Alman ?mparatorlu?u 'nun Ulm kentinde, A?kenazi Yahudi bir ailede dunyaya gelen Einstein, ya?amının ilk yıllarını Munih 'te gecirdi. Lise e?itimini ve yuksek e?itimini ?svicre 'de tamamladı; fakat bir universitede i? bulmada ya?adı?ı zorluklar nedeniyle bir patent ofisinde mufetti? olarak calı?maya ba?ladı. 1905 yılı Einstein icin bir mucize yıl oldu ve o donemde kuramları hemen benimsenmemi? olsa da ileride fizikte devrim yaratacak olan dort makale yayımladı. 1914 yılında Max Planck 'ın ki?isel ricası ile Almanya'ya geri dondu. 1921 yılında fotoelektrik etki uzerine calı?maları nedeniyle Nobel Fizik Odulu 'ne layık goruldu. Nazi Partisi 'nin iktidara yukseli?i nedeniyle 1933'te Almanya'yı terk etti ve Amerika Birle?ik Devletleri 'ne yerle?ti. Omrunun geri kalanını gecirdi?i New Jersey eyaletinin Princeton ilcesinde olmu?tur.

Albert Einstein, ozel gorelilik ve genel gorelilik kuramları ile iki yuzyıldır Newton mekani?inin hakim oldu?u uzay anlayı?ında bir devrim yaratmı?tır. Sadece matematik hesaplamalar ve denklemler ile olu?turdu?u kuramları sonradan deneysel olarak defalarca do?rulanmı?tır. E = mc ² denklemi ile formule etti?i kutle-enerji e?de?erli?i yıldızların nasıl enerji olu?turdu?una acıklama getirmi? ve nukleer teknolojinin onunu acmı?tır. Fotoelektrik etki ve Brown hareketine getirdi?i matematiksel acıklamalar, modern fizi?e di?er katkıları arasındadır. Omrunun buyuk bir kısmını butun kuramları birle?tiren bir birle?ik alan kuramı yaratmaya calı?arak gecirmi? ama bu cabaları sonucsuz kalmı?tır. Einstein kuantum mekani?inin bazı sonuclarına, ozellikle belirsizlik ilkesine oldukca ?upheci yakla?mı? fakat bu yakla?ımlar ileride geni? kabul gormu?tur.

Einstein, Nazilerin nukleer bomba geli?tirmesi endi?esiyle ABD ba?kanı Franklin D. Roosevelt 'e bir mektup gondermi?, ABD'nin nukleer calı?malara ba?lamasını tavsiye etmi?tir. Holokost sonrası Yahudilerin kendi ulkelerine sahip olması gerekti?i fikrini savunmu?, ?srail 'in kurulu?una destek vermi?tir. Ce?itli soyle?ilerinde Yahudilik dinine ve di?er kutsal kitaplara inanmadı?ını belirtmi?, sosyalizme sempati duyan bir makale yayımlamı?tır. Bertrand Russell ile birlikte nukleer silahlara kar?ı bir manifesto da yayımlamı?tır.

1999'un sonlarında 100 ileri gelen fizikciyle gercekle?tirilen milenyum oylamasında Einstein, tum zamanların en iyi fizikcileri arasında 1. sırayı almı?tır. ^{[5] [6]}

Einstein, hayatı boyunca 300’den fazla bilimsel makale yayımlamı?tır, ayrıca 150’den fazla bilim dı?ı calı?maları da olmu?tur. Ba?arıları ve eserleri nedeniyle Einstein sozcu?u, “dahi” ile e? anlamlı olarak kullanılmaya ba?lanmı?tır.

Albert Einstein 14 Mart 1879’da Almanya ’nın Ulm kasabasında dunyaya geldi. ^[7] 1880 yazında ailesi Munih ’e ta?ındı. ^[7] Munih’te babası Hermann Einstein ve amcası Jakob bir elektrik ?irketi kurdular. Annesi Pauline Einstein yetenekli bir piyanistti . ^[8] Albert iki bucuk ya?ındayken kız karde?i Maja dunyaya geldi. Okula ba?lamadan once konu?ma zorlukları ya?ıyordu, annesi ve babası kaygılanarak onu doktora goturmu?lerdi. ^[9]

Dort be? ya?larında hasta bir ?ekilde yataktayken babası ne?elendirmek icin ona manyetik bir pusula vermi?ti. Pusula ibresinin hareketini o ya?ta oldukca gizemli bulmu?tu ve kendinde buyuk bir merak uyandırmı?tı. ^[10]

Hermann ve Pauline Einstein Yahudi kokenli bir ciftti fakat dindar de?illerdi. ^[8] Yapılması gereken dini etkinliklerinden daha cok cocuklarının e?itimini du?unuyorlardı. Einstein be? ya?ına geldi?inde onu evlerinin yakınlarında daha iyi e?itim verdi?ini du?undukleri bir Katolik Hristiyan ilkokuluna yazdırdılar. ^[11] Einstein okula ba?ladıktan sonra okuldaki sıkı disiplinden ve ezberci anlayı?tan rahatsız olmaya ba?lamı?tı. ^[12] Ama okul ile ho?nutsuzlu?una ra?men yuksek notlar alıyordu. Birinci sınıfı atlamı?tı ve co?u donemde sınıfında birinci olmu?tu.

