?лки муниципаль районы
(
?лки районы
,
рус.
Алькеевс?ий район
) ?
Татарстан Республикасы
составындагы административ-территориаль ??м муниципаль бер?млек (муниципаль район). Район территориясе 21 авыл ?ирлеген? б?ленг?н 70 торак пунктны ?з эчен? ала. Административ ?з?ге -
Базарлы Матак
авылы.
[2]
2020 ел башына халык саны 18 675 кеше т?шкил ит?.
[3]
Район рельефы
Район республиканы? к?ньягында урнашкан.
Самар
??м
Сембер
?лк?л?ре, шулай ук Татарстан Республикасыны?
Спас
,
Алексеевск
??м
Нурлат
районнары бел?н чикт?ш.
[4]
Урман массивлары территорияне? т?ньяк, т?ньяк-к?нбатыш ?лешл?ренд? сакланган. Т?п елгалары:
Кече Чирмеш?н
(кушылдыклары Ата,
Шия
,
Юхмачы
),
Актай
??м
Бизн?
.
[5]
Уртача еллык температура +2,8°С, гыйнварны? уртача температурасы -13-14°С, июль +18-20°С т?шкил ит?. Уртача еллык явым-т?шем 430-500 мм т?шкил ит?, парга ?йл?н? ? 550-570 мм.
Район гербы ??м флагы 2006 елны? 1 июненд? республиканы? ?лки муниципаль районы Советы карары бел?н расланган. Ясау бел?н Татарстан Президенты каршындагы Геральдик совет, Россия геральдистлар берлеге бел?н берлект? ш?гыльл?нг?н.
[6]
Болгар д??л?тен?
тарихи караш
?айдак
р?семе бел?н ассызыкланган. Авыл ху?алыгын, т?б?к икътисады нигезе буларак, ел фасыллары алмашын символлаштыра торган д?рт т?сле кыр тапшыра. Алтын т?с у?ышлылык, муллык, тотрыклылык, х?рм?т ??м интеллектны к?рс?т?. К?меш т?с чисталык, камиллек, тынычлык ??м ?зара а?лашу символы булып тора; кызыл т?схезм?т, к?ч, батырлык, матурлык билгесе, з??г?р т?с намус, намус, рухият, яшел т?с табигать, с?лам?тлек ??м тормыш ?сеше, дан, х?рм?т ??м б?еклек, кара ? акыллылык, тыйнаклык, яш?ешне? м??гелеге символы.
[7]
[8]
Флаг герб нигезенд? эшл?нг?н ??м горизонталь буйлап сары ??м яшел буйларга б?ленг?н турыпочмаклы тукымадан гыйбар?т. ?з?генд? ?айдак сур?тл?нг?н з??г?р ромб тукыманы? ?ске ??м т?б?н кырыйларына кад?р ?ит?.
[9]
Билгеле булганча, район территориясе таш гасыр чорында
Урта Идел
буенда кешел?р урнашу ?з?кл?рене? берсе булып тора. Шулай итеп, ул чордагы археологик ??йк?лл?р арасында бигр?к т?
Иске Нократ
,
Иске Матак
,
Т?г?лбай
??м башка ш???рл?р, 126 курган ??м 130 торак урыны аерым тарихи кыймм?тк? ия.
[5]
Со?рак х?зерге район территориясе
Идел буе Болгар
д??л?тен? кер?. Аны? нигезенд? т?б?гне? исеме
Болгар
Алып батырыннан
барлыкка кил?.
[6]
1920 елга кад?р территория
Казан губернасыны?
Спас ?язе
составына кер?, кил?се унъеллыкта
ТАССР
Спас кантонында
була. ?лки районы 1930 елны? 10 августында оеша. 1935 елны? февраленд? районны? к?ньяк ??м к?нбатыш ?лешл?ренн?н
Кузнечиха районы
б?ленеп чыга.
[10]
Башта административ ?з?к ?лки авылы (х?зер ?
Т?б?н ?лки
) булган, аннан районны? заманча топонимы килеп чыккан. 1937 елда (башка м?гъл?матлар буенча ? 1932 елда)
[11]
район ?з?ге
Базарлы Матакка
к?черел?. 1944 елны? февраленд? ?лки ??м Кузнечиха районнарыны? к?ньяк ?лешенд?
