Konak
'ta yeniden yapılan ?zmir ?ktisat Kongre Merkezi
?zmir ?ktisat Kongresi
veya
I. ?ktisat Kongresi
(17 ?ubat-4 Mart 1923),
[1]
?zmir
'de
Banka-Han
binasında toplanan 1135 delege ile yeni
Turkiye
'nin ekonomik sorunlarının tartı?ıldı?ı bir
kongredir
.
[2]
Donemin Turkiye yonetici kadrosu
Kurtulu? Sava?ı
ile kazanılan zaferden sonra prensip olarak siyasi ve ekonomik ba?ımsızlı?ı ongormu?tu.
TBMM
'nin bu donemde ba?lıca u?ra?ısı yurdu
i?galden
kurtarmak olsa da, ongorulen bu ekonomik ba?ımsızlık hedefinin nasıl gercekle?tirilece?ine dair bir kongre yapıldı. Ba?kanı
Kazım Karabekir
secildi.
Kongrenin acılı?ına
Sovyetler Birli?i'nin
temsilcileri
?brahim Abilov
ile
Semyon Aralov
davet edilmi? ve
Mustafa Kemal'in
iste?i ile acılı?ta konu?ma yapmı?lardır.
[3]
?tilaf Devletleri
tarafından
Lozan Antla?ması
ile devam etmesi istenilen
Osmanlı Devleti
'nin ekonomisinde ciddi hasarlara yol acmı?
kapitulasyonların
ve di?er imtiyazların kabul edilemeyece?i kongrede belirtildi. Ekonomik sorunları a?mak, sava?tan yeni cıkan halkın kalkındırılması ve onlara yol gosterilmesi gibi konular uzerinde duruldu.
?ktisat vekili
Mahmut Esat (Bozkurt) Bey
'in 13 ?ubat 1923 tarihinde verdi?i beyanata gore Turkiye ?ktisat Kongresi "Hukumetin Delaleti" ile toplanmı?tır.
Anadolu Ajansı
13 ?ubat 1923'te Mahmut Esat Bey, aynı beyanatta kongrenin amacını ?u ?ekilde belirtmektedir: "Bu Kongreyi millet ve memleketimizin kabiliyet ihtiyacat-ı iktisadiyesini elbirli?i ile tetkik ederek ona gore bir ittila usulu vaz ve tetkik eylemek aynı zamanda memleketimizin muhtelif ve ?imdiye kadar yek di?erine yabancı kalmı? iktisat amillerinin birbiri ile tanı?tırmak icin acıyoruz".
[
kaynak belirtilmeli
]
Kongrede ele alınacak sorunlardan bazılarını kongre heyeti; Turkiye'de kredi meselesi, istihsalin tanzimi, gumruk meselesi, vergiler, vesait-i nakliye ba?lıkları altında ayrıntılı bir rapor ?eklinde i?leyerek 23 ?ubat 1923'te yayımlamı?tır.
Turkiye'nin ciftci, tuccar, sanayi ve i?ci zumrelerinden secilen 1135 uyenin katıldı?ı bu kongrede bu grupların hazırladı?ı "
Misak-ı ?ktisadi Esasları
" tartı?ıldı ve kabul edildi.
?zmir'in Kurtulu?undan
5 ay sonra ve Lozan Antla?ması'nın imzalanmasından 4 ay once toplanan Turkiye ?ktisat Kongresi Anadolu kurtulu? hareketinin iktisadi yonunu gostermesi bakımından son derece onemlidir.
Anadolu Ajansının
5 Mart 1923 tarihli bir haberinde, "Tab ve ne?redilecek bilumum kitapların ilk sahifelerinde Misak-ı ?ktisadi esasları gayet okunaklı bir surette yazılacaktır. Kongre Divanınca bu bapta alakadarına tebligat icrasına karar verilmi?tir" denilmesine ra?men iktisat kongresi ile ilgili tebli?ler sadece
Osmanlıca
"?ktisat Esaslarımız" adlı bir kitapcıkta yayımlanmı?tır. Kongreye her
kazadan
gonderilen sekiz ki?i Ataturk'un acılı?
nutkunda
belirtti?i uzere milleti temsil ediyor ve delegelerin soyleyeceklerine itibar edeceklerini bildiriyordu. Tum bunlara ra?men topra?a sahip olmadan calı?an ortakcı ve yarıcının kongrede tam olarak temsil edilemedi?i de a?ikardır.