Einstein'ın annesi Pauline cocuklarının erken ya?ta muzik ile tanı?malarını istiyordu. Pauline Albert’ı keman derslerine, kız karde?i Maja’yı ise piyano derslerine gondermi?ti. Albert keman derslerine altı ya?ında ba?ladı ve on dort ya?ına kadar devam etti. ^[13] Mozart ’ın sonatlarını cok be?endi ve onları calabilmek icin tekni?ini geli?tirmek istedi. Sonunda iyi bir amator kemancı olmu?tu ve Mozart, Beethoven sonatları calmaktan ho?lanıyordu. ^[14]

Einstein dokuz bucuk ya?ındayken Katolik ilkokulundan ayrıldı ve Luitpold Gymnasium ’da e?itim gormeye ba?ladı. ^[15] Gymnasium Antik Yunanca ve Latinceye buyuk onem veriyordu. ^[16] Mufredatta ayrıca modern diller, co?rafya , edebiyat ve matematik de bulunuyordu. Einstein Latince ve matematikteki keskin mantı?ı seviyor ve bu derslerde en yuksek notları alıyordu. Gymnasium ilkokuldan cok daha sıkı bir disipline sahipti. ^[9] Einstein burada otoriter o?retmenler ile surekli catı?ıyordu ve o?retmenleri Einstein’ın ba?ımsız, isyankar ki?ili?inden hic ho?lanmıyordu. ^[9]

Einstein’ın ailesi, eski bir Yahudi gelene?i olarak yoksul bir o?renciyi evlerinde yeme?e davet ediyordu. ^[17] Max Talmud isminde yoksul bir Yahudi universite o?rencisi her hafta bir ak?am yeme?ine katılıyordu. ^[9] Talmud’un ziyaretleri Einstein on ya?ındayken ba?lamı?tı ve be? yıl boyunca surmu?tu. Einstein kendinden buyuk bir universite o?rencisi ile konu?maktan ho?lanıyordu ve Talmud kısa surede Einstein’ın sıradan bir cocuk olmadı?ını sezmi?ti. Birlikte bilim , matematik ve felsefe konu?uyorlardı. ^[9] Einstein on uc ya?ındayken, Talmud Immanuel Kant ’ın Saf Aklın Ele?tirisi kitabını getirdi. Einstein o ya?ta kitabı anlamakta hic zorlanmamı? ve okulunda surekli Kant hakkında konu?maya ba?lamı?tı. ^[9]

Talmud, Einstein’a surekli ce?itli populer bilim kitapları getiriyordu ve Einstein hepsini buyuk bir heves ile inceliyordu. ^[9] Bir keresinde Talmud, Oklid ’in Elemanlar kitabını getirdi. ^[9] Einstein kitaptaki problemler uzerinde calı?maya ba?ladı. Yaz bitmeden once Einstein sadece butun problemleri cozmek ile kalmamı?, ayrıca teoremlere alternatif ispatlar da bulmu?tu.

Einstein on bir ya?ındayken Yahudi gelene?i olarak evde din dersleri almaya ba?lamı?tı. ^[13] Einstein bu donemde buyuk bir dini istek duymaya ba?ladı ve butun dini gerekleri yerine getirerek dindar olmayan ailesine ornek olmak istiyordu. ?abat gunu dinleniyordu, sadece Yahudiler icin helal olan gıdaları yiyordu, kendi ba?ına dini ?arkılar yazmı?tı. ^[17] Ama Einstein’ın dini iste?i uzun surmedi. Bir yıl icerisinde okudu?u bilimsel kitapların kutsal kitaplar ile celi?ti?ini gordu. Sonrasında her ce?it otoriteden ku?ku duymaya ba?ladı ve ku?kucu bir tavır geli?tirdi. ^[17]

1891 yazında muhendis amcası Jakob kendine bir cebir kitabı getirmi?ti. Einstein o yaz cebir kitabına calı?maya karar verdi ve amcasından cozmek icin problemler istedi. Einstein en zor ve karma?ık problemleri bile cozebiliyordu. O yaz, Einstein Pisagor teoreminin tekrar bir ispatını yaptı. Cebir ve geometriden sonra Einstein kalkuluse yoneldi. On altı ya?ına geldi?inde kendi ba?ına diferansiyel ve integral hesaplamaları ile analitik geometriyi o?renmi?ti. ^[9]

1894’te Einstein’ın babası ve amcasının ?irketi 14 yılın ardından iflas etti. ?ki aile birlikte ?talya ’ya gitmek ve ?anslarını orada denemek istediler. ^[7] Ailesi Albert’ın Munih’te kalıp okulunu Gymnasium’da bitirmesine karar verdi. Bu sırada Einstein on be? ya?ındaydı ve liseyi bitirmesine daha uc yıl vardı. Munih’te tek ba?ına altı ay gecirdikten sonra Einstein bunalıma girdi ve gerginle?meye ba?ladı. Aile doktorunu ikna ederek sinir sorunları nedeniyle kendinin ailesinin yanında bulunması gerekti?ini belirten bir rapor aldı. Einstein ailesine haber vermeden Gymnasium’dan ayrıldı ve ?talya’daki ailesinin yanına geldi. ^[18]

Einstein, ?talya'ya geldi?inde teknik olarak bir lise terk olsa da, e?itimini yarıda bırakma niyeti yoktu. Ailesine Zurih , ?svicre’deki Federal Politeknik Okulu ’na girmek icin tek ba?ına ders calı?aca?ına soz verdi. Politeknik kabul icin bir lise diploması istemiyordu. Einstein’ın tek yapması gereken kabul sınavlarını gecmekti. Einstein icin ?talya’da ya?am oldukca rahattı. Ders calı?mayı ?talya’yı gezmek ile birle?tirdi, pek cok muze ve sanat galerisi gezdi.

