Venesia

Venezia (it) Venesia (vec)
Bandiera
Soranome	Bride of the Sea
Eponemo	Veneti
Pozision
45°26′23″N 12°19′55″E  /  45.439722°N 12.331944°E 45.439722; 12.331944 ? ( Venesia ) Coordinae : 45°26′23″N 12°19′55″E  /  45.439722°N 12.331944°E 45.439722; 12.331944 ? ( Venesia )
Stato	Itałia
Rejon	Veneto
Sita metropułitana	Sita metropułitana de Venesia
Cavedałe de	Veneto Sita metropułitana de Venesia
Popołasion
Totałe	250 369 (1° de zenaro del 2023) ?4 481 (2021)
Densita	601,99 hab./km²
Zenaro	133 602  (%53.4) 122 481  (%48.9)
Demonemo	venesian, venesiana
Zeografia
Parte de	Venesia e ła so Laguna , Sita metropułitana de Venesia e Triveneto
Area	415,9 km² [1]
Bagna da	Łaguna de Venesia e mar Adriatego
Altitudene	2 m
Rente a	Canpagna Lupia   Scorse Cuarto d'Altin   Cioxa   Jezoło Mojan Muziłe Martełago   Ła Mira   Cavałin-Treporti Marcon   Spinea
Dati istoreghi
Avegnimento ciave	Scomunega
Di festivo	Eror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found.
Patrono	Marco Vanzełista
Organizasion pułitega
Organo lejislativo	Consejo comunałe de Venesia
Sindico de Venesia	Luigi Brugnaro (14 de zugno del 2015)
Menbro de	League of Historical Cities (en) [2]
Codazi de identifegasion
ISO 3166-2	IT-VE [3]
Codaze postałe	30121?30176
Codaze de matricołasion	VE
Fuzo orario	UTC+1 UTC+2
Prefiso tełefonego	041
ID ISTAT	027042
Codaze catastałe de Italia	L736
Premi   Croze de Guera 1914-1918
Sito web	comune.venezia.it

( VEC )
≪ [...] cual Sita unjoło ałoxo a i nostri di de łibarta, de justisia, de paxe, unjoło receto dei boni e soło porto al cual, sbatue par tuti i 'ndo da ła tirania e da ła guera, łe pol catar salvesa łe nave dei omeni che i serca de far na vida serena: Sita rica de or ma pi de nominansa, potente de forse ma pi de virtu, fonda sora forti marmari ma sora pi forti baxe de sivił concordia ferma e imovił e, mejo che dal mar dal cual ła xe senta, da ła prudente sapiensa dei so fioi defexa e fata segura ≫

? Francesco Petrarca , łetara a on amigo bołonjexe, 1321

Venesia ^[5] , antigamente scrivesta in Veneto cofa Venexia , AFI : [ve?n?ːsja] (in italian Venezia, in latin Venetiae, in ingleze Venice ) ła ze on comun de 259 736 aneme, caołogo de ła Sita metropoitana de Venesia e de ła rexon Veneto . El comun el ciapa rento do sita: ła sita de Venesia, de 79 721 amene co el sentro istorego e łe izołe inte ła łaguna , e ła teraferma de ła sita de Mestre de 179 576 aneme ^[6] . Ła sita de Venesia ła xe ła cavedal de ła Venesia e dei veneti. El comun el xe el primo de ła rejon par popołasion e superfise.

Ła sita, segondo ła tradision, ła xe nasua inte el 421 e dal 812 ła xe sta ła cavedal de ła Republega Veneta , che ła ga fata conosar al Eoropa e al Mondo e ła ga fata vivar el so tenpo de pi splendor. Venesia ła xe considera ła pi beła sita del mondo, oltra che ona de łe pi romanteghe, par łe so carateristeghe urbanisteghe, par el so patrimonio artistego, istorego e cultural e defati l'intiera sita co tuta ła so łaguna ła xe sta declara, inte el 1979 , patremonio del'omaneda da l' UNESCO ^[7] , par sti motivi ła xe na meda tanto vixita da toristi de tut el mondo. Venesia, par łe so carateristeghe ła xe martoria da cualche problema cofa łe alte maree e l'alsamento del łivel de l'acua, el turismo masivo, l'icuinament e łe gandi navi da croxera che łe navega par ła łaguna. ^{[8] [9]}

Nome [ canbia | canbia el codaxe ]

Orixene [ canbia | canbia el codaxe ]