Ote yandan, i?ci grubunun iktisat esaslarının 34. maddesi tarım i?cilerinin ve topra?a sahip olmayan koylunun kongrede temsil olunmadı?ı kanısını do?rulayacak niteliktedir. Bu maddeye gore "Ziraat i?lerinde kullanılan i?ciler yukarıdaki (i?ci grubunun iktisat esaslarını iceren) maddelerin ahkamından mustesnadır." Bir ba?ka deyimle, kongrede sanayi ve i?cilerini temsil edenler, tarım i?lerinde calı?ıp kongrede temsil edilemeyen i?cilerin cıkarlarını savunmayı du?unmemi?lerdir.
Eldeki belgelerden anla?ıldı?ına gore Kurtulu? Sava?ı'nın surup gitti?i yıllarda bile Ankara Hukumeti imkanlar olcusunde sosyo-ekonomik konularla ilgilenir ve u?ra?ırken, bu arada madencilik konusuyla da ilgilenmi?, ozellikle Zonguldak Komur Havzası'ndaki durum gozden kacmamı?tır. Kongrede bu duruma da de?inilmi?tir.
Bu kongrede alınan kararların co?u zamanla tatbik edilmi?se de ozellikle tarımla ilgili maddeler gunumuzde dahi tam anlamıyla amacına ula?tırılamamı?tır. Netice itibarıyla, ?zmir ?ktisat Kongresi ile ba?layan bir fikri geli?menin olu?ması, ekonomik envanterlerin belirlenmesi, model arayı?ları ve belli olcude uygulamaya ba?lama donemidir. Bu donemde ekonominin sahip oldukları ve olmadıkları belirlenmi?, ekonomik hedefler tayin edilmi?,
karma ekonomi
modelinin temelleri hazırlanmı?tır.
17 ?ubat - 4 Mart 1923 tarihlerinde ?zmir'de toplanan Turkiye ?ktisat Kongresinin en onemli kararlarını ?oyle sıralamak mumkundur.
- Hammaddesi yurt icinde yeti?en veya yeti?tirilebilen sanayi dalları kurulması gerekmektedir.
- El i?cili?inden ve kucuk imalattan suratle fabrikaya veya buyuk i?letmeye gecilmelidir.
- Devlet yava? yava? iktisadi goru?leri de olan bir organ haline gelmeli ve ozel sektorler tarafından kurulamayan te?ebbusler devletce ele alınmalıdır.
- Ozel te?ebbuslere kredi sa?layacak bir Devlet Bankası kurulmalıdır.
- Dı? rekabete dayanabilmek icin sanayinin toplu ve butun olarak kurulması gerekir.
- Yabancıların kurdukları tekellerden kacınılmalıdır.
- Sanayinin te?viki ve milli bankaların kurulması sa?lanmalıdır.
- Demiryolu in?aat programına ba?lanmalıdır.
- ?? erbabına amele de?il, i?ci denmelidir.
- Sendika hakkı tanınmalıdır.
Turkiye Cumhuriyeti'nin 1923-1929 donemi ekonomi politikasına damgasını vuran ?zmir ?ktisat Kongresi'nin oy birli?i ile alınmı? kararlarından biri de 1925'te a?arın kaldırılmasıdır.
A?ar
, butcenin gelir kaleminde onemli bir yer tutmaktaydı. Fakat ?zmir ?ktisat Kongresi'yle liberal bir ekonomi tasarlandı?ı ve liberalizmin temeli ozel mulkiyete dayandı?ından, a?arın varlı?ı bir celi?ki haline gelmi?tir. Yani Cumhuriyet idaresi, Sultan’ın mulkunun sahiplik sıfatını halka intikal ettirince a?arın alınmasının mantı?ı da sona ermi?tir.
