Dizustu bilgisayar ya da laptop , ta?ınabilir turden, genellikle ekran ve klavye olmak uzere iki parcadan olu?an ki?isel bilgisayarlardır . Bir dizustu bilgisayar bir masaustu bilgisayarın klavye, fare ve ekran gibi bile?enlerini tek bir parcada toplar. Dizustu bilgisayarlar bir AC ba?da?tırıcıdan gucunu alır ve ?arj edilebilir bir batarya ile guc kayna?ından uzakta da kullanılabilir. Dizustu bilgisayarlar kucuk ve ta?ınabilir olmaları acısından avantajlıdır.

Dizustu bilgisayarlar, bilgisayar monitoru , bilgisayar hoparloru , klavye , veri kayıt ortamı dahil olmak uzere bir masaustu bilgisayarın tum giri?/cıkı? bile?enlerini ve ozelliklerini bir araya getirir. Bazen bir optik disk surucusu , cevresel cihaz , i?aretleme aygıtları ( dokunmatik yuzey veya Pointing Stick gibi), i?letim sistemi , i?lemci ve bellek ile tek bir unitededir. ^[1] Modern dizustu bilgisayarların co?unda tumle?ik webcam ve yerle?ik mikrofonlar bulunurken, bazılarında dokunmatik ekran da bulunur. Dizustu bilgisayarlar, dahili bir pilden veya bir AC adaptorunden gelen harici bir ?ebeke elektri?i guc kayna?ından guc alabilir. ??lemci hızı ve bellek kapasitesi gibi donanım ozellikleri, farklı turler, modeller ve fiyat noktaları arasında onemli olcude farklılık gosterir.

Tasarım o?eleri, form faktoru ve yapı, kullanım amacına ba?lı olarak modeller arasında onemli olcude farklılık gosterebilir. Ozel dizustu bilgisayar modellerine ornek olarak, in?aat veya askeri uygulamalarda kullanım icin sa?lam dizustu bilgisayarlar, ayrıca Cocuk Ba?ına Bir Dizustu Bilgisayar ( OLPC ) organizasyonunun uretti?i du?uk uretim maliyetli dizustu bilgisayarlar vardır. Daha sonra modern dizustu bilgisayarlara donu?en ta?ınabilir bilgisayarlar , ba?langıcta co?unlukla askeriye, muhasebeciler veya seyahat eden satı? temsilcileri gibi ozel alan uygulamaları icin kucuk bir ni? pazar olarak kabul edildi. Ta?ınabilir bilgisayarlar modern dizustu bilgisayarlara donu?tukce, ce?itli amaclar icin yaygın olarak kullanılmaya ba?landı.

Gecmi? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?lk portatif DOS bilgisayarını 1985'te Siemens Nixdorf uretmi?tir. Homecomputer, yani ev bilgisayarı sınıfında ilk portatif bilgisayar ise Commodore 64 SX olarak 1984'te piyasaya suruldu. ^[2]

Dizustu bilgisayarlar gunumuz dunyasının en cok geli?en ve en cok ilgi goren teknoloji aygıtlarından biri olmu?tur. ?lk dizustu bilgisayarı ureten ?irketler Sony ve Compaq 'tır. Masaustu tabir edilen klasik ev ve i? bilgisayarlarına secenek olarak geli?tirilen dizustu bilgisayarların yapılmasındaki temel amac ta?ınabilir kullanım sa?lamaktır. ?lk olarak laptop (dizustu bilgisayar) terimi 1983 yılında NEC UltraLite ve Compaq LTE model bilgisayarlar icin kullanılmı?tır. Laptop (dizustu bilgisayar) sozcuk anlamı olarak ?ngilizce (diz-ustu) sozcuklerinden turetilmi?tir ve adında da ta?ınabilirlik birinci sırada yer almı?tır. Ancak daha sonra laptop bilgisayarların kullanımının yaygınla?masıyla, sa?lık orgutlerinin ve bilim cevrelerinin dikkati bu dala daha fazla yo?unla?mı?tır. Bulunan bulgularda dizustu bilgisayarlar ilk defa du? kırıklı?ına u?ratmı? ve dizustunde kullanımlarının sa?lık acısından uygun olmadı?ı bulunmu?tur. ^[3]

Aslında bu bulgu 'dizustu' dunyasına yeni bir ad konması anlamına geliyordu. Bu zamandan sonra bircok dizustu bilgisayar ureticisi bu bilgisayarları defter (notebook) bilgisayar adı altında satmaya ba?lamı?tır. Bugun Avrupa ve Amerika 'da geni? bir olcude kullanıma ev sahipli?i eden isim de, defter bilgisayarlarıdır.