Sta sita ła xe sta ciama cusi soło dapo che ła xe deventa ła cavedal de ła Republega Veneta dal nome de sta cua. Ła Venesia ła xe ła tera dei veneti, dal Garda a l' Istria , fin da i veneti antighi . Dapo ła concuista łatina, ła Venesia (par łatin Venetia /ve?n???ja/ ) ła vien organixa inte ła Venetia et Histria e co riva i gresi inte ła Venetika (par grego Bενετικ?, "Venetika" ). Co che ła Venesia Maritima, ła fasia costiera de ła Venesia resta in man dei i greghi, ła deventa independente inte el 697 , el novo stado vien ciama Republega de Venesia . Ła sita de Venesia no ła jera oncora na sita unjoła, ma on insenbre de ixołoti separai. Inte el 812 ła cavedał de ła Republega ła vien sposta a Rivoalto, el sentro prinsipal de ła sita che cualche an pi tardi ła ciapa el nome de Venesia. Ła sita de Venesia, donca, ciapa el nome dal stado de ła cual de cavedał, cofa so sinboło.

Zeografia fizega [ canbia | canbia el codaxe ]

Teritorio [ canbia | canbia el codaxe ]

Dal ponto de vista zeografego, el comun de Venesia el ze dividesto in do parte: ła zona insułare e ła zona de teraferma. Par cuel che revarda el ris-cio sismego , Venesia ła ze clasifegada inte ła zona 4, o sia a sismisita tanto basa.

Clima [ canbia | canbia el codaxe ]

Par saverghene de pi, vardarse łe voxe Stasion meteorołozega de Venesia Tesera e Stasion meteorołozega de Venesia Mestre .

El clima de Venesia el se pol definir submediteraneo ła entra inte ła clase Csb . La piovozita ła riva ai so pichi in primavera e in autuno e i ze frecuenti i tenporałi estivi. In inverno no łe ze infrecuenti łe nevegae (ma normalmente ła neve ła tende desolverse rapidamente), tuta-via de note ghe ze de frecuente łe broze , avegnimento che el ciapa anca łe acue lagunari de łe zone pi interne. L'ełevada umedesa ła połe provocar całighi inte i mezi fredi e sofego in cuełi caldi.

I venti prinsipałi i ze ła bora (NE) domenante inte i mezi invernałi, el siroco (SE) in ista e, manco de frecuente, el garbin (SW).

Dal ponto de vista lejislativo, el comun de Venesia el entra inte ła "fasa climatega E" co 2 345 gradi di , de consevensa el limite masimo consentio par inpisar i scaldamenti domesteghi i ze de 14 ore par di, inte el laso de tenpo che el va dal 15 de otobre al 15 de apriłe .

Dati clima de Venesia
Mezi	Zen	Feb	Mar	Apr	Maj	Zug	Luj	Ago	Set	Oto	Nov	Dis	Ani
Tenperatura media del mar °C (°F)	9.9 (49.8)	8.7 (47.7)	9.9 (49.8)	13.4 (56.1)	18.6 (65.5)	23.4 (74.1)	25.4 (77.7)	25.4 (77.7)	23.6 (74.5)	19.3 (66.7)	16.0 (60.8)	13.2 (55.8)	17.2 (63.0)
Media durada del di	9.0	10.0	12.0	14.0	15.0	16.0	15.0	14.0	13.0	11.0	10.0	9.0	12.3
Media indaze ultraviołeti	1	2	3	5	7	8	8	7	5	3	2	1	4.3
Fonte #1: seatemperature.org (avg. sea temperature) [13]
Fonte #2: Weather Atlas [12]

Le maree [ canbia | canbia el codaxe ]

La marea oservada a Venesia ła połe esar pensada cofa ła soma de do conponenti: ła marea astronomega, corełada al moto dei corpi cełesti, prinsipalmente Luna e Sołe, e ła contribusion meteorołozega gavesta par via del stato de l'atmosfera. In condision normałi ła contribusion meteorołozega ła ze de basa entita e el liveło che se vede el coinside prosimativamente co ła marea astronomega. In racuanti cazi ła soma dei efeti de presion atmosferega e vento ła połe determenar na contribusion meteorołozega inportante che ła porta a notevołi base maree o sano, de contrario, produzar el fenomano de l' acua alta .

Fenomano de l' acua alta [ canbia | canbia el codaxe ]

Par saverghene de pi, vardarse ła voxe Acua alta .

Col termeno de acua alta se raprezenta inte ła laguna de Venesia i pichi de marea partegołarmente marcai, tanto da provocar lagamenti inte l'area urbana. El fenomano el ze frecuente soratuto inte el periodo intra l' autuno e ła primavera , co che l'alta marea el riva inlagar bona parte de ła sita rendendo difisiłi i movimenti par całi e canpi . A Venesia, ła marea che ła sorpasa el limite de atension de +80 cm ła vien comunamente denomenada cofa " acua alta "; in sta cuota i sormonta problemi de trasporto e de viabiłita pedonałe inte i ponti pi basi de ła sita. Co che ła marea ła sorpasa i 100 cm (5% del teritorio publego soto acua), el fenomano el scumisia interesar anca altri percorsi sitadini. Inte ła cuota +110 cm, su par zo el 12% de ła sita ła ze interesada dai lagamenti. Co che invese se riva ai +140 cm, el va soto acua el 59% de ła sita.

