Sir William Petty (26 Mayıs 1623 ? 16 Aralık 1687) ?ngiliz iktisatcı, bilim insanı ve filozof. ?lk olarak ?rlanda ’da ?ngiliz Oliver Cromwell hukumeti adına yaptı?ı calı?malarla tanınmı?tır. Bu calı?malar sırasında, kırsal bolgeye dair ara?tırmalarda kullanılacak niceliksel metotlar uretmi?tir ve bu metotlar Politik Aritmetik olarak bilinen modern anlamdaki ilk istatistik biliminin kurulu?una onculuk etmi?tir. ?ktisat tarihi ve istatistik uzerine yazılarıyla John Graunt ile birlikte Adam Smith oncesi iktisadın onemli isimlerinden olmu?tur. Petty, ?ngiliz Parlamentosu’nun bir uyesidir. Aynı zamanda Kraliyet Cemiyeti ’nin de kurucu uyelerinden biridir. 1661 yılında ?ovalyelik unvanı alan Petty, aynı zamanda ?ngiliz ba?bakan William Petty Fitzmaurice ’in buyuk-buyukbabasıdır.

Hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1623 yılında Romsey ’de do?an Petty kuma? alım-satımı ile u?ra?an bir ailede dunyaya gelmi?tir. 1637 yılında bir gemide kamarotluk yapmaya ba?lamı? fakat aya?ını kırması uzerine Normandiya ’da gemiden ayrılmak zorunda kalmı?tır. Daha sonradan Caen ’da Cizvitlerin yanında Latince ve ?ngilizce uzerine dersler almaya ba?lamı?tır. Bir yıl sonra ise Latince, Yunanca, Fransızca, matematik ve astronomide epey donanımlı olarak ?ngiltere’ye donmu?tur. Bir sure donanmaya katılsa da, 1643 yılında yuksek e?itim almak uzere Hollanda ’ya gider. Burada ozellikle anatomi uzerine e?ilir. Amsterdam ’daki bir ?ngiliz profesorun aracılı?ıyla Thomas Hobbes ’un ?ahsi sekreterli?i gorevini ustlenir. Bu da onun Descartes gibi onemli kimselerle tanı?masını sa?lar. 1646 yılında ?ngiltere’ye donerek Oxford Universitesi ’nde tıp okumaya ba?lar.

Petty 1651 yılında Oxford’da anatomi uzerine dersler vermeye ba?lamı?tır. Aynı zamanda Gresham College ’de muzik dersleri de vermektedir. 1652 yılında ise Oliver Cromwell’in ?rlanda’yı ??gali sırasında orduda hekim olarak gorev alır. Petty bu donemde geleneksel universitelere kar?ı bir pozisyon almaktadır. Petty o donemde bircok ki?i gibi Francis Bacon ’ın Yeni Atlantis kitabında ortaya koydu?u bilim yeni bilim anlayı?ının takipcilerindendir. Petty’nin ilgi alanı o kadar geni?tir ki, 1654 yılında ?rlanda haritasının hazırlanması gorevini ustlenir. Bu sayede Cromwell’in ordusuna destekte bulunanların borcları, ?rlanda’daki araziler ile odenebilmi?tir. Petty bu gorevi 1656 yılında tamamlar ve bu ara?tırması Down Survey adı ile bilinmektedir. ^[1] Bu ara?tırma 1685 yılında Hiberniae Delineatio adı ile yayımlanacaktır. Petty’nin kendisi de bu calı?maları sebebi ile guney ?rlanda’da 120 km2’lik bir arazi ve ￡9.000 ile odullendirilir. Bu oduller sebebiyle olumune kadar ru?vet ve yolsuzluk suclamalarıyla kar?ı kar?ıya kalacaktır.

Petty, 1659 yılında Cromwell’in destekcisi olarak ?ngiliz Parlamentosu’na secilmi?tir. 1662 yılında ise Kraliyet Cemiyeti ’nin kurucu uyelerinden olur. Bu yıl aynı zamanda Vergilere Dair ?nceleme ve Katkılar ba?lı?ı altında bir kitap yayımlar.

Petty 1661 yılında Kral II. Charles tarafından ?ovalye ilan edilir ve 1666 yılında ?rlanda’ya doner. Omrunun geri kalan yirmi yılını burada gecirecektir. Oxford’dan ayrılarak ?rlanda'ya gelmesi aynı zamanda tıp ve fizik bilimlerinden sosyal bilimlere kayması anlamını da ta?ımaktadır. Bu donemde temel olarak ?rlanda’nın refahı uzerine calı?ır ve eserlerinde bu ulkenin nasıl geri kalmı?lıktan kurtarılabilece?ine dair cozumler sunar. 1682 yılında Dublin Cemiyeti ’nin kurulmasını sa?lar. 1685 yılında Londra’ya donmesinin akabinde 1687 yılında olur.

?ktisadi eserleri ve teorileri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Petty’yi etkileyen iki onemli isim soz konusudur. Bunların ilki Petty’nin ?ahsi sekreterli?ini yaptı?ı Thomas Hobbes’tur. Hobbes’a gore teori, “barı? ve bolluk” icin rasyonal gereklilikleri ortaya koymalıdır. Hobbes daha cok barı? uzerinde dururken, Petty refah uzerine calı?mayı tercih etmi?tir. Petty’nin etkilendi?i ikinci isim ise Franscis Bacon’dır. Bacon, matemati?in ve duyuların rasyonal bilimlerin temeli olması gerekti?ini savunmu?tur. Petty buradan hareketle, sadece olculebilir de?erleri esas alaca?ını ve niceliksel kesinli?i hedefleyece?ini soylemi?tir. Buna da politik aritmetik adını vermi?tir. ^[2]

Petty, politik iktisatın tam anlamıyla ortaya cıkmasından once eserlerini yazmı?tır ?uphesiz. Kesinlik olarak sundu?u ?eylerin co?u da bu iddiasını kar?ılamaz. Bununla beraber Petty iktisat alanında uc eser geride bırakmı?tır. Bunlar Treatise of Taxes and Contributions (1662), Verbum Sapienti (1665) ve Quantulumcunque concerning Money (1682)’dir.

Eserleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• A Treatise of Taxes and Contributions (1662)
• Political Arithmetic posthum. (yakla?ık 1676, yay. 1690)
• Verbum Sapienti posthum. (1664, yay. 1691)
• Political Anatomy of Ireland posthum. (1672, yay. 1691)
• Quantulumcunque Concerning Money posthum. (1682, yay. 1695)
• Essay Concerning the Multiplication of Mankind. (1682)

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]