Dizustu bilgisayarlar ilk cıktıkları zaman buyuk ilgi gormesine ra?men hızlı bir ?ekilde yaygınla?amamı? once i? dunyasına ve i? adamlarına hizmet etmi? daha sonra da uretim maliyetlerinin ucuzlamasıyla ev kullanıcılarına ula?mı?tır. ^[4] ?lk ba?ta tasarım amaclarının ba?ında klasik defter yerini tutup not tutturmaya yarayan bir aracı olarak gorulse de 2000'li yıllarda bu du?unce de?i?ip daha performanslı notebook urunlerinin satı?a sunulmasına ba?lanmı?tır. Gunumuzde dizustu bilgisayarlar, en onemli rakipleri masaustu bilgisayarlarla yarı?ır olcuye gelmi? hatta bu yarı?ı bir adım onde goturmeye ba?lamı?lardır. ^{[ kaynak belirtilmeli ]}

Performans ba?arımı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gunumuz laptopları tasarımları gere?i kendi calı?ma prensiplerine uygun donanımlar yardımıyla donatılmalılardır. Bu nedenle sıradan bir masaustu bilgisayarı icin uretilmi? dahili bir donanım parcası notebook ile kullanım icin uygun de?ildir. ^[5] Laptoplar icin ekran kartları buyuk olcude pazar lideri olan dunyanın iki buyuk ekran kartı ?irketi NVidia ve ATI tarafından sa?lanmaktadır. Laptopların performanslarını belirleyen di?er olcut ise bellek sistemleridir. Gunumuzde laptop mimarisinin temel unsuru i?lemciler ise buyuk olcude AMD ve Intel tarafından sa?lanmaktadır. ^[6]

Turler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gunumuzde dizustu bilgisayarlar genel anlamda 4 grupta toplanabilir. Laptoplar(17"+), Notebooklar(13"-17"), Minibook ve Netbooklar(13"-), Ultrabooklar. Performans olarak da Laptoplar, Notebooklar ve Ultrabooklar on plana cıkmakta olup cok cekirdekli i?lemci kullanırken, di?erleri atom teknolojisini kullanmaktadır. ^[7]

Gecmi?te daha kucuk ve daha buyuk dizustu bilgisayarlar icin bir dizi pazarlama kategorisi vardı. Bunlar arasında " subnotebook " modelleri, du?uk maliyetli netbook 'lar, ultra ta?ınabilir bilgisayar ve masaustu yedek bilgisayar (DTR) bulunuyordu. ^[8]

Donanım [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dizustu bilgisayarların temel bile?enleri, masaustu benzerleriyle aynı ?ekilde calı?ır. Genel olarak, dizustu bilgisayar ureticileri maliyeti du?urmek ve uretimi kolayla?tırmak amacıyla RAM ve sabit diskin de?i?tirilmesi izin verirken di?er parcaların de?i?tirilmesini anakarta direk montajlayarak engellemi?tir. Bu kısıtlama, dizustu bilgisayarlar ve masaustu bilgisayarlar arasındaki en buyuk farklardan biridir. ^[9] Cunku masaustu bilgisayarlarda kullanılan buyuk kasalar, anakartlar , sabit diskler , ses kartı , RAM ve di?er bile?enlerin eklenebilece?i ?ekilde tasarlanmı?tır.

Ekran [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dahili olarak, bir ekran genellikle bir LCD paneldir, ancak bazen OLED 'ler kullanılır. Bunlar, LVDS veya gomulu DisplayPort protokolunu kullanarak dizustu bilgisayara arayuz sa?lar. ^[10]

Cozunurluk [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Daha yuksek cozunurluklu bir ekrana sahip olmak, aynı anda ekrana daha fazla o?enin sı?masını sa?layarak kullanıcının coklu gorev yetene?ini geli?tirir. 2012 yılında Retina ekranlı MacBook Pro 'nun piyasaya surulmesinden bu yana, "HiDPI" (veya yuksek piksel hassasiyeti ) ekranların kullanılabilirli?inde bir artı? oldu. ^[11] Co?u dizustu bilgisayara harici ekranlar ba?lanabilir ve Mini DisplayPort 'lu modeller uc adede kadar i?leyebilir. ^[12]

Yenileme oranları ve 3D [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

120 Hz yenileme hızı ve aktif shutter 3D sistemine sahip bir ekrana sahip olan en eski dizustu bilgisayarlar 2011 yılında Dell (M17x) ve Samsung (700G7A) tarafından piyasaya suruldu. ^[13]

