Й?з?
? и? массак?л?м ??м популяр
спорт
т?рл?рене? берсе.
Европа
??м д?нья чемпионатларында,
Олимпия уеннарында
ул уйнатылучы медальл?р саны буенча
?и?ел атлетикадан
гына калыша.
Археологик табылдыклар раслаганча, безне? эрага кад?р бернич? ме? ел алдан ук
Мисыр
,
?сс?рия
?.б. д??л?тл?рд? яш??чел?р т?рлеч?, шул ис?пт?н, х?зерге кроль ??м брасска охшаш стильл?рд? й?з? белг?н. Ди?гез, елга ??м к?л ярында яш?г?н борынгы халыкларны? бик к?п ??н?рл?ре яхшы й?з?не тал?п итк?н.
Борынгы Грецияд?
й?з? физик т?рбия чарасы буларак та файдаланылган. Борынгы греклар булдыксызлар турында ≪Ул ни яза, ни й?з? белми≫ дип ?йтерг? яраткан.
1908 елда
Халыкара й?з? федерациясе
(
FINA
) оештырыла.
1896 елгы
беренче Олимпия уеннарынан
башлап Олимпия уеннарына кертел?.
1959
елда
Туринда
узган
Студентларны? I ??йге Уеннарыннан
башлап
Универсиадаларны?
м??б?ри программасына кер?.
- Брасс (
фр.
brasse
, й?ки
фр.
bras
? кул), гади телд? “бака кебек” й?з?” ? и? боры?гы т?рл?рне? берсе ??м спортта и? у?айлы й?з? т?ре ис?пл?н?. И? беренче д?нья рекордлары шул стильд? куелган. 1904 елда брасс
Олимпия уеннары
программасына кертел?. Беренче ярышларда спортчылар башларын су ?стенд? тотарга тырышкан (“классик брасс”). Со?рак зуррак тизлект? й?з? ?чен й?з?чел?р су астына чумып й?з? башлаган, тик 1957 елда “чуму брассы” тыела.
- Кроль
(
ингл.
сrawl
? шуышу) ? суда и? тиз й?з? т?ре, спортчыларны? яраткан стиле. “Ирекле” й?з? стиле буенча ярыш тар иглан ителс?, к?бесенч? спортчылар “кроль” бел?н й?з?рг? тырыша, шу?а да “кроль” ??м “ирекле й?з?” синонимнар булып китк?н. Профессиональ й?з?чел?р бу стиль бел?н XX гасыр башында ярыша башлый.
- Аркада й?з?
башта спорт стиле булып китми, ? суда ?ай гына х?р?к?тл?неп яту, ял ит? ?чен кулланылган. Со?рак ярышлар программасына кертел?, л?кин монда да “брасс” й?з? техникасы кулланылган ? кулларны су астында калдырып х?р?к?т итк?нн?р. “?йл?ндерелг?н “кроль” ысулын х?терл?тк?н й?з? стиле беренче тапкыр
1912 елда Олимпия уеннарында
к?рс?тел?.
- Баттерфляй
(
ингл.
Butterfly
? к?б?л?к) ? и? ялыткыч ??м техник яктан авыр т?р. 1930-1950 елларда ?тк?н Олимпия уеннарында брасс стиле й?з?чел?ре ??м баттерфляй бел?н й?з?чел?р берг? ярыша. 1953 елдан баттерфляй аерым й?з? стиле булып кит?. Шулай итеп, баттерфляйны? зур тизлект? й?з? т?ре барлыкка кил?, ул “дельфин” дип атала ? спортчы й?зг?нд? б?тен г??д?се бел?н
дулкын
кебек х?р?к?тл?н?.
[1]
FINA д?нья чемпионаты ягъни Су спорт т?рл?ре буенча д?нья чемпионаты програмасына: й?з?,
суга сикер?
, ачык суда й?з?,
синхрон й?з?
??м су тубы кер?. Ярышлар бел?н FINA идар? ит?, й?з? ярышлары олимпия (50 метрлы) й?з? бассейнында уза.
Беренче д?нья беренчелеге 1973 елда уздырылды ??м шуннан бирлн ике елга бер ?тк?рел?. 1978-1998 елларда д?нья чемпионатлары д?рт елга бер тапкыр ??йге Олимпиадалар арасында ??п сандагы елда уздырыла. 2001 елдан башлап чемпионатлар ике елга бер тапкыр так елда ?тк?рел?.
?
2015 елда Су спорт т?рл?ре чемпионаты
Казанда ?т?ч?к
[2]
Безне? республикада й?з? спорты бел?н 1922 елны? ??енд?
Кабан к?ленд?
ш?гыльл?н? башлыйлар.
1934 елда казанлыларны? яраткан ял урыны
≪Маркиз≫ утравында
≪Динамо≫ ??мгыятене? Татсовет су спорты базасы ачыла. 1947-48 елларда Кабан к?ленд? ≪Динамо≫, ≪Спартак≫, ≪Досфлот≫, ≪Пищевик≫ спорт ??мгыятьл?рене? й?зм? бассейннары т?зел?. 1960 елны? гыйнварында ТАССР да и? беренче кышкы й?з? бассейны ачыла ??м и? к?чле спортчылар ел ?йл?н? к?нег?л?р ?тк?р? м?мкинлеген ала. Халык м?гарифе системасында махсуслашкан балалар ??м ?смерл?р спорт м?кт?бе ачыла.
1973 елда
≪Оргсинтез≫
заводыны? республикада и? беренче 50 метрлы й?з? бассейны ачыла. Бассейн укыту-к?нег?л?р ??м методик эш ?з?ген? ?йл?н?. Ул вакытта Республикабызда
?лм?тт?
,
Лениногорскида
??м Казанда ? Танк ??м
Суворов
х?рби училищеларында кыска (25 метр) й?з? бассейннары гына эшл?п кил?.
Б?ген Татарстанда й?зд?н артык бассейн халыкка хезм?т к?рс?т?.
1969 елда
беренче й?з? бассейны ачылганнан алып б?генге к?нг? кад?р Татарстан республикасында 300000д?н артык бала, яш?смер ??м ?лк?н яшьт?ге кеше й?з?рг? ?йр?телг?н, 300 г? якын СССР ??м Россия спорт мастеры, 5 халыкара класслы спорт остасы ?зерл?нг?н.
[3]