한국   대만   중국   일본 
Gılgamı? Destanı - Vikipedi ?ceri?e atla

Gılgamı? Destanı

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Gılgamı? Destanı  
Destanın Akadcadaki Buyuk Tufan tableti
Yazım yılı y.   MO 1800
Ulke Mezopotamya
Ozgun dili Sumerce
Ortam turu Kil tablet

Gılgamı? Destanı , antik Mezopotamya 'dan gunumuze ula?an en eski edebiyat eseri ve Piramit metinlerinden sonra en eski ikinci dini metin olarak kabul edilen destansı bir ?iirdir . [1] Gılgamı? 'ın yazınsal tarihi, Ucuncu Ur Hanedanlı?ı 'ndan ( y.   MO 2100 ) kalma Uruk Kralı Bilgamı? ("Gılgamı?" icin kullanılan Sumerce ad) hakkında yazılan be? Sumer ?iiriyle ba?lar. Bu ba?ımsız hikayeler, daha sonra Akadcada birle?ik bir destan icin kaynak olarak kullanılmı?tır. "Eski Babilce" yorumu olarak bilinen bu birle?ik destanın gunumuze ula?an ilk yorumu, MO 18. yuzyıla dayanır ve adını acılı?ından ( Sh?tur eli sharr? : "Di?er Tum Krallardan Ustun") almı?tır. Destanın sadece birkac tableti gunumuze ula?mı?tır. Sin-l?qi-unninni tarafından derlenen daha sonraki Standart Babilce yorumu, MO 13. yuzyıldan 10. yuzyıla kadar uzanır ve Sha naqba ?muru [a] ("Sonsuz Derinli?i Goren", ca?da? terimlerle: "Bilinmeyeni Goren") acılı?ına dayanır. Bunun yakla?ık ucte ikisi daha uzundur ve on iki tabletlik yorum kurtarılmı?tır. En iyi kopyalardan bazıları, MO 7. yuzyılda ya?amı? olan Asur Kralı Asurbanipal 'in kutuphane kalıntılarında ke?fedilmi?tir.

Hikayenin ilk yarısında Uruk'un kralı Gılgamı? ile tanrılar tarafından Gılgamı?'ın Uruk halkına baskı yapmasını onlemek icin yaratılan vah?i bir adam olan Enkidu anlatılır. Enkidu, bir tapınak fahi?esi olan ?amhat ile cinsel ili?kiye girerek uygar hale geldikten sonra Gılgamı?'ı bir guc sınavına davet etti?i Uruk'a gider. Tapınak fahi?eleri, o donemde tapınakların maddi ihtiyaclarının kar?ılanması icin kutsal bir gorev yaptıklarına inanılan ki?ilerdir. [3]

Gılgamı?, mucadeleyi kazanmasına kar?ın Enkidu ile arkada? olur. Birlikte, efsanevi Sedir Ormanı 'na altı gunluk bir yolculuk yapar ve burada koruyucu, korkunc Humbaba 'yı oldurmeyi ve kutsal Sedir'i kesmeyi planlarlar. [4] Tanrıca ??tar , cinsel ili?ki onerisini geri ceviren Gılgamı?'ı cezalandırmak icin Gok Bo?ası 'nı gonderir. Gılgamı? ve Enkidu, Gok Bo?ası'nı oldurdukten sonra tanrılar, Enkidu'yu olume mahkum etmeye karar verir ve Enkidu'nun canını alır.

Destanın ikinci yarısında, Enkidu'nun olumunden oturu acı ceken Gılgamı?'ın sonsuz ya?amın gizemini ke?fetmek icin uzun ve tehlikeli bir yolculu?a cıkması anlatılır. En sonunda "Aradı?ınız hayatı, asla bulamayacaksınız. Tanrılar insanı yarattı?ında insanın payına olum du?mu?tur ve tanrılar, hayatı kendi ellerinde tutmu?tur." bilgisini o?renir. [5] [6] Bununla birlikte yaptırdı?ı buyuk yapılar, Siduri 'nin onerisi ve olumsuz adam Utnapi?tim 'in Buyuk Tufan hakkında soyledikleri sayesinde Gılgamı?'ın unu, olumunden sonra Gılgamı? hikayesine olan ilginin artmasıyla gunumuze ula?mı?; bircok dile cevrilmi? ve populer kurgu eserlerinde yer almı?tır.

Destan, dinde ve kahramanlık destanları gelene?inde temel bir eser olarak kabul edilir; Gılgamı?, Herakles (Herkul) gibi daha sonraki kahramanların ilk orne?ini olu?turur ve destanın kendisinin Homeros destanlarına etkisi olmu?tur. [7]

Gecmi?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?u anda Louvre 'da bulunan ve muhtemelen Gılgamı? 'ı temsil eden eski Asur heykeli.

