Maddede
ad
soyadı
sırasıyla yazılmaktadır.
Macar
gelene?ine gore nagykarolyi grof Karolyi Gyula olarak yazılır.
Gyula Karolyi de
Nagykaroly
(7 Mayıs 1871
Baktaloranthaza
? 23 Nisan 1947) muhafazakar Macar politikacı.
[1]
1931-1932 yılları arasında
Macaristan ba?bakanlı?ı
yapmı?tır. Daha once 191'da birkac aylı?ına
Szeged
'de bulunan kar?ı devrim hukumetine de ba?bakanlık yapmı?tır. Ba?bakan olarak selefi
Istvan Bethlen
'in ılımlı muhafazakar politikasını surdurmeye calı?sa da daha az ba?arılı oldu.
Eski bir
aristokrat
ailenin cocu?u olarak
Nyirbakta
'da (gunumuzde:
Baktaloranthaza
) dunyaya geldi. Babası 1898 ila 1900 yılları arasında
F?rendihaz
ba?kanlı?ı yapan Kont
Tibor Karolyi
, annesi'de Kontes Emma Degenfeld-Schomburg'tur. Tibor Karolyi ayrıca daha sonra ba?bakan ve Macaristan devlet ba?kanı olacak olan
Mihaly Karolyi
'nin de vasisiydi.
[1]
Budape?te Universitesi
'nde hukuk okuduktan sonra
Berlin Universitesi
ve
Bonn Universitesi
'nde e?itimine devam etti. Evine dondukten sonra Macar siyasetine katılarak
F?rendihaz
'a girdi. 1906 ile 1910 yılları arasında
Arad ili
'nde
ispan
oldu. Bunun ardından politikadan cekilerek Arad ilindeki muazzam aile topraklarını i?letmeye ba?ladı. 1915 yılında Macar Bilimler Akademisi'nin uyesi oldu.
[2]
I. Dunya Sava?ı
ba?ladıktan sonra gonullu olarak
Do?u Cephesinde
hussar
te?meni
olarak gorev yaptı.
[2]
Sava?tan sonra evine dondu ancak ulke kaotik bir durumdaydı: Kuzeni
Krizantem Devrimi
'ne onculuk etmekteydi ve
Avusturya-Macaristan ?mparatorlu?u
cokmu?tu. Yeni yonetim
?tilaf Devletlerine
barı?cıl amacını gostermek icin
Macar Ordusu
'nun asker sayısını azaltmı?tı. Kom?u ulkeler
Romanya
ve
Cekoslovakya
bunu fırsat bilip toprak kazanmaya ba?ladılar. Rumenler 1919 baharında
Erdel
ve
Reszek
'i i?gal etti. Ayrıca 21 Mart 1919'da
Macaristan Sovyet Cumhuriyeti
ilan edildi.
Onemli Macar siyasetcilerin co?u devrim ve
Kızıl Teror
nedeniyle
Viyana
'ya kactı.
Bol?evik
guclerin yıkılması icin orgutlenme
Istvan Bethlen
'in Antibol?evik Komite'siyle ba?ladı. Bu harekete paralel olarak Gyula Karolyi
Arad
'da
kar?ı devrim
hukumeti kurdu. Mayıs ayında ?ehri i?gal eden Rumenler Karolyi ve bakanlarının co?unu tutukladı. Serbest bırakıldıktan sonra
Fransız Ordusu
kontrolundaki
Szeged
'e gitti. Karolyi burada
komunist
duzeni sona erdirmek amacıyla hukumetini tekrar orgutledi. iki kar?ı devrim merkezi, Viyena ve Szeged ortak amacları u?runda i?birli?i yapmaya ba?ladı. Karolyi'nin sava? bakanı Ulusal Ordu'yu kuran Amiral
Miklos Horthy
'di.
[2]
Karolyi 1919 yılından sonra yakla?ık on yıl kadar siyasetten cekildi.
Triyanon Antla?ması
ile Arad ilindeki topraklarını kaybetti. Bundan sonra
Szabolcs ili
ile
Szatmar ilinde
toprakla u?ra?maya ba?ladı. 1927 yılında
F?rendihaz
uyesi, 1928 yılında Kraliyet Muhafızı oldu.
