Ba?lı?ın di?er anlamları icin
Yaban kope?i
sayfasına bakınız.
Asya yaban kope?i
(
Cuon alpinus
),
Kızıl kopek
olarak da bilinir,
kopekgiller
(Canidae) familyasından Asyada yaygın olan bir
yaban kope?i
turu
. Kopekgiller familyasında
kurt
ve
Afrika yaban kope?i
gibi buyuk suruler olu?turup, suru halinde ava cıkan uc turden birisidir.
Turkiye
'nin kuzeydo?usunda bulundu?una dair guvenilir kanıt
[1]
yoktur.
Asya yaban kope?i, 1 metre (+45 cm kuyruk) uzunlu?a, ayakta dururken 45 cm boya ve 20 kg a?ırlı?a varır. Kızıl-kahverengi ve kavunici arasında de?i?en renklere sahiptir. Alt kısmı
beyaz
, kuyru?u ise vucudundan daha koyu renk ve kuyru?unun ucu siyah olur. Di?er kopekgiller ile arasında en muhim ayrıcalı?ı, 42 di? yerine sadece 40 di?i olmasıdır.
Asya yaban kope?i bircok farklı iklimleri kendine memleket edinmi?tir. Boylece Altay da?larından
Mancurya
'a kadar, guneye do?ru
Hindistan
ve
Endonezya
'ya kadar yaygındır.
Turkistan
ve
Mo?olistan
'da neredeyse tamamen yok olmu?tur. Son yıllarda Orta Asya'da;
Kazakistan
,
Kırgızistan
,
Tacikistan
ve
Rusya
'dan Asya yaban kope?inin izlenildi?i hakkında haberler gorulmemi?tir.
Cin
'de ve
Tibet
'de birbirlerinden kopuk ufak
populasyonların
bulundu?u bilinmektedir. Hindistan ve di?er guneydo?u Asya ulkelerinde de tehlike altındadır.
IUCN
'ye gore Asya yaban kope?inin nesli tukenme tehlikesi altındadır ve dunyada toplam 2500 adet mevcuttur. Bu geli?menin en muhim sebepleri, ya?amak icin ihtiyacı oldu?u alanların tahrip edilmesi ve kendisine ev kopeklerinden gecen hastalıklara kar?ı dayanıksız olmasıdır.
Kısa zaman once Turkiye'nin kuzeydo?usunda Asya yaban kope?i goruldu?u hakkında bir haber yayılmı?tır.
Asya yaban kope?i ve
kurtlar
genelde birbirlerinden uzak durmaya caba gosterirler. Bu yuzden kurtların ve Asya yaban kope?inin yayıldı?ı bolgelerin arasında cok net sınırlar vardır. Kurtlardan farklı yanlarından birisi acık alanlardan ve
collerden
uzak durmaya calı?malarıdır. Ozellikle
ormanlarda
ya?amayı tercih ederler ve bu konuda
cam
ormanları ile ya?mur ormanları arasında ayrım yapmazlar.
Pleistozan ca?ında "Cuon" cinsinin Avrupa ve hatta
Kuzey Amerika
'da yaygın oldu?u bilinmektedir.
Asya yaban kopeklerinin grup icindeki sosyal davranı?ları, Kurt ve Afrika yaban kopeklerinkine benzemektedir. Suruleri genelde 5 ila 12 hayvandan olu?ur. Gorulen en buyuk suru 30 hayvandan meydana gelmi?tir. Bir alfa-cift denilen erkek ve di?i surunun ba?ıdırlar, onların dı?ında hicbir suru uyesi ciftle?ip yavru yapmaz. Di?i 60 gun suren bir gebelikten sonra 6-9 yavru dunyaya getirir. Surunun tum uyeleri bu yavruların bakımında yardımcı olurlar.
Avlama yontemleri, Afrika yaban kope?inde oldu?u gibidir, ama asya yaban kopekleri daha kısa bacakları ile Afrika yaban kope?i kadar hızlı ko?amaz. Surunun 3 ya da 4 uyesi birlik olup bir hayvanı yorulup yava?layana kadar kovalarlar. Ve ko?arken birkac kopek birden avlanan hayvanının uzerine atlayıp ısırırlar. Ama isabetli bir oldurme ısırıkları olmadı?ı icin, dize getirdikleri av hayvanını bazen canlı canlı yemeye ba?larlar.