Einstein, Almanya’nın militarizminden ve sıkı disiplininden hic ho?lanmıyordu, zorunlu askerlik yapmak da istemiyordu. Babasına Almanya vatanda?lı?ından cıkmak istedi?ini ve ?svicre vatanda?ı olmak istedi?ini soyledi. Babası biraz tereddut ile onayladı ve gerekli ka?ıtları imzaladı. 28 Ocak 1896’da Einstein kendini Almanya vatanda?lı?ından cıkaran resmi ka?ıtları aldı ama 1901 yılına kadar ?svicre vatanda?lı?ını almadı. Be? yıl boyunca Einstein vatansızdı . ^[19]

Einstein, 1895 Ekiminde Zurih’e gitti ve Politeknik’te kabul sınavına girdi. Sınava girmek icin on sekiz ya? ustu olmak gerekiyordu ve on altı ya?ında girebilmesi icin ozel bir izin almı?tı. ^[20] Einstein babasının tavsiyesine uyarak muhendislik bolumune ba?vurdu. Kabul sınavında matematik ve fizikte cok ustun dereceler aldı ama di?er bolumlerde ba?arısız olmu?tu. ^[20] Politeknik’in yoneticisi Einstein’ın potansiyelini gormu?tu ve onun bir ?svicre lisesinde diploma alıp tekrar ba?vurmasını tavsiye etti. Einstein’ın ailesi Politeknik’in onerisini kabul ederek Einstein’ı ?svicre’nin Aarau bolgesinde bir liseye gonderdiler. ^[7] Bu yıllar belki de Einstein’ın gencli?inin en guzel yıllarıydı. Zurih’ten 30?km uzaklıktaki bir koyde bulunan lise Einstein icin idealdi. Saygı duyulan, acık fikirli bir o?retmen olan Jost Winteler tarafından yonetiliyordu. ^[9] Okulda rahat bir ortam vardı ve o?rencilerin ba?ımsız du?unmesi te?vik ediliyordu. Bu yakla?ım Einstein’ın ki?ili?ine uyuyordu. 1896’da Aarau okulunda yuksek notlar ile final sınavlarını gecti. ^[9]

Einstein mezun oldu ve gerekli ya?tan altı ay kucuk olmasına ra?men Politeknik’e kabul edildi. ^[7] Einstein ile birlikte yakla?ık bin yeni o?renci o sene Politeknik’te e?itime ba?lamı?tı. Co?u o?renci muhendislik okullarına katılmı?tı ama Einstein fizi?i tercih etti. Fizik departmanı buyuk ve modern bir binadaydı ve cok iyi ekipmana sahipti. Fakulte dunya standartlarındaydı. Adolf Hurwitz ve Hermann Minkowski gibi unlu matematikciler, Einstein’ın profesorleri arasındaydı. ^[21] Einstein’ın o donemdeki ya?amı tipik bir Avrupalı universite o?rencisi hayatıydı. Kafeler ve barlarda uzun saatler harcıyordu. Kahve icerek arkada?ları ile bilim ve felsefe tartı?ıyordu. Hangi derslere odaklanması gerekti?i konusunda seciciydi. E?er konuyu ya da profesoru be?enmiyorsa o derslere girmiyordu. ^[20] Politeknik’te o?renciler dort sene boyunca sadece iki donem sonunda sınavlara giriyordu. Bunlar dı?ında not kaygısı ya da yoklama kaygıları yoktu. Einstein aldı?ı dersler ile hicbir alakası olmayan, sadece ilgi duydu?u kitapları calı?ıyordu. Politeknik’te profesorlerin her biri ara?tırmacıydı ve ders kitapları yerine kendi ara?tırmalarını izliyorlardı. Ders notu hic tutmayan Einstein, hayat boyu arkada?ı kalacak olan Marcel Grossman’ın titizlik ile tuttu?u ders notları sayesinde sınavları ba?arılı bir ?ekilde gecebilmi?ti. ^[22]

Einstein Politeknik’te ileride e?i olacak olan Mileva Mari? ile tanı?tı. 1896’da bir donem eczacılık okuduktan sonra fizik bolumune gecmi?ti. Einstein’ın ilk senesinde sınıf arkada?ıydılar ve bu donemde ikisi arasında romantik bir ili?ki ba?lamı?tı. Universitedeki son senelerinde evlenmeye karar verdiler. Einstein ve Mileva co?u zaman birlikte fizik calı?ıyor, kitaplar inceliyor ve tartı?ıyorlardı. ^[23] Mileva Maric'in Einstein'ın ilerideki makalelerine katkıları oldu?u iddia edilmi? olsa da bu iddialara yonelik kanıt bulunamamı?tır. ^[24]

Ciftin ucuncu senesinde Einstein, Profesor Heinrich Weber’in elektroteknik laboratuvarı dersini aldı. Derste sadece zorunlu deneyleri de?il, kendi tasarladı?ı deneyleri de yapıyordu. Sadece laboratuvarda kendi calı?malarını yapmak icin ba?ka bazı derslere girmedi?i oluyordu. Einstein Weber’in fizi?e giri? derslerini be?eniyordu ama daha ileri fizik konularındaki derslerini yetersiz bulmu?tu. Weber Maxwell ’in elektromanyetik kuramı hakkında hic konu?muyordu. ^[9] Einstein bu donemde saygısız ve ukala olmaya ba?lamı?tı ve bu tavrının cezasını mezuniyet sonrası cekecekti. Weber Einstein’ın universitede akademik bir pozisyona yerle?mesine engel olmu?tu. Weber’in elektrik ve manyetizma derslerinden hayal kırıklı?ına u?rayan Einstein, bu konuları kendi ba?ına calı?maya karar verdi. Elektromanyetizma konusunda pek cok kitap edindi ve bunları kendi ba?ına calı?tı. Bu donemde Einstein ayrıca o donemde oldukca yaygın olan esir fikri hakkında ku?kucu bir ?ekilde du?unuyordu.

