Ba?lı?ın di?er anlamları icin
Sunucu
sayfasına bakınız.
Bir sunucu
Sunucu
(
?ngilizce
:
server
), bili?im alanında "
istemci
" denilen di?er program ve cihazlara ce?itli i?levler sunan
bilgisayar donanımları
veya yazılımlarıdır. Bu mimariye
istemci-sunucu
modeli denir. Sunucular, istemciler arasında veri veya kaynak payla?ımı, bir istemci icin hesaplama yapma gibi ce?itli i?levleri yerine getirebilirler. Bu i?levlere genellikle "servis" veya "hizmet" denir. Tek bir sunucu cok sayıda istemciye hizmet verebilir, tek bir istemci de cok sayıda sunucudan hizmet alabilir. ?stemci ve sunucu aynı cihaz uzerinde calı?abilece?i gibi, istemci
a?
uzerinden farklı bir cihazdaki sunucuya da ba?lanabilir. Tipik sunucular arasında
veritabanı sunucuları
,
dosya sunucuları
, e-posta sunucuları, yazdırma sunucuları,
web sunucuları
, oyun sunucuları ve uygulama sunucuları sayılabilir.
Windows firması tarafından
Windows NT
ile ba?layan sunucu i?letim sistemlerine, zamanla
Windows 2000 Server
,
Windows 2003 Server
,
Windows 2008 Server
, Windows 2012 Server ve Windows 2016 Server
[1]
eklenmi?tir. Kullanıcılar Windows i?letim sistemine sahip bir sunucudan faydalanmak istediklerinde, Microsoft Windows firmasına lisans ucreti odemeleri de gerekmektedir.
[2]
Bu ucretler genellikle sunucu hizmetini sa?layan firma tarafından kar?ılanarak, son kullanıcının aylık odeyece?i masrafa dahil edilmektedir. Windows tabanlı sunucular, ozellikle
ASP
gibi Windows i?letim sistemine ozgu programlama dilleriyle geli?tirilen uygulamalar icin kullanılmaktadır.
Linux
tabanlı
Centos
,
RedHat
,
Ubuntu
,
Debian
ve
SUSE
da?ıtımları da sunucu pazarında kendine yer edinmi?lerdir. Linux tabanlı sunucular, linux i?letim sisteminin acık kaynak kodlu ve ucretsiz olması nedeniyle genellikle daha du?uk maliyete sahiptir.
Ayrıca sunucuların hangi amacla kullanılaca?ı da onemlidir. Ornek vermek gerekirse
web
hizmeti veren
web sunucuları
vardır. Donanım olarak buyuk farklılıklar gostermemekle birlikte, sunucular kullanılacakları alana gore ozel yazılımlarla desteklenmektedir. Bunlara ornek olarak
Apache
, Microsoft IIS ve Abyss,
Nginx
ve Fastream IQ Web/FTP Server gosterilebilir.
Dosya payla?ım
, canlı yayın ve hatta cevrimici (
?ngilizce
:
online
)
oyun
hizmeti verenleri de mevcuttur. Tum bu sunucuların de?i?ik sistem gereksinimleri olacaktır.
?nternetin neredeyse tum yapısı bir istemci-sunucu modeline dayanmaktadır. Ust duzey kok ad sunucuları, DNS ve yonlendiriciler internetteki trafi?i yonlendirir. ?nternete ba?lı, dunya capında surekli olarak calı?an milyonlarca sunucu vardır. Sıradan bir ?nternet kullanıcısı tarafından gercekle?tirilen hemen hemen her eylem, bir veya daha fazla sunucuyla bir veya daha fazla etkile?im gerektirir. Tahsis edilmi? sunucuları kullanmayan istisnalar vardır; orne?in, e?ler arası dosya payla?ımı ve bazı telefon uygulamaları yapar.
[3]
Dell PowerEdge 850 web sunucusunun icini gosteren bir resim.
Sunucular icin donanım gereksinimleri, sunucunun amacına ve yazılımına ba?lı olarak buyuk olcude de?i?ir. Sunucular genellikle onlara ba?lanan istemcilerden daha guclu ve pahalıdır. Sunuculara genellikle bir a? uzerinden eri?ildi?inden, birco?u bilgisayar monitoru veya giri? cihazı, ses donanımı ve USB arabirimleri olmadan gozetimsiz calı?ır. Bircok sunucuda grafik kullanıcı arabirimi (GUI) yoktur.
[4]
Uzaktan yapılandırılır ve yonetilirler. Uzaktan yonetim,
Microsoft Yonetim Konsolu
(MMC),
PowerShell
,
SSH
,
Dell DRAC
veya HP'nin iLo'su gibi tarayıcı tabanlı bant dı?ı yonetim sistemleri dahil olmak uzere ce?itli yontemlerle gercekle?tirilebilir.
