I. Basileios ?λειο? ? Μακεδ?ν
Basileios, o?lu Konstantinos ve ikinci karısı imparatorice Eudokia ?ngerina .
Bizans ?mparatoru
Hukum suresi	867 - 886
Once gelen	III. Mihail
Sonra gelen	VI. Leon
Do?um	yak. 811 Makedonya
Olum	29 A?ustos 886
E?(ler)i	Eudokia ?ngerina Maria
Cocuk(lar)ı	Konstantinos VI. Leon , Aleksandros , I. Stefanos
Hanedan	Makedon Hanedanı

I. Basileios , Makedonyalı ( Yunanca : Βασ?λειο? ? Μακεδ?ν , Basileios ho Makedhon ; (d. yak. 811 ? o. 29 A?ustos 886) Trakya'da do?up zorlu ?artlarda Konstantinopolis'e gelerek imparatorlukta ce?itli gorevler almı? ve 867 ile 886 doneminde Bizans imparatoru olmu?tur.

Trakya'da bir basit koylu ailenin cocu?u olan Basileios, Konstantinopolis'e gelip ce?itli ?ahsi hizmetlerde bulunmu?; gure?cili?i dolayısıyla imparator III. Mihail 'in gozune girip imparatorun ?ahsi arkada?ı ve muhafızı olmu?tur. ?mparator'un gozdesi ve metresi olan bir kadınla, imparatorun iste?iyle evlenmi? ve bu evlilik sırasında da imparatorun Basileios'un e?i ile olan ili?kisi kesilmemi?tir. Bu ili?ki nedeniyle Basileios kendine rakip olanları ortadan kaldırtmı?; yuksek Sezar rutbesine eri?mi?; 866'da III. Mihail'e ortak imparator olmu?tur. 867de imparator III. Mihail'e kar?ı yaptı?ı ba?arılı bir suikast ile tam yetkili olarak imparatorlu?u eline gecirmi?tir.

Basileios imparatorluk doneminde de ustun devlet idarecili?i yeteneklerini gostermi?; hem imparatorluk siyasal gucunun tekrar zirveye eri?mesine hem de Bizans sanatında " Makedon Ronesansı " adı verilen bir yenilik akımına kaynak olmu?tur. Zamanında ve sonradan Bizanslılar tarafından en buyuk imparatorlar listesinin ba?ında geldi?i kabul edilmi?tir. Kurmu? oldu?u Makedonyalılar Hanedanı saltanat doneminin Bizans icin cok gorkemli ve en refahlı bir ca? oldu?u kabul edilmektedir.

?mparatorluktan onceki ya?amı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Basileios Trakya'da, o zaman Adrianopolis ( Edirne ) merkezli Makedonya bolgesinde do?mu?tur. Ailesinin Ermeni asıllı oldu?u genellikle kabul edilmektedir. Bazı tarihciler Basileios'un ana dilinin Ermenice oldu?unu ve hayatının sonuna kadar Ermenilere ozel bir aksanla Rumca konu?tu?unu bildirmi?lerdir. ^[1] Di?er tarihciler ise, ozellikle Arap tarihciler, Basileois'un Slav asıllı oldu?unu yazmaktadırlar. Ama bu iddiaya kar?ıt olarak Arapların Balkanlar do?umlu her ki?iyi Slav asıllı gordukleri ifade edilmi?tir. ^[2] Bazı kaynaklar Basileois'un ailesi ile Bulgar Kralı Krum tarafından esir alınarak Bulgar topraklarına ta?ındıklarını, Basileois'un Bulgar idaresinde kolelik altında 836'ya kadar ya?adı?ını ve bu tarihte birkac yolda?ı ile Trakya'nın Bizans idaresi altında bulunan kısmına kactı?ını yazarlar. ^[3]

Basilieous Konstantinopolis'e gelip, ?mparator III. Mihail 'in dayısı olan sezar unvanlı Bardas 'ın yakın akrabası olan Theofilitzis'in hizmetine girdi?i ve bir seyis olarak onun ahırında calı?tı?ı bildirilir. Bu i?i yaparken Patras ?ehrini i?vereni ile ziyaret etmekte iken o ?ehirdeki kadınların, ozellikle ya?lı olan Danielis 'in dikkatini cekmi?; bu kadının hizmetine girmi? ve onun vasıtası ile bir ?ahsi servet edinmi?tir. Bu zamana kadar Basilieous'un ilgisi atlara, guclu fizi?i ile gure?cili?e ve servetli ya?lı kadınlara donuktu. Bu sıralarda katıldı?ı bir amator gure? musabakasında kar?ıla?tı?ı her rakibini yenmekle unu bilinen bir Bulgar ?ampiyon gure?ciyi yenmesi sonucu bu musabakayı seyreden imparator III. Mihail'in gozune girmi?tir. Rezil rusva ya?amı; etrafına topladı?ı serseri ki?iler grubu ve devamlı sefahat alemleri yapması ile, kendine verilen "Sarho?" unvanına cok uyan imparator III. Mihail, Basilieos'u kendine bir sefahat arkada?ı olarak secmi?; ona kendi gure? ?ampiyonu ve ?ahsi koruyucusu ( parakoimomenos ) olarak gorev vermi? ve bundan sonra devamlı Basilieos imparatorun maiyetinde bulunmu? ve ilgisini siyasete yoneltmi?tir. ^[1]

865 civarlarında imparator III. Mihail'in emirlerine uyan Basileous, karısı olan Maria 'dan bo?anmı? ve imparatorun uzun zamandır gozdesi ve metresi olan " Eudokia ?ngerina " adlı bir kadın ile evlenmi?tir. Fakat Basileios ile Eudokia ?ngerina'nın evlenmeleri ile birlikte, imparator Mihail ile metresi Eudokia ?ngerina arasındaki yakın ili?ki kesilmemi? ve devam etmi?tir. Basileios'un bu evlili?i ile Eudokia ?ngerina guya kocası Basileios'un yanında ya?amak uzere saraya yerle?mi? ve Mihail'in devamlı yanında olabilmi?tir. Cok genel olarak, Basileios'un Eudokia ?ngerina'dan birinci o?lu olarak kabul etti?i; imparator olduktan sonra varis kabul etti?i ve Basileios'un imparator olup olumunden sonra onun yerine tahta gecen VI. Leon Basileios'un o?lu de?ildir ve III. Mihail'in o?lu oldu?u kabul edilmektedir. Basileios'un da bunu bilip kabul etti?i; Leon'u bu nedenle hic sevmedi?i bilinmektedir. ^[1]

Imparator bu sefih hayatı ya?arken imparatorlu?un gercek idaresi Sezar unvanını ta?ıyan imparatorun dayısı Bardas 'ın elindeydi. Basileios imparator ile yakınlı?ını ve onun uzerinde etkisini artırmaya ba?layınca Basilieos ile Bardas arası iyice acılmaya ba?ladı. 865'te bu rekabet o kadar fazla yuksek seviyeye eri?ti ki, Bardas ertesi ilkbahar icin planladı?ı Girit adasını eline gecirip Girit Emirli?i 'ni kuran Araplar uzerine yapılacak seferden vazgecti?ini acıkladı. Fakat 21 Mart 866'da Bardas ve Basileios dini bir ayinle birlikte bir dostluk anla?ması imzaladılar. Bunun uzerine Paskalya yortusundan sonra Bizans ordusu ba?larında imparator, Bardas ve Basileios olmak uzere sefere cıktı ve karadan Miletus ?ehrine geldi. Buradan gemilerle Girit'e gidilmesi planlanmı?tı. Bu ordunun deniz seferine cıkmasından bir ak?am once 21 Nisan 866'da imparator cadırında yapılan bir ziyafetten sonra Basileios kendi kılıcı ile Bardas'ı herkes onunde oldurdu. ?mparator bu suikastın dayısı Bardas'ın ihanet icinde olması ve imparatorlu?u kendisi uzerine almak niyetinde olması nedeniyle adilce yapıldı?ını ilan etti. Boylece acılan Sezar gorevini de Basileios ustlendi. Bu haberi alan Konstantinopolis Patri?i, eski Sezar Bardas'ın bu ?ekilde oldurulup ortadan kaldırılmasını kabul etti; ama ordunun Girit seferi'ne gitmeyip geri donmesini tavsiye etti. Boylece Bizans ordusu planlanan bu seferi bırakarak ba??ehre dondu. Fakat Basileios'un siyasi ilerlemesi daha bitmemi?ti. 26 Mayıs'ta Aya Sofya'da yapılan bir torenle Basileious ortak imparator ilan edilip Patrik tarafından tac giydirildi. ^[1]

Bu ortak imparatorluk on sekiz ay surdu. ?ki imparator bu sırada ortaya cıkan Franklar'ın kralı ile olan ili?kiler ve dinsel sorunlarla u?ra?tılar. Mihail gittikce sefih hayata daha da dalmaya ba?ladı. Ayık oldu?u zamanlarda da sadece hipodromda at yarı?ları ile ilgileniyordu. At yarı?ı icin ozel bir takım topladı, bu takıma halkın serseri saydı?ı bircok genci yerle?tirdi ve cok suslu ahırları ve geni? at yeti?tirme pistleri olan yeni bir saray yaptırdı. O zamana kadar arkada?ı olan Basileios'un serzeni?lerini dinlememeye ve at arabası yarı?cılarından yeni gozde arkada?lar bulmaya ba?ladı. Basileios kendinin iktidar gucunu kaybedece?inden korkmaya ba?ladı ve III. Mihail'e kar?ı bir komplo hazırladı. Sonunda 23/24 Eylul'de ozel at yarı?ı icin, yeni yapılmı? olan sarayda bulunan imparator, Basileios ve Eudokia'nın katıldı?ı bir yemek aleminden sonra sarho? olarak kendi odasına gecildi. Gecenin gec saatlerinde Basileios 7 ki?ilik bir grup ba?ında ?mparator'un yatak odasını bastı. ?mparatorun once ellerini kestiler ve sonra Basileios'un kuzeni onu oldurecek olan son kılıc darbesini vurup III. Mihail'in hayatına son verdi. Sonra Basileios Halic'i gecerek buyuk saraya gidip tam yetkili imparator olarak goreve ba?ladı. ^[1]

?mparatorluk ya?amı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

I. Basileios ortaya cıkardı?ı Makedonyalılar Hanedanı adlı yeni hanedanla Bizans ?mparatorlu?u tarihinde yeni bir ca? acmı?tır. Bu hanedanın hukum surdu?u donemde Bizans ?mparatorlu?u arazileri geni?letilmi?tir ve Bizans ?mparatorlu?u Avrupa 'da en nufuzlu siyasi guc olmu?tur.

?ci?leri politikası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kendi ailesinin yeni bir hanedan olarak imparatorluk tahtında devam etmesi maksadıyla I. Basileios 869'da buyuk o?lu Konstantinos'u ve 870'te ise ikinci o?lu Leon'u ortak imparator ilan etti ve onlara tac giydirtti.

Basileios doneminde - I. Justinianus doneminden sonra ilk defa olarak- Bizans-Roma kanunları yeniden sistematik olarak toplanıp birle?tirilmi?tir. Bu yeni toplanan kanunlar sistemine Basilica adı verilmekte ve bu sistem 60 tane kitap ile Prochiron ve Epanagoge olarak anılan daha kucuk ozet hukuki danı?ma kitaplarından olu?maktadır. Bu temel Roma-hukuku eserleri VI. Leon doneminde tamamlanıp bitirilmi?tir. ^[1]

Basileios devlet maliyesini cok ustalıklı ?ekilde kullanmı? ve ozel savurgan harcamalardan ve yuksek vergilendirmeden kacınmı?tır.

Buna ra?men Basileios doneminde, yine I. Justinianus doneminden ozenilerek, Konstantinopolis'un imarına onem verilmi? ve ?ehirdeki cok sayıda eski eser restore edilip guzelle?tirilmi? ve yeni mimari eserler in?a ettirilmi?tir. Yapılan yeni mimari eserlerden en iyi bilineni Nea Ekklisia adlı buyuk basilikadır. Ne yazıktır ki Basilieos'un donemi eserlerinden ?u anda ?stanbul'da hic ni?ane kalmamı?tır. ^[1]

Basilieos'un dinsel sahada politik stratejisi Roma'da bulunan papa ve idaresi ile iyi ili?kilerin kurulup devam ettirilmesi olmu?tur. Basilieos tahtı eline gecir gecirmez, ilk i?i Roma ile cok kotu ili?kileri olan Konstantinopolis Patri?i Fotios 'u yerinden uzakla?tırmak ve yerine Papa II. Adrian ile iyi ili?kisi olan ?gnatios'u gecirmek olmu?tur. Fakat Basileios Roma kilisesi ve Papa'ya fazla taviz vermekten kacınmı?tır. Yeni kurulan Bulgar Kilisesi'ni Papa direkt kendine ba?lamak istemesine kar?ın, Basileios'un deste?i ile Bulgar Kralı I. Boris Bulgar Kilisesi'ni Konstantinopolis Patrikli?ine ba?lamı?tır. Fakat ?gnatios oldukten sonra Konstantinopolis Patri?i olarak yeniden Fotios goreve getirilmi? ve Roma-Konstantinopolis kilise ili?kileri sanki buzlu?a konulmu?tur. Basileios doneminde kilise ve devlet birbirini devamlı korumu?tur. Orne?in Patrik Fotios tarafından hazırlanan ve iceri?i cok geni? olarak yayımlanan yeni bir ?ecere listesi ile Basileios'un sulalesinin basit koylulerden gelmedi?i ama Ermenistan kralları "Ar?akuni Hanedanı"ndan geldi?i ilan edilmi?tir.

Dı?i?leri politikası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Basileios doneminde Do?u Anadolu'da Bizans Arap sınırında yerle?mi? Paulusculuk mezhebine inananlara kar?ı dinsel asıllı sava?lar devam etmi? ve hatta daha ?iddetlenmi?tir. 856'da Divri?i (o zamanki Tephrike) civarında yerle?ip o kaleyi us alan Pauluscular, Abbasi Araplarla muttefik olarak Bizans arazilerine hucumlarda bulunmaktaydılar. Ba?larında bulunan Chrysocheir adlı dinsel-siyasi lider idaresindeki Pauluscu ordular bu hucumlarda ?c Anadolu'da ilerlediler; bircok Bizans ?ehrini tahrip edip 867'de ta ?znik (o zamanki Nicea) ve Efes 'e kadar akıncı hucumlarını ilerlettiler. Bircok Bizans papazını esir alarak geriye kendi arazilerine kole olarak goturduler.

868'de ?mparator Basileios, Petrus Siculus adlı bir elciyi bir barı? imzalamak icin ve ozellikle kole olarak alınmı? Bizanslı papazları kurtarmak hedefiyle Pauluscuların ussu olan Divri?i 'ye gonderdi. Burada 9 ay kalan Petrus derin gozlemler yaptı ve donunce de Pauluscuların hayatlarını ve tarihlerini kendi Tarihi'nde yazdı. Fakat bu muzakereler cıkmaza girerek bir barı? anla?ması imzalamak imkanı olmadı. Sava? yeniden ba?layıp Basileios, damadı olan general Kristof komutası altında bir Bizans ordusunu Pauluscular uzerine sevketti. Bu ordu 872'de Pauluscuların lideri Chrysoceres'i oldurmeyi ba?ardı ve Pauluscuların askeri gucunu kırdı. Fakat di?er Pauluscular daha barı?cıl olarak Bizans arazilerinde ya?amaya devam ettiler ve hatta V. Konstantinos tarafından Balkanlara goc ettirilerek Slav barbar kavimlere kar?ı sınır bekcileri olarak kullanıldılar.

Basileios zamanında Araplarla Do?u Anadolu'da sınır hucumları kar?ılıklı olarak devam etmekle beraber bunlar onemli bir sonuc cıkarmadı. Ancak 180 yıldır bir Kıbrıs Arap-Bizans Kondominiyumu ?eklinde idare edilen Kıbrıs adasını 868'de Bizans'lılar tekrar i?gal ettiler ama bu i?gal ancak 7 yıl surup sonunda ada yine Arapların eline gecti.

Batı'da Basileios, Kutsal Roma Germen ?mparatoru II. Louis ile ittifak kurarak Araplara kar?ı mucadeleye giri?ti. 870'te 139 kadar gemiden olu?an bir Bizans donanma filosu Arapların Adriyatik Denizi'nde kıyılara yaptıkları hucumları onlemek uzere bu denizde faaliyet gosteren Arap korsan gemilerine kar?ı gonderildi. 871'de karadan II. Louis Bari ?ehrini Araplardan geri aldı ve sonunda 876'da bu ?ehir Bizans idaresi altına gecti. Fakat Sicilya 'da Bizans idaresi daha da zorlandı. 878'de onemli bir Bizans ?ehri olan Sirakuza Arap Sicilya Emirli?i eline gecti. Bunda Basileios'un bir hatası oldu?u yazılmaktadır; Sirakuza'yı destek icin gonderileceklerine Bizans donanma gemileri ?stanbul'a yeni yapılan Nea Ekklisia isimli kiliseye mermer ta?ımak icin emir almı?lardı. Fakat ana ?talya'daki Bizans generali Ya?lı Nikiforos Fokas 880 yılında Kalabriya 'nin buyuk bir kısmını ve Taranto 'yu Araplardan almayı ba?ardı. Boylece ?talya'da bulunan Bizans toprakları icin yeni bir cı?ır acılmı? oldu. Basileios zamanında bu ba?arılarla Bizanslılar Guney ?talya'da, Akdeniz'in bu kısmında ve Adriyatik Denizi'nde yeniden en onemli guc oldular.

Gucunu kaybetmesi ve olumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Basileios buyuk o?lu olan Konstantinos'u cok be?enmekte; onun kendini takip eden imparator olaca?ını beklemekte ve bu nedenle bu o?luna devlet idaresinde tecrube kazanması icin ce?itli onemli gorevler vermekte idi. Fakat 879'da Konstantinos hic beklenmedik bir ?ekilde oldu. Basileios bu kaybını cok fena kar?ıladı ve etrafındakiler ya?ama ve idare etme gucunu kaybetti?ini yazmaktadırlar. Bu sefer ikinci o?lu olan Aleksandros 'a buyuk onem vermeye ba?ladı. Buna kar?ılık, gercekte III. Mihail'in o?lu oldu?unu sandı?ı ama resmen kendi o?lu olarak gorulen Leon ile gecinememekteydi. ^[1]

Basileios'un nasıl oldu?u de cok gizemlidir. Apamea Myrleanos (?imdiki Mudanya ) yakınlarındaki av ko?kunden A?ustos 886'da bir surek avına i?tirak etti. Zamanın tarihcileri bu surek avında ortaya cıkan bir kaza sonucu oldu?unu soylemekle yetinirler. Fakat Simon Logothete ve bir di?er adı bilinmeyen tarihci bazı ayrıntıları verirler. Bu avda kendisine refakat eden Fergana'lı Turk asıllı ozel muhafızlara ra?men Basileios yalnız ba?ına bir buyuk geyi?i su icerken gormu?; bu geyik kacaca?ına ona hucum etmi?; Basileios'u kemerinden buyuk boynuzlarına takarak atından du?urup epeyce uzun bir mesafe (20 km kadar) onu ormanda suruklemeye ba?lamı?, sahipsiz kalan atının geri donmesi ile Ferganalı Turk muhafızları onu aramaya koyulmu?lar ve bir Ferganalı muhafız geyi?i kılıcıyla oldurerek imparatoru boynuzlardan kurtarmı?tır. Ancak Basilieos aklı ba?ına gelince kendini oldurme niyeti oldu?u ku?kusuyla bu muhafızı hemen idam ettirmi?tir. Basilieos saraya getirilerek cok ciddi mide kanaması ile 9 gun daha ya?adıktan sonra 74 ya?ında 29 A?ustos 886'da gozlerini hayata kapamı?tır.

Bu gizemli, inanılmayacak kadar acayip olaylar sonunda olumune nedenin bir komplo olabilece?i soylentileri tarihlere gecmi?tir. Bunlara gore av sırasında kendisini aramaya koyulan Fergana'lı Turk muhafızları birli?inin komutanının, ?mparatorun o?lu ve onun yerine gecen varisi Leon 'un Ermeni metresi olan kızın babası Stilianos Zaucis olup; bu ki?inin Leon doneminde onemli mevkilere geldi?i bildirilmekte ve bu ki?inin Basileios'u oldurdu?u iddia edilmektedir. ^[1]

Ailesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

I. Basileios ve birinci karısı Maria'nın birkac cocu?u olmu?tur ve bunlardan ismi bilinenleri ?unlardır;

• Symbatios, verilen yeni adıyla Konstantinos; (d. yak.865 - o. 3 Eylul 897). 6 Ocak 868'den olumune kadar I. Basileios'la ortak imparator. Tarihci Ostrogorsky 'ye gore Konstantinos 869'da Kutsal Roma Cermen ?mparatorlu?u ?mparatoru "II. Louis" ve "Engelberga"nın kızı olan Provans'li Ermengrd ile ni?anlanmı?tı ama 871'de Basileios ile Louis'in arası acılınca bu ni?an bozulmu?tur.
• Anastasia, general Hristoforos ile evlenmi?tir.

?mparator III. Mihail'in gozdesi ve Basileious'un ikinci karısı olan Eudokia ?ngerina ile I. Basileios'un resmen uc o?lu olmu?tur:

• VI. Leon , babası yerine imparator olmu?tur. Gercekte III. Mihail'in o?lu oldu?u kabul edilmektedir.
• Patrik I. Stefanos , Ortodoks Kilisesi Konstantinopolis Patri?i. III. Mihail'in o?lu olması da mumkundur.
• Aleksandros , 912'de imparator olmu?tur.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? kaynaklar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Wikimedia Commons'ta I. Basileios ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Gregory, Timothy E. (cev. Esra Ermert), (?lk bas.:2008 3.bas.:2016), Bizans Tarihi , ?stanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 9750815072
• Gibbon, Edward (cev. Baltacıgil, Asım) (1994), II. Roma ?mparatorlu?u'nun Gerileyi? ve Coku? Tarihi , 6 cilt, ?stanbul:Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Norwich, John Julius , (1988) Byzantium: Early Centuries , Londra:Penguin ISBN 0-14-011447-5 , say.366-375 (?ngilizce)
• Alexander Kazhdan , (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (?ngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press . ISBN   0-19-504652-8 .  

Resmi unvanlar
Once gelen: III. Mihail	Bizans ?mparatoru 867?886	Sonra gelen: VI. Leon