1900 yılında Einstein universiteden fizik diploması ile mezun oldu. Universitede bir asistanlık pozisyonu bulmak istiyordu, boylece doktorası icin ara?tırma yapabilecekti. Fakat universite yıllarında pek cok profesorunu isyankar tavırları ile kızdırmı?tı. ^[22] Profesorleri ayrıca Einstein’ın derslere girmemi? olmasından, kendi istedi?i konuları calı?masından ho?lanmamı?tı. Profesorler tavsiye mektuplarını yazdıktan sonra Einstein Politeknik’te bir pozisyon bulamadı. Ba?ka universitelerde, kendi ara?tırma makalelerini gondererek pozisyonlar aradı ama hic olumlu yanıt alamadı.

Mezun olduktan sonra Einstein iki yılını sıkıntılı bir ?ekilde bir o?retmen i?i bulmak icin harcadı. Eski bir sınıf arkada?ının babası kendine Bern’de bir patent ofisinde, asistan mufetti? olarak i? buldu. ^[25] Elektromanyetik cihazlar icin patent ba?vurularını inceledi.

Patent ofisinde i?inin buyuk kısmı elektrik sinyallerinin aktarımı ve elektriksel-mekanik zaman e?gudumu ile ilgili sorular hakkındaydı. ?ki teknik soru hakkında yaptı?ı du?unce deneyleri, Einstein’ın ı?ı?ın do?ası ile zaman, uzay ve zamanın ili?kisi hakkında kokten sonuclara varmasını sa?lamı?tır.

Bern’de tanı?tı?ı birkac arkada?ı ile adını mizahi bir ?ekilde “The Olympia Academy” koydukları kucuk bir tartı?ma grubu olu?turmu?, bilim ve felsefe hakkında tartı?mak icin duzenli olarak bulu?uyorlardı. ^{[ kaynak belirtilmeli ]} Okudukları arasında Henri Poincare , Ernst Mach ve David Hume vardı; bu adlar kendinin bilimsel ve du?unsel bakı? acısını oldukca etkilemi?lerdir. ^{[ kaynak belirtilmeli ]}

1909'da patent ofisindeki i?inden ayrılmı? ve Zurih Universitesi 'nde kuramsal fizik profesoru olmu?tur.

Politeknik'ten sınıf arkada?ı Mileva, hamile oldu?u icin e?itimini yarım bırakmak zorunda kalmı? ve 1902’de Novi Sad 'a ailesinin yanına giderek bir kız cocu?u dunyaya getirmi?ti. Lieserl adı verilen kızlarının akıbeti mechuldur; hastalanarak olmu? veya evlatlık verilmi? olabilir. ^[26] Albert Einstein Bern Patent ofisinde calı?maya ba?ladı?ı sırada Mileva yanına geldi ve cift evlendi (1903). Bu evlilikten Hans Albert (d. 1905) ve Eduard (d.1909) adlarında iki o?lu dunyaya geldi. Einstein'in 1912’de teyzesinin kızı Elsa Loewenthal ile ya?amaya ba?ladı?ı ili?ki uzerine Mileva ile evlili?i bozuldu; 1914’te ayrı ya?amaya ba?layan e?inden 1919’da bo?andı.

1905, Einstein'ın hayatının en verimli yılı olmu?tur ve bu yıla "annus mirabillis" ( Latince : "mucizevi yıl") denmektedir. Bir yıl icerisinde Annalen der Physik (Fizik Yıllıkları) dergisinde yayımladı?ı dort makale, modern fizik anlayı?ında devrim yaratmı?tır. Bu makaleler:

1908’de artık oldukca tanınmı?, buyuk bir bilim insanı olarak tanınıyordu ve Bern Universitesine o?retim uyesi olarak atanmı?tı. Sonraki sene patent ofisindeki i?inden ve o?retim uyeli?inden ayrıldı ve Zurih Universitesinde fizik docentli?ine ba?ladı. 1911 yılında Prag’da Karl-Ferdinand Universitesinde (gunumuzde Prag Universitesi ) profesorluk unvanı aldı. 1914 yılında Almanya’ya dondu, Kaiser Willhelm Fizik Enstitusu 'nde yonetici, Berlin Humboldt Universitesinde profesor oldu. Bu i?lerindeki sozle?melerinde o?retmenlik gorevlerini oldukca azaltan maddeler vardı.

Prusya Bilim Akademisinin bir uyesi olmu?tur. 1916 yılında Einstein Deutsche Physikalische Gesellschaft (Alman Fizik Derne?i)'ın ba?kanı olmu?tur (1916-1918).

1911 yılında, yeni genel gorelilik kuramına gore, ba?ka bir yıldızın ı?ı?ının gune? tarafından kırılaca?ını hesaplamı?tır. Bu tahmini sonradan Arthur Stanley Eddington ’un 1919’daki gune? tutulması gozleminde do?rulanmı?tır. Bu olayın uluslararası basında haberle?mesi, Einstein’ı dunyaca unlu yapmı?tır.

1921 yılında Einstein Nobel Fizik Odulu ’ne layık gorulmu?tur. O donemde gorelilik hala tartı?malı goruldu?u icin, odul fotoelektrik etkisini acıklaması nedeniyle verilmi?tir. 1925 yılında da Royal Society tarafından Copley Medal almı?tır.

