hi?n đang s?ng ? phia tay Hoa K?, loai nay ph?n l?n đa b? tuy?t ch?ng kh?i Hoa K? k? t? đ?u th? k? 20. Chung đ??c li?t ke la loai s?p b? đe d?a trong Sach đ? IUCN ; va s? l??ng c?a chung đang gi?m d?n. Cac m?i đe d?a bao g?m b? m?t va phan m?nh moi tr??ng s?ng. Bao đ?m con la loai meo l?n nh?t chau M?, va la loai co kich th??c l?n th? ba trong H? Meo (ch? sau h? va s? t?), chung la loai meo co l?c c?n m?nh nh?t va co ph??ng phap t?n cong vao đ?u n?n nhan thay vi c? h?ng.

M?c du bao đ?m co ngo?i hinh g?n gi?ng nh? bao hoa mai (leopard) va co quan h? h? hang g?n v?i loai nay, chung c?ng r?t gi?i leo treo, nh?ng co cac t?p tinh g?n v?i h? h?n (nh?t la t?p tinh thich n??c). S? khac bi?t d? nh?n th?y gi?a bao đ?m va bao hoa mai ? ch? la chung co kich th??c l?n h?n va ch?c n?ch h?n, ngoai ra cac khoanh đ?m c?a bao đ?m to h?n va ben trong khoanh đ?m co cac ch?m đen vi v?y m?i g?i la bao "đ?m", chung c?ng co c?p chan ng?n va lun h?n, đuoi ng?n h?n so v?i loai bao hoa mai v?n co than hinh dong d?ng cao va đuoi dai h?n, cac khoanh đ?m c?a bao hoa mai ch?m l?i gi?ng nh? hinh bong hoa mai.

Bao đ?m s?ng tren m?t lo?t cac đ?a hinh co r?ng va nh?ng n?i co khong gian m?, nh?ng moi tr??ng s?ng ?a thich c?a chung la r?ng la r?ng ?m nhi?t đ?i va c?n nhi?t đ?i, đ?m l?y va cac khu v?c nhi?u cay c?i. Bao đ?m thich b?i l?i va ph?n l?n la loai s?n m?i đ?n đ?c , t?n cong m?c tieu theo ki?u t?n d?ng c? h?i, rinh r?p va ph?c kich, la đ?ng v?t đ?ng đ?u chu?i th?c ?n ? n?i ma chung sinh s?ng. La m?t loai ch? ch?t , chung đong m?t vai tro quan tr?ng trong vi?c ?n đ?nh h? sinh thai va đi?u ch?nh qu?n th? con m?i .

Trong khi th??ng m?i qu?c t? v? bao đ?m ho?c cac b? ph?n c? th? c?a chung b? c?m khai thac, nh?ng ca th? v?n th??ng xuyen b? gi?t, đ?c bi?t la trong cac cu?c xung đ?t v?i ch? trang tr?i va nong dan ? Nam M?. M?c du s? l??ng co gi?m, ph?m vi c?a chung v?n con l?n. V?i s? phan b? l?ch s? c?a chung, loai bao đ?m đa n?i b?t trong th?n tho?i c?a nhi?u n?n v?n hoa b?n đ?a M? , bao g?m c? nh?ng v?n minh Maya va Aztec .

T? nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong ti?ng Anh , t? ' jaguar' đ??c cho la co ngu?n g?c t? ti?ng Tupian (m?t ngon ng? Nam M?) yaguara , co ngh?a la "thu s?n m?i". [2] T? nay đ??c nh?p vao ti?ng Anh co l? thong qua ngon ng? th??ng m?i c?a ng??i Amazon Tupinamba, thong qua ti?ng B? đao Nha jaguar .. [3] Ten nguyen th?y va co g?c hoan toan b?n x? c?a loai nay la yaguarete , ngh?a la "thu d? t?n th?c s?", v?i h?u t? - ete co ngh?a la "th?c s?". K? l? thay la t? jaguar co ngh?a la "cho" trong ti?ng Guarani (m?t ngon ng? Nam M? n?a đa giup t?o nen ten loai nay). Jaguar c?ng la t??c hi?u c?a hoang t? hay cong chua hay c?a vua đang cai tr? c?a ng??i Maya ch?ng h?n nh? c?a b? t?c Lenca .

Trong ti?ng Tay Ban Nha c?a Mexico, bi?t danh c?a no la el tigre : Ng??i Tay Ban Nha th? k? 16 khong co t? b?n đ?a trong ngon ng? c?a h? cho loai bao đ?m, nh? h?n m?t con s? t?, nh?ng l?n h?n m?t con bao, c?ng ch?a t?ng g?p no ? C?u Th? gi?i, va đ??c đ?t ten nh? v?y no theo sau con h?, vi s? hung d? c?a no đa đ??c bi?t đ?n v?i chung thong qua cac tac ph?m La Ma va v?n h?c n?i ti?ng trong th?i Ph?c h?ng.

Onca la onca c?a B? đao Nha, v?i cay tuy?t tung r?i vi ly do đanh may, đ??c tim th?y trong ti?ng Anh la ounce cho bao tuy?t, Panthera uncia. No b?t ngu?n t? ti?ng Latin lyncea lynx, v?i ch? L nh?m l?n v?i bai vi?t xac đ?nh (ti?ng Y lonza, ti?ng Phap c?)

Do hoa v?n tren ng??i no t??ng đ?i gi?ng loai bao hoa mai , th? hinh g?n gi?ng loai h? , va r?t nhi?u ng??i chau M? ch?a t?ng nhin th?y h? va bao hoa mai chinh c?ng, nen đa g?i no la H? chau M? ( Amerikanischer Tiger ) ho?c Bao chau M? . Hai cai ten nay đ??c s? d?ng đ?n t?n ngay nay. ? M?, chung c?ng th??ng đ??c g?i la h? chau M? đ? phan bi?t v?i nh?ng con bao M? nh? h?n ho?c bao s? t? , ma c?ng đa đ??c tim th?y ? Louisiana vao th?i đi?m đo [4] .

Ti?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H?p s? hoa th?ch c?a m?t con bao đ?m B?c M? th? Pleistocene (Panthera onca augusta)

Bao đ?m la thanh vien Tan Th? gi?i duy nh?t con t?n t?i c?a chi Panthera . K?t qu? phan tich DNA cho th?y s? t?, h?, bao hoa mai, bao đ?m, bao tuy?t va bao g?m co chung m?t t? tien, va nhom nay co t? sau đ?n m??i tri?u n?m tu?i; h? s? hoa th?ch ch? ra s? xu?t hi?n c?a Panthera ch? hai đ?n 3,8 tri?u n?m tr??c. [5] [6] [7] Panthera đ??c cho la đa phat tri?n ? chau A. [8] Loai bao đ?m đ??c cho la đa chuy?n h??ng t? m?t t? tien chung c?a loai Panthera it nh?t 1,5 tri?u n?m tr??c va đa xam nh?p vao l?c đ?a M? ? Pleistocene s?m qua Beringia , cay c?u tren đ?t li?n t?ng b?c qua eo bi?n Bering . [9] [10] K?t qu? phan tich DNA ti th? c?a bao đ?m cho th?y dong doi c?a loai đa ti?n hoa t? 280.000 đ?n 510.000 n?m tr??c.

Cac nghien c?u phat sinh gen noi chung đa ch? ra r?ng bao đ?m (Neofelis nebulosa) la c? s? cho nhom nay. V? tri c?a cac loai con l?i khac nhau gi?a cac nghien c?u va co hi?u qu? ch?a đ??c gi?i quy?t.

D?a tren b?ng ch?ng hinh thai h?c, nha đ?ng v?t h?c ng??i Anh Reginald Innes Pocock k?t lu?n r?ng loai bao đ?m co lien quan ch?t ch? nh?t v?i bao hoa. [11] [12] Tuy nhien, b?ng ch?ng DNA la khong thuy?t ph?c va v? tri c?a bao đ?m so v?i cac loai khac thay đ?i gi?a cac nghien c?u. Hoa th?ch c?a cac loai Panthera đa tuy?t ch?ng, nh? bao đ?m chau Au (Panthera gombaszoegensis) va s? t? B?c M? (Panthera atrox), cho th?y đ?c đi?m c?a c? s? t? va bao đ?m. [13]

Phan loai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1758, Carl Linnaeus đa mo t? con bao đ?m trong tac ph?m Systema Naturae va đ?t cho no cai ten khoa h?c Felis onca . [14] Trong th? k? 19 va 20, m?t s? m?u v?t bao đ?m đa hinh thanh c? s? cho cac mo t? phan loai. [15] N?m 1939, Reginald Innes Pocock đa cong nh?n tam phan loai d?a tren ngu?n g?c đ?a ly va hinh thai h?p s? c?a cac m?u v?t nay. [16] [16] Pocock đa khong co quy?n truy c?p vao cac m?u v?t đ?ng v?t h?c đ? đ? đanh gia phe binh tinh tr?ng phan loai c?a chung, nh?ng bay t? nghi ng? v? tinh tr?ng c?a m?t s? loai. Sau nay xem xet cong vi?c c?a minh đ? ngh? ch? co ba phan loai nen đ??c cong nh?n. Mo t? c?a P. o. palustris d?a tren h?p s? hoa th?ch. [17] Tac gi? c?a cac loai đ?ng v?t co vu tren th? gi?i li?t ke chin phan loai va c? P. o. palustris ho?c P. o. paraguensis rieng bi?t.

K?t qu? nghien c?u hinh thai va di truy?n h?c cho th?y m?t bi?n th? phia nam clinal gi?a cac qu?n th?, nh?ng khong co b?ng ch?ng cho s? khac bi?t phan loai. M?t nghien c?u chi ti?t h?n sau đo đa xac nh?n c?u truc s? l??ng d? đoan trong qu?n th? bao đ?m ? Colombia .

Nh?ng ng??i đanh gia Sach đ? IUCN cho cac loai va thanh vien c?a Nhom Chuyen gia thu h? Meo khong cong nh?n b?t k? phan loai bao đ?m nao la h?p l?. B?ng d??i đay d?a tren phan lo?i tr??c đay c?a cac loai đ??c cung c?p trong cac loai đ?ng v?t co vu tren th? gi?i.

