Naxichevan
?
Ozarbayjondagi
shahar
.
Naxichevan Muxtor Respublikasi
poytaxti
. Naxichevanchayning (
Araks
irmog?i
) o?ng
sohilida
.
Temir yo?l stansiyasi
.
Avtomobil yo?llari
tuguni,
aeroport
bor.
Aholisi
61,7 ming kishi (1990-yillar o?rtalari).
Oziq-ovqat
va
yengil sanoat
korxonalari
,
elektrotexnika
,
radiotexnika
zavodlari
,
mebel
fabrikasi
bor,
qurilish materiallari
ishlab chiqariladi,
tosh tuzi
qazib olinadi.
Universitet
,
Ozarbayjon FAning
ilmiy markazi,
teatr
,
tarix
,
adabiyot muzeylari
, suratlar
galereyasi
mavjud. Naxichevan miloddan avvalgi VI asrlarda vujudga kelgan. XI asrda
Saljuqiylar davlati
markazi, XII asrda
Eldegiziylar
davlati poytaxti, 1828-yildan
Rossiya imperiyasi
, 1923-yildan Ozarbayjon tarkibida, 1924-yil 9-fevraldan Naxichevan Muxtor Respublikasi poytaxti. Shaharda Ozarbayjon
me?morligi
yodgorliklaridan Yusuf Ibn Qusayir va
Mo?mina xotun maqbaralari
(XII asr) saqlangan
[2]
.
Arman an?analarida Naxichevan
To?fondan
keyin
Nuh
tomonidan asos solingan, u o?lgan va dafn etilgan joy hisoblanadi
. Arman tarixchisi Movses Xorenatsining yozishicha,
Armaniston
qiroli Tigranes I miloddan avvalgi II asrda
Midiya
harbiy asirlarini Naxichevanga joylashtirgan
[4]
. Naxichevan birinchi marta
Ptolemeyning
Geographia
asarida Naxuana (
grekcha
:
Ναξου?να
) nomi bilan tilga olingan
[4]
.
Naxichevan 363-yilda
Shahanshoh
Shopur II
tomonidan vayron qilingan va uning arman va yahudiy aholisi Eronga surgun qilingan
[5]
. 602?628-yillardagi
Vizantiya
-Sosoniylar urushi paytida imperator
Irakliy
623-yilda
Atropatenaga
yo?lda shahar bo?ylab sayohat qilgan
[6]
.
650-yilda Naxichevanni arablar qamal qilishlari Teodor Rshtuni sulh tuzishga olib keldi
[5]
. Milodiy 703-yildagi qo?zg?olondan so?ng Muhammad ibn Marvon isyonchi zodagonlarni 705-yilda Naxichevan va Goghtn cherkovlarida tiriklayin yoqib yubordi
[5]
[7]
. Taxminan 900-yilda Naxichevan vaqtinchalik Armaniston
Bagratiylar
qirolligining nazorati ostiga o?tdi, lekin tezda Muhammad ibn Abi’l-Saj tomonidan qo?lga kiritildi
[4]
. Shahar 1195-yilda
Shamkor jangida
mag?lubiyatga uchragan
Otabeg
Nusratiddin Abu Bakrning vaqtinchalik boshpanasi bo?lgan va 1197-yilda Naxichevan
Gruziya qirolligi
tomonidan bosib olingan
[8]
.
Shahar va uning atrofi 1201-yildan 1350-yilgacha bevosita yoki bilvosita Armaniston Zakariyi boshqaruvida bo?lgan, lekin ko?pincha hudud qisman mustaqillikka ega bo?lgan va ko?pincha boshqa imperiyalarning vassallari bo?lgan
[9]
. 1225-yilda Naxichevanni
Otabeg
Muhammad Jahon Pahlavonning qizi al-Malika al-Jaloliya egalladi
[4]
. 1236-yilda Naxichevan
Mo?g?ullar davlati
tomonidan bosib olindi, keyinroq
Elxoniy
Zakariy Armanistonni mo?g?ul beklariga soliq to?lashga, shuningdek, ularga sodiq qolib, qo?shinlar bilan ta?minlashga majbur qildi
[10]
. Genuyalik savdogarlar shaharda 1280-yilga kelib savdo bilan shug?ullanishgan
[11]
. Shahar 1401-yilda
Amir Temur
tomonidan bosib olingan
[12]
, lekin 1405-yilda Gruziya qiroli Jorj VII tomonidan bosib olingan
[13]
.
Naxichevan 1503-yilda
Shahanshoh
Ismoil I
tomonidan bosib olingan
[14]
.
