????????????? ?????????????
?????????????????
????????????????????????????????
?????????????
????
????????????????????
?????
????????
???
???
??????? ??????????????????????????????
???????????????
?????????????????????????????????? 180 ?????? ?????????????????????????????????????? 200 ?????? ??????????????????
?????????
??????????? 40%????????????????????????????
???????????
[
???
]
??????????????????????????????????????????????????????? ????????????????????????????????????? ??????????????????????? ????????????????????????????????????-????-????? ???????????????????????
??????????????????
?????????????????
???
??????????
????
???????
[
???
]
?????????????????????????????????????????????????????????
????????
???
?????
??????????????????????????????????????????????
[2]
?????????????????
[
???
]
?????????????????????????????????????????????????????? 13 ????????????
????????????
???
????????????
?????????
?????????????????
????????????????????? ?.?. 2432 ???
?????????????
??
?????????
??????? Compendium of the Turkic Dialects ( Divanu Lugati't-Turk) ??????????????????????? 16 ??? Ka?garlı Mahmud ?????????????-????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? ??????? Cordex Cumanicus ????????????????????????????????????????????
??????????
???
?????????
???????????????????
?????????????????
??????????????????????????
???????
???
????????
??????????????????????????????? ????????????????????
?????????
?????????? ?????????????????????????? 18-19
?????????????????????????????????????
[
???
]
??????????????????????????????????????????? ??????????????????????????????????
??????????
????????
????????
(
?????????????
) ?????
????????????????????
(????????????) ????????????????????????? ?????????????????????????????
???????????
?????????????
?????????
???????????
???????
???
??????????
???????????
[
???
]
???????????????????????????????????????????????????????????????????????? ??????????????????????????????????? ????
????????????????
?????????????
???
??????????????????
????????? ???????????????????????????? 6 ???? ???
?????????????????????????????? ?????????????????????????? ????????????????????????? ??????????????????????????
????????????????????????
???????????????
?????????????????????????
?????????????????????????????? ?????? ?????????????????????????? ????????????????????????????????
?????????????????????
??????????????????????????????? ????????????????????????????????????
??????
[
???
]
???????????????????????????????????????????????????? Lars Johanson (1998)
[3]
?????????????????????
[
???
]
|
??????????????
|
?????????????????
|
?????????
|
????????????????
|
?????????????
|
??????????
|
?????????
|
???????????
|
??????????
|
???????????
|
????????
|
?????????
|
?????
|
?????????
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Ota
|
Ata
|
|
Atte
|
???
|
Ana
|
Anne, Ana
|
Ana
|
Ene
|
Ana
|
Ana
|
Ene
|
Ona
|
Ana
|
|
Anne
|
??????
|
O'gul
|
O?ul
|
O?ul
|
O?ul
|
Ul, u?ıl
|
Ul
|
Uul
|
O'gil
|
Oghul
|
Uol
|
Yv?l, Ul
|
??????
|
Er(kek)
|
Erkek
|
Er /Ki?i
|
Erkek
|
?r
|
Er(kek)
|
Erkek
|
Erkak
|
Er
|
Er
|
Ar
|
????????
|
Kyz
|
Kız
|
Qız
|
Gyz
|
Qız
|
Qız
|
Kız
|
Qiz
|
Qiz
|
Ky:s
|
H?r
|
?????
|
Ki?i
|
Ki?i
|
|
Ki?i
|
Ke?e
|
Kisi
|
Kishi
|
Kishi
|
Kishi
|
Kihi
|
|
Bride
|
Kelin
|
Gelin
|
G?lin
|
Gelin
|
Kilen
|
Kelin
|
Kelin
|
Kelin
|
Kelin
|
Kylyn
|
Kin
|
Mother-in-law
|
|
Kaynana
|
Qaynana
|
Gayın ene
|
Qayın ana
|
Qayın ene
|
Kaynene
|
Qayın ona
|
Qeyinana
|
|
Hun'ama
|
Body parts
|
Heart
|
Yurek
|
Yurek
|
Ur?k
|
Yurek
|
Yorak
|
Jurek
|
Jurok
|
Yurak
|
Yurek
|
Sureq
|
??re
|
Blood
|
Qan
|
Kan
|
Qan
|
Ga:n
|
Qan
|
Qan
|
Kan
|
Qon
|
Qan
|
Qa:n
|
Jun
|
Head
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Bas
|
Bash
|
Bosh
|
Ba?