Mileva Maric ile evlili?i sırasında kuzeni Elsa ile bir a?k ili?kisi ya?ayan Einstein, 1919'da Mileva'dan bo?andıktan birkac ay sonra onunla evlendi. Ciftin cocukları olmadı ama Einstein Elsa'nın onceki evlili?inden olma Ilse ve Margot adlı iki kızını kendi kızları olarak benimsedi. Aile, ABD'ye gocene kadar Berlin'de ya?adı; yazları ise Potsdam yakınındaki yazlıklarında gecirdi. ^[27]

Einstein, Nisan 1933’te Amerikan universitelerini ziyaret ederken, Alman hukumetinin Yahudileri universitelerde o?retmenlik dahil butun resmi konumlardan men etti?ini o?rendi. Bir ay sonra Naziler kitap yakma kampanyalarına ba?ladı ve Einstein’ın eserleri de yakılanlar arasındaydı. Einstein bu gezisinde Almanya'ya bir daha geri donmeyece?ini soyledi.

Mart 1933’te Avrupa’ya dondu?unde birkac ay Belcika’da kaldı, sonrasında gecici olarak ?ngiltere’ye gecti. Aynı yıl ABD’ye goc etmeye karar verdi. Princeton, New Jersey’de, Institute for Advanced Study’de gorev aldı ve 1955’te olumune kadar burada kaldı. Burada kendi bir birle?ik alan kuramı geli?tirmeye ve kuantum fizi?inin kabul edilmi? yorumlarını curutmeye calı?tı. Bu iki giri?imi de ba?arısız oldu.

1939 yılında, fizikci Leo Szilard dahil bir grup Macar bilim insanı Nazilerin atom bombası ara?tırmaları konusunda Washington’u uyardı. Grubun uyarısı ciddiye alınmadı. 1939 yazında, Avrupa’da ?kinci Dunya Sava?ı ba?lamadan birkac ay once, Einstein prestijini kullanarak Leo Szilard ile birlikte, Ba?kan Roosevelt’e, Nazi Almanya’sının atom bombası tehlikesine kar?ı uyarı mektubu gonderdi. Aynı mektupta Amerikan hukumetinin uranyum ara?tırmaları ve zincir reaksiyonları ile ilgili ara?tırma yapması tavsiye ediliyordu. Einstein ve di?er multeci arkada?ları “Alman bilim adamlarının atom bombası yarı?ını kazanabilece?i ve Hitler'in bu silahı kullanmak icin oldukca istekli olaca?ı” konusunda uyarıyordu.

Mektubun ABD hukumetinin sava? oncesi nukleer silahlar hakkında yo?un ara?tırma yapmasının onemli bir tetikleyicisi oldu?u du?unulmektedir. Ba?kan Roosevelt, Hitler'in once atom bombasına sahip olması riskini ustlenemezdi. Einstein’ın mektubu ve bulu?maları sonucu ABD bombayı geli?tirme yarı?ına girdi. Sava? sırasında ABD bombayı geli?tirebilen tek ulke oldu.

1954 yılında, olumunden bir yıl once, bu konuda arkada?ı Linus Pauling’e ?unları soylemi?tir. “Hayatımda tek bir buyuk hata yaptım. Ba?kan Roosevelt’e atom bombası tavsiyesini yapmak. Ama yine de bir nedeni vardı. Almanların daha once yapması tehlikesi”.

18 Nisan 1955’te, Albert Einstein ic kanama gecirdi. ?srail’in kurulu?unun yedinci yıl donumu nedeniyle bir televizyon konu?masının tasla?ını hazırlıyordu ama bu calı?masını bitiremeden hayatını kaybetti. Einstein ameliyatı ?u sozlerle reddetti, “?stedi?im zaman gitmek istiyorum. Hayatı yapay bir ?ekilde uzatmak tatsız. Ben payımı kullandım, ?imdi gitme zamanı ve bunu zarif bir ?ekilde yapmak istiyorum”. 76 ya?ında, Princeton Hastanesi’nde gece saat 01.55'te ya?amını yitirdi.

Otopsisi sırasında Princeton Hastanesi patolojisti Thomas Stoltz Harvey o gece nobetteydi ve Einstein'ın olum nedenini belirlemesi gerekiyordu. Beyni kafatasından cıkardıktan sonra kendi kendine "Bu dunyamız hakkında her ?eyi de?i?tiren beyindir" demi?tir. Einstein oldukten sonra vucudunun putla?tırılarak tapılmasını istemiyordu. Fikirlerine ve bilime olan katkısına odaklanması gerekti?ine inanıyordu. Bunun icin ailesi tarafından oldukten sonra yakılması fikri ortaya atıldı. Harvey bedeni yakılması icin hazırladı. Beyni ise kendi sefer tasına koydu ve evine goturdu. Boylece Einstein'ın beyni calınmı? oldu.

Beyni calınan Einstein'ın ailesi ?oktaydı. Hukumet yetkileri ve Harvey'in meslekta?ları ise cileden cıkmı?tı. Herkes beynin iade edilmesini istiyordu ancak Harvey bunu kabul etmedi. Bu nedenle de i?inden oldu. Ancak Harvey beyni bilimsel ara?tırmalarda kullanılaca?ına yemin edince, ailesi bu iste?inden vazgecti. Daha sonra Einstein’ın kalıntıları ailesi tarafından yaktırıldı ve kulleri bilinmeyen bir yere serpildi. Beyni ise Harvey tarafından 1985 yılına kadar hayatının anlamı oldu ve bu yılda beynin bir kısmını o yıllarda beyinle u?ra?an bir uzmana gonderdi. Gonderdi?i uzman tarafından bulunanlar ise basında bir sansasyona neden oldu. Calı?malar Einstein'ın beyninde bulunan ve beyin noronlarını besleyen glial hucrelere odaklanmı?tı. Einstein'ın beyninde normal bir insana nazaran daha fazla glial hucre bulunuyordu. Fakat bu konuda bilim adamları farklı fikirler ortaya attılar.

