?bn Teymiyye

?bn Teymiye
??? ????? ???? ??? ?????
?bn Teymiye ; ??? ????? ???? ??? ?????
	?slam hat sanatı ile ?bn Teymiyye .
Do?um	Ebu’l-Abbas Takiyyuddin Ahmed b. Abdulhalim b. Mecdiddin Abdusselam el-Harrani ; 22 Ocak 1263 ; Harran , ?lhanlı Devleti
Olum	26 Eylul 1328 ; ?am , Memluk Devleti
?kamet	Suriye
Milliyet	Arap
Konu	?slam felsefesi
Edebi akım	Felsefe, Tarih ve Din Alimi

Takıyyuddin ibn Teymiyye ( Arapca : ???? ????? ??? ?????? ; d. 22 Ocak 1263, Harran - o. 26 Eylul 1328, ?am), ozellikle Selefileri ve Vehhabileri fıkıh , ?eriat ve di?er ?slami goru?ler konusunda etkilemi? olan ?slam alimi. Kendinden sonra gelen ce?itli ve a?ırlıklı olarak Hanbeli mezhebini benimseyen ?slam alimlerini ve akımlarını da etkilemi?tir. ?bn Teymiyye'nin etkiledi?i isimlerin en onemlilerinden birisi de Muhammed bin Abdulvehhab 'dır. ^[1]

Hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tam adı Ebu'l-Abbas Takıyyuddin Ahmed bin Abdulhalim bin Mecdiddin bin Abdusselam bin Teymiye ( Arapca : ??? ????? ??? ?????? ???? ?? ??? ?????? ?? ??? ???? ?? ????? ???????) olan ?bn-i Teymiyye Harran 'da Hicri takvime gore 661 yılının 10 Rebiulevvel'inde do?mu?tur. Do?um tarihinin 12 Rebiulevvel oldu?unu soyleyenler de olmu?tur. Mo?ol istilası yuzunden, cocukken ailesiyle birlikte ?am 'a (Dima?k) gitmi?lerdir. O donemlerde ?am bilim ve kultur acısından da cok onemli bir ?ehirdi. Mo?ol istilaları doneminde do?ması ve yeti?mesi onun karakterini etkilemi?, siyasi du?uncesinde de yansımaları olmu?tur.

?bn Teymiye'nin babası da bir alimdi ve ?am 'a geldikten sonra oradaki Emeviye Mescidi'nde bir ders ve vaaz kursusune sahip olmu?tur. Dedesi de buyuk bir ?slam alimi olan ?bn Teymiye ailesi tarafından kucuk ya?lardan itibaren ilmi bir kariyere yoneltilmi?tir. ?am'a gelmelerinden sonra babası Sukkerriyye Darulhadisin'de muderrislik yapmaya ba?lamı?tır. ?bn-i Teymiyye ilk e?itimini burada almı?tır. ^[2] Oncelikle Kur'an tahsili gormu?, daha sonra hadise yonelerek hadis calı?malarına ba?lamı?tır. Bu sıralarda Hanbeli fıkhıyla da ilgilenmi? bu konuda da calı?maya ba?lamı?tır. Bunların dı?ında Arap dili grameri ve Arap tarihiyle de ilgilenmi?tir. Felsefe ve mantık konusunda yaptı?ı tenkitler du?unulurse buyuk ihtimalle felsefe ve mantık ilimleriyle de ilgilenmi?, ^[3] bu konularda ce?itli ara?tırmalar yapmı?tır. Kendisi daha 21 ya?larındayken babası olmu?tur. Babasının vefatı uzerine genc ya?ına ra?men babasının ders grubuna da hocalık yapmaya ba?lamı?tır.

?bn-i Teymiye fakih (hukuk alimi) ve muhaddis (hadis alimi) ki?ili?inin yanı sıra akaid konularında da ce?itli soylemlerde bulunuyordu. Ozellikle ya?adı?ı donemlerde yaygınla?maya ba?layan sufizme kar?ı co?unlukla isim vermeden genel tenkitlerde bulunmu?tur. Bu konuda ce?itli risaleler de kaleme almı?tır ki, genel soylemi ve bunlar sufizm ele?tiri acısından onu onemli bir konuma koymaktadır. Ozellikle Muhy'id-Din ?bni Arabi 'nin goru?lerine kar?ı getirdi?i ele?tiriler bu alanda onemli bir yere sahiptir.

