Ali ?hsan Sabis
1317 (1902)-
Top.
1
[1]
|
|---|
 Ali ?hsan Pa?a
|
| Do?um
| 1882
?stanbul
,
Osmanlı ?mparatorlu?u
|
|---|
| Olum
| 9 Aralık 1957 (75 ya?ında)
?stanbul
,
Turkiye
|
|---|
| Ba?lılı?ı
| 
Osmanlı
(1902-1919)
Turkiye
(1923-1932)
|
|---|
| Hizmet yılları
| 1902-1922
|
|---|
| Rutbesi
| Mirliva
|
|---|
| Komutası
| 1. Tumen Genel Karargahı, 2. Ordu Kurmay Ba?kanı,
13. Kolordu
(vekil), Ucuncu Ordu Genel ?htiyat,
11. Kolordu
(vekil),
1. Seferi Kuvvetleri
,
9. Kolordu
,
13. Kolordu
,
4. Kolordu
,
6. Ordu
1. Ordu
|
|---|
| Catı?ma/sava?ları
| Balkan Sava?ları
I. Dunya Sava?ı
Kurtulu? Sava?ı
|
|---|
| Odulleri
|       |
|---|
| Sonraki i?i
| TBMM Afyonkarahisar Milletvekili
|
|---|
|
Ali ?hsan Sabis
(1882
?stanbul
- 9 Aralık 1957, ?stanbul),
Turk
asker ve siyasetcidir.
I. Dunya Sava?ı
'nda
Kafkasya Cephesi
ve
Irak Cephesi
'nin,
Turk Kurtulu? Sava?ı
'nda
Batı Cephesi
'nin komutanlarındandır.
Sabis
soyadını,
Irak Cephesi
'nde
Sabis Mevkiinde
?ngiliz
ordusuna kar?ı sava?ta gosterdi?i ba?arılar nedeniyle almı?tır. I. Dunya Sava?ı sonrasında ?ngilizlerce tutuklanmasının ardından ilk
Malta surgunleri
arasında yer almı?, donu?unde ve
Buyuk Taarruz
oncesine kadar Batı Cephesi 1. Ordu komutanlı?ını yurutmu?
Turk
askeri ve siyaset adamı. 1930 ve 40'larda
Alman
yanlısı fikirleri savunmu? ve bundan dolayı mahkum olmu?tur. 1954'te ise
Demokrat Parti
'den
9. Donem
Afyonkarahisar
milletvekili secildi.
20 A?ustos 1882 tarihinde
?stanbul
'da,
Cihangir
semtinde do?du. Babası Kola?ası (onyuzba?ı) Cemal Bey, annesi Seher Hanım'dır. Her ikisi de ?stanbulludur. ?lk mektebi ve
Be?ikta?
Askeri
Ru?tiyesini
bitirdikten sonra 1895 yılında Halıcıo?lu'ndaki Topcu Mektebi idadisine (leyli-yatılı) olara girdi. 1901'de ve 1904'te birincilikle mezun oldu. Topcu Mektebi Harbiyesi'nden (Kara Harp Okulu) 1901'de Sahra Topcu Mulazımı Sanisi (te?men) olarak birincilikle mezun oldu. Daha sonra 1901-1904 yılları arasında Pangaltı Erkanı Harbiye'sinde tahsilini ikmal ederek 1904'te Erkanı harp yuzba?ısı oldu.
I. Dunya Sava?ı'nda kolordu ve ordu komutanı olarak
Kafkasya
ve
Irak
cephelerinde bulundu. 1916'da
Kut'ul Ammare Ku?atması
sırasında Sabis mevkiinde kar?ı saldırıya gecen
?ngiliz
ordusuna kar?ı zafer kazandı. 1914'te
Tortum
'da yerel ba?arılarla ba?layan komutanlı?ına,
Sarıkamı?
,
Dilman
ve
Van
'da devam etti. 9., 4. ve 13. Kolordu kumandanlıklarında bulundu. 1917'de Mirliva rutbesini aldı.
2 Nisan 1918'de
Rusların
harabe halinde getirip terk etti?i
Van
'ı
Ermeni
komitacılardan geri aldı.
Nuri Killigil
Pa?a komutasındaki
Kafkas ?slam Ordusu
'nun
Azerbaycan
seferinde gorev aldı ve 8 Haziran 1918'de
Tebriz
'i ele gecirdi. 1918'de
?ran
'daki
?ehriban
mevkiinde
?ngiliz
kuvvetleri kar?ısında geri cekildi ve kolordusunu kurtarmayı ba?ardı. Aynı yılın eylul ayında
Halil (Kut) Pa?a
yerine 6. Ordu kumandanlı?ına getirildi.
30 Ekim 1918'de
Mondros Mutarekesi
imzalandı?ında
Musul
ve cevresi henuz Ali ?hsan Pa?a komutasındaki Turk birliklerinin idaresindeydi. ?ngiliz General Marshall'ın, ate?kesten sonra Musul ve
Zaho
'daki sivil
Hristiyanların
topluca olduruldu?unu iddia etmesiyle ?ngilizler, Turk birliklerinin Musul'u terk etmesini istediler. Ali ?hsan Pa?a, bu iste?i once reddetti ancak ?stanbul Hukumeti'nden gelen talimat do?rultusunda
Nusaybin
'e cekilerek Musul'u ?ngiliz i?galine bıraktı.
