Wikipedia ? ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Плутон (к?рл? планета) latin yazuında])
Бу терминны? башка а?латмалары да бар, аларны карау ?чен
Плутон
битен? к?чегез.
Плуто?н
(
134340 Pluto
; символлары:
[1]
??м
[2]
) ?
Кояш системасыны?
и? зур
к?рл? планета
(
Эрида
бел?н берр?тт?н
[3]
[4]
[5]
),
Нептун арты объекты
. Элек Плутон
планета
дип ис?пл?нг?н, ?мма х?зерге вакытта ул
Койпер билбавындагы
и? зур объектлардан берсе дип санала
[6]
.
Койпер билбавындагы к?бесе объектлар шикелле, Плутон к?бесенч? таш ??м боздан гыйбар?т: аны? массасы
Айныкыдан
5 тапкыр, ? к?л?ме ? 3 тапкыр кимр?к. Плутон орбитасы зур
эксцентриситетлы
??м
эклиптика
яссылыкка бик авышкан.
?зене? орбитасыны? эксцентрисеты с?б?пле Плутон вакыт-вакыт
Кояшка
29,6
а. б.
(4,4 млрд. км) якыная (Кояшка
Нептунга
карата якынрак була), аннары 49,3 а. б. (7,4 млрд. км) озагая. Плутон ??м аны? и? зур иярчен
Харон
еш кына куш планета булып ис?пл?н?л?р, ч?нки системаны?
бари?з?ге
Плутон тышында урнаша
[7]
.
Шулай ук Плутонда тагын ?ч кечер?к иярчен бар ?
Никта
??м
Гидра
? аларны
2005 елда
ачтылар
[8]
??м
P4
? и? кече, аны
2011 елны?
20 июленд?
ачтылар
[9]
[10]
.
?зене?
1930 елда
ачыштан
2006 елга
кад?р Плутон
Кояш системасыны?
тугызынчы планетасы дип ис?пл?де. ?мма
XX гасыр
ахырында ??м
XXI гасыр
башында Кояш системасыны? тышкы ?лешенд? к?п объектларны ачтылар. Алардан и? к?ренекле
Квавар
,
Седна
??м Плутоннан 27 % массалырак
Эрида
[11]
.
2006 елны?
24 августында
ХАБ беренче м?рт?б?
≪планета≫ атамасына а?латманы бирг?н
. Плутон бу билгел?м?г? туры килм?г?н, ш?а к?р? МАС аны
к?рл? планеталар
санына кертте, Эрида ??м
Церера
бел?н берг?
[12]
.