Юхмачы районы
оештырыла (1956 елда бетерел?). 1960 елны? октябренд? ?лки составына бетерелг?н Кузнечиха районы территориясене? зур ?лешен бир?л?р. 1963 елны? 1 февраленд? Татарстанны? административ-территориаль корылышын ?зг?ртеп кору кысаларында ?лки районы бетерел?, территорияне
Куйбышев районы
составына к?чер?л?р, л?кин ике елдан со? ? 1965 елны? 12 гыйнварында районны б?генге чикл?ренд? торгызалар.
[12]
1999 елда район башлыгы итеп Д??л?тшин Фердинат Мидх?т улы билгел?н?.
[13]
2015 елны? сентябренд? бу постны Никошин Александр Федорович алда, районы ул ?лег? кад?р ?ит?кли.
[14]
[15]
| Милл?т
|
1970
[22]
|
1979
[22]
|
1989
[22]
|
2002
[23]
|
2010
[24]
|
| татарлар
|
59,0%
|
61,0%
|
61,7%
|
64,2%
|
64,2%
|
| чуашлар
|
|
|
21,3%
|
19,7%
|
19,2%
|
| руслар
|
18,8%
|
18,8%
|
16,5%
|
15,4%
|
15,7%
|
- ???д?т ?хм?т?анов
(1926―1977),
Б?ек Ватан сугышы
ветераны, 1972?1977 елларда КПССны? З?й район комитеты 1нче секретаре.
- Флюра Бикмурзина
(1939,
Иске Салман
―2023), актер, телережиссер,
ТАССР атказанган м?д?ният хезм?тк?ре
(1990),
ТР халык артисты
(1993).
- Галия Булатова
(1906,
Югары ?лки
-1985, Казан), ТАССРны? ??м РСФСРны? халык артисткасы (1945, 1957).
- М?д?ррис В?лиев
(
Салих Маннапов
, 1953,
Я?а Камка
? 2020, Казан), ?д?би т?нкыйтьче, шагыйрь, филология ф?нн?ре кандидаты (2002).
- Фоат В?лиев
(1955,
Каргалы
),
ТР
(2002), РФ атказанган т?з?чесе, VI чакырылыш
ТР ДШ
депутаты.
- Раил Габдрахманов
(1989), танкист, капитан, Украинада махсус х?рби операцияд? катнашучы.
Россия Герое
(2022).
- ?нв?р Галимов
(1949―2021), укытучы, спортчы, тренер, РСФСР спорт мастеры, Россияне? халык м?гарифе отличнигы.
- ?н?с Галиуллин
(1940,
Чуаш Кич?е
-2018),
Тинчурин театры
актеры,
ТР халык артисты
.
- Н?би Д??ли
(
Н?биулла Д??л?тшин
, 1910,
Я?а Камка
-1989, Казан), язучы.
- М?х?мм?тзакир ??малетдинов
(?,
Я?а Чаллы
-1915, Акъяр),
Кара ди?гез флоты
ахуны (1914-1915),
Николаев
(1891-1894) ??м
Акъяр
(1914-1915) м?четл?ре имамы.
- Ф?н?з? Кадыйрова
(1951,
Чуаш Кич?е
), агроном-селекцияче.
- Шамил М?гыйз улы Маннапов
(
1938
,
Татар Мулла Иле
) ? шагыйрь,
Татарстанны? атказанган с?нгать эшлеклесе
.
- Исламия М?хм?това
(1943,
Югары ?лки
-2019),
Тинчурин театры
актрисасы, РСФСР атказанган, ТАССР халык артисты.
- Рузия Мотыйгуллина
(1950,
Югары ?лки
),
Камал театры
актрисасы, РФ атказанган, ТР халык артисты.
- Юлия Петрова
(1931,
Югары К?чи
), тукучы,
Социалистик Хезм?т Ка?арманы
(1966).
- Бик? Р?химова
(1939,
Чуаш Кич?е
), шагыйр?.
- Фатих С?йфи-Казанлы
(1888,
Карамалы
-1938), язучы.