Akaid konularında E?'ariyye mezhebine ters du?en du?unceleri vardı, akli veya felsefe ile mantı?a dayanan yorumlardan kacınmaktaydı. Bu donemin E?'ariyye mezhebine ba?lı olan idarecilerini ve halkın buyuk bir kısmını ona kar?ı olmaya itmi?tir.

Bu sırada geli?en bir Mo?ol istilası kar?ısında da aktif bicimde rol almı? ve sava?mı?tır. Ozellikle sava?taki konumu, halkı ısrarla Mo?ollara kar?ı sava?a davet etmesi, onu di?er bircok alimden ayırmı?tır.

Bu tip muhalif yonleri nedeniyle bircok du?man edinmi?tir. Davet uzerine Mısır'a gitmeye karar vermi?tir. Burada ce?itli ?eyler bahane edilerek haksız bir ?ekilde zindana atılmı?tır. Zindanda yakla?ık bir bucuk sene yattıktan sonra serbest kalmı?tır. Zindanda kaldı?ı bu donemde ce?itli i?kencelere de maruz kalmı?tır.

Bundan sonraki donemde Mısır'daki sufilerle arasında buyuk catı?malar ortaya cıkmı?tır. Sık sık tartı?malara giriyor, buyuk tenkitlerde bulunuyordu. Bu durum bir sure sonra idarenin tepkisini cekmi? bu genel karga?a ve tartı?ma ortamını yatı?tırmak icin Teymiye yeniden hapsedildi. Yine de bu hapis sureci ilkine oranla daha hafif gecmi?tir, zira bu sefer donemin kadıları onun yanında yer almı? onun daha iyi ?artlar altında ceza gormesini sa?lamı?lardır. Zaten kısa bir sure sonra da serbest bırakılmı?tır. Fakat devrin yeni idaresi onun ?skenderiye 'ye surulmesi kararına varır ve ?bn Teymiye ?skenderiye'ye gider. Mısır tahtı yeniden el de?i?tirince, ?bn Teymiye Kahire 'ye davet uzere geri donmu?tur.

Ellili ya?larındayken Mo?ollara kar?ı bir sava? ca?rısı uzerine, tekrar ?am'a hareket etmi?tir. Fakat sava? gercekle?memi?tir. Yine de ?am 'da ikamet etmeye devam eden ?bn Teymiye fıkıh konusuna a?ırlık vermi?tir. Her ne kadar Hanbeli mezhebini takip etse de, mezhebe tamamen ba?landı?ı soylenemez. Zaman zaman dort fıkıh (hukuk) mezhebinin goru?lerine mutabık, zaman zaman ters goru?leri de oluyordu ve bunları acıklamakta tereddut duymuyordu. ?darenin bu davranı?ını yasaklamasına ra?men, ?bn Teymiye dort Sunni fıkıh mezhebinin goru?leriyle ters du?tu?u durumlarda kendi goru?unu sunmaktan ve fetva vermekte geri durmamı?tır.

?darenin yasa?ı tekrarlamasına ra?men ?bn Teymiye'nin davranı?ını surdurmesi sonucu, ?bn-i Teymiye ?am kalesinde hapsedildi. Yakla?ık altı ay hapiste kaldıktan sonra serbest bırakıldı. ?bn Teymiye fıkıh calı?malarına a?ırlık vererek devam etse de, di?er konularda da calı?malarına devam eder. Bu sıralarda kar?ıtı gruplar onun eski fetvalarından birini ortaya atarak onun idare ile arasının acılmasına neden olmu?, sonucta ?bn Teymiye tekrar hapsedilmi?tir. Hapis sureci icinde baskı artmı? ve sonunda onun hapiste okuyup yazması da yasaklanmı?tır. ?bn Teymiye iki yıl sonra, 1328'de, yakalandı?ı bir hastalık sonucu olmu?tur.

Du?uncesi ve calı?maları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?slam hukuku ( fıkıh ), hadis ilmi ve siyasi du?unce ba?ta olmak uzere bircok konuda uzmanla?mı?, ce?itli eser ve goru?ler sunmu?tur. ?bn Teymiye bir mezhep kurma arzusunda olmadı?ı gibi, arkasından bir mezhep de kurulmamı?tır. ^{[
kaynak belirtilmeli
]} Yine de bir anlayı? ve okulun oncusu olmu?, ondan sonra bu okulu takip eden bircok unlu alim olmu?tur; ?bn Kesir gibi.

