Bu maddenin tarafsızlı?ı konusunda ku?kular bulunmaktadır. Konuya dair fikir alı?veri?i tartı?ma sayfasında bulunabilir. ?ablonu kaldırmadan once lutfen gerekli ?artların olu?tu?undan emin olun. ( Mart 2017 ) ( Bu ?ablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerekti?ini o?renin )

Somurgecilik ; kolonicilik , kolonyalizm ya da mustemlekecilik , genellikle bir devletin ba?ka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenli?i altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesidir.

Somurgeciler genellikle somurdukleri bolgelerin kaynaklarına, i? gucune, pazarlarına el koyar ve aynı zamanda somurgeleri altındaki halkın sosyo-kulturel, dini de?erlerine baskı uygularlar. Somurgecilik ile emperyalizm kimi zaman birbirleri yerine kullanılan terimler olmakla birlikte emperyalizm, ?ekli oldu?u kadar ?ekli olmayan alanlarda da kontrolun hakim gucun elinde bulundu?u durumlarda kullanılmaktadır. Somurgecilik terimi aynı zamanda bu sistemi me?rula?tırmak veya yaymak icin kullanılan bir dizi inanca da i?aret etmektedir, zira Somurgeciler kendilerinin somurdukleri insanlardan daha ustun olduklarına inanırlar. Somurdukleri insanları geli?memi? toplumlardan secerler. Dunya bu somurgecileri, geli?memi? toplumları refaha kavu?turmak ve geli?melerinde katkıda bulunmak amacıyla baskı altında tuttukları ?eklinde algılar veya algılanması sa?lanır. Bir bakıma iyimserlik havası estirilir. Sozde bilimsel teorilerle de desteklenmeye calı?ılan bu tip inanclar daha cok 19. yuzyılda Avrupa'da yayılmı? ve Avrupalıların tum dunyada somurgeci guc olarak yayılmasının da sozde me?ru dayana?ı olmu?tur.

Avrupa somurgecili?i kabaca iki buyuk dalgaya ayrılabilir. ?lki ke?iflerle ba?lamı? ikincisi de 19.yuzyılın ikinci yarısında ba?layan donemidir.

Somurge turleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Somurgecilerin buyuk kentlerdeki halkları somurdukleri topraklara ta?ıdıkları tipe ornek ABD'nin ilk on uc eyaleti, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Arjantin ve Sovyet doneminde Sibirya'da gercekle?tirilmi?tir. Somurgeciler somurdukleri topraklardaki yerli halkı kontrol etmesi veya gucle tehdit etmesi icin ?ngilizlerin Hindistan'da, Mısır'da, Hollandalıların uzak do?uda ve Japonların somurge imparatorluklarında yaptıkları gibi yoneticiler atarlar. Bazen Latin Amerika ulkelerinde oldu?u gibi somurgeci gucun kendi topraklarından getirdi?i halklar yerli halklarla karı?ır ki co?unlukla olan budur; Fransa'nın yonetimi altındaki Cezayir'de veya Guney Rodezya'da oldu?u gibi ırken ayrı topluluklar halinde ya?amaya devam ederler.

Bir ba?ka turde de Barbados, Saint-Domingue ve Jamaika gibi ulkelerdeki geni? ciftliklere ( plantasyon ) beyaz somurgeciler siyah koleler getirerek calı?tırırlar. Bir di?er somurge turunde ise somurgenin asıl amacı bolgenin daha geni? bir ?ekilde kolonize edilmesi de?il ticarettir.

?lk Avrupa somurgecili?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Do?u ve Batı yarımkurelerindeki Avrupa somurgecili?inin kokleri, baharat ticareti icin kaynak bulmak ve masalsı krallıkların varlı?ını ke?fetmek isteyen Portekiz ka?iflere kadar geri gider. Avrupa dı?ındaki ilk ayak izi Ceuta'nın 1415'te fethedilmesiyle atılır. On be?inci yuzyılda Portekizli denizciler 1488'de Bartolomeu Dias 'ın Umit Burnu'nun cevresinden dolanarak Afrika kıtasının a?ılabildi?ini gosterip Vasco da Gama 'nın 1498'de Hindistan'a ula?masına yol acana dek Atlantik adalarını ve tum Afrika sahillerini ke?fetmi?lerdir.

Portekizli denizcilerin ba?arıları Kristof Kolomb 'un 1492'de ?spanyol finansmanıyla batı kıyılarına do?ru yeni bir ke?if rotasına cıkmasının onunu acmı?tır. Kolomb Japon sahillerine vardı?ı inancıyla gunumuzde Bahamalar denilen yere ula?mı? ancak gercekte Amerika denilen yeni bir kıta ke?fetmi?ti.