[2]
Sava?tan sonra ?ngiliz Yuksek Komiserli?inin talebi uzerine 23 ?ubat 1919'da
Konya
'da tutuklanarak ilk
Malta surgunlerinden
olmu?tur. Kendisine yoneltilen suclamalar Van, Musul ve Urmiye'de Hristiyan katliamlarını bilfiil yonetmek ve Kut'ul Ammare Ku?atması sonrası ele gecirilen ?ngiliz sava? esirlerini oldurtmekti. ?ngilizler tarafından duzenlenen dosyasına gore Ali ?hsan Pa?a 1915 Nisanında
Dilman Muharebesi
ertesinde Van'daki Ermenilerin oldurulmesi, haziran ayında
Urmiye
'de Hakkari'den kacmı? olan 3300
Nasturi
ile 700 Ermeninin topluca katledilmesi, temmuzda
Urmiye
'de
Fransız
misyonuna sı?ınan 620 koylunun oldurulmesi, 18 Eylul'de aralarında
Amerikalı
gazeteci John Nooshy'nin bulundu?u 20 hasta ve yaralının hastaneden cıkarılarak oldurulmesi, aynı ay Musul'da 270 sivil Ermeni'nin oldurulmesi olaylarının faili idi.
[3]
Ancak sava? sucluları mahkemesi gercekle?medi?i icin bu suclamalar kanıtlanmadı. Ali ?hsan Pa?a, Haziran 1921'de di?er
Malta
tutukluları ile birlikte salıverildi.
1. Ordu Komutanı
Mirliva
Ali ?hsan Pa?a,
Turk Ordusu
Ba?komutanı
Mu?ir
Gazi
Mustafa Kemal Pa?a
'yı tren garında kar?ılarken.
Cay
, 1922.
Donu?unde 27 Eylul 1921 tarihi itibarıyla
Turk Kurtulu? Sava?ı
'na katıldı ve
Mirliva
rutbesiyle Batı Cephesi 1. Ordu komutanlı?ına atandı.
Moskova Antla?ması
ile
Batum
ve
Azerbaycan
'ın
Sovyetler Birli?i
'ne terk edilmesine kar?ı cıktı?ından ve
Ali Fuat Pa?a
'nın yerine Batı Cephesi komutanlı?ına atanan
?smet Pa?a
'nın kıdem olarak kendisinden daha altta olmasına ra?men cephe komutanı olması, Ali ?hsan Pa?a'nın ?smet Pa?a komutası altına girmek istememesi, ustune ustluk ordu icinde
?smet Pa?a
ve
Mustafa Kemal Pa?a
aleyhine propaganda yurutmesi uzerine Buyuk Taarruz oncesi 21 Haziran 1922 tarihinde Ba?komutan Mustafa Kemal Pa?a tarafından ordu komutanlı?ı gorevinden alındı ve TBMM tarafından emekliye sevk edildi.
[4]
[5]
II. Dunya Sava?ı
yıllarında, gazetelere askerlik konusunda yazılar yazıyor ve genellikle
Alman
ordularının ilerleyi?ini alkı?lıyordu.
Turkiye
sava?ın sonuna do?ru Almanya'nın kar?ısında yer alınca, tenkit yazılarıyla yetinmeyerek, ba?ta Cumhurba?kanı
?smet ?nonu
olmak uzere devlet ve hukumet erkanına, suclayıcı imzasız mektuplar gondermeye ba?ladı. Boylelikle 1922'de emekliye ayrılmasında onemli rolu oynayan, o zamanın Batı Cephesi komutanı ?nonu'den dolaylı intikam almı? oluyordu. Olayın tespitinden sonra, 24 ?ubat 1944'te tutuklandı ve 10 ?ubat 1947'de de
sıkıyonetim
mahkemesince 15 ay a?ır hapis cezasına carptırıldı. 1950 yılında
Demokrat Parti
iktidara geldikten sonra cıkartılan af kanunu ile siyasi haklarına kavu?tu. 1950-54'te
Demokrat Parti
listesinden
Afyonkarahisar
milletvekili secilerek 9. Donem
TBMM
uyesi oldu. 9 Aralık 1957'de 75 ya?ında oldu.
[6]
- Birinci Dunya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 1
- Birinci Dunya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 2
ISBN 975-551-067-2
- Birinci Dunya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 3
- ?stiklal Harbi ve Gizli Cihetleri Harp Hatıralarım Cilt 5
ISBN 975-551-084-2
- Birinci Dunya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 4
- Harp Hatıralarım Birinci Cihan Harbi 2. Cilt
ISBN 975-551-067-2
- Harp Hatıralarım Birinci Dunya Harbi 1. Cilt
- Harp Hatıralarım Birinci Dunya Harbi 4. Cilt
ISBN 975-551-043-5
- Harp Hatıralarım ?stiklal Harbi ve Gizli Cihetleri 5. Cilt
ISBN 975-551-084-2
- Harp Hatıralarım ?stiklal Harbi ve Gizli Cihetleri 6. Cilt
ISBN 975-551-085-0
- ?stiklal Harbi ve Gizli Cihetleri Harp Hatıralarım Cilt 6
ISBN 975-551-085-0
- ^
T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Ba?kanlı?ı Yayınları,
Turk ?stiklal Harbine Katılan Tumen ve Daha Ust Kademelerdeki Komutanların Biyografileri
, Genelkurmay Ba?kanlı?ı Basımevi, Ankara, 1972, s. 144.
- ^
"Musul'u boyle kaybettik. Radikal"
. 20 Aralık 2013 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 26 Eylul 2009
.
- ^
Malta Belgeleri: ?ngiltere Dı?i?leri Bakanlı?ı 'Turk Sava? Sucluları' Dosyası,
Belge Y. 2007.
- ^
Akın, Rıdvan, Turk Syasal Tarihi, ?stanbul 2010
- ^
Ozakman, Turgut, ?u Cılgın Turkler, Ankara, 2005
- ^
Kim Kimdir web sitesi
22 Haziran 2015 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
[
kaynak guvenilir mi?
]