Fıkıh (?slam hukuku) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Fıkıh konusunda her ne kadar ozgun du?unceleri de olsa da ?bn Teymiye genel anlamda Ahmed bin Hanbel 'den etkilenmi?tir. Hanbeli mezhebini takip etmesinin en buyuk nedeni Kitap ve Sunnete ba?lılı?ıdır. Fakat bazı konularda di?er mezheplerin goru?lerini de benimsemi?tir. Yine bazı konularda Dort Sunni ?mam 'ın goru?lerinin dı?ında kalan ozgun du?unce ve goru?leri de vardır. Bunlardan en unlu ve onemlilerinden biri de bo?anmanın yemin olarak kullanılması konusundaki goru?udur; bo?anmanın yemin olarak kullanılmasını do?ru bulmamı?, co?unlukla bu yemini eden ki?inin e?ini bo?amak gibi bir niyeti olmadı?ını belirtmi? ve bu nedenle bo?anma yemin konusu yapılmasının bo?anmaya yol acmayaca?ını soylemi?tir. Bu goru?unu Ehl-i Beyt imamlarından yaptı?ı bazı rivayetlerle de desteklemi?tir. Bunun dı?ında zaman zaman Sunni Dort mezhep imamının goru?lerine muhalif goru?ler de beyan etmi?tir.

Siyasi du?uncesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?bn Teymiye insanın fıtratı gere?i medeni oldu?unu, ba?ka bireylerle birle?meye hem cıkar de?i?imi hem de tehlikeleri bertaraf etmek icin ihtiyac duydu?unu du?unmu?tur. Buna gore, onun du?uncesinde, topluluk icinde faydalı sonuclar verecek eylemleri desteklemek ve emretmek, zararlı sonuclar verecek eylemleri yasaklamak icin toplulu?un bir idareciye ihtiyacı vardır. Bu idareciye itaatin gerekli?i oldu?unu, fakat itaat gibi nasihatin de gerekli oldu?una vurgular; ona gore " din nasihattir ".

Bunun dı?ında kamu gorevi, ba? idareci ve idareci sınıfın ozellikleri, otorite, devletin gorevleri ve di?er alimlerden farklı olarak devletin iktisadi siyaseti hakkında da goru? belirtmi?tir. Ona gore devletin iktisadi ya?ama mudahalesinde, ozgurluk esas alınmalıdır. Ozgurlu?un esas alınmasında iki noktaya dikkat eder;

Dinin bu ekonomik unsurlar hakkında belirlemi? oldu?u sınırlar,
Ozgurlu?un kamu yararıyla catı?tı?ı durumlar.

?bn Teymiye'nin modern zamanlarda en cok vurgulanan fikri de devletin ahlaki ve dini temellere oturması, dini kanunlara ba?lı olması gerekti?ini du?unmesidir. Ahlaki ve dini temellere dayandı?ını ileri suren, dini kanunları benimsedi?ini ilan eden her turlu devlet yapı ve biciminin de surekli olarak o?ut ile geli?tirilmesi ve sergilenen eksikliklerin boyle kapatılması gerekti?ini savunurken, ahlaki ve dini temellere dayanmayan, dini kanunlarla hukmetmeyen devletin me?ru olmadı?ını one surmu?tur. Bu konudaki acıklamaları onun donemindeki, ?slam'ı secse de kulturel, hukuki ve siyasi geleneklerini koruyup uygulamaya devam eden bazı Mo?ollara kar?ı verilmi?tir. Teymiye'nin bu goru?leri buyuk oranda Kur'an'da Maide suresi 44. ayetin tefsirine dayanır. Ayetin Turkce meali ise ?oyledir:

"Gercekten Biz, icinde bir hidayet, bir nur bulunan Tevrat'ı indirdik. Kendilerini Allah'a teslim etmi? peygamberler, Yahudilere onunla hukmederlerdi. Bir de Allah dostları ve ilim adamları da Allah'ın kitabını muhafaza etmekle gorevli olmaları ve uzerine ?ahit olmaları dolayısıyla onunla hukum verirlerdi. Artık insanlardan korkmayın, Benden korkun ve Benim ayetlerimi birkac paraya de?i?meyin! Her kim Allah'ın indirdi?i hukumlerle hukum vermezse, onlar hep kafirlerdir." ^[1]

Eserleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tarihciler ?bn-i Teymiye'nin eserlerinin yakla?ık 300 cildi buldu?unu belirtmi?se de bu eserlerin tumu bugune ula?amamı?tır.