Merkezi i?lem birimi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bir dizustu bilgisayarın merkezi i?lem birimi (CPU), geli?mi? guc tasarrufu ozelliklerine sahiptir ve yalnızca masaustu kullanımı icin tasarlanandan daha az ısı uretir. Hem Intel , hem AMD hem de di?er ureticiler tarafından sa?lanan dizustu bilgisayarlar icin tasarlanmı? cok ce?itli dizustu bilgisayar i?lemcisi turleri bulunmaktadır. ^[14] Motorola ve IBM, x86 olmayan mimarilerde, eski PowerPC tabanlı Apple dizustu bilgisayarları ( iBook ve PowerBook ) icin cipler uretti. ^[15]

Grafik i?leme birimi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Co?u dizustu bilgisayarda, guc ve alandan tasarruf etmek icin CPU'ya bir grafik i?lemci birimi (GPU) entegre edilmi?tir. Bu, Intel tarafından 2010 yılında Core i-serisi mobil i?lemcilerle ve AMD tarafından benzer hızlandırılmı? i?lem birimi (APU) ile tanıtıldı. Bundan once, du?uk kaliteli makineler, sistem yonga setine entegre grafik i?lemcileri kullanma e?ilimindeydi. ^[16]

Hafıza [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

2000 yılından bu yana, co?u dizustu bilgisayar SO-DIMM RAM kullanıyor, ancak 2021 itibarıyla artan sayıda model anakarta lehimli bellek kullanıyor. 2000'den once co?u dizustu bilgisayar, bellekleri yukseltilebilirse ozel bellek modulleri kullanıyordu. ^[17]

2021 itibarıyla, 8 GB RAM en yaygın olanıdır ve alt seviye modellerde ara sıra 4 GB bulunur. Ust duzey dizustu bilgisayarlar 16 GB veya daha fazla RAM ile gelebilir. ^[18]

Dahili depolama [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?lk dizustu bilgisayarlar depolama icin en sık disket kullanıyordu, ancak birkacı RAM diskleri veya bant kullanıyordu, 1980'lerin sonunda sabit disk suruculeri standart depolama bicimi haline geldi. ^[19]

1990 - 2009 yıllarında, neredeyse tum dizustu bilgisayarlarda depolama icin genellikle bir sabit disk surucusu (HDD) vardı. O zamandan beri, katı hal surucusu (SSD), bazı ucuz tuketici modelleri dı?ında tum sabit suruculerin yerini yava? yava? almaya ba?ladı. Ba?langıcta, 2000'lerin sonlarında SSD'ler HDD'lerden onemli olcude daha pahalıydı, ancak 2021'den itibaren daha kucuk kapasiteli (1 terabaytın altında) suruculerin fiyatları birbirine yakla?tı.

Bazı kompakt dizustu bilgisayarlar daha da kucuk 1,8 inc HDD'leri ve cok az sayıda kullanılan 1" Microdrive suruculeri destekler. Bazı SSD'ler, bir dizustu bilgisayarın sabit diskinin boyutuna, ?ekline uyacak ?ekilde uretilmi?tir, ancak giderek daha kucuk m SATA veya M2 ssd kartlarıyla de?i?tirilmektedir. Ba?lantı icin daha yeni ve cok daha hızlı NVM Express standardını kullanan SSD'ler yalnızca kart olarak mevcuttur. ^[20]

RAID teknolojisini destekleyen ce?itli harici HDD'ler veya a?a ba?lı depolama sunucuları, USB , FireWire , eSATA veya Thunderbolt gibi arabirimler uzerinden hemen hemen her dizustu bilgisayara ba?lanabilir. ^[21] Bircok dizustu bilgisayarda ayrıca bir kart okuyucu bulunur. Bu, tipik olarak SD kart veya microSD kartlar olan dijital foto?raf makinesi icin bellek kartı kullanımına izin verir.

Cıkarılabilir medya surucusu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

CD-ROM 'ları, kompakt diskleri ( Compact Disc ), DVD 'leri ve bazı durumlarda Blu-ray diskleri (BD) oynatabilen optik disk surucusu , 1990'ların ortaları ile 2010'ların ba?ları arasında tam boyutlu modellerde neredeyse evrenseldi. ^[22]

Giri?ler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Metin, veri ve di?er komutları (orne?in, i?lev tu?u ) girmek icin bir alfasayısal klavye kullanılır. ?mlecin ekrandaki konumunu kontrol etmek icin dokunmatik yuzey (izleme dortgeni), i?aret cubu?u veya her ikisi kullanılır. ^[23]

Harici bir klavye ve fare, bir USB ba?lantı noktası kullanılarak veya Bluetooth ve benzeri bir teknoloji aracılı?ıyla kablosuz olarak ba?lanabilir. Bazı dizustu bilgisayarlarda, iste?e ba?lı veya standart olarak sunulan coklu multi-touch dokunmatik ekranlar bulunur. ^[24] Co?u dizustu bilgisayarda web kamerası ve mikrofon bulunur. Webinar veya videotelefon yazılımı aracılı?ıyla di?er ki?ilerle hem hareketli goruntuler hem de sesle ileti?im kurmak icin kullanılabilir.