Phan loai đ??c cong nh?n tr??c đay Khu v?c Hinh ?nh
  • P. o. onca (Linnaeus, 1758)
  • Bao đ?m Peru ( P. o. peruviana ) (Henri de Blainville], 1843)
  • Bao đ?m Pantanal ( P. o. palustris ) ho?c bao đ?m Paraguay ( P. o. paraguensis ) (Nelson and Goldman, 1933)
Nam M?: Venezuela đ?n r?ng m?a Amazon , ven bi?n Peru , vung Pantanal c?a Mato Grosso va Mato Grosso do Sul , Brazil , d?c theo song Paraguay vao Paraguay va đong b?c Argentina
Bao đ?m cai Nam M? t?i song Piquiri, bang Mato Grosso, Brazil
  • P. o. hernandesii (John Edward Gray, 1857)
  • Bao đ?m Trung M? ( P. o. centralis ) (Edgar Alexander Mearns, 1901)
  • Bao đ?m Arizona ( P. o. arizonensis ) (Edward Alphonso Goldman, 1932) [18]
  • P. o. goldmani (Goldman, 1932)
  • P. o. veraecrucis (Edward William Nelson and Goldman, 1933) [19]
Trung va B?c M?: Colombia , Guatemala , Belize , El Salvador đ?n Ban đ?o Yucatan , Mexico va mi?n nam Arizona , Hoa K? .
Bao đ?m El Jefe ? Arizona, Hoa K?

đ?c đi?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?u va ham c?a bao đ?m c?c k? m?nh m?. Kich th??c c?a bao đ?m co xu h??ng t?ng d?n v? phia nam ma chung phan b?.

Bao đ?m la m?t loai đ?ng v?t nh? g?n va c? b?p. đay la loai meo l?n nh?t co ngu?n g?c t? chau M? va l?n th? ba tren th? gi?i, ch? sau kich th??c c?a h? va s? t?. [17] [20] [21] B? long c?a no th??ng co mau vang hung, nh?ng co mau t? nau đ?, đ?i v?i h?u h?t c? th?. Vung b?ng co mau tr?ng. B? long đ??c ph? b?ng nh?ng khoanh đ?m đ? ng?y trang d??i anh sang m? ?o c?a moi tr??ng s?ng trong r?ng. [22] Cac đ?m va hinh d?ng c?a chung khac nhau gi?a cac loai bao đ?m rieng l?: khoanh đ?m co th? bao g?m m?t ho?c m?t vai hoa th?. Cac đ?m tren đ?u va c? noi chung la kha l?n, c?ng nh? cac đ?m tren đuoi, n?i chung co th? h?p nh?t đ? t?o thanh m?t d?i. Bao đ?m r?ng th??ng t?i h?n va nh? h?n đang k? so v?i nh?ng con ? khu v?c m?, co th? la do s? l??ng nh? con m?i ?n c? l?n trong khu v?c r?ng. [23]

Kich th??c va tr?ng l??ng c?a chung thay đ?i đang k?: tr?ng l??ng th??ng n?m trong kho?ng 56-96 kg (123-212 lb). Nh?ng con đ?c to l?n đ?c bi?t đa đ??c ghi nh?n co tr?ng l??ng len t?i 158 kg (348 lb). [24] [25] Con cai nh? nh?t n?ng kho?ng 36 kg (79 lb). Con cai th??ng nh? h?n 10-20% so v?i con đ?c. Chi?u dai, t? m?i đ?n cu?i đuoi, thay đ?i t? 1,12 đ?n 1,85 m (3,7 đ?n 6,1 ft). Bao đ?m co đuoi ng?n nh?t trong s? loai con meo l?n , dai 45 đ?n 75 cm (18 đ?n 30 in). [24] Chan c?ng ng?n, nh?ng r?n ch?c va m?nh m?, ng?n h?n đang k? khi so sanh v?i m?t con h? nh? ho?c s? t? trong m?t ph?m vi tr?ng l??ng t??ng t?. Bao đ?m đ?ng cao 63 đ?n 76 cm (25 đ?n 30 in) tinh t? vai. [26]

S? thay đ?i kich th??c h?n n?a đa đ??c quan sat gi?a cac khu v?c va moi tr??ng s?ng, v?i kich th??c co xu h??ng t?ng d?n t? B?c xu?ng Nam. Bao đ?m Mexico trong Khu d? tr? sinh quy?n Chamela-Cuixmala tren b? bi?n Thai Binh D??ng ch? n?ng kho?ng 50 kg (110 lb), co kich th??c t??ng đ??ng m?t con bao s? t? . Bao đ?m Nam M? ? Venezuela ho?c Brazil l?n h?n nhi?u v?i tr?ng l??ng trung binh kho?ng 95 kg (209 lb) ? con đ?c va kho?ng 56-78 kg (123-172 lb) ? con cai.

M?t c?u truc chan tay ng?n va ch?c n?ch lam cho bao đ?m tr? nen c? khoi trong vi?c leo treo, bo va b?i. đ?u ch?c va b? ham c?c k? m?nh m?, no co l?c c?n m?nh nh?t trong cac loai h? meo, h?n c? h? va s? t?. [27] M?t con bao đ?m n?ng 100 kg (220 lb) co th? c?n v?i l?c 503,6 kgf (1.110 lbf) ? r?ng nanh va 705,8 kgf (1.556 lbf) ? ranh r?ng c?a. đi?u nay cho phep no xuyen th?ng da c?a cac loai bo sat va mai rua. M?t nghien c?u so sanh v? l?c c?n đ??c đi?u ch?nh theo kich th??c c? th? đa x?p no la thu h? meo hang đ?u, ben c?nh bao g?m va tr??c c? h? va s? t?. đa co m?t bao cao r?ng "m?t con bao đ?m co th? keo m?t con bo 800 lb (360 kg) 25 ft (7.6 m) trong ham c?a no va nghi?n nat c? nh?ng khuc x??ng n?ng nh?t".

M?c du bao đ?m g?n gi?ng v?i bao hoa, nh?ng no th??ng r?n ch?c va n?ng h?n, va hai loai đ?ng v?t co th? đ??c phan bi?t b?ng cac khoanh đ?m c?a chung: cac khoanh đ?m tren b? long c?a bao đ?m l?n h?n, s? l??ng it h?n, th??ng t?i h?n va co cac đ??ng day h?n va cac đ?m nh? ? gi?a ma bao hoa mai thi?u. [28] Bao đ?m c?ng co đ?u tron h?n va chan ng?n h?n so v?i bao hoa.

S? khac bi?t v? mau s?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t con bao đ?m nhi?m h?c t? la m?t hinh thai mau x?y ra ? t?n s? kho?ng 6 ph?n tr?m trong qu?n th?

N?u bao b? nhi?m h?c t? thi no co th? sinh ra cac bao con hoan toan đen (m?c du khi nhin g?n v?n th?y cac đ?m). Cac con nay đ??c g?i la bao đen , nh?ng đay khong ph?i la m?t loai rieng bi?t. Hinh thai mau đen it ph? bi?n h?n hinh thai đ?m, ??c tinh x?y ra ? kho?ng 6% s? l??ng bao đ?m Nam M?. [29] ? vung Sierra Madre Occidental c?a Mexico , con bao đ?m co long đen đ?u tien đ??c ghi nh?n vao n?m 2004. [30] Bao đ?m đen c?ng đ??c ch?p ?nh ? Khu b?o t?n sinh h?c Alberto Manuel Brenes c?a Costa Rica, tren vung nui c?a Cordillera de Talamanca , trong V??n qu?c gia Barbilla va ? phia đong Panama . [31] [32] [33] [34]

M?t s? b?ng ch?ng ch? ra r?ng cac alen h?c t? chi?m ?u th? va đ??c h? tr? b?i ch?n l?c t? nhien. Cac hinh th?c mau đen co th? la m?t vi d? v? l?i th? d? h?p t?; trong đi?u ki?n nuoi nh?t ch?a đ??c k?t lu?n v? đi?u nay. Bao đ?m h?c t? (hay bao đ?m "đen") xu?t hi?n ch? y?u ? cac vung c?a Nam M? , va h?u nh? khong đ??c bi?t đ?n trong cac qu?n th? hoang da c? tru ? khu v?c c?n nhi?t đ?i va on đ?i c?a B?c M? ; chung ch?a bao gi? đ??c ghi nh?n ? phia b?c Isthmus of Tehugeepec c?a Mexico.

Cac ca th? b?ch t?ng c?c hi?m, đoi khi đ??c g?i la bao đ?m tr?ng, c?ng x?y ra gi?a cac loai bao đ?m, nh? v?i nh?ng con meo l?n khac. Nh? th??ng l? v?i nhi?m b?ch t? trong t? nhien, l?a ch?n gi? t?n s? g?n v?i t?c đ? đ?t bi?n.

Phan b? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bao đ?m s?ng ? nhi?u moi tr??ng s?ng co r?ng va m?, nh?ng co lien quan ch?t ch? v?i s? hi?n di?n c?a n??c.

Hi?n t?i, ph?m vi c?a loai bao đ?m keo dai t? Mexico qua Trung M? đ?n Nam M? , bao g?m ph?n l?n vung r?ng m?a Amazon c?a Brazil . Cac qu?c gia n?m trong ph?m vi nay la Argentina , Belize , Bolivia , Colombia , Costa Rica (đ?c bi?t tren Ban đ?o Osa ), Ecuador , Guiana thu?c Phap , Guatemala , Guyana , Honduras , Nicaragua , Panama , Paraguay , Peru , Suriname , Hoa K? va Venezuela . No hi?n đa tuy?t ch?ng c?c b? ? El Salvador va Uruguay .

Bao đ?m đa la m?t con meo M? k? t? khi đi qua c?u Beringia trong th? Pleistocene ; t? tien ban đ?u c?a chung la Panthera onca augusta , no l?n h?n nh?ng con bao đ??ng đ?i. No xu?t hi?n trong Khu b?o t?n đ?ng v?t hoang da Cockscomb r?ng 400 km² ? Belize, Khu d? tr? sinh quy?n Sian Ka'an co di?n tich 5.300 km² ? Mexico, v??n qu?c gia Manu r?ng kho?ng 15.000 km² ? Peru, Cong vien qu?c gia Xingu r?ng kho?ng 26.000 km² ? Brazil va nhi?u khu b?o t?n khac tren kh?p ph?m vi c?a no ? Brazil.