El fenomano de l'acua alta el vien zenera da ła conbinasion de do fatori prinsipałi: l'alternarse regołare de łe maree unia a na cauza meteorołozega formada da ła conbinasion de piovia , vento e presion atmosferega sora de ła masa marina; l'alta marea eła soła no ła zenara l'acua alta: ła ze ła sorapozision de sti fatori che, conbinandose co ła marea astronomega, ła porta el liveło de l'acua rivar finmente cuote pi alte e in magnera poco prevedibiłe. El inalsamento de l'acua par de sora del liveło de marea el ze un fenomano normałe inte na conca sarada cofa el mar Adriatego e el vento che el favorise no el ze tanto ła bora , frecuente a Venesia, ma el siroco che el fa ła so asion in senso lonzitudenałe sora tuta ła masa d'acua de l'Adriatego.

A ła variasion de ła frecuensa dei avegnimenti de acua alta a Venesia i ghe contribuise l' eustatismo (inalsamento del liveło del mare) e ła subsidensa (sbasamento del teren par cauze naturałi o antropeghe). Na volta se pensava che el scavo del Canałe dei Petroji e el profondamento de łe boche de porto (che el ga fato si che ghe fuse pi scanbio de acua intra laguna e mar) łe gavese anplifega el fenomano, ponesto-che inte el pasa el zera un avegnimento straordenario par ła sita. El ze sta dopo dimostra che sta spesifega contribusion ła ghe ze ma inte el totałe ła ze del tuto trascurabiłe se confronada co tute chełe altre.

Col fin de protezar ła laguna de Venesia da acue alte d'ecesion, dal 2003 ła ze partia ła costrusion del projeto MO.S.E. , testa par ła prima volta inte el 3 de otobre del 2020 e da chel momento el vien dopara in protesion da maree che łe sorpasa i 130cm. El MOSE el susiste inte na serie de bariere mobiłi formae da un numaro variabiłe de paratoje ancorae inte el fondo de łe boche de porto de ła laguna, che łe se alsa in cazo de sorpasamento del liveło predefinio de marea blocando l'afluso de acua dal mare.

Zeografia pułitega [ canbia | canbia el codaxe ]

Ben protexesto da l' UNESCO
Venesia e ła so łaguna
Venezia
Stato	Italia
Critero	(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
Ano	1987
Linganbo	inglexe fransexe

[[Categoria:Patrimoni de l'umanita in Itałia ]] [[Categoria:Patrimoni de l'umanita in Itałia ]]

Ła sita de Venesia ła xe divixa inte i sie sestieri de Dorsoduro , Santa Croxe , San Poło , San Marco , Canaregio e Casteło , ła xe sviłupa sora ben 118 ixołete cołigade da 354 ponti e divixe da 177 tra rii e canałi. A cauxa de ła soa morfołozia el corpo prinsipal de Venesia, se fotografa da l'alto, el ga l'aspeto de un pese .

Ixołe [ canbia | canbia el codaxe ]

Infra łe izołe piu grande recordemo Torseo , Muran , Buran , San Servoło , ła Zueca , San Zorzi Magior , (che paro el fa parte del sestier de San Marco ), Pełestrina , Povegia , San Clemente , San Francesco del Dexerto , San Lazaro dei Armeni , San Michiel , Santa Maria de ła Grasia , Sant'Erasmo , łe Vignołe , el Lido de Venesia .

L'izoła de San Servoło ła xe de propieta de ła Provincia de Venesia e ła se cata su ła diagonal Piassa San Marco - San Lazaro dei Armeni .

Teraferma [ canbia | canbia el codaxe ]

El comun de Venesia, se no consideremo ła superfisie de aqua, el se cata su ła teraferma par la magior parte. Ła teraferma ła ga anca pareci piu abitanti, a ocio 180.510 ^[14] , a desferensa de na volta. El sentro storico el xe deventa manco popoła datorno al 1960 e da eora ła forbexe ła se ga slargada miga poco. Ultimamente, considerando l'emigrasion anca da łe xone de teraferma verso comuni fora, ła desferensa no ła xe drio creser. I sentri prinsipałi de ła teraferma i xe Mestre (termine chel pol eser dopera par parlar de tuti sti posti), Marghera , Carpeneo , Malcontenta , Favaro Veneto , Canpalto , Tesera , Cirignago , Dexe , Zelarin e Trivignan .

