한국   대만   중국   일본 
Rıza Nur - Vikipedi ?ceri?e atla

Rıza Nur

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Rıza Nur
Turkiye Sa?lık Bakanı
Gorev suresi
24 Aralık 1921 - 27 Ekim 1923
Ba?bakan Fevzi Cakmak
Rauf Orbay
Fethi Okyar
Yerine geldi?i Refik Saydam
Yerine gelen Refik Saydam
TBMM Maarif Vekili
Gorev suresi
4 Mayıs 1920 - 13 Aralık 1920
Ba?bakan Mustafa Kemal Ataturk
Yerine geldi?i Yeni makam
Yerine gelen Hamdullah Suphi Tanrıover
Turkiye Buyuk Millet Meclisi
1. ve 2. Donem Milletvekili
Gorev suresi
23 Nisan 1920 - 26 Haziran 1927
Secim bolgesi 1920 ? Sinop
1923 ? Sinop
Meclis-i Mebusan
6. Donem Mebusu
Gorev suresi
12 Ocak 1920 - 28 ?ubat 1920
Secim bolgesi 1919 ? Sinop
Gorev suresi
17 Aralık 1908 - 18 Ocak 1912
Secim bolgesi 1908 ? Sinop
Ki?isel bilgiler
Do?um 30 A?ustos 1879
Sinop , Osmanlı ?mparatorlu?u
Olum 8 Eylul 1942 (63 ya?ında)
?stanbul , Turkiye
Partisi Cumhuriyet Halk Fırkası (1923-1926)
Evlilik(ler) ?ffet Nur
Mesle?i Doktor
Odulleri Kırmızı-Yeşil şeritli İstiklâl Madalyası
8 Temmuz 1910 tarihli Servet-i Funun dergisinde Rıza Nur

Rıza Nur (30 A?ustos 1879, Sinop - 8 Eylul 1942, ?stanbul ), Turk siyasetci , hekim ve yazardır . [1]

II. Me?rutiyet 'in ilanı ile acılan Osmanlı Meclis-i Mebusan 'ının ilk doneminde ve 1. ve 2. Donem TBMM 'de Sinop milletvekilli?i yaptı, TBMM tarafından secilen I. ?cra Vekilleri Heyeti icinde Turkiye'nin ilk Maarif Vekili (E?itim Bakanı) oldu, Moskova Antla?ması ve Lozan Antla?ması muzakerelerine katıldı. Daha sonra ise ce?itli bakanlıklarda gorev alan Rıza Nur zaman icerisinde donemin hukumeti , devlet yetkilileri ve yapılan reformlar ile ters du?mu?; bunun uzerine ise 1926 yılında Turkiye'yi terk etmi?tir. Bu surecte Turk tarihi ve Turkoloji alanında calı?malar yapmı?tır. Ataturk'un olumu uzerine Aralık 1938'de Turkiye'ye tekrar geri donmu? ve Turkcu dergilerde calı?ıp Turkculuk hakkında yazılar yazmı?tır. [1]

Turkiye Cumhuriyeti 'nin ilk milli e?itim bakanıdır . 1921-1923 senelerinde ise sa?lık bakanı olarak gorev yapmı?tır. TBMM'de milletvekilli?i yaparken; saltanatın kaldırılması icin kanun teklifinin onergesini veren ki?i kendisidir. [2] Turkiye'nin ilk fenni sunnetcisidir . Ayrıca yazdı?ı ilk kitap da fenni sunnet hakkındadır.

Rıza Nur'un hatıratı, 1967 yılında Kadir Mısıro?lu tarafından ne?redilmi?tir. Rıza Nur, hatıratını 1935 yılında British Museum 'a vermi? ve 1960 yılında ne?redilmesini istemi?tir. Rıza Nur'un hatıratından Turkiye'de ilk olarak bahseden Docent Doktor Cavit Orhan Tutengil olmu?tur. [3] Kitap 1968 yılında Turkiye'de yasaklanmı? ve toplatılmı?tır.