- Марат Сираев
(1936,
Урта ?лки
―2023), ТАССР министры.
- Мирс?ет С?нгатуллин
(1953,
Татар Борнае
), ?ырчы, РФ атказанган, ТР халык артисты.
- Резед? Т?хв?туллина
(
Иске Салман
), ?ырчы.
- ?идият Х?мидуллин
(1923,
Иске ?рг?агар
―1998), КПССны? Азнакай райкомы беренче секретаре (1958-1961). ТАССР Прокуроры (1961-1981).
- ?сх?т ?с?дулла улы Хисм?тов
(1952,
Т?б?н ?лки
),
Камал театры
артисты,
Татарстанны? халык артисты
.
- Педер Хузангай
(1907,
Сиктерме-Хузангай
-1970, Чабаксар), Чуаш АССР халык шагыйре.
- Г?лшат Ш?р?пова
(1983,
Т?б?н ?лки
), ?ырчы, Татарстанны? атказанган (2010) ??м халык (2022) артисты.
- ?з?л Б?дретдин улы Я??дин
(1908,
Я?а Чаллы
-1997, Казан), н?фис с?з остасы, ТАССР халык артисты (1954).
?лки районында 21 авыл ?ирлеге составындагы 70 торак пункт бар.
| №
| Авыл ьирлеклщре
| Админ.
?з?к
| Торак
пунктлар
саны
| Халык саны
| М?йданы,
км²
| Халык
тыгызлыгы,
кеше/км²
| Милли составы (2010)
|
|---|
| 1
| Аппак авыл ?ирлеге
| Аппак
| 3
| ↗
625
[25]
| 59,049
| 10.6
| татарлар-51%, чуашлар-41%
|
| 2
| Базарлы Матак авыл ?ирлеге
| Базарлы Матак
| 2
| ↗
6248
[25]
| 56,210
| 111.2
| татарлар-71%, руслар-20%
|
| 3
| Борискино авыл ?ирлеге
| Борискино
| 4
| ↗
765
[25]
| 49,143
| 15.6
| чуашлар-51%, татарлар-34%
|
| 4
| Югары Колчура авыл ?ирлеге
| Югары Колчура
| 4
| ↘
546
[25]
| 56,420
| 9.7
| чуашлар-77%, руслар-20%
|
| 5
| Каргалы авыл ?ирлеге
| Каргалы
| 1
| ↗
442
[25]
| 51,570
| 8.6
| татарлар-98%
|
| 6
| Кошки авыл ?ирлеге
| Кошки
| 3
| ↘
273
[25]
| 77,634
| 3.5
| татарлар-52%, руслар-42%
|
| 7
| Т?б?н ?лки авыл ?ирлеге
| Т?б?н ?лки
| 4
| ↘
1236
[25]
| 69,060
| 17.9
| татарлар-98%
|
| 8
| Т?б?н К?чи авыл ?ирлеге
| Т?б?н К?чи
| 2
| ↗
508
[25]
| 31,695
| 16
| чуашлар-67%, руслар-31%
|
| 9
| Я?а ?рг?агар авыл ?ирлеге
| Я?а ?рг?агар
| 2
| ↗
325
[25]
| 38,203
| 8.5
| татарлар-98%
|
| 10
| Салман авыл ?ирлеге
| Салман
| 7
| ↗
828
[25]
| 90,472
| 9.2
| татарлар-54%, руслар-40%
|
| 11
| Иске Алпар авыл ?ирлеге
| Иске Алпар
| 3
| ↗
588
[25]
| 62,975
| 9.3
| татарлар-99%
|
| 12
| Иске Камка авыл ?ирлеге
| Иске Камка
| 4
| ↘
400
[25]
| 63,049
| 6.3
| татарлар-99%
|
| 13
| Иске Матак авыл ?ирлеге
| Иске Матак
| 6
| ↘
926
[25]
| 95,900
| 9.7
| чуашлар-78%, руслар-13%
|
| 14
| Иске Салман авыл ?ирлеге
| Иске Салман
| 5
| ↘
771
[25]
| 101,352
| 7.6
| татарлар-61%, чуашлар-30%
|
| 15
| Иске Карата авыл ?ирлеге
| Иске Карата