Istoria [ canbia | canbia el codaxe ]

Par saverghene de pi, vardarse łe voxe Republica de Venesia e Istoria de Venesia .

Ła łaguna de Venesia ła se ga forma torno al 800 v.C. , prima ghe jera on anbiente fluvio-pałustre , abita dai veneti antighi , che i pratichea ła pesca, sunava sal , i se dedichea ai trasporti par mar, al trafego e a altri mestieri conpagni. Grasie a łe navi venete, ła łaguna ła jera el snodo dei trafeghi che i cołighea el Mediteraneo , soratuto l' Adreatego e ła Gresia , co co el sentro e el nord del Eoropa ^{[15] [16]} .

Co ła concuista romana de gran parte del Mediteraneo, torno al II secoło v.C. , ghe xe na cea redusion de sti trafeghi fin al invaxion romana del Veneto (dal 59 v.C. al 49 v.C.) co i trafeghi i ga na pi granda redusion. I romani i fa ła centuriasion de tuta ła fasia łagunar, che se pol vedar anca ai nostri di da łe foto al satełede. Inte sta evoca i sentri prinsipai de ła łaguna i xe Altin , so ła strada che da Padova ła portea a Aquiłeja , Cioxa e Torseło , izołeta a nord del sentro de Venesia dita el so pi vecio insediamento ^[17] .

Drio ła storiografia tradisionał ^[18] , el primo insediamento a Venesia el xe sta Rivo Alto ( Rialto de des) el fonda el 25 de marso del 421 co ła consacrasion de ła cexa de San Xacometo a Rialto , so łe rive del fondo canal navigabiłe, ancuo Canal Grando . Ła fondasion de Venesia in verita ła xe sta na roba pi łonga, parvia de łe invaxion barbareghe, i abitanti de ła teraferma i ghe ga cata protesion daspo łe desferente ondae de invaxion barbareghe che xe cascade dal V secolo , in particolare queła una del 421 . ^[19]

Inte el VI secolo, sotto el stabil goerno del Regno dei Ostrogoti , Cassiodoro ne da un detagia quaro de ła vita in łaguna de quei tenpi.

Riunidi conpagni a tuta l'Italia al' inpero co ła pramatica sansion de Giustinian del 554 , i teritori de ła Venetia i xe de novo travolti soto de ła spinta del' invaxion łongobarda del 568 , che ła vede el Patriarca de Aquiłegia refugiarse inte ła łaguna de Gravo , Rialto e i altri insediamenti costieri popołarse di profughi che i ga abandona l' entrotera . ^[20]

Par scapar via dai invaxori łe popolasion de ła canpagna intorno łe xe emigra inte łe izołete de ła Laguna , ma no so quełe indove che deso a ghe xe Venesia, ma pi a Nord so el atuale Torseło ; questo parche in quełe zone ghe zera xa łe capane de pescadori de łe sita romane (Altin so tute, anca parche oncora anco el xe ła pi visina a ła Laguna), 'ndo i tegniva tuta l'atresadura. Dopo vari avenimenti sti "łagunari" no i se senteva pi siguri e par defendarse i se ga rintana al Lido. Infine i rifugiai, che ormai i zera int' una parte de ła Laguna segura, par sfrutar comunque i cołegamenti co ła teraferma in un periodo deso pi tranquiło, i se ga definitivamente trasferio inte l'izoła de "Rivoalto", inte ła zona de l'atual Rialto . Da qui xe stae abitade tute łe izołe de l'arcipelago de Venesia, fortifegando łe rive co grosi pałi de legno e fango protetivo, che anca ancuo i tien in pie sta sita.

Tirada su inte el 697 ła Venesia a ducado dipendente dal' Exarcado de Ravena , co cavedal prima a Eracliana , donca Metamauco , dopo de ła tentada invaxion franca de Pipin Carloman , 'ntel' 821 ła pi segura Rialto ła xe deventada cavedal del Ducado de Venesia , tołendo inte el tenpo el nome isteso del teritorio e del Stato e deventando definidivamente Venesia . ^[21]

Ła visinansa col' Inpero franco , el raporto priviłegia col' oriente Bixantin e al steso tenpo ła distansa da Costantinopołi ła ghe ga fata un dei prinsipałi porti de scanbio intra l'osidente e l'oriente, permetendo el sviłupo de na clase mercantil dinamega e intraprendente che inte el giro de quatro secołi sirca ła fa deventar ła sita da insediamento sconosiudo a avanposto imperial a potensa parona dei mari. Da ła conquista de ła Dalmasia co ła spedision de Pietro II Orseolo inte el Miłe fin ła Quarta Crosiada , co ła conquista el sachegio de ła cavedal bixantina, soto ła guida de Enrico Dandolo , ła fondasion del' inpero colonial ^{[22] [23]}

Ła xe mesa drento intra łe Republiche marinare , insieme a Genova , Pixa e Amalfi , donca el leon de San Marco, enblema de ła Serenisima, el ghe xe inte łe insegne marine de ła bandiera itałiana .