Vi?c đ?a Hoa K? vao danh sach d?a tren nh?ng l?n nhin th?y th??ng xuyen ? phia tay nam, đ?c bi?t la ? Arizona , New Mexico va Texas . . [35] [36] [37] Co nh?ng b?c v? b?ng đa đ??c t?o b?i Hopi, Anasazi va Pueblo tren kh?p cac vung sa m?c va chaparral. Co nh?ng ghi chep v? con thu đ??c ban v?i t?m da c?a no ? vung lan c?n San Antonio, Texas v?i gia 18 đo la vao gi?a th? k? 19 va co nh?ng ghi chep t? tr??c khi California la m?t ti?u bang phu h?p v?i nh?ng mo t? v? con bao nay.

Vao đ?u th? k? 20, ph?m vi c?a loai bao đ?m keo dai đ?n t?n phia b?c nh? Grand Canyon va co th? c? Colorado , va xa v? phia tay nh? Monterey ? B?c California. Bao đ?m la m?t loai đ??c b?o v? ? Hoa K? theo đ?o lu?t v? cac loai co nguy c? tuy?t ch?ng, đa ng?n ch?n vi?c b?n con v?t đ? l?y da c?a no. Da c?a bao đ?m c?ng b? chinh ph? Hoa K? coi la hang l?u b?t h?p phap va m?t khac, ng??i M? đa ng?ng m?c ao khoac long lam t? x??ng ch?u c?a bao khi cong dan nh?n th?c đ??c hoan c?nh qu?c t? c?a chung. Th?t khong may, vi?c ng?ng s?n b?n đa đ?n qua mu?n đ? c?u qu?n th? bao đ?m kh?i b? suy gi?m va khong co chu bao con nao đ??c sinh ra ? phia ben kia bien gi?i Mexico - Hoa K? trong nhi?u th? h?.

Vao n?m 1996 va t? n?m 2004 tr? đi, cac h??ng d?n vien s?n b?n va cac quan ch?c đ?ng v?t hoang da ? Arizona đa ch?p ?nh va ghi l?i nh?ng con bao đ?m ? phia nam c?a bang. T? n?m 2004 đ?n 2007, hai ho?c ba con bao đ?m đa đ??c bao cao b?i cac nha nghien c?u xung quanh Khu b?o t?n đ?ng v?t hoang da qu?c gia Buenos Aires ? mi?n nam Arizona. M?t trong s? chung, đ??c g?i la 'Macho B', đa đ??c ch?p ?nh tr??c đo vao n?m 1996 trong khu v?c. đ? b?t k? qu?n th? bao đ?m nao ? M? phat tri?n m?nh, vi?c b?o v? chung kh?i b? s?n gi?t, m?t s? l??ng con m?i d?i dao va k?t n?i v?i qu?n th? ? Mexico la đi?u c?n thi?t. Vao thang 2 n?m 2009, m?t con bao đ?m n?ng 53,5 kg (118 lb) đa b? b?t, thu thanh va phat hanh t?i m?t khu v?c phia tay nam c?a thanh ph? Tucson , Arizona; đay la phia b?c xa h?n so v?i d? ki?n ??tr??c đay va đ?i di?n cho m?t d?u hi?u co th? co m?t qu?n th? bao đ?m sinh s?n v?nh vi?n ? phia nam Arizona. Con v?t sau đo đ??c xac nh?n la cung m?t ca th? đ?c ('Macho B') đ??c ch?p vao n?m 2004. Vao ngay 2 thang 3 n?m 2009, Macho B đa b? b?t l?i va tieu h?y sau khi no đ??c phat hi?n đang b? suy th?n; Con v?t đ??c cho la 16 tu?i, gia h?n b?t k? con bao đ?m hoang da nao đ??c bi?t đ?n.

Hoan thanh b?c t??ng bien gi?i Hoa K?-Mexico nh? đ? xu?t hi?n t?i s? lam gi?m kh? n?ng s?ng sot c?a b?t k? ca th? nao đang s?ng t?i Hoa K?, b?ng cach gi?m dong gen v?i qu?n th? Mexico va ng?n ch?n s? m? r?ng v? phia b?c c?a loai nay. Ph?m vi l?ch s? c?a loai nay bao g?m ph?n l?n n?a phia nam c?a Hoa K?, va ? phia nam m? r?ng ra xa h?n nhi?u v? phia Nam va bao ph? h?u h?t l?c đ?a Nam M?. T?ng c?ng, ph?m vi phia b?c c?a no đa rut xu?ng 1.000 km (620 mi) v? phia nam va ph?m vi phia nam b? rut đi 2.000 km (1.200 mi) v? phia b?c. Hoa th?ch k? b?ng ha c?a loai bao đ?m, co nien đ?i t? 40.000 đ?n 11.500 n?m tr??c, đa đ??c phat hi?n ? Hoa K?, bao g?m m?t s? t?i m?t đ?a đi?m quan tr?ng ? phia b?c nh? Missouri . B?ng ch?ng hoa th?ch cho th?y nh?ng con bao đ?m n?ng t?i 190 kg (420 lb), l?n h?n nhi?u so v?i m?c trung binh đ??ng th?i c?a chung.

Moi tr??ng s?ng c?a meo th??ng bao g?m cac khu r?ng m?a nhi?t đ?i ? Trung va Nam M?, vung đ?t ng?p n??c m?, ng?p n??c theo mua va đ?a hinh đ?ng c? kho. Trong s? nh?ng moi tr??ng s?ng nay, bao đ?m r?t thich s?ng trong r?ng r?m; bao đa m?t ph?m vi phan b? nhanh nh?t ? nh?ng vung co moi tr??ng kho h?n, nh? pampas ? Argentina, đ?ng c? kho c?n ? Mexico va tay nam Hoa K?. Bao đ?m tr?i r?ng tren cac khu r?ng r?ng la nhi?t đ?i, c?n nhi?t đ?i va kho (bao g?m, trong l?ch s?, r?ng s?i ? Hoa K?). Bao đ?m thich s?ng g?n song, đ?m l?y va trong r?ng nhi?t đ?i day đ?c v?i đ? ph? day đ? rinh r?p con m?i. Bao đ?m đa đ??c tim th?y ? đ? cao t?i 3.800 m, nh?ng chung th??ng tranh s?ng ? nh?ng khu r?ng tren nui va khong đ??c tim th?y ? cao nguyen trung tam Mexico ho?c Andes. Loai bao đ?m ?a thich moi tr??ng s?ng th??ng la đ?m l?y va khu v?c nhi?u cay c?i, nh?ng bao đ?m c?ng s?ng trong cac b?i r?m va sa m?c. S? ph? bi?n r?ng rai c?a bao đ?m M? khong co ngh?a la chung khong ph?i đ?i di?n h?a di?t ch?ng trong t??ng lai g?n. ? m?t s? khu v?c, s? l??ng c?a chung nay đang b? suy gi?m, ch? y?u la do b? m?t n?i s?ng, đ?c bi?t la trong cac r?ng m?a nhi?t đ?i va nh?ng khu v?c co đ?ng c? b? chuy?n thanh đ?t gieo tr?ng.

Sinh thai h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vai tro sinh thai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bao đ?m tr??ng thanh la m?t loai đ?ng v?t ?n th?t đ?u b?ng , co ngh?a la no t?n t?i ? đ?u chu?i th?c ?n va khong b? s?n b?t trong t? nhien. Bao đ?m c?ng đ??c g?i la m?t loai ch? ch?t , vi no đ??c gi? đ?nh, thong qua vi?c ki?m soat m?c đ? s? l??ng c?a con m?i nh? đ?ng v?t co vu ?n c? va ?n h?t , chung s? duy tri tinh toan v?n c?u truc c?a h? th?ng r?ng. Tuy nhien, vi?c xac đ?nh chinh xac nh?ng loai co ?nh h??ng nh? loai bao đ?m đ?i v?i h? sinh thai la kho kh?n, b?i vi d? li?u ph?i đ??c so sanh t? cac khu v?c ma loai nay v?ng m?t c?ng nh? moi tr??ng s?ng hi?n t?i c?a no, trong khi ki?m soat tac đ?ng c?a ho?t đ?ng c?a con ng??i. Ng??i ta ch?p nh?n r?ng cac loai con m?i c? trung binh tr?i qua s? gia t?ng s? l??ng trong tr??ng h?p khong co cac loai s?n m?i ch? ch?t, va đi?u nay đa đ??c đ?a ra gi? thuy?t la co tac đ?ng tieu c?c x?p t?ng. Tuy nhien, cong vi?c th?c đ?a đa cho th?y đi?u nay co th? la bi?n thien t? nhien va s? gia t?ng s? l??ng co th? khong đ??c duy tri. Do đo, gi? thuy?t đ?ng v?t ?n th?t ch? ch?t khong đ??c t?t c? cac nha khoa h?c ch?p nh?n.

Bao đ?m c?ng co ?nh h??ng đ?n cac loai s?n m?i khac. Bao đ?m va bao s? t? , la loai meo l?n khac c?a Nam M?, nh?ng la l?n nh?t ? Trung ho?c B?c M?, th??ng la đ?i x?ng (cac loai lien quan co chung lanh th? ch?ng cheo) va th??ng đ??c nghien c?u cung nhau. Bao đ?m co xu h??ng b?t con m?i l?n h?n, th??ng tren 22 kg (49 lb) va bao s? t? l?i nh? h?n, th??ng t? 2 đ?n 22 kg (4,4 đ?n 48,5 lb), lam gi?m kich th??c c?a chung sau nay. Tinh hu?ng nay co th? la l?i th? cho bao đ?m. Chung s?n đ??c nh?ng con m?i l?n, bao g?m kh? n?ng b?t đ??c con m?i nh? h?n, co th? mang l?i l?i th? cho loai bao đ?m trong c?nh quan thay đ?i c?a con ng??i; trong khi c? hai đ??c phan lo?i la loai b? đe d?a , bao s? t? co phan b? dong l?n h?n đang k?. Tuy thu?c vao s? s?n co c?a con m?i, bao s? t? va bao đ?m th?m chi co th? chia s? ngu?n th?c ?n c?a chung.

Sinh s?n va vong đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t con bao con 4 thang tu?i ? v??n thu Salzburg

Con cai đ?t đ?n đ? chin v? tinh d?c ? kho?ng hai tu?i va con đ?c ? ba ho?c b?n tu?i. Bao đ?m co th? giao ph?i su?t n?m trong t? nhien, v?i s? sinh n? t?ng len khi con m?i d?i dao. Nghien c?u v? bao đ?m đ?c nuoi nh?t ?ng h? gi? thuy?t giao ph?i quanh n?m, khong co s? thay đ?i theo mua trong đ?c đi?m tinh d?ch va ch?t l??ng xu?t tinh; thanh cong trong sinh s?n th?p c?ng đa đ??c quan sat th?y trong đi?u ki?n nuoi nh?t.

