2023 Basın Ozgurlu?u Endeksi
[1]
?yi durum
Tatmin edici durum
Fark edilebilir problemler
Zor durum
Cok ciddi durum
Sınıflandırılmamı? / Veri yok
Basın ozgurlu?u
, haber, fikir ve du?unceleri, co?altıcı araclarla, serbestce acıklayabilmek ozgurlu?udur. Bilgi ve du?unceleri serbest olarak toplayıp, yorum ve ele?tiri yaparak co?altabilmek ve bunları serbest olarak yayımlayıp da?ıtabilmek haklarını icerir.
[2]
Basın aracılı?ıyla yapılan yayım, du?uncelerin acıklanmasının ozel bir turudur ancak basın ozgurlu?u du?unceyi acıklama ozgurlu?unden ayrı bir ozgurluk kategorisi olu?turur.
[2]
Devlet ya?amında insanların du?uncelerini serbestce acıklayabilmeleri sayesinde gerceklerin ortaya cıkabilece?i, bu yolla yanlı?lıkların, yolsuzlukların, hukuk dı?ılıkların, celi?kilerin su yuzune cıkaca?ı ve bunda kamu yararı bulunması gerce?i demokratik hukuk devletlerinde bu ozgurlu?un kabul edilmesi sonucunu do?urmu?tur.
[3]
Devlet baskısı ve korkusu ile ya?ayan bir basın kamunun avukatlı?ı gorevini yerine getiremez, toplumsal yararları savunamaz. Bu nedenle basın ozgurlu?u, basına tanınmı? bir ayrıcalık de?il, ki?ilik hakları gibi korunan bir hak olarak de?erlendirilir.
[3]
Du?unceyi acıklama ozgurlu?u kapsamında engel te?kil etmeyecek bazı hususlar bir i?letme bunyesinde gercekle?mesi nedeniyle basın ozgurlu?unu engelleyebilmektedir.
[4]
Basımevi kurmanın izin alma ya da mali teminat yatırma ?artına ba?lanması, yayımlanacak eserler icin on denetim getirilmesi basın ozgurlu?unu engelleyebilen hususlara ornek olarak verilebilir.
?fade ozgurlu?u ve basın ozgurlu?unun bir ulkede ic hukuk kurallarında kabul edilmesinin yeterli guvence sa?layamayaca?ı du?uncesiyle bu ozgurlukler uluslararası metinlere gecmi?; uluslararası anla?malara konu olmu?tur.
[3]
Basın ozgurlu?u, bircok anayasada, uluslararası bildiri ve sozle?mede du?unceyi acıklama ozgurlu?u ile birlikte ele alınmı?tır. 1776'da Virginia ?nsan Hakları Yasası’nın 12. maddesinde, basın ozgurlu?unun ozgurlu?un en guclu kalelerinden biri oldu?unu ve sadece despot hukumetler tarafından engellenebilece?ini ilan edilmi?tir.
[3]
1789 tarihli Fransız
?nsan ve Yurtta? Hakları Bildirisi
, du?unce ozgurlu?uyle birlikte du?uncelerin yayımlanmasına dair ifadeler barındırarak basın ozgurlu?unu i?aret eden ilk belgelerden biri olmu?tur. 11. maddesinde "
Du?uncelerin, fikir ve kanaatlerin ba?kalarına serbeste soylenmesi, insanın en de?erli haklarındandır. Her vatanda? serbestce konu?abilir, yazabilir ya da yayın yapabilir.
" denmektedir.
Basın ozgurlu?u konusunda ilk kalıcı duzenleme ise
Amerikan anayasasına
1791 tarihinde "
Kongre... soz ve basın ozgurlu?unu engelleyici yasa yapamaz
" ifadesini ta?ıyan
?lk De?i?iklik Maddesi
'nin eklenmesidir. Anayasal duzenleme acısından bakıldı?ında Amerika Birle?ik Devletleri'nin soz ve du?unce ozgurlu?u ile birlikte basın ozgurlu?unu anayasal guvence altına alan ilk devlettir. Di?er demokratik devletler de aynı yolu izleyerek basın ozgurlu?unu anayasal guvence altına almı?tır.
[4]
Du?unce ve basın ozgurlu?u,
II. Dunya Sava?ı
'ndan sonra
Birle?mi? Milletler
Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 gunu Paris'te ilan etti?i
?nsan Hakları Evrensel Bildirgesi
'nin 18. maddesinde acık bir dille ifade edilmi?tir.
Her ulkede basın ozgurlu?unun kullanılabilmesini sınırlayan bazı uygulamalar vardır. Bu sınırlamaların kapsamı ve sınırlama koymanın yollarına ili?kin olarak her ulkenin kendi yasaları mevcuttur. Bir ulkede basın ozgurlu?u olup olmadı?ı ile ilgili ce?itli hukumet-dı?ı orgutlerin farklı kriterlere gore de?erlendirmeleri vardır. Orne?in
Sınır Tanımayan Gazeteciler
her yıl
Basın Ozgurlu?u Endeksi
yayınlamaktadır. Bu endeks 180 ulkedeki gazetecilere uygulanan bir anket yoluyla co?ulculuk, medya ba?ımsızlı?ı, medya cevresi ve otosansur, yasal cerceve, ?effaflık ile haber ve bilgi uretimini destekleyen altyapının kalitesi kriterlerine gore de?erlendirme yapılır.
