한국   대만   중국   일본 
Сембер ?лк?се ? Wikipedia Эчт?лекк? к?ч?

Сембер ?лк?се

Wikipedia ? ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Сембер ?лк?се latin yazuında])
Сембер ?лк?се
Байрак [d] Илтамга [d]
Нигезл?н? датасы 19 гыйнвар 1943
Сурәт
Гимн Ульян ?лк?се гимны [d]
Шигарь тексты Опора души и державы
Д?нья кис?ге Европа
Д??л?т   Россия
Башкала Сембер
Административ-территориаль бер?млек Россия [1]
С?гать поясы UTC+04:00 ??м Европа/Ульяновск [d] [2]
Геом?гъл?матлар Data:Russia/Ulyanovsk Oblast.map
Х?к?м?т башлыгы вазыйфасы Губернатор Ульяновской области [d]
Х?к?м?т башлыгы Алексей Русских [3] ??м Сергей Иванович Морозов [d]
Халык саны 1 218 319 ( 2021 ) [4]
Н?рс? бел?н чикт?ш Чуашстан , Татарстан , Самар ?лк?се , Сарытау ?лк?се , Пенза ?лк?се ??м Мордовия
Кулланылган тел эрзя теле
Б?л?кл?р
Ленин ордены
М?йдан 37 300 км²
Р?сми веб-сайт ulgov.ru ​ (рус.)
Харита сурәте
??йк?лл?р исемлеге [d]
Феноменны? икътисады economy of Ulyanovsk Oblast [d]
Номер тамгасы коды 73 ??м 173
Монда ?ирл?нг?нн?р т?ркеме [d]
Объектны? к?ренешл?ре ?чен т?ркем [d]
Карта
  Сембер ?лк?се Вики?ыентыкта

Сембе?р ?лк?се? ( рус.   Ульяновская область ) ? Россия Федерациясене? Европа ?лешенд?ге субъекты. Идел буе федераль б?лгесен? кер?.

?лк? ?з?ге ? Сембер каласы.

География [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Чикт?шлек [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Як Россия субъекты
Т?ньяк Татарстан , Чуашстан
К?нчыгыш Самар ?лк?се
К?ньяк Сарытау ?лк?се
К?нбатыш Мордовия республикасы , Пенза ?лк?се

Сембер ?лк?се Россия Европа ?лешене? К?ньяк-к?нбатыш ?лешенд? урнаша. Идел ?лк? территорияне калку У?ъягына ??м и?к? Сулъягына б?л?.

У??як ?лешен Идел буе калкулыгыны? ?лешл?ре ( Ундыр , Кременки ??м Сенгилей таулары, биеклекл?р 363 метрга кад?р ?ит?л?р) бил?п тора, сулъягын ис? с?з?к-какулыклы тигезлек бил?п тора.

Климат [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Климат ? уртача континенталь; гыйнварны? урта температурасы ? -13 °С, июльне? урта температурасы ? +19 °С. Уртача еллык явым-т?шем к?л?ме ? 300-500 мм. Вегетация чоры якынча 180 к?нне т?шкил ит?. [5]

Гидрография [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Т?п елгалар: Идел ( Куйбышев сусаклагычы , к?ньягында ? Сарытау сусаклагычы ), Сыры , З?я , Олы Чирмеш?н .

Туфраклар, ?семлекл?р ??м хайваннар д?ньясы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Туфраклар ? к?бесенч? кара туфраклар. ?лк?с к?бесенч? урманлы дала зонасында урнаша. Урманнар территорияне? 25% ?лешне бил?п торалар.

Хайваннар д?ньясы: поши , тиен , сусар , ак куян, ?.б.

Тарих [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

VIII ? IX гасырларда х?зерге Сембер ?лк?се территориясе Идел буе Болгары составына кер?. XIV гасырны? ахырында ? XV гасыр башында, Тамерлан ????менн?н, х?зерге Сембер ?лк?се территориял?р ?ирл?р ташландырылылар. XV гасырда бу ?ирл?р Казан ханлыгы составына, XVI гасырда Россия составына кер?л?р.

1640-елларда Карсун-Сембер засека сызыгы т?зел?.

1780 елда Сембер калгайлыгы, 1796 елда ул Сембер губернасына ?зг?ртеп корыла.

1924 елда Сембер ш???рен? Ульяновск исеме кушыла, губернага да Ульяновск губернасы исеме кушыла. 1928 елда Ульяновск губернасы юкка чыгарыла, ? аны? территориясе Урта Идел ?лк?се ( 1929 елдан ? Урта Идел крае , 1935 елдан ? Куйбышев крае , 1936 елдан ? Куйбышев ?лк?се ) составына кертел?.

1943 елда Куйбышев ??м Пенза ?лк?се районнарыннан Сембер ?лк?се оештырыла.