đ? dai th? h? c?a bao đ?m la 9,8 n?m.. [38] đ?ng d?c ? con cai la 6-17 ngay trong chu k? 37 ngay va con cai s? thu hut con đ?c v?i cac d?u hi?u mui h??ng n??c ti?u va t?ng kh? n?ng phat am. C? hai gi?i s? co ph?m vi r?ng h?n binh th??ng trong th?i gian "tan t?nh". Cac c?p tach bi?t sau khi giao ph?i va con cai s? đ?m nh?n t?t c? vi?c nuoi con non. Th?i gian mang thai keo dai 91-111 ngay; [39] con cai co th? sinh ra t?i b?n con, va ph? bi?n nh?t la hai con. Bao cai s? khong tha th? cho s? hi?n di?n c?a con đ?c sau khi sinh con, đ? tranh nguy c? con đ?c gi?t nh?ng con bao con; hanh vi nay c?ng đ??c tim th?y ? loai h? . Vao n?m 2001, m?t con bao đ?m đ?c đa gi?t ch?t va ?n th?t m?t ph?n hai con trong v??n qu?c gia Emas . Th? nghi?m quan h? cha con DNA c?a cac m?u mau cho th?y r?ng con đ?c gi?t ch?t va ?n 2 con non nay la cha con. [40] Hai tr??ng h?p gi?t con non đa đ??c ghi nh?n ? phia b?c Pantanal vao n?m 2013. [41]

Bao con luc m?i sinh ra ch?a th? m? m?t, chung đ?t đ??c th? l?c sau hai tu?n. đan con đ??c cai s?a luc ba thang, nh?ng v?n ? l?i n?i tru ?n trong sau thang tr??c khi r?i đi đ? cung m? đi s?n. [42] Chung s? ti?p t?c ? v?i m? minh trong m?t đ?n hai n?m tr??c khi r?i đi đ? thi?t l?p m?t lanh th? cho rieng minh. Nh?ng con đ?c đ?u tien la nh?ng ca th? đi tr??c, chen l?n v?i nh?ng đ?ng lo?i l?n tu?i h?n cho đ?n khi chung thanh cong trong vi?c tim m?t lanh th? rieng, lanh th? nay co th? đ?t t?i 25?150 km², ph? thu?c vao m?c đ? t?p trung c?a cac con m?i. Tu?i th? đi?n hinh trong t? nhien đ??c ??c tinh vao kho?ng 12-15 n?m; trong đi?u ki?n nuoi nh?t, bao đ?m co th? s?ng t?i 23 n?m, khi?n no n?m trong s? nh?ng con meo s?ng lau nh?t.

T?p tinh xa h?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bao đ?m t?i v??n thu Cameron Park ? Waco, Texas

Gi?ng nh? h?u h?t cac loai thu h? meo, bao đ?m s?ng đ?n đ?c ngo?i tr? nh?ng con bao m? s?ng v?i con c?a minh. Ca th? tr??ng thanh th??ng ch? g?p nhau đ? tan t?nh va giao ph?i (m?c du xa h?i hoa khong gi?i h?n đa đ??c quan sat theo giai tho?i) va t? minh t?o ra cac lanh th? r?ng l?n. Cac lanh th? c?a con cai, co kich th??c t? 25 đ?n 40 km2, co th? ch?ng len nhau, nh?ng cac ca th? th??ng tranh nhau. Ph?m vi con đ?c chi?m di?n tich g?p đoi, thay đ?i kich th??c v?i s? s?n co c?a khong gian va khong ch?ng cheo. Lanh th? c?a m?t con đ?c co th? ch?a nh?ng con cai khac. [43] Bao đ?m s? d?ng cac v?t cao, n??c ti?u va phan đ? đanh d?u lanh th? c?a no. [44] [45]

Gi?ng nh? nh?ng con meo l?n khac, bao đ?m co kh? n?ng g?m va lam nh? v?y đ? c?nh bao cac đ?i th? c?nh tranh lanh th? va giao ph?i; nh?ng cu?c t?n cong d? d?i gi?a cac ca th? đa đ??c quan sat trong t? nhien. Ti?ng g?m c?a chung th??ng gi?ng nh? ti?ng ho l?p đi l?p l?i, va chung c?ng co th? phat ra ti?ng keu va ti?ng cau nhau. Chi?n đ?u giao ph?i gi?a nh?ng con đ?c x?y ra, nh?ng r?t hi?m, va hanh vi tranh xam l??c đa đ??c quan sat th?y trong t? nhien. Khi no x?y ra, xung đ?t th??ng x?y ra tren lanh th?: ph?m vi c?a m?t con đ?c co th? bao g?m c? hai ho?c ba con cai va no s? khong ch?u đ?ng đ??c s? xam nh?p c?a nh?ng con đ?c tr??ng thanh khac.

Bao đ?m th??ng đ??c mo t? la loai ?n đem , nh?ng c? th? h?n la crepuscular (ho?t đ?ng cao đi?m vao kho?ng binh minh va hoang hon ). C? hai gi?i tinh đ?u s?n m?i luc nay, nh?ng con đ?c đi xa h?n m?i ngay so v?i con cai, phu h?p v?i lanh th? r?ng l?n h?n c?a chung. Bao đ?m co th? s?n m?i vao ban ngay n?u con m?i co s?n va la m?t loai meo t??ng đ?i n?ng đ?ng, tieu t?n t?i 50-60 ph?n tr?m th?i gian ho?t đ?ng. B?n ch?t kho n?m b?t c?a loai bao đ?m va khong th? ti?p c?n đ??c ph?n l?n moi tr??ng s?ng ?a thich c?a no khi?n no tr? thanh m?t loai đ?ng v?t kho quan sat, ch? đ?ng noi đ?n vi?c nghien c?u.

Ch? đ? ?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bao đ?m co l?c c?n c?c k? m?nh cho phep no đam th?ng c? nh?ng "v? b?c thep" c?a con m?i

Gi?ng nh? t?t c? cac con meo, bao đ?m la m?t đ?ng v?t ?n th?t b?t bu?c , ch? ?n th?t. Bao đ?m M? la nh?ng k? s?n m?i co đ?c, chung khong đi s?n v?i nh?ng con bao khac ngoai mua sinh s?n. Chung la m?t th? s?n c? h?i va ch? đ? ?n u?ng c?a no r?t đa d?ng, bao g?m it nh?t 87 loai. Quai ham đ?c bi?t kh?e cho phep bao đ?m phat tri?n ph??ng phap gi?t con m?i khac v?i cac loai khac thu?c h? nha meo: no c?n tr?c ti?p qua h?p s? c?a con m?i gi?a hai tai đ? đ?a m?t v?t c?n chi m?ng vao nao. [46] Loai bao đ?m co th? s?n h?u nh? b?t k? đ?ng v?t co x??ng s?ng tren c?n ho?c ven song nao đ??c tim th?y ? Trung ho?c Nam M?, ngo?i tr? nh?ng con ca s?u l?n nh? ca s?u caiman đen . Bao đ?m la loai b?i l?i t?t va s? l?n d??i n??c đ? b?t rua va ca th??ng xuyen. V?t c?n m?nh giup chung c?n xuyen mai rua Podocnemis unifilis va rua chan vang Chelonoidis denticulatus . [47] [48] Bao đ?m la m?t loai noi chung v? ch? đ? ?n u?ng đa d?ng h?n so v?i anh em c?a chung ? C?u Th? gi?i: vung nhi?t đ?i chau M? co s? đa d?ng cao v? đ?ng v?t nh? nh?ng s? l??ng t??ng đ?i th?p va s? đa d?ng c?a loai đ?ng v?t mong gu?c l?n ma chi nay ?a thich. Chung th??ng xuyen ?n th?t caimans tr??ng thanh, ngo?i tr? caimans đen, h??u , chu?t lang n??c , l?n voi , l?n loi Pecari , cho , cao xam Nam M? , va đoi khi c? tr?n anaconda . Tuy nhien, no s?n đ??c b?t k? loai đ?ng v?t nh? nao co s?n, bao g?m ?ch , chu?t , chim (ch? y?u la cac loai s?ng tren m?t đ?t nh? cracidae ), ca, l??i , kh? va rua. M?t nghien c?u đ??c th?c hi?n t?i Khu b?o t?n đ?ng v?t hoang da l?u v?c Cockscomb ? Belize đa ti?t l? r?ng ch? đ? ?n c?a bao đ?m ? đo bao g?m ch? y?u la Tatu va paca . M?t s? loai bao đ?m c?ng s?n gia suc c?ng nh? thu nuoi trong gia đinh. [49] [50] El Jefe, m?t trong s? it nh?ng con bao đ?m đ??c bao cao ? Hoa K?, c?ng đa đ??c phat hi?n đa gi?t va ?n th?t g?u đen B?c M? , do suy ra t? nh?ng s?i long đ??c tim th?y trong phan c?a no va xac ch?t đ??c tieu th? m?t ph?n c?a m?t con g?u đen v?i nh?ng v?t đam đ?c bi?t vao h?p s? c?a no do bao đ?m đ? l?i. đi?u nay ch? ra r?ng bao đ?m co th? đa t?ng s?n g?u đen khi loai nay v?n con t?n t?i trong khu v?c. G?u m?t ng?n Andes c?ng đ??c bi?t la th??ng tranh bao đ?m, vi chung đoi khi co th? đ??c ch?n la đ?i t??ng s?n m?i c?a bao.

Co b?ng ch?ng cho th?y bao đ?m trong t? nhien đa tieu th? r? c?a th?c v?t Banisteriopsis caapi .