Buyuk geleneksel tek sunucuların kesintisiz olarak uzun sure calı?tırılması gerekir. Kullanılabilirli?in cok yuksek olması gerekir, bu da donanım guvenilirli?ini ve dayanıklılı?ını son derece onemli hale getirir. Gorev acısından kritik kurumsal sunucular, hataya cok dayanıklı olacak ve calı?ma suresini en ust duzeye cıkarmak icin du?uk hata oranlarına sahip ozel donanımlar kullanacak. Elektrik kesintisine kar?ı koruma sa?lamak icin kesintisiz guc kaynakları dahil edilebilir. Sunucular tipik olarak ikili
guc kayna?ı
,
RAID
disk sistemleri ve
ECC belle?i
gibi donanım yedeklili?inin yanı sıra kapsamlı onyukleme oncesi bellek testi ve do?rulaması icerir. Kritik bile?enler calı?ırken de?i?tirilebilir olabilir, bu da teknisyenlerin bunları calı?an sunucuyu kapatmadan de?i?tirmesine olanak tanır, a?ırı ısınmaya kar?ı koruma sa?lamak icin sunucuların daha guclu fanları olabilir veya su so?utma kullanabilir.
[5]
Genellikle IPMI tabanlı bant dı?ı yonetim kullanılarak uzaktan yapılandırılabilir, acılıp kapatılabilir veya yeniden ba?latılabilirler. Sunucu kasaları genellikle duz ve geni?tir,
19 inc raflarda
veya acık raflarda rafa monte edilmek uzere tasarlanmı?tır. Bu tur sunucular genellikle ozel veri merkezlerinde barındırılır. Bunlar normalde cok kararlı guce, ?nternete ve artırılmı? guvenli?e sahip olacaktır. Gurultu de daha az endi?e vericidir, ancak guc tuketimi ve ısı cıkı?ı ciddi bir sorun olabilir. Sunucu odaları
klima
cihazları ile donatılmı?tır.
Bir
sunucu ciftli?i
veya sunucu kumesi, tek bir aygıtın kapasitesinin cok otesinde sunucu i?levselli?i sa?lamak icin bir kurulu? tarafından tutulan bilgisayar sunucuları toplulu?udur. Modern
veri merkezleri
artık genellikle cok daha basit sunuculardan olu?an cok buyuk kumelerden in?a ediliyor ve bu kavram etrafında
Open Compute Project
adlı ortak bir caba var.
A? aracları adı verilen bir kucuk uzman sunucu sınıfı, genellikle olce?in alt ucundadır ve yaygın masaustu bilgisayarlardan daha kucuktur.
[6]
Bir mobil sunucunun ta?ınabilir bir form faktoru vardır. Buyuk veri merkezlerinin veya raf tipi sunucuların aksine, mobil sunucu, guc gereksinimleri, boyutları ve da?ıtım sureleri nedeniyle geleneksel sunucuların mumkun olmadı?ı acil durum, felaket veya gecici ortamlara ozel amaclı da?ıtım icin tasarlanmı?tır. Sozde "hareket halindeki sunucu" teknolojisinin ana yararlanıcıları arasında a? yoneticileri, yazılım veya veritabanı geli?tiricileri, e?itim merkezleri, askeri personel, kolluk kuvvetleri, adli tıp, acil durum yardım grupları ve hizmet kurulu?ları yer alır. Ta?ınabilirli?i kolayla?tırmak icin klavye, ekran, pil (arıza durumunda yedek guc sa?lamak icin kesintisiz guc kayna?ı) ve fare gibi ozelliklerin tumu kasaya entegre edilmi?tir.
[7]
??letim sistemlerine gore kullanıcıların Sunucular icin kullanımını kolayla?tırmak ve daha basit i?lemleri sistem arayuzune gitmeden (
Konsole
) uzerinden de?il bizzat gorsele dayalı sistem arayuzunden i?lem gercekle?tirmeleri icin kullanılan yazılımlardır. Bu kontrol panellerinden bazıları ?unlardır;
- CPanel
- Plesk
- DirectAdmin
- Cloudpanel
- Cyberpanel
Bunlar gibi daha bircok paneller mevcuttur, bu kontrol panellerinden bazıları aylık - yıllık - kullanıcı ba?lı fiyatlandırma sunarken bazıları ise tamamen ucretsizdir. Ucretsiz kontrol panelleri icinde
Nginx
kullanarak en iyi performans veren ise
Cloudpanel
'dir.
2010 yılı itibarıyla sunucular ABD'deki enerji tuketiminin %2.5'inden sorumlulardır. %2.5'lik ba?ka bir pay da sunucuları so?utmak icin kullanılan so?utma sistemlerine ayrılmı?tır. 2010 yılında yapılan ara?tırmalara gore, e?er enerji tuketimleri boyle devam ederse 2020 yılına kadar sunucuların dunya genelinde kullandı?ı enerji oranı, hava ula?ımına ayrılan enerji oranından daha fazla olacaktır.