Rıza Nur hatıratında, Mustafa Kemal Ataturk , ?smet ?nonu , Kazım Karabekir ve Fevzi Cakmak da dahil olmak uzere; ordu komutanlarının ve Turkiye Cumhuriyeti kurucularının akıl hocasının kendisi oldu?unu iddia etmektedir. Saltanatın kaldırılmasının kendisi sayesinde oldu?unu savunmakta; laikli?in de yine kendisi sayesinde ilan edildi?ini savunmaktadır. Ote yandan, hilafet makamını Turk milletine ustunluk veren bir kurum olarak gordu?u icin hilafetin kaldırılmasının do?ru olmadı?ını savunmaktadır. Yazılarında ?slam'a ozlem duydu?unu ve hayatında en mutlu oldu?u donemin namaz kıldı?ı donem oldu?unu ifade etmektedir. [4] Kadınları kucumseyen goru?ler kaleme almı?, e?cinsellik hakkında du?uncelerini yazmı?tır. [5] Turk ırkının dı?ındaki ırkları yazılarında kucumsemi?tir, ozellikle Arnavutlara kar?ı bel altı laflar etmi?tir. Turk olmayanlara devlet gorevi verilmesine kar?ı cıkmı?tır. [6] Ayrıca yazılarında; ba?ta Ataturk ve Karabekir olmak uzere bircok devlet yetkilisinin yeterince Turkcu olmadı?ından yakınmaktadır. Yazılarında ?nonu'yu betimlemek icin Kurt, Rauf Orbay 'ı betimlemek icin Abaza gibi etnik sıfatlar kullanmaktadır. Salih Bozok 'a da Arnavut diyen Rıza Nur, Bozok'u Arnavut kimli?inden oturu a?a?ılamaktadır. Fevzi Cakmak icin ise sıklıkla kuzu pa?a tabirini kullanmakta ve onun fiziksel gorunu?unu hatıratlarında tiye almaktadır. [7] Ataturk'un sa?lı?ında Turkiye'de bulundu?u donemde yazdı?ı Turk Tarihi adlı eserinde Ataturk'u hep ovmu?tur. [8]

8 Eylul 1942'de ?stanbul'da olmu?tur. Mezarı Merkezefendi Mezarlı?ı 'nda bulunmaktadır. Mezar ta?ının ustunde, kendi iste?i ile ismi (Rıza Nur) Orhun alfabesiyle (???????? : ??????) yazılmı?tır. [1] Ayrıca mezar ta?ında " Turkluk icin ya?adı, oldu " yazmaktadır.

Biyolojik cocu?u bulunmayan Rıza Nur; Nihal Atsız 'ın manevi babasıdır. [1]

Ruh sa?lı?ının zaman icerisinde bozuldu?u du?unulmektedir. ?evket Sureyya Aydemir 'e gore Rıza Nur bir ruh hastasıdır . Nur, yazdı?ı kitaplarda da yer yer psikolojik sıkıntılarının oldu?unu belirtmekte, hatta kendisinin nevrasteni oldu?unu du?unmektedir. [9] Turgut Ozakman 'ın Dr. Rıza Nur Dosyası adlı kitabında da Nur'un ?izofreni belirtileri gosterdi?i, narsisizm hastası oldu?u, paranoid reaksiyonlar sergiledi?i, ruh sa?lı?ının bozuk ve tutarsız oldu?u yazılmaktadır. [8] [10] [11] [12]

Cocuklu?u ve e?itimi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

30 A?ustos 1879 tarihinde Sinop'ta do?du. Zor bir cocukluk gecirdi. ?lko?renimini Sinop'ta yaptıktan sonra ?stanbul 'a gelerek So?ukce?me Askeri Ru?tiyesi 'ne girdi. Sonra Tıbbiye ?dadisi 'ni (Tıp Lisesi) ve Mekteb-i Tıbbiye-i ?ahane 'yi (Askeri Tıp Okulu) tabip yuzba?ı olarak bitirdi. 1901 yılında Gulhane Seririyatında staj yaparken calı?kanlı?ı ile Alman hocaların ilgisini cekti ve orada asistan oldu. Once Prof. Dr. Deike Pa?a 'nın yanında calı?tı, sonra cerrahi kısmına gecti. Prof. Dr. Wietin Pa?a 'nın yanında calı?arak operator oldu. Bu arada fenni sunnet usul ve aletlerini anlatan ozgun bir kitap yazdı. Once padi?aha sunulan kitap, daha sonra ne?redildi ve Prof. Wieting tarafından bir kısmı Almanca'ya tercume edildi.

