Tipik bir aneroid (barometrik)
altimetre
. Altimetre hava aracının -pencereye girilen basınc hattına gore- irtifasını bildirir. Orne?in
deniz seviyesindeki
basınc de?eri girilirse denizden yuksekli?i bildirecektir.
?rtifa
,
havacılık
ve
astronomide
bir
cisim
ile
referans
alınan
nokta
arasındaki dikey
mesafeyi
ifade eden bir
yukseklik
kavramı
. Co?rafi ?ekillerin
ortalama deniz seviyesinden yuksekli?ini
belirten
rakım
kavramından farklı olarak, hava ta?ıtlarının
ortalama deniz seviyesinden
yuksekli?i ile astronomide gok cisimlerinin
ufuk
hattından acısal yuksekli?ini ifade etmede kullanılır.
Atmosfer basıncının
yukseklik arttıkca azalması
hava araclarının
herhangi bir referans noktasına gore yuksekli?ini (irtifa) hesaplamada yaygın olarak kullanılır. Hava araclarında kullanılan basınc
altimetresi
, uzerinde yukseklik de?erleri skalası bulunan
aneroid
bir
barometredir
. Altimetrenin ayar penceresine herhangi bir basınc de?eri girilir. Altimetre aracın, pencereye girilen bu basınc hattından o andaki yuksekli?ini gosterir.
Havacılıkta ucu? seviyesi, irtifa ve yukseklik kavramları e?anlamlı de?ildir.
- Ucu? seviyesi
: Bir hava ta?ıtının standart basınc hattından (1013,2 hPA) yuksekli?i. Gercek bir yukseklik de?il, atanmı? bir de?erdir.
[1]
- ?rtifa: Bir nesnenin ortalama deniz seviyesinden yuksekli?i
[1]
- Yukseklik: Bir nesnenin herhangi bir referans noktasına gore dikey mesafesi.
[1]
Havacılıkta co?unlukla yer seviyesinden yuksekli?i belirtmekte kullanılır.
Yuksekliklerin tespitinde kullanılan atmosferik basınc seviyelerini belirtmek icin kullanılan en yaygın
Q kodları
QNH
,
QFE
ve
QNE
'dir.
Ortalama deniz seviyesinden yukseklik (AMSL)
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Ornekte uca?ın AMSL, AGL ve FL cinsinden yukseklikleri gosterilmi?tir.
QNH, herhangi bir bolgede
ortalama deniz seviyesindeki
(MSL) atmosfer basıncı de?eridir. Altimetreye bolgesel QNH de?eri girildi?inde aracın
ortalama deniz seviyesinden yuksekli?ini
gosterir. Haritalarda kullanılan yukseklikler de ortalama deniz seviyesine gore tespit edildi?i icin QNH de?eri yeryuzune yakın ucu?larda yaygın olarak kullanılır.
Yerden yukseklik, herhangi bir hava ta?ıtının dikey olarak tam altında kalan yeryuzune gore irtifasıdır. Havacılıkta yerden yukseklik tanımlanırken AGL (Above ground level) kısaltması kullanılır. Orne?in 7000 feet rakımlı bir arazi uzerinde, AGL 1000 feette ucan bir ta?ıtın ortalama deniz seviyesinden yuksekli?i 8000 feettir.
Yerden yuksekli?in tespitinde aneroid altimetre veya
radar altimetresi
(radyo altimetresi) kullanılır. Daha geli?mi? ucaklarda gorulen radar altimetresi (RA) en basit tanımıyla yere dikey olarak gonderilen dalgaların hava ta?ıtına geri donme zamanının hesaplanması esasına gore calı?ır ve oldukca hassastır.
AAL (above aerodrome level), hava ta?ıtının meydana gore yuksekli?ini belirtir.
QFE
, Dunya uzerindeki herhangi bir noktada olculen basınc de?eridir. Aneroid altimetreye QFE de?eri girildi?inde QFE de?erinin olculdu?u konuma gore irtifayı gosterir. Orne?in "yerdeki" bir hava ta?ıtının altimetresine o meydanın QFE de?eri girildi?inde altimetre yakla?ık olarak sıfır yukseklik de?erini verir. QFE de?eri meydan irtifasını hassas olarak verdi?inden ozellikle ini? ve kalkı? esnasında kullanılır. Ancak meydandan uzakla?ıldı?ında yerdeki maniaların yuksekli?i meydandan farklı olaca?ı icin QFE de?eri ile ucmak emniyetli de?ildir.
Basınc irtifası, altimetreye QNE de?eri (standart basınc) ba?landı?ında altimetreden okunan de?erdir. QNE de?eri 1013,25
milibar
veya 29,92 InHg'dir ve sabittir. QNE hattı, bu basınc de?erindeki hayali bir hattır. Ozellikle yuksek seviyelerdeki ucu?larda (
geci? irtifasının
uzerinde) hava ta?ıtları standardizasyonu sa?lamak icin bu de?eri kullanırlar. Aksi takdirde, QNH ve QFE de?erleri sabit de?erler olmadı?ı icin, hava ta?ıtları arasında emniyetli irtifa ayrımını sa?lamak gucle?ir.
Geci? irtifası (TA) ve geci? seviyesi (TRL)
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Ucu? esnasında hava ta?ıtının katetti?i arazinin rakımı surekli de?i?ti?i icin alcak seviyelerde altimetreye bolgesel QNH de?eri girilir ve
AMSL
de?erine gore ucu? gercekle?tirilir. Ancak bolgeler arası QNH farkları nedeniyle hava ta?ıtları arasında emniyetli dikey ayrımı (en az 500 feet) sa?lamak gucle?ir. Bu sorunu gidermek amacıyla her ulke icin bir geci? irtifası (TA) belirlenir. Orne?in Birle?ik Krallık'ın geci? irtifası 3000 feet iken ABD'ninki 18.000 feettir.
[2]
Ancak bazı kontrollu hava sahalarındaki geci? irtifaları o ulkenin standart geci? irtifasından farklı olabilir.
Tırmanı?ta geci? irtifasında altimetreye standart basınc de?eri (1013,25 mb) ba?lanır. Geci? irtifası ve uzerinde altimetre AMSL irtifasını de?il,
ucu? seviyesini
(FL) gostermeye ba?lar.
Alcalı?ta ise genellikle geci? irtifasından 500 feet yukarıda olan geci? seviyesinde altimetreye QNH veya bazen QFE de?eri ba?lanır. Bu nedenle geci? seviyesi ve altında altimetre AMSL veya AGL irtifasını gosterir. Geci? seviyesi irtifa de?il ucu? seviyesi olarak belirlendi?inden geci? seviyesi ile arasındaki fark gercekte 500 feetten farklı olabilir.
Geci? irtifası (TA) ile geci? seviyesi (TRL) arasındaki bolgeye geci? katmanı denir. Geci? katmanının kalınlı?ı bolgesel QNH de?erine gore de?i?ir.
[3]
Ucu? seviyeleri 100 feetlik aralıklarla belirtilir. Altimetrede feet cinsinden okunan de?erin 100'e bolunmesi (2 sıfır atılması) ile bulunur ve FLx formatında gosterilir. Orne?in standart basınca gore 29.500 feette ucan bir ta?ıtın ucu? seviyesi FL295'tir. Ucu? seviyeleri yaygın olarak 500 feetlik aralıklarla belirlenir.
- Pooley, Dorothy ve David Robson.
The Air Pilot's Manual 3: Air Navigation.
6. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2010.