El cao del goerno el zera el Doxe (dal latin dux ), che col 'ndar vanti del tempo, el ga visto el so poder senpre piu controła da novi organi istitusionałi. Pareci Doxi, soratuto prima del'ano miłe, i se ga visti obligai a tor i voti parche i sitadini i łi credeva masa bramoxi de poder: qualchedun el xe sta anca copa. Al masimo de ła soa potensa, inte el XIII secoło , Venesia ła dominava gran parte de łe coste dell'Adriatico, rejon come ła Dalmasia , l' Istria , un mucio de łe izołe del' Egeo , Candia , Sivro , Corfu , e ła zera ła prinsipal potensa miłitar intra łe prinsipałe forse mercantiłe inte el Medio oriente . Inte el XV secoło el teritorio de ła Republica el se slargava da Bresia al' Istria , e da parte del'atual provincia de Bełun , al Polexine veneto.

Inte el XVIII secoło Venesia ła zera intra łe sita piu rafinade d' Europa , co una forte influensa su arte , architetura e leteradura del tenpo. El teritorio de ła Republica de Venesia el conprendeva Veneto , Friułi , Istria , Dalmasia , Cataro e parte de ła Łonbardia . Dopo piu de 1000 ani d'indipendensa, el 12 de magio 1797 el doxe Ludovico Manin e el Magior Consegio i xe stai obligai da Napoleone a 'ndar via, par proclamare el "Goerno Provixorio de ła Munisipałita de Venesia".

Col Tratado de Canpoformio intra fransexi e austriasi, el 17 de otobre 1797 ła "Munisipałita de Venesia" ła ga smeso de eserghe e i soi teritori, chei xe ndai a formar ła "Provincia veneta" soto Francesco II , i xe stai dati al' Austria : i Austriasi i xe intrai in sita el 18 de genaro 1798 . Inte el 1848 ła ga partesipa ativamente ai moti rivołusionari, soto l'inisiativa de Daniele Manin . Inte el 1866 ła xe entrada a far parte del Regno d'Italia . El 21 de otobre del 1866 ghe xe sta in Veneto el plebisio chel ga visto vinser el si al'anesion al' Itałia col 99,9% dei voti favorevołi del'ełetora ativo (come porta drio da łe fonte).

Monumenti e łoghi inportanti [ canbia | canbia el codaxe ]

El cor de ła sita de Venesia el xe Piaza San Marco , l'unega che ła se tol el nome de piasa : le altre strade slargae łe xe ciamade infati "canpi" o "canpiełi". Ła Baxiłica de San Marco ła se cata a'n estremo de ła piasa, cołorada d'oro e rivestida da moxaisi chei conta ła storia de Venesia, asieme ai maravegioxi basoriłievi chei rafigura i mexi del'ano. Sora ła porta prinsipal, i quattro cavałi de bronxo de Costantinopołi , (i xe copie: i orixenałi i xe drento al muxeo de San Marco) i recorda ła quarta Crociada del 1204 . Ła soa forma a croxe greca ła xe coverta da sinque grandisime cupołe . Ła xe ła tersa Baxiłica dedicada a San Marco che ła xe stada tirada su in sto logo qua: łe prime do łe zera 'ndae xo. El par che sta version qua ła sia stada ispirada da ła Cexa dei Santi Apostołi de Costantinopołi . El drento el xe coverto de moxaisi a sfondo oro chei rafigura pasi biblisi e ałegorisi . Ai prinsipi, ła zera ła cappeła privada dei Doxi de ła Republica de Venesia .

El Pałaso Dogal el se cata a fianco de ła Baxiłica: ła Porta de ła Carta , maravegioxa opra de Bartolomeo Bon , ła xe el łor cołigamento, e ancuo ła xe el svodo del muxeo de Pałaso Dogal. L'intrada prinsipal ła xe sul lai chel varda a ła laguna. Sede del goerno de ła Serenisima , el xe sta tira su inte el XV secoło co marmari d' Istria . Qua ghe stava un casteło, ma daspo i eło ga incendia par far 'ndar fora Pietro IV Candiano che ghe gaveva cata receto durante na rebełion. Ancuo el Pałaso el xe un muxeo, co opre dei megiori artisti venesiani: ła Biblioteca Sansovina , che ła se cata drento, ła verxe de łe mostre a tenpo łimita. Da vedere łe xe anca ła Sała del Magior Consegio, che par secołi ła xe stada ła piu granda sede de goerno del mondo, el Ponte dei Sospiri , łe prejon e i Pionbi .

Vanti al Pałaso Dogal ghe xe el canpaniel de San Marco : tira su inte el 1173 come faro par i navigadori, el xe sta consa da Bartolomeo Bon inte el XV secoo . El xe croła el 14 de ługio 1902 e el xe sta tira su de novo par intrego. Ła logeta in marmaro roso de Verona ła xe n'opra de Giacomo Sansovin, e su de sta qua se cata i basoriłievi chei rafigura ałegorie coi grandi rexultai de ła Republica del Leon.

N'altro sinboło de ła sita el xe el Ponte de Rialto : opra de Antonio Da Ponte , el xe sta tira su inte el 1591 . El zera l'unega maniera par traversar el Canal Grando a pie: infati, el xe resta l'unego ponte fin al 1854 , co i ga fato el Ponte del'Academia (ancuo existe anca el ponte dei Scalsi e el ponte de ła Costitusion ). Sui lai del corpo sentral se cata negosi de luso mentre, a ła fin del ponte, inte el sestier de San Poło , ła tradisional pescheria e ła Ceza de San Giacometo de Rialto .

Altri inportanti monumenti venesiani i xe l' Arsenal , ła baxełega de Santa Maria de ła Sałute , ła baxełega de Santa Maria Glorioxa dei Frari , łe sinagoghe del Gheto .

Popołasion [ canbia | canbia el codaxe ]

Evołusion demografega [ canbia | canbia el codaxe ]

Venesia ła xe sta par tuta ła Basa Eta de Mex e l' Eta Moderna ona de le sita pi grandi par popołasion (oltra che par cultura e economia). Inte el an 1000 a Venesia ghe jera torno a łe 60.000 aneme, inte el 1200 łe se łeva torno a łe 80.000, inte el 1300 łe riva fin torno łe 110.000 che dapo ła peste negra del 1348 łe se reduxe a poc pi de 60.000. Ła cresita dapo ła peste ła porta a 85.000 aneme dei primi del '400, inte el 1540 łe vien censie 129.971 aneme inte ła cavedał, inte el 1552 ne vien censie 158.069 e inte el 1563 168.627, ła peste del 1576-77 copa so par zo pi de 40 mie aneme che łe riva a łe 134.871 del 1581. Ła cresita ła va pian fin rivar a i 141.625 venesiani censii inte el 1624, dapo ła peste del 1630-31, che ła copa so par zo 40.000 aneme, ła popołasion ła riva a 102.243 inte el 1633, ła rapida cresita ła porta a 120.307 inte el 1642. Ła popołasion ła resta pi o manco ła istesa, co un canbio de 10.000 aneme, fin a ła fin de ła Serenisima : inte el 1696 łe vien censie 137.867 aneme, inte el 1740 147.470, inte el 1761 148.576, inte el 1771 138.700, inte el 1780 140.286, inte el 1790 137.603 e inte el 1797, an de ła fin de ła Republega, a Venesia ghe xe so par zo 141.000 aneme. Co ła Fransa de Napołeon invade ła Republega Veneta ła porta morte, reolte, crixe e poarta caxion del cało de popołasion de Venesia, oltra che a do picenine epidemie de tifo e vajol, che sol che do ani dapo l'invaxion riva a 136.000 aneme, inte el 1805 a 122.000, inte el 1811 a 115.000, inte el 1818 a 103.000, inte el 1830 łe vien censie 98.638 aneme fin al so punto pi baso de 93.545 censie inte el 1838. Inte ła segonda meta dei ani 30 del '800 a Venesia ghe xe na cresita sicio-economega, in scuaxi tuti i setori de l'economia sitadina e soratuto Venesia torna a esar on gran sentro dei trafeghi, sta situasion porta ła cresita de ła popołasion che riva a 123.000 aneme inte el 1847, a 120.414 aneme inte el 1857 e inte el 1867 a 133.037.

Evołusion demografega del intier comun de Venesia dapo ła co concuista tajana: Abitanti censii

Par na coreta łetura dei dati dal 2 de avrił del 1999, dapo on referendum, xe sta fato el comun de 
Cavałin-Treporti
, de 11.700 aneme.

El comun de Venesia xe dividesto inte ła sita de Venesia, co el sentro storego dei sie sestieri e łe isoe de ła Łaguna , e ła Teraferma, co Mestre cofa sita prinsipał.