Akaid konusunda bugune ula?mı? yakla?ık 20 risalesi mevcuttur. Bu risalelerinin bir kısmı ile bazı kucuk kitaplar, Mecm'uatu'r-resail ismi altında basılmı?tır.

Hristiyanlara ?slam dinini anlatmaya calı?tı?ı ve ce?itli Hristiyan doktrinlerini ele?tirdi?i el-Cevabu's-sahih limen beddele dine'l-Mesih isimli unlu bir eseri vardır.

Fıkıh konusunda bircok eseri bulunur, risalelerinden bir kısmı Mecm'uatu'l-fetava ismi altında basılmı?tır.

Siyasi konularda es-Siyasetu'?-?er'iyye fi ?slahi'r-Rai ve'r-Ra'ıyye ve el-Hisbe fi'l-?slam en onemli eserleridir.

Bunların dı?ında tefsir, mantık ve cedel konularında ce?itli eserleri bulunur. Nakdu'l mantık ve ?ia goru?lerini curutmede en sahih kaynak olan Minhac'us-Sunne en-Nebeviyye unlu eserlerindendir.

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?eyhulislam ?bni Teymiyye'nin Eserleri

Bibliyografya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Muhammed Ebu Zehra , ?slam'da ?tikadi, Siyasi ve Fıkhi Mezhepler Tarihi, ceviren: Sıb?atullah Kaya, ?ura Yayınları; s. 575-619.
Takıyyuddin Ahmed ?bn Teymiye, "Siyaset', ceviren: Vecdi Akyuz, Dergah Yayınları , 1985, eserin ozgun adı: " es-Siyasetu'?-?er'iyye fi' Islahi'r-Rai ve'r-Ra'ıyye ".
" Dunya ve ?slam " uc aylık dergi, Kı? 1991, "Makaleler" bolumu, makalenin ismi: ?bn Teymiyye: ?slami Devrimin Oncusu , makalenin yazarı: Emmanuel Sivan , s. 67-85.
Huriye Tevfik Mucahid, " Farabi'den Abduh'a Siyasi Du?unce ", ceviren: Vecdi Akyuz, ?z Yayıncılık, 2005; s. 135-151.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

^ http://sorusor.diyanet.gov.tr/fmi/xsl/fetva/y_dokumcevap.xsl?-db=FetvaVT&-lay=wfkweb&-recid=691&-find= ^{[
olu/kırık ba?lantı
]}
^ Bezzar, el-Alamu'l-?lliyye fi Menakıb-i ?bn-i Teymiyye, tahkik: Zubeyr Zavey?, Beyrut, h. 1400, s. 16; Kerami, e?-?ehadetu'z Zekiyye, Tahkik: N. Abdurrahman, Beyrut, Hicri 1404, s. 24.
^ Mehmet Ali Bicer, a.g.e, s.14; Zehebi, Mu'cemu'l Muhaddisin, Tahkik: M. Habib, Taif, Hicri 1408, s.122; Suyuti, Tabakatu'l Huffaz, Beyrut, hicri 1403, s. 520, 521.

[1] ttp://sorusor.diyanet.gov.tr/fmi/xsl/fetva/y_dokumcevap.xsl?-db=FetvaVT&-lay=wfkweb&-recid=691&-find= ^{[
olu/kırık ba?lantı
]}

[2] Bezzar, el-Alamu'l-?lliyye fi Menakıb-i ?bn-i Teymiyye, tahkik: Zubeyr Zavey?, Beyrut, h. 1400, s. 16; Kerami, e?-?ehadetu'z Zekiyye, Tahkik: N. Abdurrahman, Beyrut, Hicri 1404, s. 24.

[3] Mehmet Ali Bicer, a.g.e, s.14; Zehebi, Mu'cemu'l Muhaddisin, Tahkik: M. Habib, Taif, Hicri 1408, s.122; Suyuti, Tabakatu'l Huffaz, Beyrut, hicri 1403, s. 520, 521.

[1]

[2]

[3]

[1]