?lk somurgecilikte ?irketlerin rolu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Batı somurgecili?i ba?ından bu yana kamu-ozel giri?imin ortaklı?ıyla yurutulmu?tur. Kolomb'un Amerika seyahatlerinin masrafı kısmen ?talyan yatırımcıları tarafından kar?ılanmı?tır. ?ngiltere , Fransa ve Hollanda somurgelerde ticari yatırım gercekle?tiren Do?u Hindistan ?irketleri ve Hudson's Bay ?irketine ticari tekel hakkı tanımı? ve ticaret, somurgedeki zenginlikleri somuren ve Avrupa ulkelerine ta?ınması ?eklinde gercekle?tirilmi?tir.

Afrika'nın somurgele?tirilmesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Afrika'nın Somurgele?tirilmesi , 15. yuzyılda kole ticareti ile ba?lamı? ve uzun yıllar surmu?tur. Bunu en iyi anlatan terim ?ngilizce bir deyim olan "Afrika'ya hucum"dur.

Afrika'yı bir kole kayna?ı olarak gorenler, ?imdi onunla hem hammadde kayna?ı, hem de pazar olarak ilgilenmeye ba?ladılar. Ama bunun icin Afrika'da calı?tıracak i?gucune ihtiyacları vardı. Kolecili?in yasaklanması do?rudan bununla ili?kiliydi. Afrikalıların kurtulu?u olarak ilan edilen bu yeni surec, koleli?in yeni bir biciminden ba?ka bir ?ey de?ildi. Kole tacirleri, madenlere ya da ciftliklere i?ci temin eden kurulu?lar halinde orgutlendi.

?spanyol somurgeleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kuzey ve Guney Amerika ba?ta Guney Amerika 'nın pek cok bolgesi, Orta Amerika , Meksika , Karayiplerin bazı bolgeleri ve ABD 'nin buyuk bir kesimi olmak uzere ?spanya 'nın hakimiyeti altına girmi?ti.

?lk donemde Konkistadorlar (?spanyolca bir kelimedir ve somurge askerleri, ka?ifleri vs. ifade etmektedir) ile kraliyet otoritesi arasında ceki?me ya?anmı?tır. Konkistador asker ve memurlara ucret kar?ılı?ı olarak geni? topraklar ve yerli i?ci calı?tırma hakkı verilmi?ti.

Britanya somurgecili?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Britanya ?mparatorlu?unun deniza?ırı bolgelere yerle?mesinin kokleri 1485-1509 tarihleri arasında tahtta bulunan ?ngiliz Kralı VII. Henry 'nin denizcilik alanıyla ilgili politikalarında yer almaktadır. Selefi Kral III.Richard'ın ba?lattı?ı ve 1707 sonrası Britanya somurgecili?i icin buyuk onemi olan British East India Company gibi ?irketlere de onculuk eden yun ticaretine yonelik deniz ticareti sistemi kurmu?tu. Henry aynı zamanda kucuk deniz kuvvetlerini geni?letmi? ve Britanya'nın ?lk deniza?ırı kolonisini kuran ?talyan denizci John Cabot 'un -Kral Henry adına Newfoundland'da koloni kurmu?tur 1496 ve 1497 yılındaki seyahatlerinin de sponsorlu?unu yapmı?tı.

VIII. Henry babasının ba?lattı?ı i?i devam ettirmi? ve Britanya deniz kuvvetlerini geli?tirmeye devam etmi?ti.

Kralice I. Elizabeth doneminde Sir Francis Drake kuzey California'ya ayak basmı? ve ?ngiliz Kraliyeti adına buraya Nova Albion (Albion ?ngiltere icin kullanılan antik bir isimdi) adıyla yonetimi altına almı?tı. ?ngiltere'nin Avrupa dı?ındaki bolgelere ilgisi gittikce artmı? ve ilk defa John Dee tarafından "Britanya ?mparatorlu?u" ifadesi one surulmu?tu. Denizcilik konusunda uzman olan John Dee imparatorluk kavramına ili?kin bakı? acısını Dante'nin "Monarchia" kitabından almı?tı.

Humphrey Gilbert Cabot'u izlemi? ve 1583'te Newfoundland'ı sefer duzenlemi? ve 5 A?ustos'ta bolgenin Britanya kolonisi oldu?unu ilan etmi?ti. Sir Walter Raleigh ise Kuzey Carolina'da Roanoke Adalarında 1587'de ilk koloniyi kurmu?tu. Gilbert'in Newfoundland ve Roanoke'deki kolonilerinin omru yiyecek kıtlı?ı, hava ko?ulları gibi sebeplerle kısa olmu?tu.

