Fırtına'dan bir gorunum
Fırtına Deresi
(
Eski Yunanca
: Pordanis,
Zan dili
: Abovitse
[1]
) veya eski adıyla
Peruma
,
Do?u Karadeniz
'de yer alan akarsulardan birisi olup,
Kackar Da?ları
'nın
Karadeniz
'e bakan yamaclarındaki derelerin birle?mesi ile olu?mu?tur. Rize Arde?en'in yakla?ık 2 km batısında Karadeniz'e dokulen Fırtına Deresi, 68 km
[2]
uzunlu?undadır. Cay bahceleri icerisinden gecen, uzerindeki kemer koprulerle suslu Fırtına Deresi, raftinge elveri?li parkurlara sahiptir. Nehirde sportif olta balıkcılı?ı yapılabilmektedir.
[3]
Rize
-
Arde?en
kara yolundan, guneye cıkan karayolu takip edilerek 22. km'de
Camlıhem?in
ilcesine ula?ılır. Camlıhem?in'in yakla?ık 1 km guneyinden parkura ba?lanılabilinir. (km: 0) 5. kilometrede iri kayalara dikkat edilmelidir. 7. km, 8. km ve 9. kilometrede tehlike arz eden geci?ler oldu?u icin suyun iyi incelenmesi gerekir. 12. kilometrede batı yonunde kalan yamactaki
Tolikcet ?elalesi
yoreye ayrı bir guzellik vermektedir. Parkuru, Fırtına Deresi'nin
Karadeniz
'e dokulmeden once uygun bir yerinde bitirmek mumkundur.
Yakla?ık 23 km suren parkur boyunca derenin yata?ı cok ta?lık olup, suyun debisine gore 3 - 4 - 5 zorluk derecesinde yerler vardır. A?ırı ya?murlarda dikkat edilmelidir. Fırtına Deresi butun yıl boyunca akarsu sporu icin uygundur.
Fırtına Deresi,
Kackarlarda
bulunan ve yerli turistler kadar yabancı turistlerin ve do?a tutkunlarının u?rak yeridir.
Fırtına Deresi yukseklerden inerken bircok kola ayrılır. Bu kollar da?ın yamaclarında akarken ormanın icinde bircok irili-ufaklı goller ve ca?layanlar meydana getirirler. Fırtına Deresi ozellikle son yıllarda
rafting
sporuna meraklı olanlar icin ideal bir merkez halini almı?tır.
2013 senesinde Fırtına Deresi'ni denizle birle?iminin oldu?u yerde,
Recep Yazıcıo?lu
'nun adını ta?ıyan Turkiye'deki ikinci yapay parkuru yapılmı?tır.
Fırtına Deresi havzası Rize ilinin Arde?en ve Camlıhem?in ilcelerinin sınırları icerisinde yer almakta olup, 1177,03 km²’lik yuzolcumu ile Do?u
Karadeniz’deki en buyuk akarsu havzalarından biridir. Kuzeyden Karadeniz, guneyden Kackar ve So?anlı da?larının su bolumu cizgisi ile sınırlanmı?tır. Deniz kıyısından hemen duvar gibi yukselen da?lar 40 km ku? ucu?u mesafede 3900 metrelere ula?ır. Turkiye’nin 4. buyuk zirvesi olan Kackar Da?ı 3937 m calı?ma
sahasını guneyden sınırlayan su bolumu hattının en yuksek noktasıdır. Yine, Vercenik Da?ı (3711 m), Tatos da?i (3645 m) Altıparmak Da?ı (3562 m) sahayı guneyden sınırlayan
yuksek kutlelerdir. Calı?ma sahasını do?uda
Ca?layan Deresi
havzası, batıda ise Ortakoy Deresi havzası ile sınırlanmı?tır.
Nehirde ya?ayan balık turleri sırayla
Salmo coruhensis
,
Salmo rizeensis
,
Alburnoides fasciatus
,
Barbus escherichii
,
Squalius
sp.,
Mugil cephalus
,
Liza aurata
ve
Ponticola rizensis
'tir.