|
Bas
|
Pu?
|
Hair
|
Qıl
|
Kıl
|
Qıl
|
Qyl
|
Qıl
|
Qıl
|
Kıl
|
Qil
|
Qil
|
Kıl
|
|
Eye
|
Koz
|
Goz
|
Goz
|
Goz
|
Kuz
|
Koz
|
Koz
|
Ko'z
|
Koz
|
Kos
|
Ku?
|
Eyelash
|
Kirpik
|
Kirpik
|
Kiprik
|
Kirpik
|
Kerfek
|
Kirpik
|
Kirpik
|
Kiprik
|
Kirpik
|
Kirbi:
|
H?rp?k
|
Ear
|
Qulqaq
|
Kulak
|
Qulaq
|
Gulak
|
Qolaq
|
Qulaq
|
Kulak
|
Quloq
|
Qulaq
|
Gulka:k
|
H?lha
|
Nose
|
Burun
|
Burun
|
Burun
|
Burun
|
Borın
|
Murın
|
Murun
|
Burun
|
Burun
|
Murun
|
|
Arm
|
Qol
|
Kol
|
Qol
|
Gol
|
Qul
|
Qol
|
Kol
|
Qo'l
|
|
Qol
|
Hul, Hol
|
Hand
|
El(ig)
|
El
|
?l
|
El
|
|
Alaqan
|
Alakan
|
|
|
Ili:
|
Al?
|
Finger
|
Barmak
|
Parmak
|
Barmaq
|
Barmak
|
Barmaq
|
Barmaq
|
Barmak
|
Barmoq
|
Barmaq
|
|
Purne, Porn'a
|
Fingernail
|
Tyrnaq
|
Tırnak
|
Dırnaq
|
Dyrnaq
|
Tırnaq
|
Tırnaq
|
Tyrmak
|
Tirnoq
|
Tirnaq
|
Tynyraq
|
??rne
|
Knee
|
Tiz
|
Diz
|
Diz
|
Dy:z
|
Tez
|
Tize
|
Tize
|
Tizza
|
Tiz
|
Tusaχ
|
??rpu??i
|
Calf
|
Baltyr
|
Baldır
|
Baldır
|
Baldyr
|
Baltır
|
Baldır
|
Baltyr
|
Boldyr
|
Baldir
|
Ballyr
|
|
Foot
|
Adaq
|
Ayak
|
Ayaq
|
Ayak
|
Ayaq
|
Ayaq
|
Ayak
|
Oyoq
|
Ayaq
|
Ataq
|
Ura
|
Belly
|
Qaryn
|
Karın
|
Qarın
|
Garyn
|
Qarın
|
Qarın
|
Karyn
|
Qorin
|
Qerin
|
Qaryn
|
Hyr?m
|
Animals
|
Horse
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
Ot
|
At
|
At
|
Ut
|
Cattle
|
Siyir
|
Sı?ır
|
Inek
|
Sygyr
|
Sıyır
|
Siır
|
Sıyır
|
Sigir
|
Siyir
|
|
|
Dog
|
Yt
|
?t/Kopek
|
?t
|
It
|
Et
|
It
|
It
|
It
|
It
|
Yt
|
Jyt?
|
Fish
|
Balyq
|
Balık
|
Balıq
|
Balyk
|
Balıq
|
Balıq
|
Balık
|
Baliq
|
Beliq
|
Balyk
|
Pul?