Hinh ?nh minh h?a m?t con bao đ?m gi?t ch?t m?t con heo voi, đ?ng v?t b?n đ?a l?n nh?t trong ph?m vi c?a no

M?c du bao đ?m th??ng s? d?ng ph??ng th?c c?n vao c? h?ng va lam ngh?t th? sau cho n?n nhan đi?n hinh ? chi Panthera, đoi khi chung s? d?ng m?t ph??ng phap gi?t m?i khac hoan toan so v?i h? hang c?a chung: chung dung ham đam th?ng qua x??ng thai d??ng c?a h?p s? gi?a 2 tai c?a con m?i (đ?c bi?t la chu?t lang n??c) b?ng r?ng nanh , va xuyen nao. đay co th? la m?t s? thich ?ng đ? "b? khoa" mai rua; Sau s? tuy?t ch?ng c?a Pleistocen mu?n, cac loai bo sat co mai c?ng nh? rua s? t?o thanh m?t ngu?n th?c ?n d?i dao cho loai bao đ?m. Nh?ng cu c?n vao h?p s? đ??c s? d?ng v?i đ?ng v?t co vu noi rieng; v?i cac loai bo sat nh? caiman, bao đ?m co th? nh?y len l?ng con m?i va c?t đ?t s?ng c? , lam b?t đ?ng m?c tieu. Khi t?n cong rua bi?n , bao g?m c? rua da n?ng trung binh kho?ng 385 kg (849 lb), khi chung c? g?ng lam t? tren cac bai bi?n, bao đ?m s? c?n vao đ?u, th??ng lam đ?t đ?u con m?i, tr??c khi keo no ra đ? ?n. đ??c bi?t, trong khi s?n ng?a, m?t con bao đ?m co th? nh?y len l?ng chung, đ?t m?t chan len mom va m?t chan khac sau gay va sau đo v?n, tr?t kh?p c?. Ng??i dan đ?a ph??ng đa bao cao r?ng khi s?n m?t c?p ng?a đi v?i nhau, bao đ?m s? gi?t m?t con ng?a va sau đo keo no trong khi con ng?a con l?i v?n con s?ng b? keo đi. V?i nh?ng con m?i nh? nh?ng con cho nh? h?n, m?t cu tat v?i vu?t s?c vao h?p s? co th? đ? đ? gi?t ch?t no.

Bao đ?m la m?t k? s?n m?i rinh r?p h?n la m?t k? s?n m?i r??t đu?i. Chung co th? ch?y nhanh t?i 70 km/h nh?ng khong b?n, nen chung th??ng kien tri rinh m?i va it khi tham gia vao cac cu?c đua dai h?i. Bao đ?m s? đi ch?m xu?ng ? nh?ng con đ??ng trong r?ng, l?ng nghe va rinh r?p con m?i tr??c khi lao t?i ho?c ph?c kich. Bao đ?m th??ng t?n cong t? b?i r?m va th??ng la t? đi?m mu c?a m?c tieu v?i m?t cu đ?y nhanh; Kh? n?ng ph?c kich c?a loai nay đ??c coi la g?n nh? vo song trong v??ng qu?c đ?ng v?t. Cu?c ph?c kich co th? bao g?m nh?y xu?ng n??c n?u con m?i đang ? d??i n??c, vi m?t con bao đ?m kha co kh? n?ng gi?t m?i khi b?i; s?c m?nh c?a no co th? ki?m ch?ng t? m?t ghi nh?n v? m?t cai xac to c?a m?t con bo cai đ??c no keo len t? n??c len m?t cai cay đ? tranh n??c l?.

Khi gi?t ch?t con m?i, con bao đ?m s? keo xac đ?n m?t ch? an toan ho?c n?i kin đao khac. No b?t đ?u ?n ? c? va ng?c, thay vi ? gi?a. Tim va ph?i đ??c tieu th?, ti?p theo la vai. [51] Nhu c?u th?c ?n hang ngay c?a m?t con bao n?ng 34 kg (75 lb), ? m?c c?c th?p c?a ph?m vi tr?ng l??ng c?a loai, đ??c ??c tinh la 1,4 kg (3,1 lb). đ?i v?i ca th? nuoi nh?t trong ph?m vi 50?60 kg (110-130 lb), ?n h?n 2 kg (4,4 lb) th?t m?i ngay đ??c khuy?n ngh?. Trong t? nhien, tieu th? t? nhien la th?t th??ng h?n; bao đ?m tieu t?n n?ng l??ng đang k? trong vi?c b?t va gi?t con m?i, va chung co th? tieu th? t?i 25 kg (55 lb) th?t trong m?t l?n cho ?n, sau đo co th? nh?n ?n vai ngay.

T?n cong con ng??i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Khong gi?ng nh? t?t c? cac loai trong chi Panthera khac, bao đ?m r?t hi?m khi t?n cong con ng??i . Tuy nhien, cac cu?c t?n cong c?a bao đ?m d??ng nh? đang gia t?ng v?i s? xam l?n ngay cang t?ng c?a con ng??i vao moi tr??ng s?ng c?a chung va gi?m s? l??ng con m?i . đoi khi bao đ?m trong đi?u ki?n nuoi nh?t t?n cong nh?ng ng??i b?o v? v??n thu. Ngoai ra, co v? nh? cac cu?c t?n cong vao con ng??i đa ph? bi?n h?n trong qua kh?, it nh?t la sau khi nh?ng ng??i chinh ph?c đ?n chau M?, đ?n m?c loai bao đ?m co ti?ng t?m đang s? ? chau M?, g?n gi?ng v?i s? t? va h? ? C?u Th? gi?i. Tuy nhien, ngay c? trong th?i đ?i đo, con m?i chinh c?a bao đ?m la chu?t lang n??c ch? khong ph?i con ng??i va Charles Darwin đa bao cao m?t cau noi c?a ng??i th? dan chau M? b?n đ?a r?ng m?i ng??i s? khong ph?i s? bao đ?m qua nhi?u, mi?n la chu?t lang n??c r?t phong phu. [52]

Ghi chep chinh th?c đ?u tien v? m?t con bao đ?m gi?t ng??i ? Brazil la vao thang 6 n?m 2008. [53] Hai đ?a tr? b? bao đ?m t?n cong ? Guyana. [54] Bao đ?m la loai it co kh? n?ng gi?t va ?n th?t ng??i nh?t trong s? cac loai meo l?n, va ph?n l?n cac cu?c t?n cong x?y ra khi no b? d?n vao th? bi ho?c b? th??ng. [55]

Nh?ng đe d?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t con bao đ?m Nam M? b? gi?t b?i Theodore Roosevelt
M?t hi?n v?t mo t? c?nh s?n bao đ?m cung v?i cho

S? l??ng bao đ?m đang gi?m nhanh chong. Loai nay đ??c li?t ke la s?p b? đe d?a trong Sach đ? IUCN . Vi?c m?t cac ph?n trong ph?m vi c?a no, bao g?m vi?c tuy?t ch?ng kh?i cac khu v?c phia b?c l?ch s? va s? phan m?nh ngay cang t?ng c?a ph?m vi con l?i, đa gop ph?n vao tinh tr?ng nay. S? s?t gi?m đ?c bi?t đang k? đa x?y ra vao nh?ng n?m 1960, khi h?n 15.000 con bao đ?m b? gi?t đ? l?y da ? vung Amazon thu?c Brazil hang n?m; Cong ??c v? buon ban qu?c t? cac loai co nguy c? tuy?t ch?ng n?m 1973 đa d?n đ?n s? s?t gi?m m?nh trong th??ng m?i da. Cong vi?c chi ti?t đ??c th?c hi?n d??i s? b?o tr? c?a Hi?p h?i b?o t?n đ?ng v?t hoang da cho th?y loai nay đa m?t 37% trong ph?m vi l?ch s? c?a no, v?i tinh tr?ng ch?a đ??c bi?t đ?n trong them 18% ph?m vi toan c?u. đang khich l? h?n, xac su?t s?ng sot lau dai đ??c coi la cao ? 70% ph?m vi con l?i c?a no, đ?c bi?t la trong l?u v?c song Amazon va Gran Chaco va Pantanal li?n k?.

Nh?ng r?i ro l?n đ?i v?i loai bao đ?m bao g?m pha r?ng tren moi tr??ng s?ng c?a no, t?ng s? c?nh tranh v? th?c ?n v?i con ng??i, đ?c bi?t la trong moi tr??ng kho va khong sinh s?n, s?n tr?m, bao ? khu v?c phia b?c c?a ph?m vi va hanh vi c?a nh?ng ng??i ch?n nuoi s? th??ng gi?t con bao n?i no ?n th?t gia suc . Khi thich nghi v?i con m?i, bao đ?m đa đ??c ch?ng minh la ch?n gia suc nh? m?t ph?n l?n trong kh?u ph?n ?n c?a no; Trong khi gi?i phong m?t b?ng đ? ch?n th? la m?t v?n đ? đ?i v?i loai nay, qu?n th? bao đ?m co th? đa t?ng len khi đan gia suc l?n đ?u tien đ??c đ?a vao Nam M?, vi cac ca th? bao đa t?n d?ng c? s? con m?i m?i. S? s?n sang s?n v?t nuoi nay c?a chung đa khi?n cac ch? trang tr?i thue nh?ng ng??i s?n bao đ?m toan th?i gian.

Da c?a nh?ng con meo hoang da va cac đ?ng v?t co vu khac đa đ??c đanh gia cao b?i nganh buon ban long thu trong nhi?u th?p k?. T? đ?u th? k? 20 nh?ng con bao đ?m đa b? s?n b?n v?i s? l??ng l?n, nh?ng vi?c thu ho?ch qua m?c va h?y ho?i moi tr??ng s?ng đa lam gi?m tinh s?n co va khi?n cac th? s?n va th??ng nhan chuy?n d?n sang cac loai nh? h?n vao nh?ng n?m 1960. Th??ng m?i qu?c t? c?a da bao đ?m co s? bung n? l?n nh?t gi?a cu?i Th? chi?n th? hai va đ?u n?m 1970, do n?n kinh t? đang phat tri?n va thi?u cac quy đ?nh. T? n?m 1967 tr? đi, cac quy đ?nh đ??c đ?a ra b?i lu?t phap qu?c gia va cac th?a thu?n qu?c t? đa lam gi?m th??ng m?i qu?c t? đ??c bao cao t? m?c cao t?i 13000 da vao n?m 1967, qua 7000 da vao n?m 1969, cho đ?n khi no tr? nen khong đang k? sau n?m 1976, m?c du buon ban va buon l?u b?t h?p phap v?n ti?p t?c la m?t v?n đ?. Trong giai đo?n nay, cac nha xu?t kh?u l?n nh?t la Brazil va Paraguay, va cac nha nh?p kh?u l?n nh?t la M? va đ?c.