Saat 10'da ba?layıp, 11.15'te kapanan ilk oturumda alınan a?a?ıdaki genel kararlar, ?oyledir;
- Madde-1:
Turkiye, milli hudutları dahilinde, lekesiz bir istiklal ile, dunyanın sulh ve terakki unsurlarından biridir.
- Madde-2:
Turkiye halkı hakimiyetine, kanı ve canı pahasına elde etti?inden, hicbir ?eye feda etmez;ve milli hakimiyete mustenit olan meclis ve hukumetine daima zahirdir.
- Madde-3:
Turkiye halkı, tahribat yapmaz; imar eder. Butun mesai iktisaden memleketi yukseltmek gayesine matuftur.
- Madde-4:
Turkiye halkı, sarf etti?i e?yayı mumkun mertebe kendi yeti?tirir. Cok calı?ır, vakitte, servette ve ithalatta israftan kacar. Milli istihsali temin icin icabında geceli gunduzlu calı?mak ?iardır.
- Madde-5:
Turkiye halkı, servet itibarı ile bir altın hazinesi uzerinde oturdu?una vakıftır. Ormanlarını evladı gibi sever, bunun icin a?ac bayramları yapar; yeniden orman yeti?tirir. Madenleri kendi milli, istihsali icin i?letir ve servetlerini herkesten fazla tanımaya calı?ır.
- Madde-6:
Hırsızlık, yalancılık, riya ve tembellik en buyuk du?manımız; taasubdan uzak dindarene bir selabet her ?eyde esasımızdır. Her zaman fa ideli yenilikleri severek alırız. Turkiye halkı mukaddesatına, topraklarına, ?ahıslarına ve mallarına kar?ı yapılan du?man fesat propagandalarından nefret eder ve daima bunlarla mucadeleyi bir vazife bilir.
- Madde-7:
Turkler, irfan ve marifet a?ı?ıdır. Turk, her yerde hayatını kazanabilecek ?ekilde yeti?ir; fakat her ?eyden evvel memleketinin malıdır. Maarife verdi?i kutsiyet dolayısıyla (Mevludu ?erif) Kandil gunu, aynı zamanda bir kitap bayramı olarak tes'id eder.
- Madde-8:
Bircok harpler ve zaruretten dolayı eksilen nufusumuzun fazlala?ması ile beraber sıhhatlerimizin, hayatlarımızın korunması en birinci emelimizdir. Turk mikroptan, pis havadan, salgından ve pislikten cekinir, bol ve saf hava, bol gune? ve temizli?i sever. Ecdat mirası olan binicilik, ni?ancılık, avcılık, denizcilik gibi bedeni terbiyenin yayılmasına calı?ır. Hayvanlarına da aynı dikkat ve himmeti gostermekle beraber cinslerini duzeltir ve miktarlarını co?altır.
- Madde-9:
Turk, dinine, milliyetine, topra?ına, hayatına ve muessesatına du?man olamayan milletlere daima dosttur; ecnebi sermayesine aleyhtar de?ildir. Ancak kendi yurduna kendi lisanına ve kanununa uymayan muesseselerle munasebette bulunmaz. Turk, ilim ve sanat yeniliklerini nerede olursa olsun do?rudan do?ruya alır ve her turlu munasebette fazla mutavassıt istemez.
- Madde-10:
Turk, acık alın ile serbestce calı?mayı sever; i?lerde inhisar istemez.
- Madde-11:
Turkler, hangi sınıf ve meslekte olurlarsa olsunlar, candan calı?ırlar.
- Madde-12:
Turk kadını ve kocası, cocuklarını iktisadi misaka gore yeti?tirir.
|
|---|
| Kongreler
| |
|---|
| Antla?malar
| |
|---|
| Kanunlar
| |
|---|
| Planlar
| |
|---|
| Endustri ve ticaret
| |
|---|
| Bankalar
| |
|---|
| Di?er
| |
|---|