	Sentro Storego	Isoe	Teraferma	Sita de Venesia (Sentro storego + ixoe)
1901	146 672	21 064	20 597	168 276
1931	163 359	32 826	53 957	196 185
1951	174 808 (record)	44 037	96 966	218 845
1960	145 402	49 025	152 575	194 427
1975	104 206	49 670	210 674	153 876
1990	78 165	47 271	192 770	125 436
2005	62 296	31 035	176 449	93 331
2017	53 976	28 027	179 776	82 003

Da el 1951 el sentro storego de Venesia ga perdesto sirca el 70% de ła popołasion che el xe riva al so masimo de 175 000 aneme, fin a redurse a łe 53 976 aneme del 2017. Senpre inte el 1951, ła proporsion tra sentro storego, ixoe e teraferma jera de 55:14:21, inte el 2017 de 21:11:68.

Evołusion demografega de ła sita de Venesia (sentro storego, i 6 sestieri):

Abitanti censii

Reixon [ canbia | canbia el codaxe ]

A Venesia so par zo el 94,4% dei venesiani i xe cristiani catołeghi . A Venesia ghe xe el patriarcado de Venesia , ona de łe col che tre diosexi carołeghe al mondo a gaver sto titoło.

Inte l'ixoa de San Łaxaro dei Armeni ghe xe dal 1717 el Ordene Mechitarista , ona de łe piase inportanti istitusion de cultura armena inte el mondo.

A Venesia ghe xe l'exarca ortodoso par l'Eoropa Meridionał e l'arsidiosexi ortodosa par l'Itaja e Malta, de łengua greca e rito bixantin, co sede ła Cexa de San Zorzi dei Gresi .

Parsone łigae a Venesia [ canbia | canbia el codaxe ]

Varda parsone łigae a Venesia par saver de łe pi inportanti parsone łigae a Venesia.

Varda anca ła lista dei Doxi de ła Republega de Venesia .

Aministrasion [ canbia | canbia el codaxe ]

Ca' Farseti e Ca' Loredan, do gran bei pałasi, i xe łe do sedi del comun de Venesia.

Zemełaji [ canbia | canbia el codaxe ]

Venesia ła ze zemełada co łe seventi sita: ^[24]

• 

Baku
 
(dal 
1991
)

• 

Cołonia
 
(dal 
1997
)

• 

Istanbul
 
(dal 
2007
)

• 

Lisbona
 
(dal 
1995
)

• 

Nisa
 
(dal 
1986
)

• 

Raguza
 
(dal 
2012
)

• 

Sarajevo
 
(dal 
1994
)

• 

Suzhou
 
(dal 
1980
)

• 

Tallinn
 
(dal 
1998
)

• 

Erevan
 
(dal 
2011
)

• 

Fort Lauderdale

• 

Rimini

• 

Tirana

Ghe ze acordi de cooparasion coi seventi comuni e asociasion: ^[24]

• 

Asociasion Sentrałe dei Comuni e de łe Comunita de ła Gresa (KEDKE)
 
(dal 
2000
)

• 

Norinberga
 
(dal 
1999
)

• 

Qingdao
 
(dal 
2001
)

• 

Salonicco
 
(dal 
2003
)

• 

San Pieroburgo
 
(dal 
1997
)

• 

Tel Aviv
 
(dal 
1992
)

• 

Miami
 
(dal 
2020
)

Spor [ canbia | canbia el codaxe ]

Regade [ canbia | canbia el codaxe ]

A Venesia e in tuta ła so łaguna ła xe tanto paratega ła voga veneta , ghe xe tante regade par tante inbarcasion tradizionai par tut l'ano, chee pi inportanti łe xe inte ła Regada Istorega .

Altri spor co inbarcasion i xe ła Veła, dal 1911 ghe xe ła Conpanjia de ła Veła vinsidrixe de tante conpetision, e el canotajo.

Bałon [ canbia | canbia el codaxe ]

L'istorega scuadra de bałon de Venesia ła xe el Asociasion de Bałon Venesia (o Venesia F.C.), nasua inte el 1907 dal union de łe do asociasion Pałestra Marsial e Costantin Reyer , che ancuo ła xe in serie B .

In Teraferma ghe xe l' Asociasion de Bałon Mestre , nasua inte el 1929, che ła xe in Serie C .

Bałonsesto [ canbia | canbia el codaxe ]

L'istorega scuadra de bałonsesto de Venesia ła xe ła Reyer Venesia , nasua inte el 1872, ła xe in Serie A e ła ga porta caxa tante vitorie e tre canpionai.

Altre ativida fixeghe [ canbia | canbia el codaxe ]

A Venesia ghe xe anca asociasion de rugby, bałavoło (in serie C) e bałanodo.

En pi anca el Sentro Universitario Sportivo de Venesia inganixa tante ativida e spor co inbarcasion e sensa.