Giri?/cıkı? (G/C) ba?lantı noktaları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tipik bir dizustu bilgisayarda birkac USB portu vardır. USB-C yerine yalnızca eski USB konektorlerini kullanırlarsa, genellikle harici bir monitor ba?lantı noktasına ( VGA , DVI , HDMI veya Mini DisplayPort) sahip olurlar. ^[25] 2000'li yılların sonuna kadar yaygın olmasına ra?men, Ethernet a? ba?lantı noktası, Wi-Fi gibi kablosuz a?ların yaygın kullanımı nedeniyle modern dizustu bilgisayarlarda nadiren bulunur. PS/2 klavye/fare ba?lantı noktası, seri ba?lantı noktası, paralel ba?lantı noktası veya FireWire gibi eski ba?lantı noktaları bazı modellerde sa?lanır, ancak bunlar giderek daha nadir hale gelir. ^[26] Apple sistemlerinde ve bir ba?ka dizustu bilgisayarda Thunderbolt ba?lantı noktaları da vardır, ancak Thunderbolt 3, USB-C kullanır.

Geni?leme kartları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gecmi?te, geni?letme icin bilgisayar kartı (eski adıyla PCMCIA ) veya ExpressCard yuvası, dizustu bilgisayar acıkken bile i?levsellik eklemeye ve cıkarmaya izin verirdi. USB 3.0'ın piyasaya surulmesinden bu yana bunlar giderek daha nadir hale geliyor. ^[27] Ethernet, Wi-Fi veya kablosuz hucresel modem gibi bazı dahili alt sistemler, de?i?tirilebilir dahili geni?letme kartları olarak uygulanabilir. Bu tur kartlar icin temel standart Pci-e 'dir.

Pil ve guc kayna?ı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1990'ların sonlarından bu yana, dizustu bilgisayarlar tipik olarak lityum iyon pil veya lityum polimer piller kullandılar. Bunlar 1990'larda tipik olarak kullanılan eski nikel-metal hidrit pil ve en eski dizustu bilgisayarların co?unda kullanılan nikel-kadmiyum pillerin yerini aldı. En eski dizustu bilgisayarlardan birkacı, ?arj edilemeyen piller veya kur?un asit piller kullanıyordu. ^[28]

Dizustu bilgisayarın pili, harici bir guc kayna?ı kullanılarak ?arj edilir. 2016 donemi dizustu bilgisayarlarının co?u, yerle?ik bir pil yonetim sistemine (BMS) sahip ?arj edilebilir bir pil takımı olan akıllı pil kullanır. ^[29]

Guc konektorleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tarihsel olarak, DC konektoru ve silindirik/namlu ?eklindeki koaksiyel guc konektoru dizustu bilgisayarlarda kullanılmı?tır. Lenovo gibi bazı satıcılar, dikdortgen bir ba?layıcıyı aralıklı olarak kullandılar. USB-C'nin ortaya cıkmasıyla birlikte, ta?ınabilir elektronikler, hem guc da?ıtımı hem de veri aktarımı icin onu giderek daha fazla kullanmaya ba?ladı. ^[30]

So?utma [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

??lemden kaynaklanan atık ısıyı bir dizustu bilgisayarın kompakt ic alanında cıkarmak zordur. En eski dizustu bilgisayarlar pasif so?utma kullanıyordu. Bu, do?rudan so?utulacak bile?enlerin uzerine yerle?tirilen ısı alıcılarına yol actı. Bilgisayar fanı , bilgisayar so?utma icin kullanılan ve bilgisayar kasasının icindeki herhangi bir vantilatordur . ^[31]

Dock istasyonu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dock ?stasyonu birden cok ba?lantı noktası ve bazı durumlarda sabit veya cıkarılabilir suruculer icin geni?letme yuvaları veya bolmeleri icerir. Bir dizustu bilgisayar, tipik olarak tek bir buyuk ozel konektor aracılı?ıyla bir yerle?tirme istasyonuna ba?lanır ve ba?lantısını keser. Daha fazla ba?lantı noktasına ihtiyac duyulursa veya dizustu bilgisayardaki konumları uygun de?ilse, ba?lantı noktası co?altıcı olarak bilinen daha ucuz bir pasif aygıt kullanılabilir. Bu aygıtlar, orne?in USB veya FireWire aracılı?ıyla dizustu bilgisayardaki konektorlerle e?le?ir. ^[32]

?arj arabaları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dizustu bilgisayar troleyi olarak da bilinen dizustu bilgisayar ?arj arabaları, aynı anda birden fazla dizustu bilgisayarı, netbook'u ve tablet bilgisayarı ?arj etmek icin mobil saklama kaplarıdır.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]