Panahon ng Yule
|
---|
Paghila sa isang troso ng Yule, 1832
|
Ibang tawag
| Panahon ng Yule, Kapistahan ng Yule
|
---|
Ipinagdiriwang ng
| Mga
Hilagang Europeo
at sari-saring
mga taong nagsasalita ng Ingles
|
---|
Uri
| Pangkultura,
Paganong Hermaniko
at pagdaka ay
Kristiyano
, sekular, at
Paganismong kontemporaryo
|
---|
Kahalagahan
| Pestibal ng Taglamig
|
---|
Petsa
| Inilipat sa Disyembre 25 sa pamamagitan ng kalendaryong Gregoryano, maaaring ang orihinal na petsa ay nasa at/o himigit kumulang sa kalagitnaan ng taglamig
[1]
[2]
|
---|
Kaugnay sa
| Pasko
,
solstisyo ng Taglamig
(gitna ng taglamig),
mga araw na pinag-apat-apat
,
Gulong ng Taon
,
Mga Pestibal ng Taglamig
|
---|
Ang
Panahon ng Yule
,
Kapistahan ng Yule
, o
Yule
lamang (Ingles:
Yuletide
,
Yulefest
,
Yule time
o
Yule
;
Nordiko
:
jul
) ay isang
paganong
pagdiriwang
na nakikilala rin bilang
solstisyo ng Taglamig
na pangkalahatang ipinagdiriwang ng mga
Wiccano
at ng mga
Kristiyano
sa
Hilagang Europa
. Ipinagdiriwang sa Panahon ng Yule ang pagsilang ng
Araw
at ipinagdiriwang din nito ang "Ina" sa kataasan ng kaniyang "Kadakilaan". Ipinagdiriwang ng mga pagano ang Kapistahan ng Yule sa pamamagitan ng maraming mga paraan, ang karamihan sa kanila ay magpapalamuti ng isang puno na pangkapistahan ng Yule, ilalagay nila ito sa loob ng kanilang mga tahanan hanggang sa ang karamihan sa mga dahon nito ay nahulog na, at pagkaraan ay susunugin nila ang troso o kahoy ng Yule. Marami sa mga Wiccano ang magdedekorasyon ng kanilang mga dambana (altar) ng mga kulay at mga bagay na para sa Yule, at ang pangkalahatan sa kanila ay magbibigay ng parangal sa
Diyosa
. Ang Kapistahan ng Yule ay
naisanib
sa Kristiyanismo sa pamamagitan ng
Kristiyanisasyon
at naging
katumbas
ng kapistahan ng
Pasko
. Ang pinakamaagang pagtukoy sa Yule ay ang sa pamamagitan ng
katutubong mga pangalan ng mga buwan na Hermanikong
Ærra Jeola
(bago sumapit ang Yule) o
Jiuli
at
Æftera Jeola
(pagkaraan ng Yule). Iniugnay ng mga paham ang pagdiriwang na ito sa
Pangangaso sa Kalikasan
, sa diyos na si
Odin
at sa paganong Angglo-Sakson na
Modranicht
.
Ang kapistahan ng Yule ay isang pagdiriwang ng mga
taong Nordiko
, na may kaugnayan sa
mitolohiyang Hermaniko
at
paganismong Nordiko
. Sa Paganismong Nordiko, ang Diyos ng Liwanag ay lumisan magmula sa Samhain papunta sa Lupain ng Taglamig na Walang-Hanggan, upang makapaghanda para sa kaniyang muling pagsilang, at nagiging Hari ng Karimlan ng taon. Sa pagsapit ng hatinggabi, kung kailan mas madilim, ay sumisilang ang isang bagong liwanag, ang pangako ng buhay na isang banal na sanggol. Nagpapahiwatig ang Yule ng isang gulong o pag-ikot para sa mga Anglo-Sakson, na katulad ng sa Noruegong diwa. Dito sa panahong ito kung kailan nabubuo ang gulong ng pagsilang, kamatayan, at muling pagkabuhay.