Einstein'ın beyni 53 yıl sonunda calındı?ı Princeton Hastanesi’ne geri dondu. Harvey bundan 3 yıl sonra hayatını yitirdi.

19. yuzyılın sonlarında Michelson-Morley deneyi, ses ve ba?ka dalga olaylarının tersine, ı?ık hızının referans sistemine goreceli olmadı?ını gostermi?ti. ^[25] O donemde sesin hava aracılı?ıyla yayıldı?ı gibi ı?ı?ın da esir denen gizemli bir ortamda yayıldı?ı du?unuluyordu. ^[25]

Einstein, ı?ık hızının sabit oldu?unu ve ı?ı?ın yayılması icin esir ortamının gerek olmadı?ını ve mekan zaman ve hareketin izafi olaylar oldu?unu du?undu. ^[28] Calı?malarının sonucuna varırken iki ilkeyi varsaydı: gorelilik ilkesi sabit hızla hareket eden butun gozlemciler icin gecerlidir ve ı?ı?ın hızı butun gozlemciler icin c'dir. ^[29] Einstein'ın kuramı ile sabit hızla hareket eden iki gozlemcinin matematik hesap ile aynı olayın gozlemcilere gore yer ve zamanı belirlenebiliyor. ^[29] Bu kuram, Newton'un her yerde aynı i?leyen, herkes icin aynı "mutlak zaman" fikrini yıkıyordu. ^[29] E=mc² du?uncesinin kokeni bu kuramdır.

Ozel gorelilik kuramı duzgun, do?rusal ve ivmesiz hareket eden sistemlerle sınırlıydı. ^[30] Genel gorelilik kuramı ise birbirine gore ivmeli hareket eden sistemleri de kapsıyordu. Birinci kuram, kapsamı daha geni? olan ikinci kuramın ozel bir hali sayılabilir. ^[30]

Genel gorelilik, gravitasyon kavramına yeni bir bakı? acısı getirdi. ^[30] Klasik mekanikte gravitasyon, kutlesel nesneler arasında cekim gucu olarak algılanıyordu. ^[30] Orne?in dunyayı yorungede tutan, kutlesi daha buyuk Gune?'in cekim gucuydu. ^[30] Genel gorelilik kuramına gore ise gezegenleri yorungelerinde tutan, yorungenin yer aldı?ı uzay kesiminin Gune?'in kutlesel etkisinde kavisli bir yapı olu?turmasıdır. ^[30] Genel kuram ayrıca gravitasyon ile eylemsizlik ilkesini "gravitasyon alanı" adı altında birle?tirdi. ^[30]

Albert Einstein, enerjinin ı?ık hızının karesiyle maddenin kutlesinin carpımına e?it oldu?unu bularak kendine kadar suregelen bir yargıyı yıkarak bilim dunyasında yeni bir cı?ır acmı?tır. Ondan oncesinde kutle ile enerji arasında bir ba?lantı kurulmamı?tır ve ayrı olgular oldukları varsayılmı?tır. 19. yuzyılda kimyagerlerin hassas aygıtları olmadı?ı icin kimsenin donu?um sonrası kutle kaybından haberleri yoktu. Basit tepkimeler sonrası olu?an kutle kaybı fark edilememi?ti. Einstein ise butun bilinenleri yıkarak ca?da? bilimin temel ta?larını atmı?tır. Ona gore her ?ey enerjidir, yani maddeler de cok yo?un enerjilerdir. Kimyasal reaksiyonlar sonrası kucuk de olsa kutlenin bir kısmı enerjiye donu?mektedir. Bu durumu acıklamak icin e?itli?in az farklı formulasyonu E=mc² ilk defa Albert Einstein tarafından 1905'te unlu makalelerinde yayımlanmı?tır. Aynı yıl onermi? oldu?u ozel gorelilik kuramının bir sonucu olarak turetmi?tir.

Einstein oncesinde ı?ık, kimi bilim adamları tarafından tanecikler akımı, kimileri tarafından da dalga devinimi olarak nitelendirilmi?ti. ^[25] 19. yuzyılın ba?larında Young’la ba?layan, Fresnel ve daha sonra Faraday ve Maxwell’in calı?malarıyla peki?en deneyler dalga kuramına belirgin bir ustunluk sa?lamı?tı. ^[25] Einstein’ın fotoelektrik calı?ması, bu geli?meyi tersine cevirmi?, hem de Planck’ın 1900’de ortaya surdu?u kuantum teorisini de carpıcı bir bicimde do?rulamı?tır. ^[25]

Uzerine ı?ık du?en bazı maddeler elektron salıyorlardı. Parlak ı?ıklar daha fazla elektron salıyor fakat enerjileri artmıyordu. Sarı ve kırmızı ı?ıklar pek az elektron salıyorlardı. Klasik fizik bu durumu dalga kuramı ile acıklayamıyordu. Einstein bu soruna Planck kuramını uyguladı. Sonradan foton adı verilen belirli enerjili bir kuanta, maddenin atomu tarafından so?rulmakta, boylece belirli enerjide bir elektron atomdan alınmaktadır.

Einstein bu calı?ması sayesinde 1921 yılında Fizik Nobel Odulunu kazanmı?tır.