Халык [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Милли состав [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Халык 1959 [6] 1970 [7] 1979 [8] 1989 [9] 2002 [10] 2010
К. с. % К. с. % К. с. % К. с. % К. с. % К. с. %
руслар 868 559 77,7% 930 882 76,0% 948 482 74,8% 1 016 815 72,8% 1 004 588 72,6% 901 272 73,6%
татарлар 96 918 8,7% 122 409 10,0% 134 765 10,6% 159 093 11,4% 168 766 12,2% 149 873 12,2%
чуашлар 59 682 5,3% 78 062 6,4% 92 394 7,3% 116 539 8,3% 111 316 8,0% 94 970 7,8%
мордва 73 017 6,5% 69 644 5,7% 64 016 5,0% 61 061 4,4% 50 229 3,6% 38 977 3,2%
башкалар 19 183 1,7% 23 751 1,9% 28 108 2,2% 42 685 3,1% 47 912 3,5% 39 817 3,3%
барлык 1 117 359 100,0% 1 224 748 100,0% 1 2677 65 100,0% 1 396 193 100,0% 1 382 811 100,0% 1 292 799 100,0%

Торак пунктлар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Сембер ?лк?се торак пунктлары

Карау ? Б?х?с ? ?зг?рт?


Сембер
Мәләкәс, вокзал
М?л?к?с

№ Ш???р Халык саны № Ш???р Халык саны
Карау ? Б?х?с ? ?зг?рт?


Инза

Иш?й

1 Сембер 613 793 11 Майна 7 109
2 М?л?к?с 122 549 12 Сенгилей 6 959
3 Инза 18 547 13 Сурское 6 852
4 Барыш 17 149 14 Вешкайма 6 620
5 Новоульяновск 16 032 15 Иске Майна 6 520
6 Чардаклы 11 437 16 Николаевка 6 385
7 Новоспасское 11 075 17 Мулловка 6 166
8 Иш?й 10 380 18 Я?а Майна 5 946
9 Кузоватово 8 025 19 Базарлы Сызган 5 715
10 Карсун 7 748 20 Иске Кулаткы 5 685
2010 елны? ?анис?бе буенча


Татарлар Сембер ?лк?сене? ике районында к?пчелек т?шкил ит? (Иске Кулаткы районында абсолют к?пчелек, Я?а Малыклы районында чагыштырма к?пчелек т?шкил ит?).

Административ-территориаль б?ленеш [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Т?п м?кал? : Сембер ?лк?се административ-территориаль б?ленеше

Сембер ?лк?сенд? 21 район. Районнар исемлеге

  1. Базарлы Сызган районы
  2. Барыш районы
  3. Вешкайма районы
  4. Инза районы
  5. Карсун районы
  6. Кузоватово районы
  7. Майна районы
  8. М?л?к?с районы
  9. Николаевка районы
  10. Я?а Малыклы районы
  11. Я?а Спас районы
  12. Павловка районы
  13. Радищев районы
  14. Сенгилей районы
  15. Кулатка районы
  16. Иске Майна районы
  17. Сыры районы
  18. Тир?нк?л районы
  19. Сембер районы
  20. Чынлы районы
  21. Чардаклы районы

Икътисад [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

С?н?гать [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Специализацияне? т?п тармагы ? машиналар т?з? (авиация т?з?, приборлар т?з?, станоклар т?з?, автомобильл?р т?з?) (с?н?гый ?итештер?не? к?л?менн?н 56 процент ?леше). С?н?гый ?итештер?не? к?л?менн?н 80% ?леше Семберд? ??м М?л?к?ст? тупланган. Сембер ?лк?сенд? Россия автобусларны? 95% ??м й?к автомобильл?рне? 10% ?леше ?итештерел?. 1941 елда , М?ск??д?н эвакуациял?нг?н ЗИЛ заводы нигезенд? Ульяновск автомобиль заводы барлыкка кил?. Шулай ук Семберд? ≪Авиастар-СП≫ авиация заводы (Ан-124 ≪Руслан≫ ??м Ту-204 самолётлар ?итештер?) урнаша. Х?рби-с?н?гать комплексына Ульяновск механика заводы кер?.

Сенгилей ??м Новоульяновск ш???рлеренд? цемент заводлары урнашалар. М?л?к?ст? автоагрегатлар заводы урнаша.

Авыл ху?алыгы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Авыл ху?алыгыны? т?п тармагы ? ит-с?т терлекчелеге. Шулай ук ду?гызчылык , сарыкчылык да бар.

Транспорт [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Авиация транспорты [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  • ≪Ульяновск-Восточный≫ халыкара аэропорты

Автомобиль транспорты [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Федераль ??м региональ ???миятле автоюлларны? гомуми озынлыгы ? 4904,5 км, шул ис?пт? федераль автоюллар озынлыгы ? 431,7 км, регион автоюллар озынлыгы ? 4472,8 км. ?лк?не? к?ньяк ?лешне М5 ≪Урал≫ трассаны? ?леше кисеп ?т?.

Тимер юл транспорты [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Сембер ?лк?се территориясенд? тимер юл ташуларны Куйбышев тимер юлыны? Ульяновск б?лекч?се башкара.

?лк?д? туганнар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Моны да карагыз [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  1. ↑ ОКТМО
  2. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  3. ↑ http://ulgov.com/governor/1699.html
  4. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/wJkrbrPg/Popul2021_Site.xls
  5. ↑ архив к?черм?се , archived from the original on 2010-10-04 , retrieved 2014-09-12  
  6. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php?reg=71
  7. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php?reg=40
  8. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php?reg=40
  9. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php?reg=40
  10. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php?reg=57


Чыганак ? https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Сембер_?лк?се&oldid=3819150