Изге
Иоанн XXIII
(
лат.
Johannes PP. XXIII
; т?хетк? к?т?релг?нче ?
Анджело Джузеппе Ронкалли
,
итал.
Angelo Guiseppe Roncalli
;
1881 елны?
25 ноябре
?
1963 елны?
3 июне
) ?
1958 елны?
28 октябренн?н
1963 елны?
3 июнен?
кад?р
Рим папасы
.
Ватикан
дипломаты буларак,
Болгария
,
Т?ркия
,
Греция
??м
Францияд?
папа нунцие (илчесе) вазифасын башкарган. Папа т?хетен? к?т?релг?ч, тынычлыкны ??м т?рле социаль системалар урнашкан д??л?тл?р арасында тыныч м?н?с?б?тл?рне яклаган. Католик чирк?вен, д?ньяны? ?зг?рг?н шартлары бел?н б?йл?п, заманага туры китерерг? тел?г?н.
1962 елда
Икенче Ватикан ?ыенын
чакыра.
Анджело Джузеппе Ронкалли Италияне? т?ньягында,
Бергамо вилаятене?
Сотто-иль-Монте
коммунасында, 1881 елны? 25 нче ноябренд? туа. крестьян гаил?сенд? туган х?лд?, ул гомерене? со?гы елларына кад?р, авылдагы туганнары, абыйлары-энел?ре бел?н элемт?сен ?зми саклый.
1900 елда Ронкалли Бергамо дини семинариясен, 1904 елда Римны? папа семинариясенд? теология б?леген т?мамлый. Ила?иятчы дипломын алып ??м рухани д?р???сен кабул итеп, Ронкалли ун елдан артык Бергамо ?рх?р?е Д.М. Радини Тедескины? с?ркатибе була, шул ук вакытта Бергамо семинариясенд? чирк?? тарихын укыта.
Беренче б?тенд?нья сугышы
елларында гаск?рд? хезм?т ит?, башта фронт госпиталене? санитары, со?рак х?рби капеллан була.
1921 елда
Дин д?гъв?те изге конгрегациясе
?гъзасы итеп билгел?н?. Ул миссионерлык хезм?тене? эшен ?зг?рт? бел?н ш?гыльл?н? ??м
папаны? Латеран университетында
патрология
д?ресл?ре алып бара.
1925 елда
Ронкаллига
?рх?р?й
д?р???се бирел? ??м аны
София
ш???ренд?
нунций
итеп билгелил?р.
Болгар
патшасы
православ
чирк?венд?, ? аны? Савой династиясенн?н булган хатыны
католиклыкта
була. Никах католик йоласы буенча ?тк?релсен ?чен, бу гаил?д?ге балалар католик диненд? т?рбиял?нерг? тиеш була, ? бу ис? патшага ошамый. Монда еш кына нунций ?зе д? чыгу юлын бик зур авырлык бел?н ген? тапкан каршылыклар килеп чыккан.
1935 елда
Ронкалли нунций сыйфатында
?нкарага
кил?. Ул шул ук вакытта
Афиналарда
да папа т?хетене? илчесе булганга к?р?, ул ?зара каршылыкта булган ике мохитт? эшли. Бу катлаулы шартларда да ул ?з вазифаларын яхшы ?ти, н?ти??д?, аны
Парижга
нунций итеп ?иб?р?л?р. Париж илчелеге беренче ???миятк? ия була. Ронкаллидан алдарак эшл?г?н Валери,
Виши режимы
бел?н дустан? м?н?с?б?тт? булганга к?р?, режим бетерелг?ч,
Шарль де Голльны?
тал?бе бел?н кире кайтарыла. Француз ?рх?р?йл?рене? к?пчелеге коллаборационист була. Ронкалли алдында катлаулы проблемалар килеп чыга, л?кин ул якын арада де Голльне? ышанычын яулый ??м, Парижда булганда,
ССРБ
в?килл?ре бел?н элемт?л?р кора.
1953 елда
а?а
кардинал
д?р???се бир?л?р ??м
Венеция
патриархы итеп куялар.
1958 елны?
к?зенд?
конклав
Ронкаллины папа итеп сайлый. Ул XX гасырны? сайланган чакта и? карт папасы була. Я?а понтифик Иоанн XXIII исемен сайлый. Бу исем к?пл?р тарафыннан каршылыклы кабул ител?, ч?нки бу исем бел?н ?зен антипапа
Бальтазар Косса
й?ртк?н була, ??м 550 ел д?вамында бер понтифик та ?зен Иоанн дип атамаган. Ронкалли ?зе ис? моны Иоанн исемле ?тисене? ист?леге бел?н а?латкан.
Иоанн XXIII тулы булмаган биш елга сузылган идар?се Ватикан с?яс?тене? я?а чынбарлыкка туры килг?н ??м илл?р, динн?р ??м конфессиял?р арасында м?н?с?б?тл?рне ?айга салырга, шулай ук, д?ньяны? т?рле т?б?кл?ренд? яш??че дин тотучыларны? социаль хал?тен яхшыртырга чакырган я?а юн?лешен игълан ит?. К?пчелек тикшерен?чел?р Иоанн XXIII д?ньяны? и? ярлы кешел?рен яклауга юн?лдерелг? с?яс?тен христиан социализмын урнаштыруны? бер мисалы итеп к?рс?т?.