1850’lerde ?ngiliz botanikcisi Robert Brown, mikroskoplarla polenleri incelerken, taneciklerin su icinde rastgele sıcramalarla devinim icinde oldu?unu gozlemledi; fakat bu gozlem 1905'e dek acıklamasız kaldı. ^[25] Molekul kavramı yeni de?ildi; ancak en guclu mikroskop altında bile gorulemeyecek kadar kucuk olan molekullerin varlı?ı, ilk kez bu acıklamayla kanıtlanmı? oldu. ^[25]

Brown'a gore asıltının icinde bulundu?u su, Maxwell ve Boltzman kinetik kuramı cercevesinde hareket eden molekullerden olu?uyorsa asıltı parcacıklar gozlendi?i gibi titre?irler. ^[11] Su icindeki butun cisimler her yonden ve surekli olarak molekullerle itilirler. ^[11]

Einstein hareket ile molekul buyuklu?u arasındaki matematik ili?kiyi saptamı? ve boylece molekul ve atomların buyuklu?unu hesaplamak mumkun olmu?tu. ^[11] Bu acıklamadan uc yıl sonra Perrin, Brown hareketi uzerinde deneyler yaparak Einstein’ın hesaplarını do?ruladı. ^[11]

Einstein ve Hint fizikci Nath Bose, 1925'te yo?un bir gaz kutlesinin mutlak sıfır sıcaklı?ına du?uruldu?unde, atomlar kendi ozelliklerini kaybedecek, bir butun halinde dev bir tek atoma donu?ecekleri sonucuna vardılar. ^[31] Bose’un fotonlar icin kullandı?ı metotları ayırt edilemez parcacıklar icin genelle?tiren Einstein, yaptı?ı calı?malarda etkile?meyen parcacıklardan olu?an bozon gazının tek bir kuantum durumuna yo?u?abilece?ini gostermi?tir. ^[32]

1930 yılında belirlenemezlik ilkesinin zaman ve enerjinin aynı anda ve do?ru olarak saptanamayaca?ı anlamına geldi?ini fakat bunun bir deney ile gecersizli?inin gosterilebilece?ini acıklıyordu. Bunu dinleyen Bohr, uykusuz bir geceden sonra Einstein’ın du?unu?undeki hataları bularak “belirlenemezlik ilkesinin” yaygın olarak kabulunu sa?lıyordu.

Fotoelektrik olayını acıklayan Einstein kuantum kuramının geli?imine buyuk katkıda bulunmu?tu ama kuramın geli?ti?i yonden hic memnun de?ildi. Heisenberg’in belirlenemezlik ilkesini kabul etmiyor, Tanrı zar atmaz diyordu. Niels Bohr da kuantum kuramının geli?mesinde onemli rol oynamı? fizikcilerden birisiydi ve Einstein'ın bu fikirlerine katılmıyordu. Einstein ve Bohr arasında birbirine saygılı bir bicimde, dostca bir tartı?ma surdu. Einstein ce?itli du?unce deneyleri ile kuantum kuramının belirlenemezlik ilkesini curutmeye calı?ıyordu fakat Bohr bu ele?tirilere tutarlı cevaplar vererek Einstein'ı ve dunyayı ikna ediyordu. ^[33] Einstein sonradan belirsizlik ilkesini curutmeye calı?maktan vazgecmi? ve kuantum mekani?inin fiziksel gercekli?i anlatmakta yetersizli?i fikrini savunmaya ba?lamı?tır. ^[33]

1927 yılında Solvay Konferansında Einstein ile Bohr arasında gecen o sıcak tartı?maların ozunde temel kuram ve yasalar bulma saplantısı, yani son bilgi saplantısı yatıyordu. Bu caba mutlak olanı bulma cabasıydı. ^[34]

Einstein evrenin sabit oldu?unu du?unuyordu ve parametreler arasındaki celi?kiyi cozmek icin kuramına kozmolojik sabit eklemi?ti. ^[35] Einstein sonradan belirsizlik ilkesini curutmeye calı?maktan vazgecmi? ve kuantum mekani?inin fiziksel gercekli?i anlatmakta yetersizli?i fikrini savunmaya ba?lamı?tır. ^[33] Sonrasında evrenin surekli geni?ledi?i anla?ılınca Einstein bu sabiti "en buyuk hatam" olarak nitelemi? ve denklemlerinden cıkarmı?tır.

Einstein, Princeton'da fizik calı?malarını surdururken, genel gorelili?i elektromanyetik kuramına ba?layan bir birle?ik alan kuramı uzerinde calı?mı? ama ba?arılı olamamı?tır.

Einstein Almanya'da do?mu? bir Yahudi olarak Nazilerin yukseli?i, iktidarı ve Holokost doneminde ya?amı?tı. Bu nedenle ABD'ye goc etmi? ve buyuk bir Nazi kar?ıtı goru? geli?tirmi?tir. Bilim adamlarına Nazi baskısının artması uzerine 1933 yılında Ataturk'e mektup ^[36] yazarak Turkiye'ye kabul edilmelerini istemi?tir; bunun sonucunda gelen yuzlerce Yahudi bilim insanı Turk universitelerine buyuk katkı sa?lamı?tır. Yine ABD ba?kanına mektup yazarak ABD'nin Almanya'dan once nukleer silah geli?tirmesi gerekti?i tavsiyesinde bulunmu?tur. Yahudilerin kendi ulkelerine sahip olması gerekti?ine inanmı? ve ?srail'in kurulu?unu desteklemi?tir. ^[37] Ama bu devletin sınırları ve bir ordusu olmasına kar?ı cıkmı? ve Araplar ile birlikte iki uluslu bir ulke olması gerekti?ini savunmu?tur. ^[37]

Einstein, sosyalizm hakkında ovgu dolu sozler soylemi? ve butun dunyanın tek bir hukumet altında toplanması fikrini ifade etmi?tir. So?uk Sava?'ın ba?laması ile ABD'deki anti-komunist politikalarını ifade ozgurlu?unu kısıtlayacak derecede olmaları nedeniyle ele?tirmi?tir. Kendisi ayrıca Bertrand Russell ile birlikte bir anti-nukleer manifesto yayımlamı?tır.