B?o t?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t con bao đ?m đen
Bao đ?m tr??ng thanh ? v??n thu Cameron Park, Waco, Texas

Bao đ?m đ??c li?t ke trong Ph? l?c I c?a Cong ??c I, [56] co ngh?a la t?t c? cac giao d?ch qu?c t? v? bao đ?m ho?c cac b? ph?n c? th? c?a chung đ?u b? c?m. S?n b?n bao đ?m b? c?m ? Argentina, Brazil, Colombia, Guiana thu?c Phap, Honduras, Nicaragua, Panama, Paraguay, Suriname, Hoa K? va Venezuela. S?n b?n bao đ?m b? h?n ch? ? Guatemala va Peru. S?n b?n gi?i tri v?n đ??c phep ? Bolivia va no khong đ??c b?o v? ? Ecuador ho?c Guyana.

đ?n v? b?o t?n bao đ?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B?o t?n bao đ?m r?t ph?c t?p vi ph?m vi r?ng l?n c?a loai nay tr?i r?ng tren 18 qu?c gia v?i cac chinh sach va quy đ?nh khac nhau. Cac khu v?c c? th? co t?m quan tr?ng cao đ?i v?i b?o t?n bao đ?m, cai g?i la "đ?n v? b?o t?n bao đ?m" (JCU) đa đ??c xac đ?nh vao n?m 2000. [57] đay la nh?ng khu v?c r?ng l?n co it nh?t 50 con bao đ?m. M?i đ?n v? đ??c đanh gia va đanh gia tren c? s? kich th??c, kh? n?ng k?t n?i, ch?t l??ng moi tr??ng s?ng cho c? loai bao đ?m va con m?i va tinh tr?ng qu?n th? bao đ?m. Theo cach đo, 51 đ?n v? b?o t?n bao đ?m đ??c xac đ?nh ? 36 khu v?c đ?a ly la khu v?c ?u tien đ? b?o t?n bao đ?m bao g?m:

  • Sierra Madre c?a Mexico
  • cac khu r?ng nhi?t đ?i Selva Maya tr?i dai tren Mexico, Belize va Guatemala
  • r?ng ?m Choco-Darien t? Honduras, Panama đ?n Colombia
  • Sierra de Tamaulipas
  • Llanos Venezuela
  • l?u v?c phia b?c Cerrado va Amazon ? Brazil
  • T?nh Misiones ? Argentina

Cac nghien c?u g?n đay nh?n m?nh r?ng đ? duy tri s? trao đ?i m?nh m? gi?a nhom gen bao đ?m c?n thi?t cho vi?c duy tri loai, đi?u quan tr?ng la moi tr??ng s?ng c?a bao đ?m ph?i đ??c k?t n?i v?i nhau. đ? t?o đi?u ki?n cho đi?u nay, m?t d? an m?i, Paseo del Jaguar, đa đ??c thanh l?p đ? k?t n?i m?t s? đi?m nong c?a bao đ?m.

N?m 1986, Khu b?o t?n đ?ng v?t hoang da l?u v?c Cockscomb đ??c thanh l?p ? Belize la khu v?c đ??c b?o v? đ?u tien tren th? gi?i đ? b?o t?n loai bao đ?m.. [58]

Do khong th? ti?p c?n đ??c ph?n l?n ph?m vi c?a loai, đ?c bi?t la trung tam Amazon, vi?c ??c tinh s? l??ng bao đ?m la kho kh?n. Cac nha nghien c?u th??ng t?p trung vao cac sinh v?t đ?c bi?t, do đo phan tich toan loai la r?t it. Vao n?m 1991, 600-1.000 (t?ng s? cao nh?t) đ??c ??c tinh đang s?ng ? Belize. M?t n?m tr??c đo, 125-180 con bao đ?m đ??c ??c tinh s?ng ? Khu d? tr? sinh quy?n Calakmul 4.000 km2 (2400-mi2) c?a Mexico, v?i 350 ca th? khac ? bang Chiapas. Khu d? tr? sinh quy?n Maya li?n k? ? Guatemala, v?i di?n tich 15.000 km2 (9.000 mi2), co th? co 465 đ?ng v?t hoang da. Cong vi?c s? d?ng t? xa GPS vao n?m 2003 va 2004 đa tim th?y m?t đ? ch? sau đ?n b?y con bao đ?m tren 100 km2 ? khu v?c Pantanal quan tr?ng, so v?i 10 đ?n 11 b?ng ph??ng phap truy?n th?ng; đi?u nay cho th?y cac ph??ng phap l?y m?u đ??c s? d?ng r?ng rai co th? lam t?ng s? l??ng bao th?c t?.

Ph??ng phap ti?p c?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong vi?c thi?t l?p cac khu b?o t?n, cac n? l?c noi chung c?ng ph?i t?p trung vao cac khu v?c xung quanh, vi bao đ?m khong co kh? n?ng gi?i h?n trong m?t khu b?o t?n, đ?c bi?t la n?u s? l??ng đang t?ng. Thai đ? c?a con ng??i trong cac khu v?c xung quanh khu b?o t?n va lu?t phap va cac quy đ?nh đ? ng?n ch?n n?n s?n tr?m la r?t c?n thi?t đ? lam cho cac khu v?c b?o t?n co hi?u qu?.

đ? ??c tinh kich th??c qu?n th? trong cac khu v?c c? th? va theo doi t?ng con bao đ?m, b?y camera va thi?t b? theo doi đ?ng v?t hoang da t? xa đ??c s? d?ng r?ng rai, va phan co th? đ??c tim ki?m v?i s? tr? giup c?a cho do đ? nghien c?u s?c kh?e va ch? đ? ?n c?a bao đ?m. Nh?ng n? l?c b?o t?n hi?n nay th??ng t?p trung vao vi?c giao d?c ch? trang tr?i va thuc đ?y du l?ch sinh thai . Bao đ?m th??ng đ??c đ?nh ngh?a la m?t loai b?o tr? - ph?m vi n?i tru ?n va yeu c?u moi tr??ng s?ng c?a no đ? r?ng đ? n?u đ??c b?o v?, nhi?u loai khac trong ph?m vi nh? h?n c?ng s? đ??c b?o v?. Cac loai b?o tr? đong vai tro la "lien k?t di đ?ng" ? quy mo c?nh quan, trong tr??ng h?p c?a bao đ?m thong qua vi?c s?n m?i. Do đo, cac t? ch?c b?o t?n co th? t?p trung vao vi?c cung c?p moi tr??ng s?ng k?t n?i kh? thi cho loai bao đ?m, v?i ki?n ??th?c ma cac loai khac c?ng s? đ??c h??ng l?i.

Thi?t l?p du l?ch sinh thai đang đ??c s? d?ng đ? t?o ra s? quan tam c?a cong chung đ?i v?i cac đ?ng v?t co s?c loi cu?n nh? bao đ?m, đ?ng th?i t?o ra doanh thu co th? đ??c s? d?ng trong cac n? l?c b?o t?n. Cac cu?c ki?m toan đ??c th?c hi?n ? chau Phi đa ch? ra r?ng du l?ch sinh thai đa giup b?o t?n meo chau Phi. C?ng nh? meo l?n chau Phi, m?i quan tam chinh trong du l?ch sinh thai bao đ?m la khong gian sinh s?ng đang k? ma loai nay yeu c?u, vi v?y n?u du l?ch sinh thai đ??c s? d?ng đ? h? tr? b?o t?n bao đ?m, m?t s? can nh?c c?n đ??c gi? nguyen nh? th? nao v? h? sinh thai hi?n t?i s? đ??c gi? nguyen, ho?c lam th? nao cac h? sinh thai m?i đ? l?n đ? h? tr? cho m?t qu?n th? bao đ?m đang phat tri?n s? đ??c đ?a vao s? d?ng.

Hoa K? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Con meo duy nh?t con t?n t?i ? B?c M? g?m len, con bao đ?m đ??c Thomas Jefferson ghi l?i la m?t đ?ng v?t c?a chau M? vao n?m 1799. Bao đ?m v?n th?nh tho?ng đ??c nhin th?y ? Arizona va New Mexico , ch?ng h?n nh? El Jefe, thuc đ?y hanh đ?ng b?o t?n c?a no b?i cac nha ch?c trach. Vi d?, vao ngay 20 thang 8 n?m 2012, USFWS đa đ? xu?t danh 838.232 m?u Anh ? Arizona va New Mexico - m?t khu v?c r?ng h?n đ?o Rhode - la moi tr??ng s?ng quan tr?ng c?a loai bao đ?m.

Trong th?n tho?i va v?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chi?n binh bao đ?m trong v?n hoa Aztec
B?n sao c?a cu?n sach Chilam Balam c?a Ixil trong B?o tang Nhan ch?ng h?c Qu?c gia (Mexico)
T??ng c?a Karaja trong B?o tang Toulouse
B?c t??ng bao đ?m Moche co nien đ?i 300 CE, t?i B?o tang Larco ? Lima , Peru

Th?i k? ti?n Colombo [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao th?i k? ti?n Colombo ? Trung va Nam M?, bao đ?m la bi?u t??ng c?a s?c m?nh va quy?n l?c. Trong s? cac n?n v?n hoa Andes , m?t giao phai bao đ?m đ??c ph? bi?n b?i v?n minh Chavin đ?u tien đa đ??c ch?p nh?n tren h?u h?t nh?ng gi ngay nay la Peru vao n?m 900 tr??c Cong nguyen. V?n minh Moche sau nay c?a mi?n b?c Peru đa s? d?ng bao đ?m nh? m?t bi?u t??ng quy?n l?c trong nhi?u đ? g?m c?a h?. Trong ton giao c?a Muisca, ng??i sinh s?ng ? vung Altiplano Cundiboyacense mat m? ? Andes thu?c Colombia , bao đ?m đ??c coi la m?t con v?t linh thieng va trong cac nghi l? ton giao c?a h?, ng??i dan m?c ao da bao. Da đ??c giao d?ch v?i cac dan t?c vung th?p c?a vung nhi?t đ?i Llanos Orientales. Ten c?a zipa Nemequene đ??c b?t ngu?n t? cac t? Muysccubun nymy va quyne, co ngh?a la "l?c l??ng c?a bao đ?m".

? Trung b? chau M? , v?n minh Olmec , m?t n?n v?n minh s?m va co ?nh h??ng c?a vung B? bi?n vung V?nh g?n nh? cung th?i v?i Chavin h?i đa phat tri?n m?t mo tip "t??ng tr?ng" khac nhau c?a cac tac ph?m đieu kh?c va t??ng nh? th? hi?n loai bao đ?m cach đi?u ho?c con ng??i co đ?c đi?m c?a loai bao đ?m. Trong n?n v?n minh Maya sau nay, bao đ?m đ??c cho la t?o đi?u ki?n lien l?c gi?a ng??i s?ng va ng??i ch?t va đ? b?o v? gia đinh hoang gia. Ng??i Maya coi nh?ng con meo m?nh m? nay la b?n đ?ng hanh c?a chung trong th? gi?i tam linh, va m?t s? nha cai tr? Maya đa mang nh?ng cai ten k?t h?p t? ti?ng Maya cho bao đ?m (b'alam trong nhi?u ngon ng? c?a ng??i Maya). Balam (Jaguar) v?n la h? chung c?a Maya, va đo c?ng la ten c?a Chilam Balam, m?t tac gi? huy?n tho?i đ??c cho la Maya th? k? 17 va 18 đa b?o v? nhi?u ki?n ??th?c quan tr?ng. N?n v?n minh Aztec đa chia s? hinh ?nh nay c?a bao đ?m v?i t? cach la đ?i di?n c?a ng??i cai tr? va la m?t chi?n binh. Ng??i Aztec đa thanh l?p m?t l?p chi?n binh ?u tu đ??c g?i la Hi?p s? bao đ?m. Trong th?n tho?i Aztec, bao đ?m đ??c coi la đ?ng v?t v?t t? c?a v? th?n m?nh m? Tezcatlipoca.

V?n hoa đ??ng đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tranh v? hi?n đ?i v? v? th?n Bao đ?m

Bao đ?m va ten c?a no đ??c s? d?ng r?ng rai nh? m?t bi?u t??ng trong v?n hoa đ??ng đ?i. No la đ?ng v?t qu?c gia c?a Guyana , va đ??c đ?c tr?ng trong huy hi?u c?a no. La c? c?a S? Amazonas, m?t ph?n c?a Colombia, co hinh bong con bao đ?m đen đang lao v? phia m?t th? s?n. Con bao đ?m c?ng xu?t hi?n trong ti?n gi?y c?a Brasil. Bao đ?m c?ng la m?t v?t c? đ?nh ph? bi?n trong th?n tho?i c?a nhi?u n?n v?n hoa b?n đ?a đ??ng đ?i ? Nam M?, th??ng đ??c mieu t? la sinh v?t mang l?i cho con ng??i s?c m?nh c?a l?a.

Ten ti?ng Anh jaguar c?a bao đ?m đ??c s? d?ng r?ng rai nh? m?t ten s?n ph?m, n?i b?t nh?t cho m?t th??ng hi?u xe h?i sang tr?ng c?a Anh. Ten nay đa đ??c thong qua b?i nh??ng quy?n th??ng m?i th? thao, bao g?m c? Jaguars c?a NFL va cau l?c b? bong đa Mexico Chiapas F.C. Huy ch??ng c?a lien đoan qu?c gia Argentina trong lien đoan bong b?u d?c co m?t con bao đ?m; tuy nhien, vi m?t l?i c?a nha bao, đ?i tuy?n qu?c gia c?a đ?t n??c co bi?t danh la Los Pumas. Theo tinh th?n c?a v?n hoa Maya c? đ?i, Th? v?n h?i Mua he 1968 t?i thanh ph? Mexico đa thong qua m?t con bao đ?m đ? la linh v?t Olympic chinh th?c đ?u tien.