Memuriyeti [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1903 yılında Rumeli Zibefce gumruk kapısına bakteriyolog olarak atandı. 1905 yılında Gulhane'ye yardımcı o?retmen, 1907 yılında da Askeri Tıbbiye'ye cerrahi hocası oldu.

II. Me?rutiyet sırasında [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

II. Me?rutiyet'in ilanından sonra yapılan secimlerde Sinop'tan milletvekili secilerek Meclis'e girdi. ?ttihatcılara yonelik a?ır muhalefeti sebebiyle profesorluk yaptı?ı Askeri Tıbbiye’deki gorevinden alındı. Daha sonra binba?ı rutbeleri de sokuldu. Ele?tirilerini keskin bir dille surdurmesi uzerine uc ay hapis yattı ve Bekira?a Bolu?u 'nde idamını beklerken Cemal Pa?a 'nın emriyle surgune gonderildi. 8 yıllık surgunden sonra ancak Mutareke doneminde ?stanbul'a donebildi. 1920 yılına kadar kaldı?ı Mısır 'da Cemiyet-i Hafiye ve Turkiye'nin Tarik-i Selameti (Turkiye'nin Kurtulu? Yolu) adlı eserlerini kaleme aldı. Balkan Sava?ı 'na da katıldı?ı bilgisi yer almaktadır [ kaynak belirtilmeli ] .

Rıza Nur'un Nutuk'ta Mustafa Kemal Ataturk tarafından Arnavutları Osmanlı devletine isyan etti?ini iddia etmi?tir. [13] Rıza Nur bu iddiayı Hayatım ve Hatıratım'da ele almı?tır ancak Arnavutları ?ttihat ve Terakki yonetimini devirmeleri icin isyan ettirdi?ini yazmı?tır.

TBMM ve Turkiye Cumhuriyeti Devleti fikri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1920'lerde Rıza Nur

TBMM 1. Donem ve 2. Donem'de Sinop milletvekili olarak yer aldı. Maarif Vekilli?i yaptı. 1920 yılında Sovyetler Birli?i ile dostluk ve yardım antla?ması yapmak uzere Moskova 'ya gonderilen heyete delege olarak katıldı. Cicerin ve Josef Stalin ile goru?tu. TBMM hukumeti adına Moskova Antla?ması 'nı Ali Fuat Cebesoy ve Yusuf Kemal Tengir?enk ile birlikte imzaladı. Cumhuriyet'in ilanına kadar butun hukumetlerde sıhhiye vekili olarak gorev aldı. Sakarya Meydan Muharebesi 'ne doktor olarak fiilen katıldı. Lozan Konferansı 'na ikinci delege olarak katıldı. 2. donemde yeniden Sinop milletvekili olarak Meclis'te yer aldı. 14 cilt tutan Turk Tarihi'ni bu sıralarda yazdı. 1926 yılında Sinop'ta bir kutuphane kurarak gelir kaynakları ile birlikte kamuya vakfetti.

Ataturk ve Rıza Nur [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ataturk ile arası acıldı. Milletvekili oldu?u halde, ?zmir Suikastı 'na karı?anların idam edilmeleri ve bunların kendisi gibi muhalif kimseler olmaları sebebiyle yurdu terk etti. 1926 yılında kitabında belirtti?i bu gibi ku?ku ve korkular nedeniyle Fransa 'ya gitti ve Paris 'e yerle?ti. Mehmet Cavit Bey ve di?er suikastcı oldu?u iddia edilenlerin, politik kar?ıtı olduklarından dolayı ?ahsen sevmemesine ra?men, onların komploda yer almadıklarını, dolayısıyla haksız yere oldurulduklerini savundu. [14] Ataturk 'un alkolizmi iddiası hakkında geni? olcude yazdı. [15] Ataturk ve yeni rejimin aleyhinde yazdıkları ona saltanatcı ve ?slamcı tarih revizyonistleri arasında populerlik kazandırdı. [11]

Daha sonra Fransa'dan Mısır 'a gecti. ?skenderiye 'de bu kez 12 yıl suren bir gurbet donemi ya?adı. Bu arada Turkbilik Revusu adlı yıllık bir Turkoloji dergisini yayımladı. Leiden 'de toplanan ?arkiyatcılar Kongresi'nde Re?it Saffet 'le birlikte Turkiye'yi temsil etti. O?rencili?inden beri hayranı oldu?u Namık Kemal uzerine 720 sayfalık bir inceleme yazdı. 1934 yılında Soyadı Kanunu 'nun cıkmasından sonra "Nur" soyadını aldı.