Shahanshoh
Abbos I
1603?1604-yillarda Naxichevanni
Usmonlilar imperiyasidan
qaytarib oldi
[15]
. Keyinchalik shahar Naxichevan xonligining poytaxti bo?lib xizmat qilgan.
Naxichevan xonligi 1828-yil
Turkmanchoy tinchlik shartnomasiga
ko?ra
Rossiya imperiyasiga
qo?shib olingan
[16]
. Shahar 1849-yilda Yerevan gubernatorligining Naxichevan uezdining markaziga aylandi
[16]
. 1896-yilda Naxichevanda 7433 kishi istiqomat qilgan, ularning taxminan uchdan ikki qismi ozariyzabon musulmonlar va uchdan bir qismi arman nasroniylari edi
[4]
. 1897-yilgi aholini ro?yxatga olish ma?lumotlariga ko?ra, Naxichevan uyezd shahri maqomiga ega bo?lgan
[17]
.
1917-yil
fevral inqilobidan
keyin Naxichevanda sovet tuzildi, lekin shahar 1917-yil martidan noyabrigacha Kavkazorti maxsus qo?mitasi, 1917-yil noyabridan 1918-yil martigacha uning vorisi Kavkazorti komissarligi nazorati ostida edi
[18]
.
Turkiya
iyun oyidan noyabrgacha Naxichevanni bosib oldi
[18]
, shundan so?ng 1919-yil yanvar oyida shahar ingliz askarlari tomonidan bosib olindi
[19]
va Naxichevanni boshqarish uchun harbiy gubernator tayinlandi
[18]
.
1919-yil 6-aprelda Naxichevan Armanistonga berilishi to?g?risida qaror qabul qilindi va shahar 1919-yil 6-iyunda qo?shib olindi
[20]
, biroq bir necha oy o?tgach, shahar musulmonlarning mintaqaviy qo?zg?oloni va arman aholisiga qarshi pogrom markaziga aylandi
[21]
. Buyuk Britaniya, Fransiya, Italiya va AQSh, Armaniston va Ozarbayjonning roziligi bilan 1919-yil 25-oktyabrda amerikalik polkovnik Edmond D. Dailyni Naxichevanga general-gubernator etib tayinlashga kelishib oldilar, saylovlar bo?lib o?tadi va Armaniston ham, Ozarbayjon ham o?z tarkibidan chiqib ketadi. hududdan kuchlar
[22]
. Biroq 1920-yil mart oyida Qozim Qorabekir boshchiligidagi turk qo?shinlari Naxichevanni egalladi
[19]
.
Sovet Rossiyasi
1920-yil 28-iyulda Naxichevanni nazorat ostiga oldi va shahar yangi tashkil etilgan
Naxichevan ASSR
tarkibiga kirdi
[23]
. 1921-yil 16-martdagi Moskva shartnomasi, keyinroq 1921-yil 21-oktyabrdagi
Kars shartnomasida
Sovet Ittifoqi
va
Turkiya
o?rtasida Naxichevanning Ozarbayjon himoyasidagi avtonom hudud bo?lishi va uning Turkiya bilan chegaralari delimitatsiyasi belgilab qo?yilgan
[24]
[25]
. 1923-yil fevralida shahar
Ozarbayjon Sovet Sotsialistik Respublikasi
tarkibidagi
Naxichevan Muxtor o?lkasi
tarkibiga kirdi, biroq keyinchalik 1924-yil martida
Ozarbayjon SSR
tarkibidagi
Naxichevan Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasining
poytaxti bo?ldi
[23]
.
Ozarbayjon Sovet Ittifoqidan mustaqilligini e?lon qilganida, Naxichevan
Ozarbayjon Respublikasi
tarkibida qoldi.
2020-yilgi Tog?li Qorabog? urushidan
so?ng Armaniston, Ozarbayjon va Rossiya o?rtasida uch tomonlama
otashkesim
imzolangan edi. Shartnomaga ko?ra, Ozarbayjon Armaniston orqali Naxichevanga avtomobil yo?li orqali kirish huquqiga ega bo?ladi, bu yo?l Rossiya tinchlikparvar kuchlari tomonidan ta?minlanadi
[26]
.
2009-yil 9-iyundan boshlab Bobak tumanining Bulqon, Qarachuq, Qaraxanb?yli, Tumbul va Haciniyat qishloqlari Naxichevan shahri ma?muriy-hududiy birligi tarkibiga kiritilgan
[27]
.
- ↑
?Population of Azerbaijan“
.
stat.gov.az
.
State Statistics Committee
. Qaraldi: 2021-yil 22-fevral.
