SBKP Politburo binası. Gunumuzde Rusya Cumhurba?kanlı?ı ?daresi binası olarak hizmet vermektedir.
Politburo
(
Rusca
:
политическое бюро
;
politiceskoye byuro
), Politik Buronun kısaltılmı? bicimi.
SSCB
tarihinde komunist partinin, politikaları belirleyen en ust karar organıydı.
Rusya
'da 1917
Sovyet Devrimi
'nden sonra devlet yonetimi uzerinde uyguladı?ı sıkı denetim 1991'de SSCB'nin da?ılmasıyla sona ermi?, ardından varlı?ı fiilen sona ermi?tir.
[1]
Rusya'da ilk Politburo, Ekim 1917 sonlarında Bol?evik Partisi Merkez Komitesince hazırlanan ayaklanma sırasında kesintisiz ve esnek bir yonetim mekanizması sa?lamak amacıyla olu?turuldu. Bu Politburo;
Lenin
,
Trocki
,
Stalin
,
Zinovyev
,
Kamenev
,
Bubnov
ve
Sokolnikov
'dan olu?uyordu. Bol?evik ayaklanmasının ba?arıya ula?masıyla bu Politburo da?ıtıldı.
[2]
Mart 1919'daki
8. Parti Kongresi
,
Merkez Komitesine
kendi uyeleri arasından be? ki?ilik yeni bir Politburo secme talimatını verdi. Bu organın resmi gorevi, Merkez Komitesinin ola?an oturumlarını bekleyemeyecek kadar acil sorunlar konusunda karara varmaktı. Cok gecmeden parti ve devlet yonetiminde onemli bir konum ustlenen Politburo i?lev bakımından Merkez Komitesini golgede bıraktı.
Sovyetler Birli?i Komunist Partisinde
(SBKP) ve bircok di?er komunist partisinde politik karar organı Politburonun yanı sıra, partinin gundelik i?lerini yoneten, Politburo kararlarını alt kademelere aktaran, Merkez Komitesi icin gundem hazırlayan, tartı?ılacak konularla ilgili belgeleri sa?layan organ, Genel Sekreter ve en kıdemli birkac Politburo uyesinden olu?an Merkez Komitesi Sekreterli?i idi. Genel Sekreter boylece Politburonun en etkili uyesi durumuna geldi. Devrim sonrasında bu makamı elinde tutan
Stalin
, 1924'te Lenin'in olumunu izleyen iktidar mucadelesinin ardından Politburo uzerinde denetleyici bir konum elde etti ve bu organın yanı sıra, bir butun olarak partiyi de kesin egemenli?i altına aldı.
Politburo 1952'de kaldırıldı ve yerine, uye sayısı daha fazla olan Merkez Komitesi Prezidyumu getirildi. Ertesi yıl olen Stalin'in ki?isel tiranlı?a varan yonetiminin ve bu tur uygulamalarının son bulmasıyla bu yeni organ icinde
kolektif yonetim
anlayı?ına daha buyuk onem verildi. Boylece Prezidyum 1964'te
Nikita Kru?cev
'i parti genel sekreterli?inden uzakla?tıracak olcude guc kazandı. Partinin en ust organı icin 1966'da yeniden Politburo adı benimsendi.
Politburonun uyeleri gorunu?te SBKP Merkez Komitesince seciliyordu. Fakat gercekte Politburo kendi varlı?ını surduren bir organdı. Yeni alınacak uyeler ve gorevden uzakla?tırılacak uyeler Politburoda belirleniyordu.
Sovyet tarihinin buyuk bolumunde 12-15 arası asıl uye ile 5-8 arasında aday uyeden olu?an Politburonun yapısı 1990'daki de?i?ikliklerle Sovyet cumhuriyetlerinin hepsinden birer temsilciyi kapsayacak bicimde geni?letildi. Bazı ust duzey hukumet yetkilileri Politburodan cıkarıldı; bu duzenlemenin amacı parti uyelikleri suren soz konusu yetkililerin, Devlet Ba?kanlı?ı Konseyi uyesi olarak ta?ıdıkları sorumluluklara a?ırlık vermelerini sa?lamaktı.
Politburo lideri konumunda olan SBKP MK Genel Sekreteri uygulamada
SSCB
'nin de lideriydi. Savunma bakanı, Sovyet gizli polis orgutu
KGB
'nin ?efi, en onemli cumhuriyet ve kentlerin parti orgutu ba?kanları genellikle Politburo uyeleri arasında yer alıyordu. Politburonun gedikli uyeleri olan eski
Bol?evik
ideologların yerini 1980'lerin sonlarına do?ru belirli bir teknik e?itim gormu? olan, ayrıca burokraside uzun ve sadık bir hizmet sicili bulunan parti uyeleri aldı.
Do?u Avrupa
'daki komunist ulkelerin Politburoları da bicim ve gorev bakımından Sovyet modeline benzer bir yapıdaydı. Aynı modeli izleyen
Cin
'de ise Politburoya ba?lı Daimi Komite adlı ayrı bir organ vardır. Genellikle yedi uyeden olu?an Daimi Komite geni? yetkileriyle hem
Cin Komunist Partisi
, hem de Politburo icinde belirleyici rol oynar.