Trabzon Vilayeti Vilayet-i Trabzon Osmanlı ?mparatorlu?u Vilayeti ← 1867?1922 → Trabzon Vilayeti (1890) Merkez Trabzon [1] Tarih  - Kurulu? 1867  - Kaldırılı? 1922 Nufus  - Musluman, 1914 [2] 921.128   - Yunan, 1914 [2] 161.524   - Ermeni, 1914 [2] 38.899

Trabzon Vilayeti , Osmanlı Devleti 'nde, 19. yuzyılın ikinci yarısında giri?ilen idari reformlar sonucunda kurulan vilayetlerden biridir. 1867 yılında Trabzon Eyaleti 'nin kaldırılmasıyla kurulmu?tur. ?dari merkezi Trabzon olan vilayet, Alacam 'dan Curuksu 'ya kadar Karadeniz kıyı ?eridi boyunca uzanıyordu. Dort sancaktan olu?uyordu ve Gumu?hane sanca?ı dı?ındaki uc sanca?ın Karadeniz'e kıyısı bulunuyordu.

Tarihi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Trabzon Eyaleti 1867 yılında kabul edilen Te?kil-i Vilayet Nizamnamesi ile kaldırılmı?tır. Yerine Trabzon Vilayeti kurulmu?tur. Vilayete ba?lı sancaklar Trabzon Sanca?ı, 1869'dan itibaren Canik Sanca?ı, Lazistan Sanca?ı ve Gumu?hane Sanca?ı'dır.

Trabzon vilayeti, 1869 tarihli salnameye gore Trabzon, Canik, Gumu?hane ve Lazistan sancaklarından olu?uyordu. Trabzon sanca?ı, bir mutasarrıflık olarak idare edilen merkezin dı?ında, Bucak , Gireson , Rize , Of ve Tirebolu kazalarını kapsıyordu. Akcaabat , Vakfısagir ile birlikte Yomra , Vakfıkebir ile birlikte Tonya ve Macka nahiyeleri mutasarrıflı?a ba?lıydı. Aybastı , Per?embe , Ulubey - Hapsemana Bucak kazasına ba?lı birer nahiyeydi. Gireson kazasına Ke?ap ve Aksu nahiyeleri ba?lıydı. Rize kazası Kura-i Seba nahiyesini, Of kazası Surmene nahiyesini, Tirebolu kazası Gorele nahiyesini kapsıyordu. Trabzon sanca?ının merkezi olan Trabzon kentinde Rum metropolitinin ba?ında bulundu?u Trabzon metropolitli?i vardı. Ayrıca Trabzon ve cevresinden sorumlu Ermeni piskoposu, Trabzon ve cevresinden sorumlu Katolik piskoposu gorev yapıyordu. Trabzon kentinde Rusya, Belcika, ?ran, ?ngiltere, Fransa, Avusturya-Macaristan, Muttefik Kuzey Almanya ve ?talya’nın konsoloslukları vardı.

Canik sanca?ı, bir mutasarrıflık olarak idare edilen merkez Samsun kazası dı?ında, Unye , Bafra ve Car?amba kazalarından olu?uyordu. Kavak nahiyesine merkez kazaya ba?lıydı. Fatsa , Niksar , Ceme? - Bolaman ve Karaku? , Unye kazasına ba?lı nahiyelerdi. Terme nahiyesi Car?amba kazasına, Alacam nahiyesi de Bafra kazasına ba?lıydı. Canik sanca?ının merkezi olan Samsun’da Canik ve cevresinden sorumlu Rum metropoliti gorev yapıyordu.

Lazistan sanca?ı , bir mutasarrıflık olarak idare edilen merkez Batum kazası dı?ında, Arhavi ve Livana sancaklarından olu?uyordu. Acara-yı Ulya , Acara-yı Sufla ve Curuksu birer nahiye olarak Batum kazasına ba?lıydı. Arhavi kazası, Hem?in , Atina , Gonye ve Hopa nahiyelerini kapsıyordu. Livana kazasında ise sadece Macahel nahiyesi bulunuyordu.