Avladıkları co?u hayvanlar kendilerinden cok daha buyuktur;
geyik
,
ceylan
,
da? kecisi
,
yaban koyunu
,
yaban domuzu
ve hatta
Gaur
(?) ile
aksis geyi?i
tercih ettikleri av hayvanlarıdır. Bunun yanında
kemiriciler
, le?, bocekler ve ara sıra bitkiler ile de beslenebilirler.
Asya yaban kope?inin insanların haricinde pek du?manı yoktur. Surunun icinde hatta bir
ayıya
ya da
leopara
saldırıp onu yiyebilirler. Yeterince kopek bir araya gelince hatta bir
kaplanı
bile korkutup avını elinden alabilirler.
Asya yaban kope?i kendinden cok daha buyuk hayvanları avlamasına ra?men belli sınırları vardır. Orne?in bir insana saldırmı? olduklarına dair bugune kadar hicbir inandırıcı kanıt gosterilememi?tir.
Toronto
hayvanat bahcesinde bir Asya yaban kope?i
Vucut olculeri ve tuylerinin renkleri dikkate alınarak 11 adet alt turu kabul edilmi?tir. Ama co?u "alt turleri" belirlemek icin az sayıda ornekler ele alındı?ı icin, tum alt turlerin gecerli oldu?u kesin de?ildir. Tek kesin olunabilecek alt turu, di?erlerinden cok net farklılıklara sahip olan "Turkistan da? kurdu"'dur (
Cuon alpinus hesperius
).
- Cuon alpinus hesperius
, Turkistan da? kurdu; Guney-
Sibirya
, Do?u-
Turkistan
ve Kuzeybatı-Cin (
Altay bolgesi
ve
Tien?an
); uzun, acıksarı renkli tuyleri, beyaz renkli alt kısmı ve soluk renkli bir yanak sakalı vardır.
- Cuon alpinus alpinus
, Da? kurdu; Do?u Rusya,
Baykal golu
'nden
Amur
- ve
Usuribolgesine
kadar; Kahverengimsi-kızıl renkli, uzun tuylu. Ensesi gri ve a?zı koyu kırmızı.
- Cuon alpinus javanicus
, Yava-kızıl kope?i; Yava ve
Panataya
; kısa, acık kızıl tuylu.
- Cuon alpinus sumatrensis
; Sumatra; kısa, acık kızıl tuylu, yanaklarında koyu renkli bir sakalı vardır.
- Cuon alpinus infuscus
; Guney-
Myanmar
,
Malaysiya
,
Tayland
ve
Vietnam
; koyu kahverengi tuylu ve kafatasında farklı ozellikler.
- Cuon alpinus adjustus
, Burma-kızıl kope?i; Kuzey-
Myanmar
ve
Hindocin
; koyu kahverengi tuylu.
- Cuon alpinus dukhunensis
, Dekan-kızıl kope?i; Hindistan'da Ganges ırma?ının guneyinde; Kırmızı tuylu, yanaklarında siyah sakallı.
- Cuon alpinus primaevus
;
Himalaya
bolgesi ve
Nepal
,
Zikim
ve
Bhutan
; uzun, kızıl tuylu ve
C. a. dukhunensis
olarak, bacaklarının arasında uzun tuylu.
- Cuon alpinus laniger
;
Ka?mir
ve Guney-Tibet; tamamen sarı kahverengi bir rengi vardır.
- Cuon alpinus fumosus
; Batı-
Sihuan
, Cin ve Mo?olistan; gur, sarı kırmızı tuylu, koyu renkli sırtı ve gri renkli bir ensesi vardır.
- Cuon alpinus lepturus
, Kiangsi-da? kurdu;
Yangtse
ırma?ının guneyinde (Cin); bol ve tamamen kırmızı tuylu.
Bu ?ablon nesli tukenmi? turleri icermemektedir.