|
Louse
|
Bit
|
Bit
|
Bit
|
Bit
|
Bet
|
Bit
|
Bit
|
Bit
|
Pit
|
Byt
|
Pyjt?, Put'?
|
Other nouns
|
House
|
Uy
|
Ev
|
Ev
|
Oy
|
Oy
|
Uy
|
Uy
|
Uy
|
Uy
|
|
Av*
|
Tent
|
Otag
|
Ota?/Cadır
|
|
Otag
|
|
Otaw
|
|
|
Otaq
|
Otu:
|
|
Way
|
Yol
|
Yol
|
Yol
|
Yo:l
|
Yul
|
Jol
|
Jol
|
Yo'l
|
Yol
|
Suol
|
?ul
|
Bridge
|
Kopruq
|
Kopru
|
Korpu
|
Kopri
|
Kuper
|
Kopir
|
Kopuro
|
Ko'prik
|
Kovruk
|
Kurpe
|
K?per
|
Arrow
|
Oq
|
Ok
|
Ox
|
Ok
|
Uq
|
Oq
|
Ok
|
O'q
|
Oq
|
Oχ
|
Uh?
|
Fire
|
Ot
|
Od
|
Od
|
Ot
|
Ut
|
Ot
|
Ot
|
O't
|
Ot
|
Uot
|
Vut, Vot
|
Ash
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kol
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
K?l
|
Water
|
Suv
|
Su
|
Su
|
Suw
|
Su
|
Sw
|
Suu
|
Suv
|
Su
|
Ui
|
?yv, ?u
|
Ship, boat
|
Kemi
|
Gemi
|
G?mi
|
Gami
|
Koyma
|
Keme
|
Keme
|
Kema
|
Keme
|
|
Kim?
|
Lake
|
Kol
|
Gol
|
Gol
|
Kol
|
Kul
|
Kol
|
Kol
|
Ko'l
|
Kol
|
Kuol
|
Kul?
|
Sun/Day
|
Kune?
|
Gun(e?)
|
Gun(??)
|
Gun
|
Kon
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Cloud
|
Bulut
|
Bulut
|
Bulud
|
Bulut
|
Bolıt
|
Bult
|
Bulut
|
Bulut
|
Bulut
|
Bylyt
|
P?l?t
|
Star
|
Yulduz
|
Yıldız
|
Ulduz
|
Yyldyz
|
Yoldız
|
Juldız
|
Jıldız
|
Yulduz
|
Yultuz
|
Sulus
|
??lt?r
|
Earth
|
Topraq
|
Toprak
|
Torpaq
|
Toprak
|
Tufraq
|
Topıraq
|
Topurak
|
Tuproq
|
Tupraq
|
Toburaχ
|
T?pra
|
Hilltop
|
Topu
|
Tepe
|
T?p?
|
Depe
|
Tuba
|
Tobe
|
Tobo
|
Tepa
|
Tope
|
Tobo
|
Tup?
|
Tree/Wood
|
Ya?ac
|
A?ac
|
A?ac
|
Agac
|
A?ac
|
A?a?
|
Jygach
|
Yog'och
|
|
|
Jyv??
|
God (
Tengri
)
|
Tengri
|
Tanrı
|
Tanrı
|
Ta?ry
|
Tanre
|
Taniri
|
Tenir
|
Tangri
|
Tengri
|
Tanara
|
Tur?, Tor?
|
Sky, Blue
|
Kok
|
Gok
|
Goy
|
Gok
|
Kuk
|
Kok
|
Kok
|
Ko'k
|
Kok
|
Kuoq
|
K?vak, Koak
|
Adjectives
|
Long
|
Uzun
|
Uzun
|
Uzun
|
Uzyn
|
Ozın
|
Uzın
|
Uzun
|
Uzun
|
Uzun
|
Uhun
|
V?r?m
|
New
|
Yany
|
Yeni
|
Yeni
|
Yany
|
Yana
|
Jana
|
Janı
|
Yangi
|
Yengi
|
Sana
|
??n?