Fransız somurgecili?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Fransız somurge imparatorlu?u 17.yuzyılda ba?lar ve 1960'lara kadar surer. 19.ve 20 yuzyıllarda Fransız somurge imparatorlu?u ?ngiliz ?mparatorlu?u'nun ardından gelen ikinci buyuk somurge imparatorlu?uydu ve en geni? sınırlarına 1919 ve 1939 arasında ula?mı?, ikinci Fransız somurge imparatorlu?u 13.000.000 km²'yi a?mı?tı. Bu rakam dunya topra?ının 8.7%'dir.

Fransız somurge yayılmacılı?ı 16.yuzyılın ba?larında Giovanni da Verrazzano ve Jacques Cartier 'in seyahatleriyle ba?lar. Ancak ?spanya'nın Amerika kıtası uzerindeki tekelini koruması ve Din Sava?ları Fransa'nın koloniler kurma cabalarını engellemi?ti. Fransanın ilk koloni kurma te?ebbusu 1555'te Brezilya'da Rio de Janeiro'dadır (o donemde Fransız Antarktiki olarak adlandırılıyordu). 1612'de Sao Luis'de Portekiz ve ?spanyol engeliyle kar?ıla?tı?ı icin ba?arısız olan Fransa Florida'da da benzer te?ebbuslere giri?mi?ti.

Fransız ve ?ngiliz somurgeleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Fransızlar somurdukleri bolgelerdeki halklara cok daha acımasız davranırken ?ngilizlerin kolonilerine bir muttefik gibi davranması Fransızları somurge sava?ında geri du?urmu?tur.

Fransızların somurge halklarına alt sınıf muamelesi yapmaları somurgeleri fakirle?tirmi?tir ve fakirle?tikleri icin Fransa'ya daha az yarar sa?lamı?lardır. Orne?in eski ?ngiliz somurgeleri olan Yeni Zelanda, Avustralya, Kanada bugun gayet zengin devletlerken Fransız somurusune maruz kalan Cezayir, Suriye, Vietnam oldukca yoksul durumdadır.

ABD'nin yayılma siyaseti [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

ABD'nin yayılmacı siyasetinin arkasında ?u nedenlerin yattı?ı gosterilmektedir:

• ABD'nin endustri ve ziraati ihtiyacın otesinde buyumu?tu. James G. Blaine gibi i? camiası ve siyasetin onde gelen figurleri daha fazla ekonomik buyume icin yabancı pazarların gerekli oldu?u ve bunun icin de saldırgan bir dı? politika izlenmesi gerekti?ine inanmaktaydılar.
• Ernst Haeckel 'in " biyogenik yasa "sına dikkat ceken John Fiske, Anglo-Saxon ırki ustunlu?u teorisini one surmu?, Josiah Strong ise geri ulusları "medenile?tirmek ve Hristiyanla?tırmak" gerekti?i ca?rısını yapmı?tı. Bunlar Amerikan siyaset du?uncesinde bazı gruplarda giderek buyuyen Sosyal Darvinizm ve ırkcılı?ın da tezahurleriydi aynı zamanda.
• Frederick Jackson Turner'in geli?tirdi?i "Onculuk Tezi". Amerika'nın onculu?u medeniyet icin gereken yaratıcılık ve gucu (virility) ta?ımaktaydı. Co?u insan Amerikan ruhunun surdurulmesi icin deniza?ırı yayılmacılı?ının hayati oldu?una inanmaktaydı.
• Alfred T. Mahan'ın 1890'da yayımlanan "The Influence of Sea Power upon History" adlı eseri ABD'nin "dunya gucu" konumunun yukselmesi icin gereken uc unsur oldu?unu one surmu?tu: Guney Amerika'da bir kanal in?ası (Panama Kanalının in?ası fikrinin de kayna?ıdır), ABD deniz gucunun geni?letilmesi ve Pasifik'de Cin ile ticareti geli?tirmek icin ticari/askeri bir yapı, karakol in?ası. Bu yayın Roosevelt gibi ba?kanların politikaları ve daha guclu bir deniz kuvvetlerinin kurulması konusunda etkili olmu?tu.

Somurgelerin ba?ımsızlı?a kavu?ması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Somurge ulkelerde I. Dunya Sava?ı sonrasında ulusal ozgurluk hareketleri ba?lamasına kar?ın II. Dunya Sava?ının sonuna kadar bu hareketler ba?arıya ula?amamı?lardı.

1952'de nufus bilimci Alfred Sauvy , So?uk Sava? sırasında Batı ile ittifak icinde olmamakla birlikte Sovyet Blo?una da dahil olmayan ulkeleri tanımlamak icin "Ucuncu Dunya" terimini ortaya attı. Bunu takip eden yıllarda somurgelikten kurtulan ulusların sayısında artı? oldu ve bu grup Birle?mi? Milletler'de temsil edilmeye ba?ladı. Ucuncu Dunya 'nın ilk uluslararası hareketi Hindistan'dan Nehru, Mısır'dan Nasır ve Yugoslavya'dan Tito'nun ba?ını cekti?i, 1955 yılında dunya nufusunun yarısından fazlasına sahip olan 29 ulkenin bir araya gelerek gercekle?tirdi?i Bandug Konferansı'dır.