Ang Kapistahan ng Yule ay mayroong simulain bago ang pagsapit ng Kristiyanismo (prekristiyano) sa
Eskandinabya
. Binubuo ito ng pagiging isang panglahat na "kapistahan ng mag-anak" at isang pagtuon sa
pertilidad
o
kasaganahan
ng mga solstisyo at ng pamilya. Isa itong pista kung saan inaalala rin ang mga ninuno, ang mga kaibigang wala na, at nagkakaroon din ng maringal na handaan sa mga mesa, sa harap ng puntod ng namatay nang mga magulang, at binibigyan ng kahalagahan ng pagbibigay ng kagandahang-loob sa mga hindi kakilalang mga tao.
[3]
Sa katunayan, sa
kulturang neopagano
("paganong bago", "paganismong bago"), ang pagdiriwang na ito ay muling binuo na nagkaroon ng sari-saring mga kapangkatan, katulad ng sa kaso ng
relihiyong Asatru
at ng
relihiyong Wiccano
: isang uri ng pagdiriwang ng mga kapistahang ito ay pagganap ng "walong mga araw ng kapistahan ng araw", na karaniwang tinatawag bilang "taunang siklo ng mga
araw na pangilin
". Ang Yule ay ang unang araw sa mga araw na pangilin na hindi pangunahin sa siklo ng taon. Ang kapistahan ng Yule ay ipinagdiriwang sa solstisyo ng taglamig sa
hilagang hemispero
, na malapit sa ika-21 ng Disyembre, at sa katimugang hemispero sa paligid ng ika-21 ng Hunyo.
Katumbas ng "
Kapistahan ng Yalda
" (isang kapistahang pangtanglamig sa
Iran
), ang Kapistahan ng Yule ay mga katagang
Indo-Europeong
sinauna
na pantukoy sa sinaunang tradisyon na pumapansin sa mga pagbabagong likas na sanhi ng pag-ikot ng araw sa paligid ng daigdig at ng mga epekto nito sa mga naaaning pagkain habang nangyayari ang solstisyo ng taglamig. Sa pagdiriwang ng Kapistahan ng Yule, nagkakaroon ng mga awitin na nagbibigay ng isang kapaligirang nakapagpapahinga at nakapagpapaginhawa ng kalooban. Ang diwang ito ng Yule ay nagmula sa dalawang mga
talahuluganan ng Oxford
: ang
Oxford English Dictionary
at ang
Concise Oxford Dictionary
.
Ang mga taong walang kaalaman hinggil sa
mitolohiyang Nordiko
at sa
mitolohiyang Hermaniko
(
paganismong Europeo
) ay maaaring hindi nakakaalam ng pagkakaiba hinggil sa mga salitang Yule (o
Joul
),
Pasko
(Kastila:
Navidad
) at
Kapanganakan
(Kastila:
Natividad
; Ingles:
Nativity
), na maaaring maging
magkakasingkahulugan
at gayundin ay maaaring maging
hindi magkakasingkahulugan
. Ang ganitong paggamit o pagkakataga, bagaman umiiral pa sa maraming mga awiting pamasko o masasayang mga awitin, katulad ng sa paggawa ng isang
torta
o pastel na tinatawag bilang
Yule log
("troso ng Yule") o trosong Pamasko, ay gumaganap na tuwirang pagtukoy sa isang pangritwal na troso o kahoy ng pangsinaunang kapistahang ito.
Ang "Yule" ay isang representatibo o kinatawan sa modernong wikang Ingles ng mga salitang nasa
Matandang Ingles
na
?eol
o
?eohol
at
?eola
o
?eoli
, na ang mga nauna ay nagpapahiwatig ng kapistahan ng "Yule" (na pagdaka ay naging:
Christmastime
o Panahon ng Pasko) na binubuo ng 12 mga araw; at ang panghuling mga salita ay nagpapahiwatig ng buwan ng "Yule", kung saan ang
?rra ?eola
(Ingles:
before Yule
) ay tumutukoy sa panahon bago sumapit ang kapistahan ng Yule (Disyembre) at ang
æftera ?eola
(Ingles:
after Yule
) ay tumutukoy sa panahon pagkalipas ng Yule (Enero, na sa Ingles ay
January
). Ang mga salitang ito ay ipinapalagay na hinango magmula sa
Hermanikong Pangkaraniwan
na *
jeχ?la-
, at bilang mga hinlog mula sa
Gotikong
(fruma) jiuleis
at
Matandang Nordikong
(
Islandiko
at
Paroese
)
jol
(
Danes
at
Suwekong
jul
at
Noruwegong
jul
o
jol
) pati na ang
ylir
[4]
,
Estonyanong
joulud
at
Pinlandes
na
joulu
. Subalit ang kanunu-nunuan na pang-etimolohiya (pinagmulan ng salita) ng salita ay nananatiling hindi natitiyak, bagaman maraming mga pagtatangka na nagpapalagay ang isinagawa upang matagpuan ang mga hinlog nitong
Indo-Europeo
na nasa labas ng
pangkat na Hermaniko
.