|
Fat
|
Semiz
|
Semiz/?i?man
|
|
Semiz
|
Simez
|
Semiz
|
Semiz
|
Semiz
|
Semiz
|
Emis
|
Sam?r
|
Full
|
Tolu
|
Dolu
|
Dolu
|
Do:ly
|
Tulı
|
Tolı
|
Tolo
|
To'la
|
Toluq
|
Toloru
|
Tulli
|
White
|
Aq
|
Ak
|
A?
|
Ak
|
Aq
|
Aq
|
Ak
|
Oq
|
Aq
|
|
|
Black
|
Qara
|
Kara
|
Qara
|
Gara
|
Qara
|
Qara
|
Kara
|
Qora
|
Qara
|
Xara
|
Hura
|
Red
|
Qyzyl
|
Kızıl
|
Qızıl
|
Gyzyl
|
Qızıl
|
Qızıl
|
Kızıl
|
Qizil
|
Qizil
|
Kyhyl
|
H?rl?
|
Numbers
|
1
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Ber
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Bi:r
|
P?rre
|
2
|
Eki
|
?ki
|
?ki
|
Iki
|
?ke
|
Eki
|
Eki
|
Ikki
|
Ikki
|
Ikki
|
Ikk?
|
4
|
Tort
|
Dort
|
Dord
|
Do:rt
|
Durt
|
Tort
|
Tort
|
To'rt
|
Tort
|
Tuort
|
T?vatt?
|
7
|
Yeti
|
Yedi
|
Yeddi
|
Yedi
|
Cide
|
Jeti
|
Jeti
|
Yetti
|
Yetti
|
Sette
|
?i???
|
10
|
On
|
On
|
On
|
O:n
|
Un
|
On
|
On
|
O'n
|
On
|
Uon
|
Vunn?, Vonn?
|
100
|
Yuz
|
Yuz
|
Yuz
|
Yuz
|
Yoz
|
Juz
|
Juz
|
Yuz
|
Yuz
|
Su:s
|
??r
|
???????
[
???
]
- ↑
Nordhoff, Sebastian; Hammarstrom, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, ?.?. (2013).
"Turkic"
.
Glottolog 2.2
. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑
Turkic Language tree
entries provide the information on the Turkic-speaking regions.
- ↑
Lars Johanson (1998) The History of Turkic. In Lars Johanson & Eva Agnes Csato (eds) The Turkic Languages. London, New York: Routledge, 81-125.
[1]
????????
2011-04-08 ???
??????????????
- ↑
Crimean Tatar and Urum are historically Kipchak languages, but have been heavily influenced by Oghuz languages.
- ↑
Tura, Baraba, Tomsk, Tumen, Ishim, Irtysh, Tobol, Tara, etc. are partly of different origin (Johanson 1998)
[2]
????????
2011-04-08 ???
??????????????
- ↑
"Of Altai Turkic origin, but recently closer to Kazakh (Johanson 1998)"
. ?????????????????????
?????????
????? 2011-04-08
. ???????????
2008-11-11
.
- ↑
"Deviating. Probably of South Siberian origin (Johanson 1998)"
. ?????????????????????
?????????
????? 2011-04-08
. ???????????
2008-11-11
.
- ↑
Deviating. Historically developed from Southwestern (Oghuz) (Johanson 1998)
[3]
????????
2011-04-08 ???
??????????????
- ↑
Aini contains a very large
Persian
vocabulary component, and is spoken exclusively by adult men, almost as a
cryptolect
.
- ↑
"Some dialects are close to Kirghiz (Johanson 1998)"
. ?????????????????????
?????????
????? 2011-04-08
. ???????????
2008-11-11
.
- ↑
Khalaj is surrounded by Oghuz languages, but exhibits a number of features that classify it as non-Oghuz.
???????????????
[
???
]