| 2
| ↗
511
[25]
| 43,289
| 11.8
| чуашлар-86%, руслар-12%
|
| 16
| Иске Чаллы авыл ?ирлеге
| Иске Чаллы
| 3
| ↘
533
[25]
| 88,151
| 6
| татарлар-100%
|
| 17
| Ташбилге авыл ?ирлеге
| Ташбилге
| 2
| ↗
455
[25]
| 41,164
| 11.1
| татарлар-87%, руслар-11%
|
| 18
| Чуаш Кич?е авыл ?ирлеге
| Чуаш Кич?е
| 4
| ↘
1179
[25]
| 107,005
| 11
| татарлар-83%, руслар-14%
|
| 19
| Чуаш Борнае авыл ?ирлеге
| Чуаш Борнае
| 2
| ↗
796
[25]
| 74,647
| 10.7
| татарлар-50%, чуашлар-48%
|
| 20
| Чиябаш авыл ?ирлеге
| Рус Чиябашы
| 4
| ↘
367
[25]
| 51,592
| 7.1
| татарлар-92%
|
| 21
| Юхмачы авыл ?ирлеге
| Юхмачы
| 3
| ↗
1401
[25]
| 53,481
| 26.2
| татарлар-60%, руслар-31%
|
| 22
| Д??л?т урман фонды ?ирл?ре (?ирлек ара территория)
| | | 0
| 364,700
| 0
|
|
| 23
| ?лки районы
| | 70
| ↗
19 723
[25]
| 1 726,761
| 11.4
| татарлар-64,2%, чуашлар-19,2%
|
2019 елга булган м?гъл?матларга караганда, оешма хезм?тк?рл?рене? уртача айлык хезм?т хакы ? 25 620 ме? сум, муниципаль м?д?ният ??м с?нгать учреждениел?ре хезм?тк?рл?рене? ? 25 617 сум, м?кт?пк?ч? белем бир? оешмаларыны? 17 727 сум т?шкил итк?н.
[26]
2010 елдан 2020 елга кад?р минималь куллану бюджетына хезм?т хакы чагыштырмасы 1,88 д?н 2,3 тапкыр арткан,
[27]
? 2013 елдан 2020 елга кад?р эшсезлек д?р???се 1,58% тан 1,11 % ка кад?р кимег?н.
[27]
Базарлы Матакта агрос?н?гать комплексы
Базарлы Матакта янгын б?леге
Икътисадны? т?п юн?леше -
авыл ху?алыгы
,
ит-с?т терлекчелеге
??м
ду?гызчылык
алга китк?н. Агрос?н?гать комплексы районны? тулаем продуктыны? 80% ын ?итештер?. Авыл ху?алыгы ихтыя?лары ?чен 125,2 ме? га ?ир б?леп бирелг?н, шуны? 114,8 ме? гектарын с?р?лек алып тора, анда язгы ??м к?зге бодай, к?зге арыш, солы, арпа, тары, борчак, к?нбагыш, кукуруз ??м башка культуралар ?стерел?. Районда икм?к, икм?к-булка, макарон-ярма эшл?нм?л?ре, он, ?семлек майлары, итт?н ярымфабрикатлар, с?т продукциясе ?итештер? буенча азык-т?лек предприятиел?ре эшли. Районны? т?п предприятиел?ре: ≪Кызыл Ш?рыкъ Агро≫, ≪Салман≫, ≪Хузангай≫, ≪Яшь К?ч≫ ??м 43 крестьян-фермер ху?алыгы.
[28]
[29]
2020 елны? гыйнвар-сентябрь айларында район компаниял?ре 391 млн сумлык товарны читк? озаткан. Чагыштыру ?чен, 2013 ел д?вамында бу к?рс?ткеч ?ч тапкыр кимр?к булган ? 104 млн.
[27]
2020 елны? беренче яртыеллыгында авыл ху?алыгыны? тулаем продукциясе 1,15 млрд. сум т?шкил итк?н (2013 елда ис? бу к?рс?ткеч 1,8 млрд.сум т?шкил итк?н).
