1768-1774 Osmanlı-Rus Sava?ı
Osmanlı-Rus Sava?ları
Turklere Kar?ı Zafer Stefano Torelli.
Tarih 1768-1774 Bolge Karada: Moldova , Ukrayna ve Bulgaristan Denizde: Ce?me acıkları Sonuc Kesin Rus zaferi Kucuk Kaynarca Antla?ması
Taraflar
Osmanlı ?mparatorlu?u Kırım Hanlı?ı Cerkesya	Rus ?mparatorlu?u Zaporojya Kazakları Yunan isyancılar Kartli-Kaheti Krallı?ı ?mereti Krallı?ı Mısır Eyaleti
Komutanlar ve liderler
III. Mustafa I. Abdulhamid ?vazzade Halil Pa?a Mandalzade Husameddin Pa?a II. Kaplan Giray Mısost Bematıqo	II. Katerina Grigoriy Potyomkin Aleksey Grigoryevic Orlov Pyotr Rumyantsev Aleksandr Suvorov Fyodor U?akov Gottlieb Heinrich Totleben Petro Kalnyshevsky II. Erekle I. Solomon
Gucler
200,000	125,000
Kayıplar
40,000	5,000

1768-1774 Osmanlı-Rus Sava?ı , Osmanlıların Ruslara yenik du?mesiyle sonuclanmı? bir sava?tır. Bu sava?ın sonucunda Ukrayna 'nın guneyi, Kuzey Kafkaslar ve Kırım , Rusya 'nın eline gecmi?tir.

Nedenleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sava? ilk once Lehistan 'da kralla soylular arasında cıkan bir anla?mazlık yuzunden ba?ladı. Rus Caricesi II. Katerina Lehistan 'ı parcalamak amacıyla Lehistan 'ın ici?lerine karı?ıyordu. Kralı soylulara kar?ı desteklemek amacıyla bolgeye Kazak askerlerini gonderdi. Askerler Osmanlı Devleti sınırları icindeki Balta kentine girerek katliam yaptılar. ^[1] Osmanlı padi?ahı III. Mustafa bu durumu protesto ederek 25 Eylul 1768 tarihinde Rusya 'ya sava? actı. Lehistan 'da krala kar?ı cıkan soylular Osmanlı Devleti 'nin yanında yer aldılar. Birle?ik Krallık da Rus donanmasına danı?manlar gondererek Rusya 'nın yanında yer aldı. Osmanlı padi?ahı, Cerkes prensi Bematıqo Mısost'a halife olarak Kafkasya'daki tum Musluman halkların resmen Rusya ile sava?a katılmalarını emretti?ini belirten bir mektup gonderdi ve zaten Rus-Cerkes Sava?ı sebebiyle Rusya ile sava?an Cerkesler bunu kabul etti. ^[2]

Cepheler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sava?ın ba?lamasıyla Lehistan , 3 buyuk devlet ( Prusya , Avusturya ve Rusya ) tarafından kıskaca alındı. Rus generali Aleksandr Suvorov , Leh ordusunu 23 Mayıs 1771 tarihinde Lanckorona 'da, 23 Kasım 1771 tarihinde de Stolowice 'de yendi. Boylece Lehistan'daki sava? sona erdi. Kazandı?ı bu zaferlerle yıldızı parlayan Suvorov Osmanlı cephesine gonderildi.

Kırım Hanı Kırım Giray, ?ubat 1769'da Guney Rusya'ya ba?arılı akınlar yaptı. Sadrazam Ya?lıkcızade Mehmed Emin Pa?a 1 Mayıs 1769’da ve sadrazam Moldovancı Ali Pa?a 12 A?ustos 1769’da iki ba?arılı Hotin seferi yaptılar. Fakat Kırım Giray'ın olumunden sonra Rus orduları Kırım 'a girdiler. Yenicerilerin artan ba?arısızlıkları ve emre kar?ı cıkmaları gibi nedenlerle Ruslar Eflak ve Bo?dan 'a girdiler. 21 Eylul 1769 tarihinde de Hotin'i ele gecirdiler. Ruslar Osmanlı Devletini icten cokertmek icin Mora Yarımadasındaki Rumlar arasında ayaklanma cıkarttılar. Kaptan-ı Derya Mandalzade Husameddin Pa?a , 9 Nisan 1770 tarihinde Mora Yarımadasına bir cıkartma yaparak bu ayaklanmayı bastırdı.