[5]
Basın Ozgurlu?u ile ilgili yasa 1766 yılında kabul edilmi?tir.
[6]
[7]
[8]
[9]
Basın Ozgurlu?u Kanunları 1532 yılında kabul edilmi?tir.
[10]
Basın ozgurlu?u
Rusya
Anayasa'sının 29. maddesi ile guvence altına alınmı?tır.
Turkiye
de tutuklu gazetecilere yonelik yapılan bir basın acıklaması,
?stanbul Ca?layan Adalet Sarayı
(2017)
Turkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Turk Anayasa Hukuku, basın ozgurlu?unun korunmasını guvence altına almak amacıyla bir dizi hukum ve duzenleme getirmektedir. Bu hukumler, basın ozgurlu?unun ki?isel hakların korunmasına yardımcı olacak ?ekilde uygulanmaktadır.
Turkiye Anayasasında, basın ozgurlu?unun ozgurluk ve insan haklarının guvence altına alınması acısından onemi vurgulanmı?tır. Anayasamızın 26. maddesinde, “Herkesin ozgurce ifade ve baskı ozgurlu?une sahip oldu?u” belirtilmektedir. Aynı yasanın 28. maddesine gore ise, “Herkesin, ozgurce goru? ve du?uncelerini ifade etme, yayınlanma ve yayımlanma hakkına sahiptir.”
Turkiye Cumhuriyeti Anayasası, basının ozgurlu?unu temel bir insan hakkı olarak kabul etmekte ve bu ozgurlu?u korumaktadır.
[11]
Buna ra?men Turkiye'de basın ozgurlu?u kanunu olmasına ra?men uygulanmayıp, gunumuzde yayın yasa?ı ve sansur ile sık sık kar?ıla?ılmaktadır.
Basın ozgurlu?u endeksinde
2017 itibarıyla 180 ulke icerisinde 155. olmu?tur.
- Cecenistan, Rusya
[12]
- Birmanya
- Jammu ve Ke?mir, Hindistan
[13]
- Papua, Endonezya
[14]
- Tibet, Cin
[15]
- ^
"2022 World Press Freedom Index"
.
Reporters Without Borders
. 2022. 7 Aralık 2021 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi.
- ^
a
b
Hazar, Zeynep.
"Basın Ozgurlu?u ve Ulusal Guvenlik"
.
www.academia.edu
. Gazi Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi, Cilt 17, Yıl 2013
. Eri?im tarihi: 5 Mayıs 2017
.
- ^
a
b
c
d
Kılıco?lu, Ahmet.
"Basın Ozgurlu?u ve Ki?ilik Hakları"
(PDF)
.
www.ankarabarosu.org.tr
. Ankara Barosu Dergisi, Yıl 1989, Sayı 2. 7 Mayıs 2017 tarihinde
kayna?ından
(PDF)
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 5 Mayıs 2017
.
- ^
a
b
Vardal, Burcu.
"Turkiye'de Basın Ozgurlu?u ve 2003 Yılı Sonrası Uygulamalar"
.
www.academia.edu/
. ?stanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu doktora tezi, 2014. 4 Temmuz 2018 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 5 Mayıs 2017
.
- ^
"How the Index is Compiled"
.
rsf.org/e
. 11 Temmuz 2017 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
26 Temmuz
2017
.
- ^
"≪The Freedom of the Press Act≫, Sveriges Riksdag"
. 30 Eylul 2007 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
"≪The Swedish tradition of freedom of press≫"
. 4 Haziran 2018 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
"≪The World's First Freedom of Information Act (Sweden/Finland 1766)≫"
. 11 Mayıs 2011 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
"freedominfo.org, ≪Sweden≫"
. 6 Ocak 2009 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
Zamoyski, Adam. ≪The Polish Way≫. New York: Hippocrene Books, 1987
- ^
"Anayasada ve Turk Anayasa Hukukunda Basın Ozgurlu?u"
. 16 Aralık 2022. 9 Nisan 2023 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
9 Nisan
2023
.
- ^
"Do journalists have the right to work in Chechnya without accreditation? Moscow Media Law and Policy Center. March 2000"
. 9 Ekim 2008 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
"India praises McCain-Dalai Lama meeting. WTOPews.com. Washington, D.C. July 27, 2008"
. 17 Aralık 2008 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
"Indonesia: Police Abuse Endemic in Closed Area of Papua. Human Rights Watch. May 7, 2007"
. 15 Eylul 2007 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.
- ^
"China criticizes McCain-Dalai Lama meeting. WTOPews.com. Washington, D.C. July 27, 2008"
. 17 Aralık 2008 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2011
.