[27]
Республиканы? социаль-икътисади мониторинг комитеты б?ял?ве буенча, 2020 елны? беренче яртыеллыгында ?лки районында п?п капиталга инвестициял?р 592 ме? сум т?шкил итк?н, ягъни Татарстанда инвестициял?рне? гомуми к?л?менн?н 0,3%.
[30]
Инвестициял?р юн?леше буенча 2020 елда авыл ху?алыгы, ау ??м балык тоту (барлыгы 118 млн. сум) ??м электр энергиясе (26 млн. га якын) алда бара. ? федераль д??л?т статистика хезм?те хисапы буенча, 2019 елда район 1,3 млрд. сум инвестиция ??леп итк?н (бюджет акчаларыннан ??м кече эшм?к?рлек субъектларыннан керемн?рд?н тыш), 2018 елда - 1,1 млрд.
[30]
[31]
Административ ?з?ге
Базарлы Матак
авылы
Казаннан
к?ньяк-к?нчыгышка таба 152 км ??м якындагы
Бряндино
тимер юл станциясенн?н 72 км т?ньяк-к?нчыгышка таба урнашкан. Район ?з?генд? ?ирле ?ава линиял?рене? гам?лд?ге аэропорты бар. Т?п автоюллар: 16К-0191 ≪Алексеевск ? Базарлы Матак ? Югары Колок≫ (≪Казан ? Самар≫ маршрутыны? бер ?леше), 16К-0248 ≪Базарлы Матак ? Мамык ≫ (
Нурлатка
), 16К-0264 ≪Базарлы Матак ? Болгар≫, ≪Базарлы Матак ? Иж-Борискино≫, ≪
Т?б?н ?лки
?
Кузнечиха
≫, ≪
Бил?р
?
Чуаш Кич?е
≫.
[28]
Территорияд? региональ ???миятт?ге табигать ??йк?лл?ре булып
Кече Чирмеш?н елгасы
??м Татар ?хм?те торф сазлыгы тора. Монда Татарстанны? Кызыл китабына кертелг?н ?семлекл?р очрый: иенке каен, розмарин яфраклы тал, ки? яфраклы мамыкбаш, яшел ч?ч?кле каешъяфрак, саз ш?пш? к?кеяше, сазлы билч?не ??м башкалар.
[32]
[5]
Апак авылында уку бинасы
Районда 33 гомуми белем бир? учреждениесе, 40 балалар бакчасы ??м ?ч ?ст?м? белем бир? учреждениесе ? балалар и?ат йорты, балалар музыка м?кт?бе, балалар ??м яш?смерл?р спорт м?кт?бе эшли. 130дан артык спорт корылмасы бар.
[26]
М?д?ният ?лк?сенд? 48 учреждение, шул ис?пт?н 36 китапхан? ??м ике музей ? Базарлы Матак авылында ≪Сергей Михайлович Лисенков исеменд?ге тарихи-туган якны ?йр?н? музее≫ ??м
Сиктерм?-Хузангай
авылында
Чуашстанны?
халык шагыйре
Петр Петрович Хузангай
музее. Дини инфраструктура 30 м?селман ??м 5 православие м?х?лл?се тарафыннан т?къдим ителг?н. 1932 елдан ≪?лки х?б?рл?ре≫ (≪Алькеевские вести≫) ?ирле газетасы татар ??м рус телл?ренд? чыга.
[6]
[28]
Район м?д?ният ?с?рл?ренд?: 1996 елда И. Газизне? Казанда н?шер ителг?н ≪?лкием, б?лем...≫ китабында,
Габдел?аббар Кандалый
поэмаларында,
Н?би Д??ли
??м З. Гыйбадуллин ?ырларында сур?тл?нг?н.
- ↑
26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года
?
Федераль д??л?т статистикасы хезм?те
.
- ↑
Базарные Матаки
. Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ (2020).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Численность населения муниципальных образований Республики Татарстан на начало 2020 года. Статистический бюллетень
(PDF). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики
по Республике Татарстан (2020).
?леге чыганактан
2021-01-24 архивланды.
2020-11-07 тикшерелг?н.