[4]
Dunya iklimlerinin yapısı genel olarak atmosfer sirkulasyonuna ba?lı olmakla beraber, bulunan yerin matematiksel konumu v.b ozellikleri de ba?lıdır. Boylece
yuksek enlemlerde kutup ve kutup altı iklimleri gorulurken, orta enlemlerde ılıman iklimler, tropikal ic bolgelerde ise ekvatoral ve tropikal iklimler gorulmektedir. Ozellikle yer-deniz-atmosfer ili?kileri, karasallık, yer ?ekli, yukseklik etkisi bolgesel iklimlerin kokenini tayin eder. Calı?ma sahası polar hava kutleleri ile tropikal hava kutlelerinin geci? sahasında yer alır. Bu kutlelerin gezici karakterde olması nedeniyle bolgede iklim mevsimlere gore de?i?iklik gosterir. Kı?ın polar hava kutleleri hakim iken yazın tropikal hava kutleleri sahada etkili olur ve bol ya?ı? alır.
Sahanın da?lık olması ve kısa mesafelerde 3900 metreye kadar yukseltinin artması sıcaklık de?erlerinin havza icindeki farklı noktalarda farklı de?erler gostermesine neden olur. Yukseklikle sıcaklı?ın de?i?mesinde, atmosferin yerden ısınması, atmosferin ve su buharının alt kısımlarında daha yo?un olması onemli faktorlerden biridir. Yıllık ortama sıcaklık Arde?en’de 13,9 °C dir. Ortalama yuksek sıcaklık 17,5 °C ve ortalama du?uk sıcaklık 11,3 °C de?erlerinin birbirine cok yakın olmasında en onemli faktor sahadaki nem oranıdır. Arde?en meteoroloji istasyonun kıyıda yer alması ve yıllık ortalama ba?ıl nem de?erinin % 70?80 arasında de?i?mesi a?ırı ısınmaya ve so?umaya engel olmaktadır. Ayrıca fon ruzgarlarının kı? aylarında sahayı etkilemesi a?ırı so?umayı engellemektedir. Sahada en so?uk mevsim kı? olup; en du?uk ortalama sıcaklık ?ubat ayında gorulur (3,1 °C). ?ubat ayından sonra ısınan hava hafif de?i?kenlikler gostererek en yuksek de?erlere A?ustos ayında ula?ır. A?ustos ayı ortalama sıcaklı?ı 23,4 °C iken ortalama en yuksek sıcaklık ise 27,3 °C dir. A?ustos ayından sonra Aralık ayına kadar duzenli bir ?ekilde du?en sıcaklık ?ubat ayında yine minimum de?erlere ula?ır.
Calı?ma sahası Turkiye genelinde en fazla ya?ı? alan bolgesi icerisinde yer alır (yıllık toplam ya?ı? miktarı 1956 mm). Her mevsim bol ya?ı? alan sahada Eylul, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında aylık ortalama ya?ı? 200 mm’nin uzerindedir. En fazla ya?ı? Ekim ayında du?er (273 mm,). Ya?ı?lar bahar ve yaz aylarında ya?mur ?eklinde iken, kı? aylarında kıyıda ya?mur zaman zaman kar, yuksek sahalara do?ru kar ?eklinde du?er. Sonbaharda sa?anak karakter ta?ıyan ya?ı?lar, calı?ma sahasında sel ve ta?kın gibi do?al afetlere yol acar. Sahada ya?ı?ın en az oldu?u ay Nisan ayı olup (57 mm) genel itibarıyla bahar mevsiminde ya?ı? di?er mevsimlere gore daha azdır. Sahanın topo?rafik ?artları ya?ı?ın fazlalı?ında rol oynayan en onemli etkenlerden biridir. Calı?ma sahasında da?ların denize paralel ?ekilde ve kıyıdan kısa mesafeler icinde yukselmesi orografik ya?ı?ların olu?masına sebebiyet vermektedir.