1938 yılında, Ataturk'un olumunden sonra Turkiye'ye dondu. Olene kadar ?stanbul, Taksim 'de kiraladı?ı 3 odalı bir apartman dairesinde ya?adı. Burası aynı zamanda Tanrıda? dergisinin de idarehanesi oldu. 8 Eylul 1942 tarihinde ?stanbul'da oldu.

Hayat ve Hatıratım olarak bilinen 4 ciltlik kitabın ilk iki cildinde kendi hayatını ve hatıralarını, ikincisinde ?nonu ile ilgili anılarını, son cildinde ise Ataturk ile ilgili anılarını anlatır. Bu kitabında her ikisine de a?ır ithamlar mevcuttur. Anılarında ?nonu 'nun Kurt , Abdulhalik Renda 'nın Arnavut , Rauf Orbay 'ın ise Kafkasya kokenli oldu?unu iddia etti. Ataturk 'un ise I. Dunya Sava?ı 'nda hızla yukseldi?i Canakkale Cephesi'nden beri Almanlarla i? birli?i yaptı?ını one surdu.

Anılarını 1935 yılında, British Museum 'a, 1960 yılına kadar yayımlanmamak kaydıyla gonderir. Altında? Yayınları tarafından mikrofilm olarak getirilen Hayat ve Hatıratım 'ın ilk iki cildi, 1967 tarihinde tek cilt olarak ve sansurlu bir ?ekilde yayımlanmı? olmasına ra?men 5816 sayılı Ataturk Aleyhine ??lenen Suclar Hakkında Kanun kapsamında toplatılmı?tır. Bunun uzerine, yayınevi son iki cildi aynı yıl icinde ayrı ayrı ciltler halinde sansursuz bir ?ekilde yayımlanmı?, ancak bu ciltler de toplatılmı?tır. [5] Yıllar sonra ilk uc cilt sansurlu bir ?ekilde tekrar piyasaya surulmu?tur. [16] Kitabın orijinali ve sansursuz baskısı Turkiye Cumhuriyeti'nde yasaklanmı?tır. [17]

Hayat ve Hatıratım [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Rıza Nur'un hatıratı, 1967 yılında Kadir Mısıro?lu tarafından yayımlanmı?tır. Bu kitabın British Museum 'dan alındı?ı iddia edilmektedir. Kitap 1968 yılında Turkiye'de yasaklanmı? ve toplatılmı?tır. Kitapta Ataturk ve arkada?larını ele?tirmi?tir. Kitapta cok sayıda ırkcı ve hakaret iceren ifadeler bulunmaktadır. 1982 yılında sansurlu ?ekilde tekrar yayımlanmı?tır. Rıza Nur'un kitapta Lozan Antla?ması hakkında yazdıkları, antla?ma tutanakları ile celi?mektedir. [18]

Karısından nefretle bahseden Rıza Nur, karısının bir morfin ba?ımlısı oldu?unu ve karısıyla sıklıkla kafa-goz kavga etti?ini anlatmaktadır. Kadınları hastalıklı varlıklar ve zayıf yaratıklar olarak tanımlamaktadır. [9]

?nkılaplar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Nur, kitapta, Ataturk Devrimleri 'nin parcaları olan cumhuriyetin ilanı ve laik devlet duzeninin kabulu gibi fikirlerin kendisine ait oldu?unu belirtmi? ancak cumhuriyetin diktatorlu?e evrildi?ini gorunce Ataturk'u ele?tirmi?tir.

Ataturk ve arkada?ları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kitapta, ba?ta Ataturk olmak uzere ?smet ?nonu , Refik Saydam , Rauf Orbay vb. ki?iler hakaretlerle yerden yere vurulmu?tur.

  • Saydam'ın tecavuzcu oldu?u, her iki cinse de tecavuz etti?i, tecavuz etti?i o?rencileri surgune yolladı?ı iddia edilmektedir. Nur, kitabın ilerleyen sayfasında, teyzesinin kızına tecavuz etmeye kalkı?tı?ını ve bunu nasıl gercekle?tiremedi?ini anlatmaktadır.
  • Orbay'ı Lozan Antla?ması 'na gitmemesi icin Ataturk'e kar?ı kotulemi?, " Bir Turk'un goru?melere gitmesi daha sıhhatlidir, " diyerek ?nonu'yu gondertmi? fakat aldı?ı kararlardan sonra ?nonu hakkında, " Bir azgının kovulup yerine Bitlisli bir Kurt gecmesine vesile oldu?umu o?rendikten sonra kalbime inme indi, " yazmı?tır.
  • Nur, Ataturk'un, Vedad U?aklıgil ile cinsel ili?kiye girdi?i, Latife Hanım tarafından cinsel ili?kideyken yakalandı?ı ve Latife Hanım'ın, ye?eni Vedad U?aklıgil'i oradan oraya surerek en sonunda oldurttu?unu iddia etmektedir.

Lozan Antla?ması'na yorumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Lozan Antla?ması imzalandıktan sonra Rıza Nur (soldaki silindir ?apkalı) ve ?smet Pa?a (?nonu) (Rıza Nurun yanında)

Lozan, Turk zaferinin bedeli de?ildir. Eksiktir, noksandır, kusurludur. Oluk gibi akan Turk kanı ve zafere ba?lanan Turk umidinin kar?ılı?ı olmamı?tır. ?smet'e be? on defa soyledim: "Bu muahedeyi yaptık. Bunda turlu gayeler vardır. Muahedenin tatbikatının bu gayelere do?ru fiilen yurutulebilmesi icin "muahedenin tatbikatı komisyonu" diye bir komisyon yap. Bir de bu gayeleri gizli olarak yazalım, bu komisyona ver. Ba?vekil idi, yapardı, yapmadı. Halbuki bir yıl sonra Yunanistan buna benzer bir heyet yaptı.

?  Hayat ve Hatıratım [5]

Nur ayrıca, Lozan'daki heyetle birlikte iken Ataturk ve ?nonu arasında -kendisi de heyette oldu?u halde iceri?ini bilmedi?i- cok gizli telgraf yazı?maları oldu?unu, bunların Turkiye'nin Lozan'daki bazı "onemli kayıplarını" ve Lozan'ın "gizli kalmı? yonlerini" de acıklayabilece?ini one surdu fakat iddialarını ispatlayamadı.

Tepkiler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kadir Mısıro?lu bu kitabı "tarihi belge" olarak gorerek kitabın cevirisini yapmı?, Turkiye'de tekrar yayımlanmasını sa?lamı? ve bircok konu?masında Ataturk ve cumhuriyeti kotulemek icin bunu kullanmı?tır. Mısıro?lu'nun aksine ?lber Ortaylı bu kitabın hicbir ?ekilde tarihsel bir belge de?eri ta?ımadı?ını, Rıza Nur'un etrafta kadınlardan duydu?u dedikodularla yazdı?ı bir kitap oldu?unu soylemi?tir. [19] Benzer ?ekilde tarih ara?tırmacıları da kitabın tarihi gercekleri carpıtan yalan ve iftiralar uzerine kurulu oldu?unu savunmakta; bununla beraber kitabın, cumhuriyet donemi, Mustafa Kemal Ataturk ve devrimlerini kotulemek icin kullanıldı?ını belirtmektedir. [20] [21] [22] [23] [24]

Kitabın gercekli?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kitap, iddialara gore olmeden once Rıza Nur tarafından British Museum'a 1960 yılında yayımlanması ?artıyla verilmi?tir fakat British Museum'da bu konu hakkında herhangi bir sozlu veya yazılı belge bulunmamaktadır. Fransa Milli Kutuphanesi 'nde ise kitabın 1949 yılında ismi bilinmeyen birisi tarafından teslim edildi?i yazmakta ise de Nur 8 Eylul 1942'de olmu?tur. [25]