Vara anca [ canbia | canbia el codaxe ]

• Istoria de Venesia
• Republega Veneta
• Sestieri de Venesia
• Łaguna de Venesia
• Provinsa de Venesia
• Patriarca de Venesia
• Bienał de Venesia
• Mostra internasionał del arte sinematografega de Venesia
• Fondasion dei Muxei Siveghi de Venesia
• Universita Ca' Foscari
• Universita Iuav de Venesia
• Festa de San Marco
• Teatri a Venessia

Bibliografia [ canbia | canbia el codaxe ]

• Emanoel de Azevedo, Venetae urbis descriptio , Antonio Zatta, 1780.
• ( IT ) Frederic C. Lane, Storia di Venezia, Torino, Einaudi, 1978.
• John Ruskin , Le pietre di Venezia, Milano, 1987
• Carlo Silvestri, Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi adriane ora chiamate Laguna di Venezia , 1973, ristanpa de on pi antigo volume del editor Domenico Occhi, in Venesia, 1736.
• ( IT ) Alvise Zorzi , La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Euroclub, 1991.
• ( IT ) Tiziano Scarpa , Venezia ze un pesce, Feltrinelli, 2000.
• ( IT ) Alvise Zorzi, Venezia Scomparsa, Milano, 2001.
• ( IT ) Alberto Toso Fei, Misteri de Venesia, La Toletta Edizioni, 2011.

Altri projeti [ canbia | canbia el codaxe ]

• Wikisionario el detien el lema de gałepin ≪ Venesia ≫
• Wikimedia Commons el detien imajini o altri file so Venesia

Notasion [ canbia | canbia el codaxe ]

Łigami foresti [ canbia | canbia el codaxe ]

• Ofisio UNESCO a Venezia unesco.org .

• 360cities ponte de Rialto - panorama 360°
• 360cities canpo de łe Gorne - panorama 360°
• 360cities fondamenta de ła Prejon - panorama 360°

Portałi :
• Portałe de Venesia
|

v t e Veneto - Comuni de ła Sita metropułitana de Venesia

Canpagna Lupia · Canpołongo Major · Canponogara · Caorle · Cavałin-Treporti · Cavarzere · Cioza · Sinto Caomajor · Cona · Concordia · Cuarto d'Altin · Danon · El Doło · El Muziłe · Eraclea · Fieso · Fosalta de Piave · Fosalta de Portogruaro · Foso · Gruaro · Jezoło · Marcon · Martełago · Meoło · Mira · Miran · Noałe · Noventa de Piave · Pianiga · Portogruaro · Pramajor · Salsan · San Dona de Piave · San Micełe al Tajamento · Santa Maria de Sała · San Stin · Scorse · Seja · Spinea · Stra · Tejo Veneto · Tore de Mosto · Venesia · Vigonovo

v t e Ixołe de ła Laguna de Venesia
Ixołe pi grande	Venesia  · Sant'Erasmo  · Muran  · Łe Vignołe  · Cioza  · Zueca  · Maxorbo  · Torseło  · Ła Certoxa  · Buran
Litorałi	Lio  · Pełestrina  · Marina  · Cavałin
Ixołe de ła Laguna Nord	San Michiel  · Santa Cristina  · Laxareto Novo  · Ixoła dei Laghi  · Ła Cura  · Ła Salina  · San Francesco del Dexerto  · Sant'Arian  · San Giacomo in Pałuo  · San Secondo  · Mota de San Lorenso  · Madona del Monte  · Mota dei Cunici  · Crevan  · Monte del Oro  · Sant'Andrea  · Maxorbeto  · San Zulian  · Caxon Montiron
Ixołe de ła Laguna Sud	Troncheto  · Saca Fixoła  · Saca Sesoła  · San Zorzi Mazor  · Povegia  · Case de colmata  · San Servoło  · Santa Maria de ła Grasia  · San Lazaro dei Armeni  · Laxareto Vecio  · Santo Spirito  · San Zorzi in Ałega  · Sant'Anzoło de ła Polvara  · San Chimento  · Saca San Biaxio  · Spignon  · Mote de Volpego
Ixołe fortifegae	Baterie (laguna Nord) Canpalto  · Buel del Lovo  · Tesera  · Carbonera Baterie (laguna Sud) Canpana o Podo  · Ex Povegia  · Treze  · Fisoło Otagoni Otagono San Piero  · Otagono Sbandona  · Otagono Alberoni  · Otagono Ca' Roman  · Otagono Povegia
Ixołe desparie	Amiana  · Costansiaco  · Lio Mazor  · San Marco in Bocalama  · Vigilia
Categoria:Ixołe de ła laguna de Venesia

Controło de autorita	VIAF ( EN )  8456155769103127880005  · LCCN ( EN )  n79018142  · GND ( DE )  4062501-1  · BNF ( FR )  cb11933474v (data)  · NDL ( EN ,  JA )  00629183  · WorldCat Identities ( EN )  n79-018142