Fırtına Deresi havzası Do?u Karadeniz Da?larının Karadeniz aklanında yer alan akarsu havzalar icerisinde en buyuk ve yuzey ?ekilleri bakımından en arızalı
gorunume sahip olanıdır. Calı?ma sahasında, deniz kıyısından guney yonunde 40 km gidildi?inde 3900 metrelere kadar cıkan (Karcar zirvesi 3932 m) ani bir yukselti artı?ını gormek mumkundur. Fırtına Deresi Havzasının Jeomorfolojik gorumune bakıldı?ında, oncelikle kıyıdan ba?layan ve basamak ?eklinde yukselen taracalar dikkati ceker. Havzanın ic kısımlarına do?ru, akarsu boyunca vadi tabanlarında ve e?im ?artlarının da musaade etti?i yuksek kısımlarda da? ici ovaları yer alır. Havza genelinde di?er dikkat cekici jeomorfolojik ozellik ise gittikce daralan ve derinle?en V ?ekilli vadilerdir. Daha yuksek sahalarda kademeli yamaclar, 2000 metrenin uzerinde yerine kayalıklara gecilir. 2500 metrenin uzerinde ise buyuk glasiyal vadilerinin ve ust seviyelerde ise hakim sivri tepeler ve daimi karlarla ve buzlularla kaplı da?lar yer alır. Katıla?ım kayaclarının buyuk alanlara yayıldı?ı calı?ma sahası, ust kreatese de meydana gelen tektonik deformasyonlar sonuncu kıvrılmı? ve yukselmi?tir. Neotektonikte de devam eden tektonik deformasyonlar, sahada kabaca KD-GB ve DB do?rultusunda uzanan tektonik hatlar ile, akarsu ?ebekesinin olu?um ve geli?imini yonlendirmi?, yer yer 300 metreyi bulan su du?u?lerine ve e?im kırıklıklarına neden
olmu?tur. Tektonizma sonucunda yukselen saha, dı? etken ve sureclerin gunumuze kadar devam eden faaliyetleri sonucunda bugunku gorunumune kavu?mu?tur. Alcak alanlarda ve platolarda fluviyal surecler, okyanusal iklim ?artlarını yansıtan bir ya?ı? etkinli?i ile sahayı hızla a?ındırırken, yuksek kesimlerde de son buzul ca?ının morfolojik izleri hala gorulebilmektedir. Yuksek kesimlerde, buzul topo?rafyasına ait izler 3900-2100 metreler arasında gorulebilir. 2100 metreden daha alcak irtifalara inildikce Fırtına Deresi, yata?ını iyice yararak bazı kesimlerde 1500 metreye varan dik yamaclı derin vadiler acar. Fırtına Deresi havzasının profil serilerine bakıldı?ında sahadaki kademeli yapı ve kuvvetli a?ınımın izlerini gormek mumkundur. Fırtına Deresi havzasında, e?im guneyden kuzeye do?ru, di?er bir deyi?le Do?u Karadeniz da?ların zirvelerinden Karadeniz’e do?ru yonelmekle birlikte, aynı zamanda calı?ma sahasında do?udan batıya do?ru bir carpılma soz konusudur.
Fırtına Deresi havzasında yuksek ya?ı? etkinli?i, mevsimler arasında fazla de?i?kenlik gostermeyen sıcaklık faktorleri, kıyıdan 3900 metrelere hızlı bir ?ekilde ula?an arızalı topo?rafyası ve jeolojik yapıda volkanik kayacların yo?unlukta olması farklı toprak gruplarının olu?masına neden olu?mu?tur.
Koy Hizmetleri Genel Mudurlu?u tarafından yapılan kapsamlı arazi calı?malarına gore, Rize toprakları altı ana grupta toplanmaktadır. Bunlar; aluvyal
topraklar, koluvyal topraklar, kırmızı-sarı podzolik topraklar, gri-kahverengi podzolik topraklar, kirecsiz kahverengi orman toprakları ve yuksek da? cayır
toprakları ?eklindedir.
Cetekalevi ?elalesi
Gelevera
Coruh
- BAYRAKDAR,C,2006 Fırtına Deresi Havzasının Uygulamalı Etudu Yuksek Lisans Tezi,?U,CO?RAFYA ANAB?L?M DALI,?STANBUL