2000 yılı a?kın bir zaman diliminden farklı kaynaklar mevcuttur. En eski Sumer ?iirleri artık tek bir destanın parcaları olmaktan cok, genel olarak ayrı oykuler olarak kabul edilmektedir. [8] Bu ?iirler, Ucuncu Ur Hanedanı ( y.  MO 2100 ) donemine kadar gitmektedir. [9] Eski Babilce tabletler, [8] tek bir Gılgamı? Destanı anlatısı icin gunumuze ula?an en eski tabletlerdir. [10] Daha eski Eski Babilce tabletler ve daha sonraki Akadca yorumu, daha sonraki metinlerdeki bo?lukları doldurmak icin kullanılan onceki metinler ile ca?da? ceviriler icin onemli kaynaklardır. Yeni ke?iflere dayanan birkac yenilenmi? yorum yayımlanmı? olsa da destan eksik kalmı?tır. [11] Eski Babilce metninin cozumlenmesi, destanın olası erken bicimlerini yeniden olu?turmak icin kullanılmı?tır. [12] Standart Babilce yorumu olarak da anılan en guncel Akadca yorumu, on iki tabletten olu?ur ve MO 1300 ile MO 1000 yılları arasında ya?adı?ı du?unulen [13] Sin-l?qi-unninni tarafından duzenlenmi?tir. [14]

Asurca civi yazılı tabletlerin yakla?ık 15 bin parcası, 1850'lerin ba?ında Ninova 'daki Asurbanipal Kutuphanesi 'nde Austen Henry Layard , yardımcısı Hormuzd Rassam ve W.K. Loftus tarafından ke?fedildi. [15] Sonraki on yılın sonlarında, British Museum bunları incelemesi icin George Smith 'i i?e aldı; 1872'de Smith, ?ncil Arkeolojisi Derne?i 'nden (Society of Biblical Archaeology) once cevrilmi? parcaları okudu [16] ve 1875 ile 1876'da daha kapsamlı ceviriler yayımladı. [15] Gılgamı?'ın ana karakteri, adındaki civi yazısı logografileri do?ru bir ?ekilde soylenmeden once dunyaya "?zdubar" olarak yeniden tanıtıldı. [15] 1891'de Paul Haupt civi yazısı metnini topladı ve dokuz yıl sonra Peter Jensen kapsamlı bir baskı yaptı; R. Campbell Thompson , her ikisinin calı?masını 1930'da guncelledi. Sonraki yirmi yıl boyunca Samuel Noah Kramer , Sumer ?iirlerini yeniden bir araya getirdi. [17]

1998'de Amerikalı Asurolog Theodore Kwasman , British Museum'un deposunda destanın ilk satırlarını icerdi?ine inanılan bir parca ke?fetti. 1878'de bulunan ve MO 600 ile MO 100 arasına tarihlenen bu parca, kurtulmasından bu yana bir yuzyıldan fazla bir sure uzmanlar tarafından incelenmedi. [18] Parcada "Her ?eyi goren, topra?ın temeli olan, (her ?eyi) bilen, her konuda bilgeydi: Gılgamı?." yazılıydı. [19] Efsanelerde Gılgamı?'ın du?manlarından birinin babası olarak bahsedilen Ki?'li Enmebaragesi ile ilgili eserlerin ke?fi, Gılgamı?'ın tarihsel varlı?ına inanılırlık kazandırmı?tır. [20]

Kesin ca?da? ceviri, 2003 yılında Oxford University Press tarafından yayınlanan Andrew George 'a ait iki ciltlik ele?tirel bir calı?masıdır. Cambridge akademisyeni Eleanor Robson tarafından yapılan bir kitap incelemesinde, George'un bu calı?masının son 70 yılda Gılgamı? ile ilgili yapılan en onemli ele?tirel calı?ma oldu?u savlanır. [21]

Yorumları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bulunan ce?itli kaynaklardan destanın iki ana yorumu kısmen yeniden bir araya getirildi: Standart Babilce yorumu yani " Derinleri goren ki?i " ile Eski Babilce yorumu yani " Di?er tum kralları a?an ". Gılgamı? hakkında daha once yazılan be? Sumer ?iiri kısmen kurtarılmı? iken bu ?iirlerden bazıları Babil yorumundaki belirli bolumlerin ilkel yorumlarını, di?erleri ise ilgisiz hikayeler icermektedir.

Standart Babilce yorumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Destanın standart Babilce yorumu, Hormuzd Rassam tarafından 1853'te Ninova 'daki Asurbanipal Kutuphanesi 'nde ke?fedildi. "Standart Babilce" edebi amaclar icin kullanılan bir edebi tarzı ifade eder. Bu yorum Sin-liqe-unninni tarafından MO 1300 ile 1000 yılları arasında onceki metinlerden derlenmi?tir. Standart Babilce yorumu, eski yorumdan ayrı acılı? sozcuklerine sahiptir. Eski yorum "Di?er tum kralları a?an" ifadesiyle ba?larken Standart Babilce yorumunda "Derinleri goren" ( ?a naqba ?muru ) ifadesi ile ba?lar. Gılgamı?'a tanrılara nasıl tapılaca?ı, neden insanlar icin olum emredildi?i, iyi bir kralın nasıl oldu?u ve nasıl iyi ya?anaca?ı hakkında bilgi verilmi?tir. Tufan efsanesinin kahramanı Utnapi?tim 'in hikayesi, Babil destanı Atra-Hasis 'te de bulunabilir. [22]

