Bu madde ?lk veba salgınının ilk donemi, 541-549 hakkındadır. veba salgınları serisi, 541-767 icin
?lk veba salgını
sayfasına bakınız.
Justinianus Veba Salgını
|
---|
Aziz Sebastian, Justinianus Veba sırasında vebadan etkilenen bir mezar kazıcısının hayatı icin
?sa
'ya yalvarır. (Josse Lieferinxe, 1497-1499 dolayları)
|
Hastalık
| Veba
|
---|
Yer
| Avrupa
|
---|
?lk vaka
| 541 AD - 542 AD
|
---|
|
Justinianus Veba Salgını
(541 ? 542, 750'ye kadar yinelenen), Ticaret gemileri veba bula?mı? pire ta?ıyan sıcanlar barındırdı?ı icin
Bizans (Do?u Roma) ?mparatorlu?u
ve ozellikle ba?kenti
Konstantinopolis
'in yanı sıra
Sasani ?mparatorlu?u
ile tum
Akdeniz
cevresinde liman kentlerini etkileyen bir
pandemidir
.
[1]
[2]
Bazı tarihciler, Justinianus Veba Salgını'nın tarihin en olumcul salgınlarından biri oldu?una inanmaktadır ve bu da iki asır boyunca yenilenerek tahmini 25-100 milyon insanın olumune yol acmı?tır; ilk salgın sırasında Avrupa nufusunun yarısına e?de?er bir olum oranı vardır.
[3]
[4]
[5]
Vebanın sosyal ve kulturel etkisi, 14. yuzyılda
Avrasya
'yı harap eden
Kara Olum
ile kar?ıla?tırılmaktadır,
[6]
ancak 2019'da yayınlanan ara?tırmalar, vebanın olum oranının ve sosyal etkilerinin abartıldı?ını savunmaktadır.
[7]
[8]
2013'te ara?tırmacılar, Justinianus Veba Salgını'nın nedeninin Kara Olum'un (1347-1351) sorumlusu ile aynı bakteri olan
Yersinia pestis
oldu?una dair daha onceki spekulasyonları do?ruladılar.
[9]
[10]
?kincisi cok daha kısaydı, ancak yine de Avrupa'nın tahmini ucte bir ile yarısını oldurdu. Justinianus Veba Salgını'nın
su?unun
atasıyla yakından ili?kili olan eski ve modern Yersinia pestis su?ları,
Kırgızistan
,
Kazakistan
ve
Cin
sınırlarında bir da? silsilesi sistemi olan
Tanrı Da?ları
'nda bulundu ve bu da Justinianus Veba Salgını'nın kokenini o bolge veya yakınını du?undurtmektedir.
[11]
[12]
Veba sekizinci yuzyıla kadar periyodik olarak geri dondu.
[2]
Hastalık dalgalarının
Avrupa tarihinin
sonraki seyri uzerinde buyuk etkisi oldu. Modern tarihciler bu veba olayını, ilk salgın sırasında imparator olan
I. Justinianus
ile adlandırırlar. I. Justinianus hastalı?a yakalandı, ancak hayatta kaldı.
Justinianus Veba Salgını'nın su?unun geneti?i
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Modern ve eski
Yersinia pestis
DNA'sının genetik calı?maları, Justinianus Veba Salgını'nın kokeninin
Orta Asya
'da oldu?unu gostermektedir. Bir tur olarak
Yersinia pestis
'in en bazal veya kok seviyesinde var olan su?ları Cin'in
Qinghai
?ehrinde bulunur.
[13]
Yersinia pestis
'ten DNA ornekleri Almanya'daki Justinianus Veba Salgını kurbanlarının iskeletlerinden izole edildikten sonra,
[14]
Tanrı Da?ları silsilesi sisteminde halihazırda bulunan modern su?ların Justinianus veba su?u ile kar?ıla?tırıldı?ında en bazal oldu?u bulunmu?tur. Ek olarak, Tanrı Da?ları'nda MS 180 civarında tarihlenen ve "erken Hun" olarak tanımlanan bir iskeletin, Justinianus veba su?u Alman orneklerinin Tanrı Da?ları su?u bazal atasıyla yakından ili?kili
Yersinia pestis
'ten DNA icerdi?i bulundu.
[12]
Bu,
Hiung-nu
ve daha sonraki
Hunlar
gibi
Avrasya steplerinde
hareket eden gocebe halkların geni?lemesinin, Orta Asya kokenli bir kaynaktan Batı Avrasya'ya veba yayılmasında rol oynadı?ını gostermektedir.
[12]
Yersinia pestis
DNA'nın onceki ornekleri, Batı ve Do?u Avrasya'da M.O. 3000-800 yıllarına dayanan iskeletlerde bulunmu?tur.
[15]
Bubonik vebanın yıkıcı salgını olan
Kara Olum
'den sorumlu
Yersinia pestis
'in turu, Justinianus veba su?unun do?rudan soyundan gelmiyor gibi gorunuyor. Bununla birlikte, Justinianus vebasının yayılması, halihazırda var olan 0ANT.1 su?larının ortaya cıkmasına neden olan evrimsel yayılıma neden olmu? olabilir.
[16]
[17]
Justinianus veba genellikle
Yersinia pestis
'in tarihsel olarak kaydedilmi? ilk salgını olarak kabul edilir.
[18]
[19]
Bu sonuc, hastalı?ın klinik belirtilerinin tarihsel tanımlarına
[20]
ve
Yersinia pestis
'in DNA'sının o doneme tarihlenen eski mezar bolgelerindeki insan kalıntılarından tespit edilmesine dayanmaktadır.
[21]
[22]
Donemin kaynaklarına gore
Konstantinopolis
'teki salgının
Mısır
'dan gelen tahıl gemilerinde hasta sıcanlar tarafından ?ehre ta?ındı?ı du?unuluyordu.
[23]
Vatanda?larını beslemek icin merkez ve ta?ra topluluklar co?unlukla Mısır'dan buyuk miktarda tahıl ithal ediyorlardı. Mısır'daki sıcan (ve pire) nufusu, hukumetin surdurdu?u buyuk tahıl ambarlarından beslenerek geli?ti.
Bizans tarihcisi
Prokopius
ilk olarak 541'de Mısır'da
Suvey?
yakınındaki
Pelusium
limanında salgını bildirir.
[23]
Vebanın yıkımına ili?kin ilk a?ızdan di?er iki rapor, Suryani kilise tarihcisi
Efesli ?oannes
[24]
ve o donemde
Antakya
'da bir cocuk olan ve daha sonra bir kilise tarihcisi olan
Evagrius Skolastikos
idi. Evagrius, hastalıkla ili?kili kendisinde
bubolar
gorulmu?, ancak hayatta kalmı?tır. Hastalı?ın ya?amı boyunca dort kez geri donu?u sırasında, karısını, bir kızını ve kızının cocu?unu, di?er cocuklarını, kırsaldaki mulkunde hizmetcilerinin ve insanları kaybetti.
[25]
Prokopius,
[26]
Thukididis
'a benzer ?ekilde kurguladı?ı bir pasajda, veba'nın zirve yaptı?ında gunde 10.000 ki?iyi Konstantinopolis'te oldurdu?unu kaydeder, ancak sayının do?rulu?u soru i?aretidir ve gercek sayı muhtemelen asla bilinmeyecektir. Oluleri gommek icin yer olmadı?ı icin cesetlerin acıkta istiflendi?ini belirtir. Cenaze torenleri genellikle gozetimsiz bırakılırdı ve tum ?ehir olu gibi kokuyordu.
[27]
Prokopius,
Gizli Tarih
'inde kırsal kesimdeki yıkımı kaydeder ve baskı altındaki Justinianus'un acımasız tepkisini bildirir:
Salgın, bilinen tum dunyayı ve ozellikle Roma ?mparatorlu?u'nu supururken, tarım toplulu?unun co?unu silip ve gereklili?in pe?inde bir ıssızlık izi bıraktı?ında, Justinianus peri?an ozgur mal sahiplerine merhamet gostermedi. O zaman bile, sadece her bir bireyi de?erlendirdi?i miktar ile de?il, aynı zamanda olen kom?ularının yukumlu oldu?u yıllık vergi talep etmekten de kacınmadı.
[28]
Kırsal kesimdeki veba nedeniyle, ciftciler mahsullerle ilgilenemedi ve Konstantinopolis'te tahıl fiyatı yukseldi. Justinianus,
Kartaca
bolgesindeki
Vandallar
ve ?talya'daki
Ostrogot
Krallı?ı
ileyaptı?ı sava?lar icin buyuk miktarda para harcamı?tı.
Ayasofya
gibi buyuk kiliselerin in?asına onemli fonlar ayırmı?tı. ?mparatorluk projeleri finanse etmeye calı?ırken, veba salgını cok sayıda olum ve tarım ve ticaretin bozulmasına neden oldu?u icin vergi gelirleri azalmı?tı. Justinianus hızlı bir ?ekilde yeni yasayı yururlu?e koyarak ma?durların vasiyetsiz olmesi sonucu ortaya cıkan cok sayıda miras davasıyla daha etkin bir ?ekilde mucadele etmeyi sa?ladı.
[29]
Veba'nın Avrupa ve
Hristiyan
tarihi uzerindeki uzun vadeli etkileri cok buyuktu. Hastalık
Akdeniz
cevresindeki liman ?ehirlerine yayıldıkca, mucadele eden
Gotlar
yeniden canlandırıldı ve
Konstantinopolis ile catı?maları
yeni bir a?amaya girdi. Veba, Justinianus ordularının neredeyse tum
?talya
'yı ve Batı Akdeniz kıyılarını tekrar ele gecirdi?i
Bizans ?mparatorlu?u
'nu kritik bir noktada zayıflattı; geli?en fetih, Batı Roma ?mparatorlu?u'nun cekirde?ini Do?u Roma ?mparatorlu?u ile yeniden birle?tirecekti. Fetih 554'te meydana gelmesine ra?men, yeniden birle?me uzun surmedi. 568'de
Lombardlar
,
Kuzey ?talya
'yı i?gal ettiler, geride kalan kucuk bir Bizans ordusunu ma?lup ettiler ve
Lombardlar Krallı?ı
'nı kurdular.
[23]
[30]
Galya, ciddi ?ekilde acı cekti, bu yuzden ?ngiltere'nin de bu durumda kacması pek mumkun de?ildi.
[31]
Olum sayısı belirsizdir. Bazı modern ara?tırmacılar, salgının zirvesinde Konstantinopolis'te gunde 5.000 ki?inin oldu?une inanmaktadırlar.
[32]
Bir goru?e gore, ilk veba sonucta ?ehrin sakinlerinin belki de % 40'ını ve
Do?u Akdeniz
'deki insan nufusunun dortte birinin olumune neden oldu.
[33]
Vebanın daha sonraki dalgaları 6., 7. ve 8. yuzyıllarda vurmaya yapmaya devam etti, hastalık daha yerel ve daha az
virulans
hale geldi.Yakın zamanda Lee Mordechai ve Merle Eisenberg gibi akademisyenler tarafından ifade edilen revizyonist bir goru?e gore, Justinianus Veba Salgını'nın olum oranının daha once inandı?ından cok daha du?uktur.
[34]
- Ozel
- ^
Floor, Willem (2018).
Studies in the History of Medicine in Iran
(?ngilizce). Mazda Publishers. s.
3
.
ISBN
978-1933823942
.
The Justinian plague (bubonic plague) also attacked the Sasanian lands.
- ^
a
b
"The Sixth-Century Plague"
. 20 ?ubat 2017 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
2 Ocak
2016
.
- ^
Maugh, Thomas.
"An Empire's Epidemic"
.
www.ph.ucla.edu
. 4 A?ustos 2002 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
20 Mart
2020
.
- ^
Rosen, William (2007).
Justinian's Flea: Plague, Empire, and the Birth of Europe
(?ngilizce). Viking Adult. s. 3.
ISBN
978-0-670-03855-8
. 25 Ocak 2010 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
2 Ocak
2016
.
- ^
"The Plague of Justinian".
History Magazine
.
11
(1). 2009. ss. 9-12.
- ^
Christakos, George; Olea, Ricardo A.; Serre, Marc L.; Yu, Hwa-Lung; Wang, Lin-Lin (2005).
Interdisciplinary Public Health Reasoning and Epidemic Modelling: The Case of Black Death
(?ngilizce). Springer. ss. 110-114.
ISBN
3-540-25794-2
.
- ^
Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle; Newfield, Timothy P.; Izdebski, Adam; Kay, Janet E.; Poinar, Hendrik (27 Kasım 2019). "The Justinianic Plague: An inconsequential pandemic?".
Proceedings of the National Academy of Sciences
(?ngilizce).
116
(51). ss. 25546-25554.
doi
:
10.1073/pnas.1903797116
.
ISSN
0027-8424
.
PMC
6926030
$2
.
PMID
31792176
.
- ^
Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 A?ustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague".
Past & Present
(?ngilizce).
244
(1). ss. 3-50.
doi
:
10.1093/pastj/gtz009
.
ISSN
0031-2746
.
- ^
"Modern lab reaches across the ages to resolve plague DNA debate"
. phys.org. 20 Mayıs 2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
2 Ocak
2016
.
- ^
Maria Cheng (28 Ocak 2014).
"Plague DNA found in ancient teeth shows medieval Black Death, 1,500-year pandemic caused by same disease"
.
National Post
. 29 Ocak 2014 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
2 Ocak
2016
.
- ^
Eroshenko, Galina A. (26 Ekim 2017). "
Yersinia pestis
strains of ancient phylogenetic branch 0.ANT are widely spread in the high-mountain plague foci of Kyrgyzstan".
PLOS One
(?ngilizce).
12
(10). ss. e0187230.
Bibcode
:
2017PLoSO..1287230E
.
doi
:
10.1371/journal.pone.0187230
.
PMC
5658180
$2
.
PMID
29073248
.
- ^
a
b
c
Damgaard, Peter de B. (9 Mayıs 2018). "137 ancient human genomes from across the Eurasian steppes".
Nature
(?ngilizce).
557
(7705). ss. 369-374.
Bibcode
:
2018Natur.557..369D
.
doi
:
10.1038/s41586-018-0094-2
.
PMID
29743675
.
- ^
Morelli, Giovanna (31 Ekim 2010). "
Yersinia pestis
genome sequencing identifies patterns of global phylogenetic diversity".
Nature Genetics
(?ngilizce).
42
(12). ss. 1140-1143.
doi
:
10.1038/ng.705
.
PMC
2999892
$2
.
PMID
21037571
.
- ^
Wagner, David M. (Nisan 2014). "
Yersinia pestis
and the Plague of Justinian 541?543 AD: a genomic analysis".
The Lancet
(?ngilizce).
14
(4). ss. 319-326.
doi
:
10.1016/S1473-3099(13)70323-2
.
PMID
24480148
.
- ^
Rasmussen, Simon (22 Ekim 2015).
"Early Divergent Strains of Yersinia pestis in Eurasia 5,000 Years Ago"
.
Cell
.
163
(3). ss. 571-582.
doi
:
10.1016/j.cell.2015.10.009
.
PMC
4644222
$2
.
PMID
26496604
. 18 Kasım 2019 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 28 Eylul 2018
.
- ^
McGrath, Matt (12 Ekim 2011).
"Black Death Genetic Code 'Built
'
"
(?ngilizce).
BBC World Service
. 1 Ocak 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
12 Ekim
2011
.
- ^
Bos, Kirsten; Schuenemann, Verena J.; Golding, G. Brian; Burbano, Hernan A.; Waglechner, Nicholas; Coombes, Brian K.; McPhee, Joseph B.; Dewitte, Sharon N.; Meyer, Matthias; Schmedes, Sarah; Wood, James; Earn, David J. D.; Herring, D. Ann; Bauer, Peter; Poinar, Hendrik N.; Krause, Johannes (12 Ekim 2011). "A draft genome of
Yersinia pestis
from victims of the Black Death".
Nature
(?ngilizce).
478
(7370). ss. 506-510.
Bibcode
:
2011Natur.478..506B
.
doi
:
10.1038/nature10549
.
PMC
3690193
$2
.
PMID
21993626
.
- ^
Russell, Josiah C. (1968), "That earlier plague",
Demography
(?ngilizce), cilt 5, ss. 174-184,
doi
:
10.1007/bf03208570
- ^
"Justinian's Plague (541-542 CE)"
(?ngilizce). 29 Ocak 2018 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 5 Mayıs 2020
.
- ^
Procopius, History of the Wars, 7 Vols., trans. H. B. Dewing, Loeb Library of the Greek and Roman Classics, (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1914), Vol. I, pp. 451?473.
- ^
Wiechmann I, Grupe G. Detection of Yersinia pestis DNA in two early medieval skeletal finds from Aschheim (Upper Bavaria, 6th century A.D.)"
Am J Phys Anthropol
2005 Jan;126(1) 48?55
- ^
Harbeck, Michaela; Seifert, Lisa; Hansch, Stephanie; Wagner, David M.; Birdsell, Dawn; Parise, Katy L.; Wiechmann, Ingrid; Grupe, Gisela; Thomas, Astrid; Keim, P; Zoller, L; Bramanti, B; Riehm, JM; Scholz, HC (2013). Besansky, Nora J (Ed.). "
Yersinia pestis
DNA from Skeletal Remains from the 6th Century AD Reveals Insights into Justinianic Plague".
PLOS Pathogens
(?ngilizce).
9
(5). ss. e1003349.
doi
:
10.1371/journal.ppat.1003349
.
PMC
3642051
$2
.
PMID
23658525
.
- ^
a
b
c
Nicholas Wade
(31 Ekim 2010).
"Europe's Plagues Came From China, Study Finds"
.
The New York Times
. 4 Kasım 2010 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 1 Kasım 2010
.
- ^
John of Ephesus, Ecclesiastical History, part 2. Translation of relevant portions
here
25 Ocak 2020 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
..
- ^
Evagrius,
Historia Ecclesiae
, IV.29.