Ancak Osmanlıların Balkanlarda Rusya kar?ısındaki yenilgileri devam etti. Rus kumandanı Petro Rumyantsev 7 Temmuz 1770'te Prut nehrinin bir kolu olan Larga nehri boylarında, Larga Muharebesinde Kırım Hanı Kaplan Giray komutasındaki Kırım Hanlı?ı ve Osmanlı Ordusunu yine bu yerin yakınında Prut nehrinin bir kolu olan Kagul Irma?ı'nda Kartal Ovası Muharebesi 'nde, Osmanlı yenicerileri ve Kırım tatarlarından olu?an buyuk bir orduyu a?ır bir yenilgiye u?rattı. Bu meydan muharebeleri akabinde sava?ın yonu tamamen Osmanlı ?mparatorlu?u aleyhine dondu. Rus birlikleri ?smail, Akkerman, Bender kalelerini ellerine gecirdiler. Ayrıca Carice II. Katerina Aleksey Grigoryevic Orlov komutasındaki Rus donanmasını Baltık Denizi 'nden Akdeniz 'e gonderdi. ?lk defa Akdeniz 'e sava?a giren Rus donanması ?zmir yakınlarında Ce?me burnu ile Sakız adası arasında Osmanlı donanmasıyla sava?a tutu?tu. 5-7 Temmuz 1770 tarihleri arasında yapılan bu sava?ta Rus donanması Osmanlıları buyuk bir yenilgiye u?rattı. Bu olaydan sonra Rus donanması 1770-1774 yılları arasında 5 yıl daha Ege Denizi 'nde kaldı. Bilinmeyen nedenlerle 2 Kasım 1772 ve 9-10 Haziran 1774 tarihlerinde iki kez daha Ce?me Limanı'na gelerek kaleyi ve ?ehri tekrar topa tuttu.

Osmanlı Orduları; 2 A?ustos 1771'de Ozi (Kırım), 12 Eylul 1771’de Yerkoy (Bo?dan), 29 Haziran 1773’te Silistre (Bo?dan), 20 Ekim 1773’te Varna 'da bazı zaferler kazandılar. Ancak bu zaferler sava?ın gidi?inin Osmanlı ?mparatorlu?u aleyhine surmesini engelleyemedi. 1774 yılında Rumyantsev 'in komutası altında tekrar saldırıyla gecen Rus ordusu Tuna nehrini gecerek ?umnu 'ya do?ru ilerleme?e ba?ladı. Bu sırada Osmanlı tahtı el de?i?tirmi?, III. Mustafa olmu?, yerine karde?i I. Abdulhamit tahta gecmi?ti. Sadrazam Muhsinzade Mehmed Pa?a Rus ordusunu kar?ılamak uzere yeniceri A?ası Ye?en Mehmed Pa?a kumandasında gonderdi?i bir ordu Kozluca'da Rumyantsev 'in ordusuna yenildi. Rumyantsev bu ba?arıdan sonra ?umnu 'ya kadar ilerledi.

Sava?ın Sonucları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

21 Temmuz 1774 tarihinde tahta yeni gecmi? olan Osmanlı padi?ahı I. Abdulhamit , Kucuk Kaynarca Antla?masını imzalayarak sava?a son verdi. Bu antla?mayla Kırım 'a ba?ımsızlık verildi. Ama Rusya 'nın asıl amacı ba?ımsız olan Kırım 'ı kısa bir sure sonra topraklarına katmaktı. 9 yıl sonra 1783 yılında Rusya Kırım'ı ilhak ederek resmen kendine ba?ladı. Kısa bir sure sonra da Ruslarla Osmanlılar arasında tekrar sava? cıktı.

Harbin ardından Osmanlı hazinesinin sıkıntılarına cozum maksadıyla 1775'te " esham-ı Osmaniyye " denilen ic borclanma sistemine gecilmi?tir. ^[3]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• 1770 Ce?me Deniz Sava?ı: 1768-1774 Osmanlı Rus Sava?ları , O?uz Aydemir ve Ali Rıza i?ipek, Denizler Kitabevi, Temmuz 2006, ISBN 9750005147 .
• 1774 Kucuk Kaynarca Andla?ması , Osman Kose, Turk Tarih Kurumu, VII. Dizi, Sayı 218, 2006, ISBN 975-16-1865-7 .