- ↑
O?zME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑
4,0
4,1
4,2
4,3
4,4
Bosworth (2013)
- ↑
5,0
5,1
5,2
Lint (2018), p. 1055
- ↑
Chaumont (1986), pp. 418-438
- ↑
Blankinship (1994), p. 107
- ↑
Rayfield (2013), pp. 112-113
- ↑
Очерки истории СССР. Период феодализма IX-XV вв.: В 2 ч.
. Moscow: SSSR Fanlar akademiyasi, 1953.
OCLC
8470090
. ?…the political power of the Zakarids was formed and strengthened, heading the restored Armenian statehood in indigenous Armenia. The territory subject to the Zakarids was an Armenian state, vassal to the then reigning house of the Georgian Bagratids; The Zakharid government had the right to court and collect taxes. The main responsibility of the Armenian government to the Georgian government was to provide it with military militia during the war.“
- ↑
?Inner Asia 1100s-1405: The Making of Chinggisid Eurasia“,
Empire in Asia: A New Global History: From Chinggisid to Qing
. London: Bloomsbury Academic, 2018 — 20 bet.
ISBN
9781472591234
. ?Vassal states such as the Uyghur kingdom of Qocho (until 1335), Zakarid Armenia, Cilicia, Georgia, and Korea similarly owed the empire taxes, troops, and loyalty, but were otherwise left to govern themselves.“
- ↑
Bernardini (2000), pp. 422-426
- ↑
Rayfield (2013), p. 150
- ↑
Rayfield (2013), p. 152
- ↑
Rayfield (2013), p. 164
- ↑
Herzig & Floor (2015), p. 5
- ↑
16,0
16,1
Hille (2010), p. 66
- ↑
Troinitsky, N. A.
.
Населенные места Российской империи в 500 и более жителей с указанием всего наличного в них населения и числа жителей преобладающих вероисповеданий, по данным первой всеобщей переписи населения 1897 г.
(ru). Saint Petersburg: Tipografiya Obshchestvennaya polza, 1905 — 54 bet.
- ↑
18,0
18,1
18,2
Hille (2010), p. 170
- ↑
19,0
19,1
Hille (2010), p. 173
- ↑
Hille (2010), p. 171
- ↑
Karapetyan, Bakour
.
THE ROOTS OF KARABAGH PROBLEM
— 119 bet. ?Turkey instigated a Muslim revolt against the Republic of Armenia in Nakhichevan. The Armenian troops and refugees were forced to leave the region.“
- ↑
Hille (2010), pp. 171-172
- ↑
23,0
23,1
Hille (2010), p. 172
- ↑
Hille (2010), p. 159
- ↑
Hille (2010), p. 191
- ↑
Dmitry Kuznets.
?Another map redrawn in blood Six consequences of the six-week war for Nagorno-Karabakh“
.
Meduza
(2020-yil 12-noyabr). 2021-yil 4-fevralda asl nusxadan
arxivlangan
. Qaraldi: 2020-yil 14-dekabr.
- ↑
?Milli M?clis“
.
www.meclis.gov.az
. Qaraldi: 2018-yil 2-aprel.
- Bernardini, Michele (2000).
"GENOA"
.
Encyclopaedia Iranica
.
http://www.iranicaonline.org/articles/genoa-
.
- Blankinship, Khalid Yahya
. The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd al-Malik and the Collapse of the Umayyads
. State University of New York Press, 1994.
- Bosworth, C. Edmund (2013).
"NA?JAV?N"
.
Encyclopaedia Iranica
.
http://www.iranicaonline.org/articles/nakjavan
.
- Chaumont, M. L. (1986).
"ARMENIA AND IRAN ii. The pre-Islamic period"
.
Encyclopaedia Iranica
.
http://www.iranicaonline.org/articles/armenia-ii
.
- Hille, Charlotte Mathilde Louise
. State Building and Conflict Resolution in the Caucasus
. BRILL, 2010.
- Lanser, Richard D.
.
An Armenian Perspective on the Search for Noah's Ark
. Associates for Biblical Research, 2007.
- Lint, Theo van ?Nakhchivan“,
. The Oxford Dictionary of Late Antiquity, ed. Oliver Nicholson
. Oxford University Press, 2018.
- Rayfield, Donald
. Edge of Empires: A History of Georgia
. Reaktion Books, 2013.
- Thomas, David; Mallett, Alexander; Roggema, Barbara
. Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History. Volume 2 (900?1050)
. BRILL, 2010.
|
---|
Davrlar
| | |
---|
Turlar
| |
---|
Elementlari
| |
---|
An?anaviy shaharlari
| |
---|
Nazariya va tahlil
| |
---|
Ro?yxatlar
| |
---|