Kitap hakkında bircok carpıcı iddia bulunsa da, bunlardan en goze carpanı, kitabın Nur ile hicbir ilgisi olmadı?ı, [26] yabancı devletlerin (veya Mısıro?lu'nun) o zamanlar cok fazla olan sa?-sol catı?masının solcu cephesini yıpratmak amacıyla yaptı?ı bir karalama politikası oldu?udur. Kitapta yazan kufurlu kısımların, kitaba birileri tarafından daha sonradan eklendi?i du?unulmektedir. [27]

Eserleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  • Mangal Yurekli Adam Topal Osman
  • Yeni Usulu Hitan (sunnet) ve Yeni Kıskac (1909)
  • Fenni Cerrahi Ortopedi (1910)
  • Gurbet Da?arcı?ı (1919)
  • Cemiyet-i Hafiye
  • Turkiye'nin Tarik-i Selameti
  • Turkluk Duası
  • Hurriyet ve ?tilaf nasıl do?du nasıl oldu? (1919, Kitabevi Yayınları)
  • Turk Tarihi (1924-1926, 14 cilt, Toker Yayınları)
  • Cemiyet-i Hafiye (??aret Yayınları)
  • Moskova-Sakarya Hatıraları (Bo?azici Yayınları)
  • Lozan Hatıraları (Bo?azici Yayınları)
  • O?uzname destan denemesi (1928)
  • Namık Kemal (1936)
  • Hucumlara Cevaplar ( polemik )
  • Turk Bilik ( dergi )
  • Tanrıda? ( dergi )
  • Hayat ve Hatıratım (1968, Altında? Yayınları)
  • Hayat ve Hatıratım (1982, Frankfurt - Tam metin)