- ↑
Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования "Алькеевский муниципальный район" и муниципальных образований в его составе
. АО ≪Кодекс≫ (2014-10-30).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
5,0
5,1
5,2
Зиганшин, 2015
- ↑
6,0
6,1
6,2
Алькеевский район
. TatCenter.ru (2020).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Герб Алькеевского района
. Геральдика.ру (2006-09-27).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Алькеевский муниципальный район
. Официальный Татарстан (2020).
?леге чыганактан
2020-10-24 архивланды.
2020-11-20 тикшерелг?н.
- ↑
Флаг Алькеевского района
. Геральдика.ру (2006-09-27).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Лев Жаржевский (2017-03-17).
Образование ТАССР: от Татаро-Башкирской республики и штата Идель-Урал к 10 кантонам и 70 районам
. Интернет-газета ≪Реальное время≫.
?леге чыганактан
2020-10-22 архивланды.
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Карта Татарской АССР (админ. границы на 01.01.1933 г.)
- ↑
Национальный архив Республики Татарстан: Путеводитель, 1999
- ↑
Давлетшин Фердинат Мидхатович
. Реальное время (2020).
?леге чыганактан
2021-01-18 архивланды.
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Никошин Александр Федорович
. TatCenter.ru (2020).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Избран глава Алькеевского района
. ТАТМЕДИА (2020-09-25).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg1.php
- ↑
http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg1.php
- ↑
http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg1.php
- ↑
http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg1.php
- ↑
http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg1.php
- ↑
http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus10_reg1.php
- ↑
22,0
22,1
22,2
Мустафин М.Р, Хузеев Р.Г. Всё о Татарстане (Экономико-географический справочник). ? Казань, 1994
- ↑
2002 ел сан алу базасы
, archived from
the original
on 2017-11-11
, retrieved
2013-10-10
- ↑
архив к?черм?се
(PDF)
, archived from
the original
(PDF)
on 2012-11-21
, retrieved
2013-10-10
- ↑
25,00
25,01
25,02
25,03
25,04
25,05
25,06
25,07
25,08
25,09
25,10
25,11
25,12
25,13
25,14
25,15
25,16
25,17
25,18
25,19
25,20
25,21
Численность населения муниципальных образований Республики Татарстан на начало 2015 года
.
?леге чыганактан
2015-04-17 архивланды.
2015-04-17 тикшерелг?н.
- ↑
26,0
26,1
Где в татарстане жить хорошо: рейтинг районов республики по качеству жизни
. Inkazan (2020-03-16).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
27,0
27,1
27,2
27,3
Рейтинг муниципальных образований
. Министерство экономики Республики Татарстан (2020).
?леге чыганактан
2021-03-01 архивланды.
2020-11-15 тикшерелг?н.
- ↑
28,0
28,1
28,2
Алькеевский район
. Tatarica. Татарская энциклопедия (2020).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
Алькеевский район
. Инвестиционный портал РТ (2019-06-18).
2020-11-22 тикшерелг?н.
- ↑
30,0
30,1
Основные показатели инвестиционной и строительной деятельности в Республике Татарстан
. Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан (2020).
?леге чыганактан
2020-11-28 архивланды.
2020-11-07 тикшерелг?н.
- ↑
Основные показатели инвестиционной и строительной деятельности в Республике Татарстан
. Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан (2020).
?леге чыганактан
2020-12-06 архивланды.
2020-11-07 тикшерелг?н.
- ↑
Алькеевский район: родина первого татарского фотографа и мамы Рудольфа Нуриева
. Реальное Время (2017-11-12).
?леге чыганактан
2021-04-17 архивланды.
2020-11-22 тикшерелг?н.
- Зиганшин И. И., Иванов Д. В., Томаева И. Ф. Экологический гид по зелёным уголкам Республики Татарстан. ? Казань: Фолиант, 2015.
- Национальный архив Республики Татарстан: Путеводитель. 2 издание. ? Казань: Гасыр, 1999. ? 615 с. ?
ISBN 5-93001-003-1
.
- Алькеевский район // Татарская энциклопедия / Гл. ред. М. Х. Хасанов. ? Казань : Институт Татарской Энциклопедии, 2002. ? Т. 1. ? С. 122?123. ? 672 с.