- ^
Procopius,
Persian War
II.22?23.
- ^
Procopius: The Plague, 542
- ^
Procopius,
Anekdota
, 23.20f.
- ^
Justinian, Edict IX.3; J. Moorhead 1994; Averil Cameron,
The Mediterranean World in Late Antiquity, AD 395?600
, 1993:111.
- ^
Rosen, William.
Justinian's Flea: Plague, Empire, and the Birth of Europe
25 Ocak 2010 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. Viking Adult, 2007. Pg. 321?322.
978-0-670-03855-8
.
- ^
Charles-Edwards,
Wales and the Britons
, p. 216
- ^
Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 A?ustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague".
Past & Present
(?ngilizce).
244
(1). s. 46.
doi
:
10.1093/pastj/gtz009
.
ISSN
0031-2746
.
- ^
Cyril A. Mango,
Byzantium: The Empire of New Rome
(1980) emphasizes the demographic effects; Mark Whittow, "Ruling the late Roman and Byzantine city",
Past and Present
33
(1990) argues against too great reliance on literary sources.
- ^
Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 A?ustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague".
Past & Present
(?ngilizce).
244
(1). ss. 46-48.
doi
:
10.1093/pastj/gtz009
.
ISSN
0031-2746
.
- Genel
- Charles-Edwards, T. M.
(2013).
Wales and the Britons 350?1064
(?ngilizce). Oxford, Birle?ik Krallık: Oxford University Press.
ISBN
978-0-19-821731-2
.
- Harbeck, M; Seifert, L; Hansch, S; Wagner, DM; Birdsell, D (2013). "
Yersinia pestis
DNA from Skeletal Remains from the 6th Century AD Reveals Insights into Justinianic Plague".
PLOS Pathog
(?ngilizce).
9
(5). s. e1003349.
doi
:
10.1371/journal.ppat.1003349
.
PMC
3642051
$2
.
PMID
23658525
.
- Little, Lester K., (Ed.) (2006).
Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541?750
(?ngilizce). Cambridge.
ISBN
978-0-521-84639-4
.
- Moorhead, J. (1994).
Justinian
. Londra.
- Mordechai, Lee, and Merle Eisenberg. 2019. "Rejecting Catastrophe: the case of the Justinianic Plague."
Past & Present
22 Temmuz 2019 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- Mordechai, L; Eisenberg M; Newfield T; Izdebski A; Kay Janet; Poinar H. (2019). "The Justinianic Plague: An inconsequential pandemic?", PNAS
https://doi.org/10.1073/pnas.1903797116
1 Temmuz 2023 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
..
- Prokopius
.
History of the Wars, Books I and II (The Persian War)
. Trans.
H. B. Dewing
. Vol. 1. Cambridge: Loeb-Harvard UP, 1954.?Chapters XXII and XXIII of Book II (pages 451?473) are Procopius's famous description of the Plague of Justinian. This includes the famous statistic of 10,000 people per day dying in Constantinople (page 465).
- Drancourt, M; Roux, V; Dang, LV; Tran-Hung, L; Castex, D; Chenal-Francisque, V (2004). "Genotyping, Orientalis-like
Yersinia pestis
, and plague pandemics".
Emerging Infectious Diseases
(?ngilizce).
10
(9). ss. 1585-1592.
doi
:
10.3201/eid1009.030933
.
PMC
3320270
$2
.
PMID
15498160
.
- McNeill, William H.
(1976).
Plagues and Peoples
. New York: Bantam Doubleday Dell.
ISBN
978-0-385-12122-4
.
- Orent, Wendy (2004).
Plague, The Mysterious Past and Terrifying Future of the World's Most Dangerous Disease
(?ngilizce). New York: Simon & Schuster.
ISBN
978-0-7432-3685-0
.
- Russell, J. C. (1958). "Late Ancient and Medieval Population".
Transactions of the American Philosophical Society
. New Series (?ngilizce).
48
(3). ss. 71-99.
doi
:
10.2307/1005708
.
JSTOR
1005708
.
|
---|
|
Yerel
| Milattan Once
| |
---|
1. ve 15. yuzyıl
| |
---|
16. yuzyıl
| |
---|
17. yuzyıl
| |
---|
18. yuzyıl
| |
---|
19. yuzyıl
| |
---|
20. yuzyıl
| |
---|
21. yuzyıl
| |
---|
|
---|
Kuresel
| |
---|
- ^
?lk veba salgını, 541-767 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından olu?maktadır.
- ^
?kinci veba salgını, 1347-1835 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından olu?maktadır.
- ^
Ucuncu veba salgını, 1855-1945 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından olu?maktadır.
|
|