Hinh ?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Nowell, K., Breitenmoser, U., Breitenmoser, C. & Jackson (2002). Panthera onca . Sach đ? 2006 . IUCN 2006. Truy c?p 11 thang 8 n?m 2006. M?c l?c trong c? s? d? li?u kem ly gi?i t?i sao loai nay g?n b? đe d?a.
  2. ^ Guggisberg, C. A. W. (1975). “Jaguar Panthera onca (Linnaeus, 1758)”. Wild Cats of the World . New York: Taplinger Publishing. tr.  247 ?265. ISBN   978-0-8008-8324-9 .
  3. ^ Ray, J. (1693). “Pardus an Lynx brasiliensis, Jaguara ” . Synopsis Methodica Animalium Quadrupedum et Serpentini Generis. Vulgarium Notas Characteristicas, Rariorum Descriptiones integras exhibens . London: S. Smith & B. Walford. tr. 168.
  4. ^ “Jaguar habitat project omits historic stalking grounds in south Louisiana” . NOLA.com . Truy c?p 13 thang 11 n?m 2015 .
  5. ^ Johnson, W. E.; Eizirik, E.; Pecon-Slattery, J.; Murphy, W. J.; Antunes, A.; Teeling, E. & O'Brien, S. J. (2006). “The late miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment” . Science . 311 (5757): 73?77. Bibcode : 2006Sci...311...73J . doi : 10.1126/science.1122277 . PMID   16400146 . S2CID   41672825 . L?u tr? b?n g?c ngay 4 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 24 thang 11 n?m 2021 .
  6. ^ Werdelin, L.; Yamaguchi, N.; Johnson, W. E. & O'Brien, S. J. (2010). “Phylogeny and evolution of cats (Felidae)” . Trong Macdonald, D. W. & Loveridge, A. J. (bien t?p). Biology and Conservation of Wild Felids . Oxford, UK: Oxford University Press. tr. 59?82. ISBN   978-0-19-923445-5 . L?u tr? b?n g?c ngay 25 thang 9 n?m 2018 . Truy c?p ngay 24 thang 11 n?m 2021 .
  7. ^ Li, G.; Davis, B. W.; Eizirik, E. & Murphy, W. J. (2016). “Phylogenomic evidence for ancient hybridization in the genomes of living cats (Felidae)” . Genome Research . 26 (1): 1?11. doi : 10.1101/gr.186668.114 . PMC   4691742 . PMID   26518481 .
  8. ^ Tseng, Z. J.; Wang, X.; Slater, G. J.; Takeuchi, G. T.; Li, Q.; Liu, J. & Xie, G. (2014). “Himalayan fossils of the oldest known pantherine establish ancient origin of big cats” . Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences . 281 (1774): 20132686. doi : 10.1098/rspb.2013.2686 . PMC   3843846 . PMID   24225466 .
  9. ^ Argant, A. & Argant, J. (2011). “The Panthera gombaszogensis story: the contribution of the Chateau Breccia (Saone-et-Loire, Burgundy, France)” . Quaternaire (Hors-serie 4): 247?269. L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 11 n?m 2021 . Truy c?p ngay 24 thang 11 n?m 2021 .
  10. ^ Jiangzuo, Q. & Liu, J. (2020). “First record of the Eurasian jaguar in southern Asia and a review of dental differences between pantherine cats”. Journal of Quaternary Science . 35 (6): 817?830. Bibcode : 2020JQS....35..817J . doi : 10.1002/jqs.3222 . S2CID   219914902 .
  11. ^ Davis, B. W.; Li, G. & Murphy, W. J. (2010). “Supermatrix and species tree methods resolve phylogenetic relationships within the big cats, Panthera (Carnivora: Felidae)” . Molecular Phylogenetics and Evolution . 56 (1): 64?76. doi : 10.1016/j.ympev.2010.01.036 . PMID   20138224 .
  12. ^ Mazak, J. H.; Christiansen, P.; Kitchener, A. C. & Goswami, A. (2011). “Oldest known pantherine skull and evolution of the tiger” . PLOS ONE . 6 (10): e25483. Bibcode : 2011PLoSO...625483M . doi : 10.1371/journal.pone.0025483 . PMC   3189913 . PMID   22016768 .
  13. ^ Chahud, A.; Okumura, M. (2020). “The presence of Panthera onca Linnaeus 1758 (Felidae) in the Pleistocene of the region of Lagoa Santa, State of Minas Gerais, Brazil”. Historical Biology . 33 (10): 2496?2503. doi : 10.1080/08912963.2020.1808975 . S2CID   225408043 .
  14. ^ Linnaeus, C. (1758). “ Felis onca ” . Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (b?ng ti?ng La-tinh). I . Holmiae: Laurentius Salvius. tr. 42.
  15. ^ Wozencraft, W. C. (2005). “Species Panthera onca ” . Trong Wilson, D. E.; Reeder, D. M (bien t?p). Mammal Species of the World (?n b?n 3). Johns Hopkins University Press. tr. 546?547. ISBN   978-0-8018-8221-0 . OCLC   62265494 .
  16. ^ a b Pocock, R. I. (1939). “The races of jaguar ( Panthera onca )” . Novitates Zoologicae . 41 : 406?422.
  17. ^ a b Seymour, K. L. (1989). “ Panthera onca ” (PDF) . Mammalian Species . 340 (340): 1?9. doi : 10.2307/3504096 . JSTOR   3504096 . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 20 thang 6 n?m 2010.
  18. ^ Goldman, E. A. (1932). “The jaguars of North America” . Proceedings of the Biological Society of Washington . 45 : 143?146.
  19. ^ Nelson, E. W. & Goldman, E. A. (1933). “Revision of the jaguars” . Journal of Mammalogy . 14 (3): 221?240. doi : 10.2307/1373821 . JSTOR   1373821 .
  20. ^ Hayward, M. W.; Kamler, J. F.; Montgomery, R. A. & Newlove, A. (2016). “Prey Preferences of the Jaguar Panthera onca Reflect the Post-Pleistocene Demise of Large Prey” . Frontiers in Ecology and Evolution . 3 : 148. doi : 10.3389/fevo.2015.00148 .
  21. ^ Hope, M. K. & Deem, S. L. (2006). “Retrospective Study of Morbidity and Mortality of Captive Jaguars ( Panthera onca ) in North America: 1982?2002” (PDF) . Zoo Biology . 25 (6): 501?512. doi : 10.1002/zoo.20112 . L?u tr? (PDF) b?n g?c ngay 9 thang 9 n?m 2018 . Truy c?p ngay 12 thang 9 n?m 2018 .
  22. ^ Allen, W.L.; Cuthill, I.C.; Scott-Samuel, N.E. & Baddeley, R. (2010). “Why the leopard got its spots: relating pattern development to ecology in felids” . Proceedings of the Royal Society B . 278 (1710): 1373?1380. doi : 10.1098/rspb.2010.1734 . PMC   3061134 . PMID   20961899 .
  23. ^ Nowell, K. & Jackson, P. (1996). “Jaguar, Panthera onca (Linnaeus, 1758)” (PDF) . Wild Cats. Status Survey and Conservation Action Plan . Gland, Switzerland: IUCN/SSC Cat Specialist Group. tr. 118?122. L?u tr? (PDF) b?n g?c ngay 7 thang 8 n?m 2007 . Truy c?p ngay 31 thang 8 n?m 2006 .
  24. ^ a b Nowak, R.M. (1999). Walker's Mammals of the World . 2 . Baltimore: Johns Hopkins University Press . tr. 831. ISBN   978-0-8018-5789-8 .
  25. ^ Burnie, D. & Wilson, D.E. (2001). Animal: The Definitive Visual Guide to the World's Wildlife . New York City: Dorling Kindersley . ISBN   978-0-7894-7764-4 .
  26. ^ Rich, M.S. (1976). “The jaguar”. Zoonoz . 49 (9): 14?17.
  27. ^ Wroe, S.; McHenry, C. & Thomason, J. (2006). “Bite club: comparative bite force in big biting mammals and the prediction of predatory behavior in fossil taxa” . Proceedings of the Royal Society B . 272 (1563): 619?625. doi : 10.1098/rspb.2004.2986 . PMC   1564077 . PMID   15817436 .
  28. ^ Gonyea, W.J. (1976). “Adaptive differences in the body proportions of large felids”. Acta Anatomica . 96 (1): 81?96. doi : 10.1159/000144663 . PMID   973541 .
  29. ^ Brown, D.E. & Lopez-Gonzalez, C.A. (2001). Borderland jaguars: tigres de la frontera . Salt Lake City, UT: University of Utah Press.
  30. ^ Dinets, V. & Polechla, P.J. (2005). “First documentation of melanism in the jaguar ( Panthera onca ) from northern Mexico” . Cat News . 42 : 18. B?n g?c l?u tr? ngay 26 thang 9 n?m 2006.
  31. ^ Nunez, M.C. & Jimenez, E.C. (2009). “A new record of a black jaguar, Panthera onca (Carnivora: Felidae) in Costa Rica” . Brenesia . 71 : 67?68. L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 11 n?m 2021 . Truy c?p ngay 12 thang 4 n?m 2021 .
  32. ^ Mooring, M. S.; Eppert, A. A. & Botts, R. T. (2020). “Natural Selection of Melanism in Costa Rican Jaguar and Oncilla: A Test of Gloger's Rule and the Temporal Segregation Hypothesis” . Tropical Conservation Science . 13 : 1?15. doi : 10.1177/1940082920910364 .
  33. ^ Saenz-Bolanos, C.; Montalvo, V.; Fuller, T.K. & Carrillo, E. (2015). “Records of black jaguars at Parque Nacional Barbilla, Costa Rica”. Cat News (62): 38?39.
  34. ^ Yacelga, M. & Craighead, K. (2019). “Melanistic jaguars in Panama” . Cat News (70): 39?41. L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 11 n?m 2021 . Truy c?p ngay 17 thang 4 n?m 2021 .
  35. ^ Brown, D.E. & Gonzalez, C.A.L. (2000). “Notes on the occurrences of jaguars in Arizona and New Mexico” . The Southwestern Naturalist . 45 (4): 537?542. doi : 10.2307/3672607 . JSTOR   3672607 .
  36. ^ Pavlik, S. (2003). “Rohonas and Spotted Lions: The Historical and Cultural Occurrence of the Jaguar, Panthera onca , among the Native Tribes of the American Southwest”. Wicazo Sa Review . 18 (1): 157?175. doi : 10.1353/wic.2003.0006 . JSTOR   1409436 . S2CID   161236104 .
  37. ^ Brulliard, K. (2016). “Jaguar spotting: A new wild cat may be roaming the United States” . The Washington Post . L?u tr? b?n g?c ngay 13 thang 1 n?m 2020 . Truy c?p ngay 21 thang 5 n?m 2017 .
  38. ^ Pacifici, M.; Santini, L.; Di Marco, M.; Baisero, D.; Francucci, L.; Grottolo Marasini, G.; Visconti, P. & Rondinini, C. (2013). “Generation length for mammals” . Nature Conservation . 5 (5): 87?94. doi : 10.3897/natureconservation.5.5734 .
  39. ^ Hemmer, H. (1976). “Gestation period and postnatal development in felids”. Trong Eaton, R.L. (bien t?p). The world's cats . 3. Contributions to Biology, Ecology, Behavior and Evolution. Seattle: Carnivore Research Institute, Univ. Washington. tr. 143?165.
  40. ^ Soares, T. N.; Telles, M. P.; Resende, L.V.; Silveira, L.; va đ?ng nghi?p (2006). “Paternity testing and behavioral ecology: A case study of jaguars ( Panthera onca ) in Emas National Park, Central Brazil” (PDF) . Genetics and Molecular Biology . 29 (4): 735?740. doi : 10.1590/S1415-47572006000400025 . L?u tr? (PDF) b?n g?c ngay 27 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 27 thang 2 n?m 2021 .
  41. ^ Tortato, F.R.; Devlin, A.L.; Hoogesteijn, R.; Junior, J.A.M.; Frair, J.L.; Crawshaw, P.G.; Izzo, T.J. & Quigley, H.B. (2017). “Infanticide in a jaguar ( Panthera onca ) population ? does the provision of livestock carcasses increase the risk?” . Acta Ethologica . 20 (1): 69?73. doi : 10.1007/s10211-016-0241-4 . S2CID   34002056 . L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 11 n?m 2021 . Truy c?p ngay 27 thang 2 n?m 2021 .
  42. ^ Egerton, J. (2006). “Jaguars: Magnificence in the Southwest” (PDF) . Wild Tracks . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 21 thang 7 n?m 2011 . Truy c?p ngay 6 thang 12 n?m 2009 .
  43. ^ Schaller, G. B. & Crawshaw, P. G. Jr. (1980). “Movement Patterns of Jaguar” . Biotropica . 12 (3): 161?168. doi : 10.2307/2387967 . JSTOR   2387967 .
  44. ^ Rabinowitz, A. R. & Nottingham, B.G. Jr. (1986). “Ecology and behaviour of the Jaguar ( Panthera onca ) in Belize, Central America” . Journal of Zoology . 210 (1): 149?159. doi : 10.1111/j.1469-7998.1986.tb03627.x .
  45. ^ Harmsen, B. J.; Foster, R.J.; Gutierrez, S.M.; Marin, S.Y. & Doncaster, C.P. (2007). “Scrape-marking behavior of jaguars ( Panthera onca ) and pumas ( Puma concolor )” . Journal of Mammalogy . 91 (5): 1225?1234. doi : 10.1644/09-mamm-a-416.1 .
  46. ^ Schaller, G.B. & Vasconselos, J.M.C. (1978). “Jaguar predation on capybara” (PDF) . Zeitschrift fur Saugetierkunde . 43 : 296?301. L?u tr? (PDF) b?n g?c ngay 25 thang 6 n?m 2021 . Truy c?p ngay 16 thang 8 n?m 2020 .
  47. ^ Emmons, L. H. (1987). “Comparative feeding ecology of fields in a neotropical rain forest” . Behavioral Ecology and Sociobiology . 20 (4): 271?283. doi : 10.1007/BF00292180 . S2CID   24990860 . L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 11 n?m 2021 . Truy c?p ngay 13 thang 4 n?m 2021 .
  48. ^ Emmons, L. H. (1989). “Jaguar predation on chelonians”. Journal of Herpetology . 23 (3): 311?314. doi : 10.2307/1564460 . JSTOR   1564460 .
  49. ^ Amit, R.; Gordillo-Chavez, E.J. & Bone, R. (2013). “Jaguar and puma attacks on livestock in Costa Rica”. Human-Wildlife Interactions . 7 (1): 77?84.
  50. ^ Zarco-Gonzalez, M.M.; Monroy-Vilchis, O. & Alaniz, J. (2013). “Spatial model of livestock predation by jaguar and puma in Mexico: conservation planning”. Biological Conservation . 159 : 80?87. doi : 10.1016/j.biocon.2012.11.007 .
  51. ^ Baker, W. K. Jr. Law, C. (bien t?p). Guidelines for Captive Management of Jaguars (PDF) . Jaguar Species Survival Plan. Association of Zoos and Aquariums . tr. 8?16. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 13 thang 1 n?m 2012.
  52. ^ Porter, J. H. (1894). “The Jaguar” . Wild beasts; a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear . New York: C. Scribner's sons. tr. 174?195.
  53. ^ de Paula, R.; Campos Neto, M. F. & Morato, R. G. (2008). “First Official Record of Human Killed by Jaguar in Brazil”. Cat News (49): 31?32.
  54. ^ Iserson, K. V. & Francis, A. M. (2015). “Jaguar Attack on a Child: Case Report and Literature Review” . Western Journal of Emergency Medicine . 16 (2): 303?309. doi : 10.5811/westjem.2015.1.24043 . PMC   4380383 . PMID   25834674 .
  55. ^ Seidensticker, J. & Lumpkin, S. (2016). Cats in Question: The Smithsonian Answer Book . Washington, D.C.: Smithsonian Institution. ISBN   978-158834546-2 .
  56. ^ Zapata Rios, G.; Araguillin, E.; Cevallos, J.; Moreno, F.; Ortega, A.; Rengel, J. & Valarezo, N. (2014). Plan de Accion para la Conservacion del Jaguar en el Ecuador [ Action Plan for the Conservation of the Jaguar in Ecuador ] (PDF) (b?ng ti?ng Tay Ban Nha). Quito: Ministerio del Ambiente y Wildlife Conservation Society Ecuador. L?u tr? (PDF) b?n g?c ngay 23 thang 9 n?m 2020 . Truy c?p ngay 13 thang 2 n?m 2021 .
  57. ^ Olsoy, P.J.; Zeller, K.A.; Hicke, J.A.; Quigley, H.B.; Rabinowitz, A.R. & Thornton, D.H. (2016). “Quantifying the effects of deforestation and fragmentation on a range-wide conservation plan for jaguars” . Biological Conservation . 203 : 8?16. doi : 10.1016/j.biocon.2016.08.037 . L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 11 n?m 2021 . Truy c?p ngay 13 thang 4 n?m 2021 .
  58. ^ Weckel, M.; Giuliano, W. & Silver, S. (2006). “Cockscomb revisited: jaguar diet in the Cockscomb Basin Wildlife Sanctuary, Belize” . Biotropica . 38 (5): 687?690. doi : 10.1111/j.1744-7429.2006.00190.x . L?u tr? b?n g?c ngay 27 thang 5 n?m 2020 . Truy c?p ngay 29 thang 11 n?m 2019 .
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Bao_đ?m&oldid=70883311 ”