Gumu?hane sanca?ı, bir mutasarrıflık olarak idare edilen merkez Gumu?hane kazası dı?ında, Torul ve Kelkit kazalarından olu?uyordu. Kovans ve Ya?murdere Gumu?hane kazasında yer alıyordu. Kurtun nahiyesi Torul kazasına, ?iran nahiyesi de Kelkit kazasına ba?lıydı. Sanca?ın merkezi Gumu?hane kentinde, Gumu?hane ve cevresinden sorumlu Rum metropoliti gorev yapıyordu. ^[3]

1869 yılı nufusu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Trabzon sanca?ı 1.082 koyden ve 63.365 haneden olu?uyordu. Bunun 52.846 hanesi Musluman, 10.519 hanesi Hristiyan idi. 1869 tarihli salnamede sadece erkek nufusu verilmi?tir. Buna gore sancakta 210.149 erkek ya?ıyordu. Bu erkek nufusun 175.664 ki?i Musluman, 26.523 ki?i Rum , 7.565 ki?i Ermeni ve 397 ki?i Katolik idi. Bu tespitte vergi yukumlusu yeti?kin erkek nufusu sayılmı? olmalıdır. Bu sayının dort katı alındı?ında, sanca?ın yakla?ık toplam nufusu ortaya cıkar. Buradan hareketle 1869 yılında Trabzon sanca?ının toplam nufusunun, 702.656 ki?i Musluman, 106.092 ki?i Rum, 30.260 ki?i Ermeni ve 1.588 ki?i Katolik olmak uzere, 840.596 ki?iden olu?tu?u soylenebilir.

Canik sanca?ı 862 koyden ve 37.301 haneden olu?uyordu; 29.167 hanesi Musluman, 8.134 hanesi Hristiyan idi. 1869 tarihli salnameye gore sancakta, 99.545 ki?i Musluman, 25.119 ki?i Rum ve 7.391 ki?i Ermeni olmak uzere, 132.055 erkek ya?ıyordu. Bu yeti?kin erkek nufusun dort katı alındı?ında, 98.180 ki?i Musluman, 100.476 ki?i Rum ve 29.564 ki?i Ermeni olmak uzere, sanca?ın yakla?ık toplam nufusunun 528.222 ki?iden olu?tu?u ortaya cıkar.

Lazistan sanca?ı 330 koyden ve 21.926 haneden olu?uyordu; 21.474 hanesi Musluman, 452 hanesi Hristiyan idi. 1869 tarihli salnameye gore, sancakta 66.232 erkek ya?ıyordu. Bu erkek nufusu icinde 64.534 ki?i Musluman, 41 ki?i Rum , 396 ki?i Ermeni ve 1.261 ki?i Katolik idi. Soz konusu yeti?kin erkek nufusunun dort katı alındı?ında, 258.136 ki?i Musluman, 88 ki?i Rum, 1.584 ki?i Ermeni ve 5.044 ki?i Katolik olmak uzere, sanca?ın yakla?ık toplam nufusunun 264.928 ki?iden olu?tu?u sonucuna varılabilir.

En az nufusun ya?adı?ı Gumu?hane sanca?ı 366 koyden ve 16.378 haneden olu?uyordu. Bunun 10.307 hanesi Musluman , 6.071 hanesi Hristiyan idi. Gumu?hane sanca?ında, 25.517 ki?i Musluman, 11.755 ki?i Rum ve 1.047 ki?i Ermeni olmak uzere, 38.319 erkek kaydedilmi?tir. Benzer bicimde soz konusu erkek nufusunun dort katı alındı?ında, 102.068 ki?i Musluman, 47.020 ki?i Rum ve 4.188 ki?i Ermeni olmak uzere, sanca?ın toplam nufusunun 153.276 ki?iden olu?tu?u ortaya cıkar. ^[4]

Sancakları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1909 yılında Trabzon'un sancakları, kazaları ve nahiyeleri:

1920'de Trabzon sanca?ına ba?lı kaza olan Giresun, Ordu, Tirebolu ve Gorele kazalarıyla birle?tirilip Giresun sanca?ına donu?mu?, 1921'de Giresun sanca?ına ba?lı Ordu kazası Trabzon Vilayeti'nin Canik Sanca?ı'na ba?lı Fatsa ve Unye kazalarıyla birle?ip Ordu Sanca?ı'nı olu?turmu?tur.

Nufus [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Galeri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]