[5]
Ang
pangngalan
na nasa wikang Ingles na
Yuletide
ay unang napatunayang ginamit noong humigit-kumulang sa taon ng 1475. Ang salitang "Yule" ay umiiral pa rin magpahanggang sa ngayon sa ilang mga diyalekto o wikang
Eskoses
, katulad ng 'Jul
sa mga bansang
Noruwega
,
Dinamarka
at
Suwesya
, at ang katagang "Joulu" sa
Pinlandiya
. Sa katunayan, karaniwang itinuturing na ang panahon ng pagdiriwang ng Yule ay mamgula sa araw ng
Notsebuwena
hanggang sa pagkaraan ng unang araw ng taon, partikular na sa
Inglatera
, at hanggang sa
Araw ng Tatlong Haring Mago
.
Ang mga katagang mayroong katumbas na pang-etimolohiya ng "Yule" ay ginagamit sa mga
bansang Nordiko
para sa Pasko na mayroong pansarili nitong mga
rito
, subalit para rin sa mga araw ng pangilin ng kapanahunang ito. Ang "Yule" ay ginagamit, sa mas mababang antas, sa mga bansang nagsasalita ng wikang Ingles upang tukuyin ang Pasko. Ang mga kostumbreng katulad ng
troso ng Yule
, ]]Yule goat|kambing ng Yule]],
Hamon ng Pasko
(Baboy ng Yule),
pag-awit sa Yule
(
Wassailing
), at iba pa ay nagsanga magmula sa Yule. Mayroong isang bilang ng mga
neopagano
ang nagdagdag ng pansarili nilang mga rito.
Ang araw ng pangiling Kristiyano na Pasko ay nilikha ng mga
Romanong
Kristiyano na nakabatay sa paligid ng pagkakaroon ng maraming diyos o
politeistikong
kapistahan
ng
diyos
na
Araw
(
Sol Invictis
) tuwing solstisyo ng Taglamig, at isinali ito ng mga tao na nasa Hilagang Europa sa kanilang pestibal ng Yule. Ipinagdiriwang ang Yule tuwing ika-25 ng Disyembre ng karamihan sa mga taong nasa Hilagang Europa; at ipinagdiriwang ang Yule ng mga Wiccano at ng maraming mga pangkat na
hindi panrelihiyon
tuwing ika-21 ng Disyembre. Para sa kanila, ang Yule ay ipinagdiriwang bilang ang pinakamahabang gabi ng taon. Ito ang gabi kung kailan pinakamaaga ang
paglubog ng araw
at pinaka hindi maaga ang
pagsikat ng araw
sa susunod na araw. Ang rituwal ng mga Wiccano ay kinabibilangan ng pagpapasalamat sa diyosa ng nagdaan o magtatapos na taon at bilang paghingi ng kasiyahan sa parating na taon.
- ↑
Orchard (1997:187).
- ↑
Simek (2010:379).
- ↑
Oxenstierna, Eric Graf (1959)
Los Vikingos
, pinatnugutan ni W. Kohlhammer GmbH, Stuttgart,
ISBN 8421742248
p. 212
- ↑
Bosworth & Toller (1898:424); Hoad (1996:550); Orel (2003:205)
- ↑
Para sa isang maikasing paunang pagtalakay ukol sa iminumungkahing mga etimolohiya, tingnan ang Orel (2003:205).
- Rouche, Michel, "Private life conquers state and society," na nasa loob ng
A History of Private Life
tomo I, Paul Veyne, patnugot, Harvard University Press 1987
ISBN 0-674-39974-9
- Farrar, Janet and Stewart ([1989] 1998). The Witch's God, "IX Oak King and Holly King". 35-38. Phoenix Publishing, Inc. Blaine, Washington.
ISBN 0-919345-47-6