ABD Ba?kan Wilson'un ilkelerinde de gorulebilece?i ba?ta somurge guclerine kar?ı oldu?unu ilan etmesine kar?ın Musaddık'ın ?ran petrolunu ulusalla?tırmasına kar?ı cıkmı? ve ?ah'a baskı uygulamak icin 1953 yılındaki darbeyi desteklemi?, bir sonraki yıl Guatemala ba?kanı Arbenz'in United Fruit'i ulusalla?tırma cabasına kar?ılık Amerikan Gizli Servisi duzenledi?i operasyonla yerine askeri cuntayı gecirmi?ti.

Bu mudahalelere ra?men somurgelikten kurtulma sureci devam etmi? 1960'ta bazı ulusal kurtulu? hareketlerinden sonra Birle?mi? Milletler uye sayısı 99'a 1980'de 154'e 1990'da ise 159'a yukselmi?ti.

Yeni somurgecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dunya'da 1960-70'lerde somurgecilik sona ermesine kar?ın eskiden somurge olan ulkeler gunumuzde hala guclu Batı etkisi altındadırlar. Devam eden bu Batı etkisi yeni somurgecilik ?eklinde adlandırılmaktadır. Bu durumun tek istisnası Do?u Asya Kaplanları denilen (Hong Kong, Singapur, Guney Kore ve Tayvan ) ile Hindistan ve Cin 'dir. Yine de somurgecilik Hindistan'da 1984 yılında gercekle?en Bhopal felaketi gibi birtakım izler bırakmı?tır. Hindistan'ın Bhopal eyaletindeki bocek ilacı fabrikasındaki patlama 40 ton Metil Isocyanate'in (MIC) cevreye yayılmasına yol acmı? ve cevre bolgedeki 150 bin ila 600 bin kadar insan bundan etkilenmi?, daha sonra en az 15 bin kadar insan da olmu?tur. Fabrikanın sahibi olan Union Carbide hicbir zaman Birle?ik Devletlerdeki korunma tedbirlerini uygulamamı?tır.

So?uk Sava? doneminde Rusya ve Cin, Birle?ik Devletlerin ve NATO 'nun ce?itli ulkelere mudahalesine kar?ı anti-emperyalist hareketleri desteklemi?ler buna kar?ılık Birle?ik Devletler ve Fransa "Ozgur Dunya" denilen bloktan Komunist blo?a kayma riskine kar?ı demokrasi yerine ucuncu dunyada diktatorlukleri desteklemi?lerdir.

ABD'nin mudahalesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

So?uk Sava? donemi Rusya ve Cin'in antiemperyalist hareketleri desteklemekte, ABD ve di?er NATO ulkeleri de ce?itli ulkelerin ic i?leri mudahale etmekteydiler. Bunların en bilinen orne?i 1959 Kuba Devrimi sonrasında Kuba'ya kar?ı 7 ?ubat 1962'de ba?layan ambargo Domuzlar Korfezi Baskını , Kuba Projesi gibi gizli operasyonların desteklenmesidir. ABD ve Fransa bu amacla Ucuncu Dunya ulkelerinde demokrasi yerine diktatorlukleri desteklemi?tir.

Fransa'nın mudahalesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Fransa, Afrika'daki eski kolonilerin diktatorluk rejimlerini desteklemi?ti. Anti-neokolonyalist Survie NGO orgutu uyesi Francois-Xavier Verscha, Fransızların kıtaya yaptıkları mudahaleleri Francafrique olarak isimlendirmekte ve somurge sonrası ulkelere geli?me yardımına bu yardımların yalnızca yeni somurgecili?i, ulke ici yozla?mayı ve silah ticaretine destek verdi?ini soyleyerek kar?ı cıktı. Ucuncu Dunya ulkelerinin geli?mi? ulkelere borclandırılması eski somurgeci ulkelerin bu ulkeleri baskı veya kontrol altına alma yollarından biriydi.

Birle?mi? Milletler listesi (kendi yonetimine kavu?mamı? bolgeler) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Daha once listede yer alanlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bu listede daha once gecmi?te kendi yonetimini devralmayan bolgeler yer almaktadır.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Emperyalizm
• Antiemperyalizm
• Postkolonyalizm
• Yeni Somurgecilik
• Addis Ababa Konferansı
• Fransız Somurge ?mparatorlu?u
• Eko-somurgecilik

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Basic Statistics for United States Imperialism
• British Empire 24 ?ubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Non-Self-Governing Territories 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . listed by General Assembly of the United Nations in 2002.