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ a b c d "RIZA NUR" . Hekim, siyaset adamı ve yazar . TDV ?slam Ansiklopedisi. 27 Eylul 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 5 Ekim 2020 .  
  2. ^ "T.M.B.B. ZABIR CER?DES?" (PDF) . Sinob Mebusu Dr. Rıza Nur Beyle 78 arkada?ının, Osmanlı ?mparatorlu?unun munkariz oldu?una ve yeni Turkiye Hukumetinin onun varisi bulundu?una Makamı Hilafetin esaretten kurtulaca?ına dair takriri . T.B.M.M. 8 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 5 Ekim 2020 .  
  3. ^ Rıza Nur, "Hayat ve Hatıratım" . 1 . Altında? Yayınevi. s. 5.  
  4. ^ Rıza Nur, "Hayat ve Hatıratım" . 1 . Altında? Yayınevi. s. 72.  
  5. ^ a b c Dr. Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım (Paris 1929), Altında? Yayınları, ?stanbul 1967, Cilt: I, s.92-93.
  6. ^ Rıza Nur (1993). Moskova-Sakarya Hatıraları . Bo?azici Yayınları. ss. 12-35. ISBN   9789754510522 .  
  7. ^ Rıza Nur (2000). Lozan Hatıraları . Bo?azici Yayınevi. ss. 10-20. ISBN   9789754513394 .  
  8. ^ a b ?evket Sureyya Aydemir (1999). Enver Pa?a 2 - ?evket Sureyya Aydemir . Remzi Kitabevi. ss. 258-270. ISBN   9789751403964 .  
  9. ^ a b Rıza Nur. Hayat ve Hatıratım 1 . Rıza Nur Kendini Anlatıyor . ??aret Yayınları. ss. 92-93. ISBN   9789753500203 .  
  10. ^ Bayraktar, Muharrem (8 Eylul 2020). "Belgelerde ve Belgelerle Rıza Nur" . Cumhuriyet. 15 Eylul 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 16 Eylul 2020 .  
  11. ^ a b Murat Bardakcı, Rıza Nur Balonu 12 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .. Haberturk, 26 Temmuz 2013. Eri?im tarihi: 20 Mayıs 2019.
  12. ^ Ozdil, Yılmaz (10 Mayıs 2017). "Aynı tesbihin pe? pe?e dizilen taneleri" . Sozcu. 11 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 5 Ekim 2020 .  
  13. ^ Ataturk, Mustafa Kemal. "Nutuk/18. bolum/Rıza Nur Bey'in Arnavutları Turkluk aleyhine isyana te?vik edenlerden biri oldu?u anla?ıldı - Vikikaynak" . tr.wikisource.org . 13 Mart 2024 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 13 Mart 2024 .  
  14. ^ Mango, Ataturk , s. 452
  15. ^ Mango, Ataturk , s. 274
  16. ^ Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım 1-2-3, Haz. Abdurrahman Dilipak, ??aret yayınları, 1992, 1655 sayfa 17 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . ISBN 9753500203
  17. ^ "?hlas ve Sadakat Abidesi Bayram Yuksel ve Ali Ucar" . 14 Temmuz 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Temmuz 2014 .  
  18. ^ Bardakcı, Murat (26 Temmuz 2013). "Rıza Nur balonu" . Rıza Nur'un bahsetti?i hadiseleri zabıtlardan arayın, bulun ve mukayese edin. Rıza Nur'un da imzalamı? oldu?u bazı zabıtlardaki ifadeler ile hatıralarda gecen hadiselerin birbirini tutmadı?ını, yani doktorun tamamen "uydurdu?unu" gorursunuz! . HaberTurk. 8 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 5 Ekim 2020 .  
  19. ^ "Prof.Dr.?lber Ortaylı'nın Rıza Nur ve Hatıratına Yorumu" . 6 A?ustos 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi .  
  20. ^ Sinan Meydan (2014). EL-CEVAP . Rıza Nur'ın ?ifresi . ?nkılap. ss. 179-183. ISBN   9789751033871 .  
  21. ^ U?ur Mumcu (1998). RABITA . Rabıta Zinciri . UM:AG Ara?tımacı Gazetecilik Vakfı. ss. 276-277. ISBN   9786054274673 .  
  22. ^ "Ducane Cundio?lu: 'Apı? arası tarihcileri', dev?irdikleri yalan yanlı? bilgilerle tarihi kurguluyorlar" . Muhafazakar dunyada goru?leri ile ses getiren yazar Ducane Cundio?lu, Mustafa Kemal Ataturk ile manevi kızı Afet ?nan'a yonelik kullanılan "hakaret" icerikli ifadelerle ilgili olarak "Bugunun geckin ve yeti?kin 'apı?arası tarihcileri' i?te “Hayat ve Hatıratım”a ait o sayfaların arasından dev?irdikleri yalan yanlı? bilgilerle tarihi kurguluyorlar" dedi . T24. 21 Mayıs 2017. 8 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 5 Ekim 2020 .  
  23. ^ Ahmet Taner Kı?lalı (1993). Ataturk'e Saldırmanın Dayanılmaz Hafifli?i . ?mge Kitabevi. ss. 200-2001. ISBN   9789755330501 .  
  24. ^ " " RIZA NUR'UN HAYAT VE HATIRATIM" ADLI K?TABI K?TAP GERCEKTEN GUVEN?L?R B?R KAYNAK MI?..." Kanal B. 23 Haziran 2018. 28 Temmuz 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Ekim 2020 .  
  25. ^ Oktay, Cihan (1 Ocak 2016). "Dr. Rıza Nur ve Hatıratı Uzerine De?erlendirmeler - III, Du?unce ve Tarih, Mart 2016" . Du?unce ve Tarih . 18 Mayıs 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 18 Mayıs 2022 .  
  26. ^ "Rıza Nur ?ngiliz casusu mu? - Cihan Oktay" . Rıza Nur ?ngiliz casusu mu? . Turkce Tarih. 29 Mayıs 2022. 8 A?ustos 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 A?ustos 2022 .  
  27. ^ Dr. Rıza Nur Dosyası . Bilgi Yayınevi. 1 ?ubat 2009. s. 168. 17 Mayıs 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 18 Mayıs 2022 .  
Siyasi gorevi
Once gelen:
Refik Saydam 		Turkiye Sa?lık Bakanı
24 Aralık 1921 - 27 Ekim 1923 		Sonra gelen:
Refik Saydam
Once gelen:
Once gelen yoktur. 		Turkiye Milli E?itim Bakanı
4 Mayıs 1920 - 13 Aralık 1920 		Sonra gelen:
Hamdullah Suphi Tanrıover
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rıza_Nur&oldid=32718825 " sayfasından alınmı?tır