Si
Fabian Millar Dayrit
(
1953
– ) ay nakapagsulat sa maraming lokal at panadaigdigang publikasyon tungol sa mga gamot mula sa halaman. Nakatanggap siya ng parangal tulad ng
Presidential Lingkod Bayan for Government Service
noon
1988
,
Outstanding Young Men of the Philippines, in the field of Chemistry
noong
1993
,
Achievement Award in Chemistry Education
at
NAST Award for Best Paper
noong
1995
.
Mas kilala sa katawagang "
Toby
", siya ay ikatlong anak nina Conrado Dayrit (pharmacologist) at Milagros Millar. Siya ay ipinanganak noong
Disyembre 4
,
1953
.
Isang tunay na
Atenista
si Toby dahil mula elementarya hanggang kolehiyo ay sa
Pamantasang Ateneo de Manila
siya nag-aral. Nakapagtapos siya ng
Bachelor of Science in Chemistry
taong
1957
, cum laude. Isa siya sa nanguna sa sa
Chemistry Licensure Examination
ng
Professional Regulation Commission
(PRC). Nakatanggap rin siya ng scholarship sa Unibersidad ng Princeton, kung saan siya nakapagtapos ng kanyang
Master's at Doctorate Degrees
(
1981
), specializing in
organometallic chemistry
(
transient metals used to catalyze chemical reactions
).
Napag-aralan ni Toby, kasama ang kanyang adviser na si Dr. Jeff Schwartz, ang tungkol sa
prostaglandins
, ang nagsisilbing tatak ng pamamaga sa katawan. Ang kanilang mga natuklasan ukol sa komposisyon at mekanismo ng
prostaglandins
ay nalathala sa
Journal of the American Chemical Society
,
Journal of Organic Chemistry at Pure and Applied Chemistry
. Ito ang naging basehan ng
Merck
, isang malaking gawaan ng mga gamot sa Amerika, upang bumuo ng ilang gamot.
Sa pagbabalik ni Toby sa
Pilipinas
, taong
1982
, ay ipinagpatuloy niya ang pananaliksik lalong higit tungkol sa
Lagundi
(
Vitex negundo
, Dantan sa
Ifugao
, Dangla sa
Ilokano
,
Huang Ching
o
five-leaves chaste tree
sa
Tsino
) na itinuturing ni Toby na "
wonder plant
" dahil sa mga sumusunod:
- – gamot para sa ubo at sipon, maaaring ilaga ang dahon ng
Lagundi
, dagdagan ng
luya
at
calamansi
at inumin bilang
tsaa
panggamot sa
ubo
at
sipon
.
- – panlinis sa galis at sugat
- – panlaban sa pamamaga ng mga
kasu-kasuan
(
joints
); at
- – gawing aromatic para sa pausok-paligo.
- – mainam inumin (
tonic
) pampalabas ng plema (
expectorant
); at
- – sa pulbos nitong porma ay inihahatollaban sa
almoranas
(
hemorrhage
), di-matunawan (
constipation
) at
ketong
(
leprosy
).
- – gamot laban sa
kolera
,
- – inumin para sa
puso
.
- – mainam para sa mga
sugat
sa
balat
at sa pamamaga sa
bibig
.
- – mainam para sa
katarata
at nagluluhang
mata
.
- – mainam para sa
sinus
at mga
singaw
(
sores
).
Isa pang halamang pinagtuunan ng pansin ni Toby ay ang punong
Cinchona
(
family Rubiaceae
; "
quina-quina
" para sa mga
Indian
ng Andes;). Dinala ang mga
punong
ito dito sa atin ng mga
Kastila
at inalagaan ng mga
Amerikano
. May pitong uri nita ang matatagpuan sa
Bundok
ng
Kitanglad
sa
Bukidnon
(
C. /edgeriana, C. officina/is, C. tjinjoroena, C. hybrida, C. calisaya, C. katarmanah
at
C. succirubra
).
Ang
balat
nito ay kilala bilang gamot laban sa
malaria
. Ang quinine ang pinakakilalang sUbstansya na nakukuha mula sa Cinchona. Ang 60% ng balat nita ay ginagamit sa paggawa ng mga
gamot
, samantalang ang 40% pa ay ginagamit sa paggawa ng mga inumin (
tonic water
).
Idagdag pa rito, napag-alamang nakatutulong din ang quinine para protektahan ang mga laman ng
katawan
(
tissues
) laban sa pagkasira nita sa oras ng pamamaga. At mainam ding pantulong gamot laban sa
trangkaso
at iba pang sakit (
neuralgia
at
debility
). Mahusay din itong pangmumog (
gargles
) para sa masakit na lalamunan.