12. tablet, ozgun 11'in devamı niteli?indedir ve umulana gore daha sonraki bir tarihte eklenmi?tir. [23] ?yi hazırlanmı? 11 tabletlik destanla cok az ili?kisi vardır; 12. tablet, Gılgamı?'ın Enkidu 'yu Yeraltı Dunyası 'ndan bazı nesnelerini almak icin gonderdi?i onceki bir Sumer masalının yakın bir kopyasıdır. Bu tablete gore Enkidu, Yeraltı Dunyası'nın do?asını Gılgamı? ile ili?kilendirmek icin bir ruh biciminde geri doner.

Notlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ 2008 yılında, Ugarit'te bulunan ve standart yorumdan once yazılmı? olan ortalama Babil versiyonunun el yazmaları Sha naqba ?muru ile ba?lamı?tır. [2]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ "Epic of Gilgamesh | Summary, Characters, & Facts | Britannica" . www.britannica.com (?ngilizce). 5 Eylul 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 12 Kasım 2021 .  
  2. ^ Sin-leqi-unninni (2007). Ele que o abismo viu (Portekizce). Jacyntho Lins Brandao tarafından cevrildi. Autentica. s. 23. ISBN   978-85-513-0283-5 .  
  3. ^ Gılgamı? Destanı . 2015. ss. 5-15. 16 Nisan 2024 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 14.05.2024 .   Tarih de?erini gozden gecirin: |eri?imtarihi= ( yardım )
  4. ^ Krstovic, Jelena O., (Ed.) (2005). Epic of Gilgamesh Classical and Medieval Literature Criticism . 74 . Detroit, MI: Gale. ISBN   9780787680213 . OCLC   644697404 .  
  5. ^ Thrower, James (1980). The Alternative Tradition: A Study of Unbelief in the Ancient World . The Hague, The Netherlands: Mouton Publishers.  
  6. ^ Frankfort, Henri (1974) [1949]. "Chapter VII: Mesopotamia: The Good Life". Before Philosophy: The Intellectual Adventure of Ancient Man, an essay on speculative thought in the ancient near East . Penguin. s. 226. OCLC   225040700 .  
  7. ^ Temple, Robert (1991). He who saw everything: a verse translation of the Epic of Gilgamesh. Random Century Group Ltd. pp. viii?ix.
  8. ^ a b Dalley 2000 , s. 45.
  9. ^ Dalley 2000 , ss. 41?42.
  10. ^ Mitchell, T.C. (1988). The Bible in the British Museum . The British Museum Press. s.  70 .  
  11. ^ George 2003 .
  12. ^ Abusch, T. (1993). "Gilgamesh's Request and Siduri's Denial. Part I: The Meaning of the Dialogue and Its Implications for the History of the Epic". The Tablet and the Scroll; Near Eastern Studies in Honor of William W. Hallo . CDL Press. ss. 1-14.  
  13. ^ George 2003 , s. ii.
  14. ^ George, Andrew R. (2008). "Shattered tablets and tangled threads: Editing Gilgamesh, then and now" . Aramazd. Armenian Journal of Near Eastern Studies . 3 : 11. 7 Aralık 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 12 Eylul 2018 .  
  15. ^ a b c George, Andrew R. (2008). "Shattered tablets and tangled threads: Editing Gilgamesh, then and now" . Aramazd. Armenian Journal of Near Eastern Studies . 3 : 7-30. 7 Aralık 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 12 Eylul 2018 .  
  16. ^ Smith, George (3 Aralık 1872). "The Chaldean Account of the Deluge" . Sacred-Texts.com . 3 Aralık 2003 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 27 Mart 2020 .  
  17. ^ George 2003 , s. xi.
  18. ^ "First lines of oldest epic poem found" . The Independent (?ngilizce). 16 Kasım 1998. 10 Kasım 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 16 Eylul 2019 .  
  19. ^ Evans, Barry. "It Was a Dark and Stormy Night" . North Coast Journal (?ngilizce). 16 Nisan 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 16 Eylul 2019 .  
  20. ^ Dalley 2000 , ss. 40?41.
  21. ^ Mawr, Bryn (21 Nisan 2004). "Bryn Mawr Classical Review 2004.04.21" . Bryn Mawr Classical Review . 10 Temmuz 2017 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 18 Ekim 2017 .  
  22. ^ Tigay 1982 , ss. 23, 218, 224, 238.
  23. ^ George 2003 , ss. xxvii?viii.

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yapıtın, Cumhuriyet Gazetesi Dunya Klasikleri Dizisi'nde yayımlanan baskısının cevrimici okunabilece?i ba?lantı 1 ?ubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ..

" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gılgamı?_Destanı&oldid=32648094 " sayfasından alınmı?tır