Идар? д?веренд? папа 8 энциклика н?шер ит?.
Иоанн XXIII с?яс?тене? дошманнары аны ≪кызыл папа≫, ? тарафдарлары ≪тынычлык папасы≫ дип атыйлар. К?п санлы ист?лекл?р буенча, папа Ронкалли игътибарлы, ?д?пле, м?рх?м?тле, аралашканда бик к??елле кеше булган. Аны шулай ук ≪м?рх?м?тле папа≫ дип т? й?ртк?нн?р.
Икенче Ватикан ?ыены кабул итк?н чирк??не ≪я?арту≫ программасын папаны? ?зен? гам?лг? ашырырга насыйп булмый. Ул
1963 елны?
3 июненд?
ашказаны рагыннан вафат була. Ул
Изге Петр ??мигында
к?мелг?н. Аны? б?лл?р табуты алтын кысага кертелг?н кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н.
2000 елда
Иоанн Павел II
папа Ронкаллины ??лиял?р р?тен? керт? (беатификл?штер?). Католик чирк?ве Иоанн XXIII х?терен
11 октябрьд?
иск? ала.
2014 елны?
27 апреленд?
Франциск
тарафыннан изгел?штерелде.
Иоанн XXIII 1958 елны? 28 октябренн?н 1963 елны? 3 июнен? кад?р,
экклезиология
,
экуменизм
,
Рим католик чирк?вене?
социаль ?йр?тм?се ??м
?хлак
?лк?сенд? 8
энциклика
бастырып чыгара.
| Латинча атама
|
Татарча атама
|
Кыскача эчт?лек
|
Язулы вакыты
|
Текстка сылтама
|
|
| 1.
Ad Petri Cathedram
|
≪Петр кафедрасына≫
|
Иоанн XXIII идар?сене? т?п чараларыны? планы ?иткерелг?н:
II Ватикан ?ыенын
чакыру, Рим ?рх?р?йл?р синодын ?тк?р?, Кануни хокук кодексын я?арту. Иоанн XXIII энцикликасында Католик чирк?вене? доктрина ??м йола буенча берд?млеген?, социаль т?гълиматка игътибар бир?
|
1959 елны? 29 июне
|
*
≪Ad Petri Cathedram≫
(ингл.)
|
| 2.
Sacerdotii Nostri Primordia
|
≪Безне? Руханилыкны? башы≫
|
?леге энциклика руханиларны? рухи тормышына багышланган
|
1959 елны? 1 августы
|
|
| 3.
Grata Recordatio
|
≪Шатлыклы хатир? бел?н≫
|
?леге энцикликада Иоанн XXIII октябрьне Гыйфф?тле М?рьямга дога кылу ае итеп игълан ит?
|
1959 елны? 26 сентябре
|
|
| 4.
Princeps Pastorum
|
≪Югары Иярт?че≫
|
Бу энцикликада Иоанн XXIII барлык католикларны миссионерлык эшенд? катнашырга чакыра
|
1959 елны? 28 ноябре
|
|
| 5.
Mater et Magistra
|
≪Ана ??м Остаз≫
|
Бу энциклика папа
Пий XI
чыгарган ≪
Quadregesimo Anno
≫ эникликасыны? утызъеллыгы у?аеннан язылган Анда т?п игътибар икътисади ??м с?яси система формалаштыруга юн?лтелг?н. Иоанн XXIII эшчел?рне? сыйнфый к?р?шен таный ??м аны яклауны Католик чирк?вене? вазифасы дип игълан ит?.
|
1961 елны? 15 мае
|
|
| 6.
Aeterna Dei Sapientia
|
≪М??гелек Ила?и Хикм?т≫
|
Бу энциклика экуменизмны т?рле аспектлардан чыгып ?йр?н?
|
1961 елны? 11 ноябре
|
|
| 7.
Paenitentiam Agere
|
≪Г?на? ?чен Т??б? ит?≫
|
Бу энцикликада Иоанн XXIII дин тотучыларны Ватикан ?ыены у?ышлы ?тсен ?чен дога кылырга чакыра, доганы т??б? ит? р?вешенд? кылуны сорап, изге
Иоанн Мария Вианней
тормышын изгелек ??м т??б? ит? мисалы итеп к?рс?т?
|
1962 елны? 1 июле
|
|
| 8.
Pacem in Terris
|
≪?ирд?ге Тынычлык≫
|
?леге энцикликада экуменизм я?а аспектларда карала: Иоанн XXIII т?рле христиан конфессиял?рен хезм?тт?шлек ит?г? ??м тынычлыкка чакыра. Энциклика социаль м?сь?л?г? игътибар ит? ??м Алла юлыннан бару капитализм бел?н социализм арасында каршылыкны чиш?ч?к, ди. Иоанн XXIII дин тотучыларны гаделлек ?чен к?р?ш?че х?р?к?тл?р бел?н берд?м булырга чакыра. Мондый берд?млек м?мкин ген? т?гел, ул кир?кле д?.
|
1963 елны? 11 апреле
|
|