[2]
Buyuk Buhran
sırasında Istvan Bethlen hukumetinde
Lajos Walko
'nun ardından kısa bir sure dı?i?leri bakanlı?ı yaptı.
[2]
Bu gorevi sırasında 1931 Mart ayında
Roma
'da
Benito Mussolini
ile goru?tu. Ayrıca Fransız basınında yankı uyandıran tartı?malı bir demec verdi:
"Duygular, mantık ve menfaat silsilesi Macaristan'ı Fransa'ya ba?lamaktadır."
Istvan Bethlen populer olmayan onlemler almamak icin 19 A?ustos 1931'de ba?bakanlıktan istifa etti. Kral naibi
Miklos Horthy
ba?bakanlı?a Karolyi'yi atadı. Yeni hukumet onceki bakanları cok de?i?tirmeden 24 A?ustos 1931'de kuruldu.
[2]
Macaristan'da ekonomik felaket kendini suregelen zirai ve kredi krizi olarak kendini gosterdi. zirai urunler Macar ihracatının buyuk bir bolumunu olu?turmaktaydı ancak dunya pazarlarında fiyatla %50 ila %70 arasında du?tu. Koylulerin peri?an oldu?u bu donemde sanayi ve ticaret dunyası da zarar gordu.
Karolyi buyuk tasarruf paketleriyle devlet harcamalarını azalttı. Maliye bakanı demiryolu calı?anları, postacılar, memurlar, askerler, jandarma ve gumruk memurları gibi kamu calı?anlarının maa?larını azalttı. Sosyal yardımlar azaltıldı. Ancak bunlar cok ciddi olan ekonomik sorunların cozumu de?ildi. Tum bakanların makam arabası kullanmasının Karolyi tarafından yasaklanmasının pek bir yardımı olmadı. Ba?bakan iken Karolyi
Pe?te
'deki dairesinde
Budin Kalesi
'ne toplu ta?ıma kullanarak gidiyordu.
[2]
Szilveszter Matuska
13 Eylul 1931'de
Budape?te
yakınlarındaki
Biatorbagy
koprusunun bir kısmını bomba ile patlattıp Viyana ekspresinin lokomotifi ile on bir vagonundan dokuzunun 30 metre derinli?indeki bo?aza ucmasına neden oldu?unda Gyula Karolyi
orfi idare
ilan etti. Bu trajediyi bahane ederek tum komunistleri hapise attı ve tum siyasi gosterileri yasakladı.
[2]
Komunist hareketin liderleri Imre Sallai ve Sandor Furst tutuklandıktan sonra 1932'de
gostermelik yargılama
sonucu idam edildi.
[1]
Acil durum onlemleri durumu duzeltmeye yetmedi. Gercek bir kitle hareketi tehdidi o donemde henuz yoktu.
Bu cozulemeyen kriz durumu Macar toplumundaki mutsuzlu?u artırdı. Muhalefet
franchisinin
uzatılmasını,
gizli oy
ve
on secimlerin
gelmesini ve maa? ile calı?anların daha iyi korunmasını istiyordu. Zirai lobi ise pazarların geni?letilmesini ve ciftcilerin korunmasını istiyordu. Bu gruplar herhangi bir sonuc gormediklerinde ba?bakana kar?ı gelmeye ba?ladılar ve bu yenilginin sonucunda Bethlen 1932 Eylul ayında Karolyi'yi istifaya davet etti. Ba?tan beri ba?bakan olmakta mutereddit olan Karolyi bu oneriyi gonulden kabul ederek 21 Eylul 1932'de istifa ederek topraklarına geri dondu. Yerine
Gyula Gombos
gecti.
[2]
Ba?bakanlıktan istifasından sonra aktif politika hayatından cekildi. Horthy'nin ic danı?ma konseyinin bir parcasıydı ve 1936'da gizli danı?manı oldu.
II. Dunya Sava?ı
sırasında
Miklos Kallay
'ın siyasetini destekledi.
75 ya?ında
Budape?te
'de oldu.