Nicin Sosyalizm yazısında kapitalizmi ?u ?ekilde ele?tirmi? ve sosyalizmi savunmu?tur.

Einstein ce?itli roportajlarında ve mektuplarında hicbir dine inanmadı?ını ve butun dinleri cocukca batıl inanclar olarak gordu?unu soylemi?tir. ^[39] Fakat kendini bir ateist ya da panteist olarak tanımlamayıp de?i?ik zaman dilimlerinde agnostik veya deist ^[40] goru?ler belirtmi?tir. Katı bir determinizme inanan Einstein, evrenin yasalarını anlamayı bir tur dini duyguya benzetmi?tir. Ancak kendinin dini fikirleri konusunda tartı?malar halen devam etmektedir.

Kendisi bir kitabında dini ?u ?ekilde tanımlamı?tır:

Albert Einstein, kendi Tanrı goru?unu de ?u ?ekilde dile getirmi?tir:

50. ya? gununde, George Sylvester Viereck'e verdi?i bir roportajda Tanrı ve din ile ilgili fikirlerini ?u ?ekilde ozetlemi?tir: ^[43]

Albert Einstein, pek cok populer kultur urunu icin konu veya bir ilham kayna?ı olmu?tur.

Einstein'ın 72. ya? gununde, UPI foto?rafcısı Arthurr Sasse kendini kameraya kar?ı gulumsetmeye calı?ıyordu. Einstein o gun defalarca kameralara gulumsedikten sonra bu sefer dilini cıkardı. Bu foto?raf Einstein'ın en unlu foto?raflarından biri olmu?tur. 19 Haziran 2009'da orijinal foto?raf bir acık arttırmada 74,324 dolara satılmı? ve Einstein'ın en pahalı foto?rafı olmu?tur.

1999'da, Einstein'ın ileri gelen fizikciler tarafından tarihin en buyuk fizikcisi secilmesinin de etkisiyle, Einstein kelimesi, dahileri tanımlamak icin kullanılan bir kelimeye de donu?mu?tur.

Einstein ayrıca kurgu eserlerde cılgın bilim insanı tipleri icin de bir model olmu?tur. A?ırı ifadeli suratı ve farklı sac modeli co?unlukla taklit edilmi? ve abartılmı?tır. Time Dergisinin yazarı Frederic Golden'a gore Einstein "bir cizgi romancının gerce?e donu?mu? hayaliydi".

31 Aralık 1999'daki ayrı bir sayıda Time , Albert Einstein'ı " Yuzyılın Ki?isi " olarak secmi?tir.

Bu liste tam bir liste de?ildir ve goreceli olarak onemli eserlerini icermektedir.

• Gorelilik; Ozel ve Genel Kuram: Populer Bir Yorum, 1920.
• Gorelilik’in Anlamı, 1921.
• Tek Atomlu đdeal Gazların Kuantum Kuramı, 1924.
• Brown Hareketi Kuramı Uzerine Ara?tırmalar, 1926.
• Siyonizm Hakkında, 1930.
• Nicin Sava?, 1933.
• Gordu?um Kadarıyla Dunya, Denemeler, 1934.
• Felsefem, 1934.
• Fizi?in Evrimi , Leopold Infield ile birlikte, 1938.
• Otobiyografik Notlar, Denemeler, 1949.
• Denemeler, 1950.

• Uber Einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt (I?ı?ın Olu?umu ve Donu?umu Uzerine Bir Goru?), 1905.
• Uber die von der molekularkinetichen Theorie der Warme geoforderte Bewegung von ruhenden Flussigkeiten suspendierten Teilchen (Dura?an Bir Sıvı ?cindeki Asıltı Parcacıklarının Molekuler Kinetik Kuramı Cercevesindeki Hareketleri Uzerine), 1905.
• Zur Elektrodynamik bewegter Korper (Hareketli Cisimlerin Elektrodinami?i), 1905.
• Ist die Tragheit eines Korpers von seinem Energieinhalt abhangig? (Bir Cismin Eylemsizli?i Enerji iceri?ine Ba?lı mıdır?), 1905.
• Zur Theorie der Brownischen Bewegung (Brown Hareketi Kuramı Uzerine), 1906.
• Zur Theorie der Lichterzeugung und Lichtabsorption (I?ı?ın Salınımı ve So?urumu Kuramı Uzerine), 1906.
• Plancksche Theorie der Strahlung und die Theorie der Spezifischen Warme (I?ınımın Planck Kuramı ve Ozgul Isı Kuramı), 1907.
• Entwurf einer verallegemeinerten Relativitatstheorie und einer Theorie der Gravitation (Bir Kutle Cekimi Kuramı ve Genelle?tirilmi? Gorelilik Kuramına Bir Gonderme), 1913.
• Die Grundlagen der allgemeinen Relativitatstheorie (Genel Gorelilik Kuramı'nın Temelleri), 1916.
• Quantentheorie der Strahlung. (Kuantum Kuramı), 1917

• Isaac Newton
• Niels Bohr
• Max Planck
• Einstein alan denklemleri
• Russell-Einstein Manifestosu
• Einstein Evreninde Zaman Yolculu?u: Zamanda Yolculuk Olasılı?ı
• Bohr-Einstein tartı?maları

• Resimleri Time dergisi 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Princeton Universitesi Yayınları
• Einstein Genius page 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Einstein'ın bilimsel ve ki?isel yazıları (?ngilizce) 11 A?ustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .