Чингиз Торекулович Айтматов
?ир?. Чы?гыз Т?р?кулович Айтматов
Чингиз Айтматов дар соли 2003
Таърихи таваллуд:	12 декабр 1928 ( 1928-12-12 ) [1] [2] [3] […]
Зодго?:	Sheker [d] , И?ШС [5]
Таърихи даргузашт:	10 июн 2008 ( 2008-06-10 ) [4] [1] [2] […] (79 сол)
Ма?алли даргузашт:	Нюрнберг , Франкони Миёна [d] , Бавария , ?ум?урии Федеративии Олмон [6]
Ша?рванд? (табаият):	И?ШС   ?ир?изистон
Навъи фаъолият:	сиёсатмадор , диплумот , р?зноманигор , тар?умон , румоннавис , филмноманавис , нависандаи достон?ои илмию тахайюл? , нависанда , насрнавис
Сол?ои э?од:	1952 ? 2006
Жанр:	румон , повест [d] ва румони к?то?
Забони осор:	фаронсав? [1] , рус? [1] [5] [7] ва ?ир?из? [1] [5]
?оиза?о:	?а?рамони ?ум?урии ?ир?изистон [d] ( 1997 ) Alexander Men Prize [d] Friedrich-Ruckert-Preis [d] ( 1992 ) Austrian State Prize for European Literature [d] ( 1993 )
Имзо:
Осор дар сайти Lib.ru
Парванда?о дар Викианбор
Гуфтовард?о дар Викигуфтовард

Чинги?з Тореку?лович Айтма?тов ( ?ир?. Чы?гыз Т?р?кулович Айтматов ; 12 декабри 1928 , Шакар , кантони Талас , ?АШС ?ир?изистон  ? 10 июни 2008 , Нюрнберг , Германия ) ? нависандаи ?ир?из ^[8] ; ходими ?амъият?, сафир, Нависандаи хал?ии ?ир?изистон (1968), академики АИ ?ум?урии ?ир?изистон (1974), ?а?рамони Ме?нати Сотсиалист? (1978) ^[9] . Барандаи Мукофоти ленин? (1963) ва секарата Мукофоти давлатии И?ШС (1968, 1977, 1983). ?а?рамони ?ир?изистон (1997).

Зиндагинома [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Хатмкардаи Институти хо?агии ?ишло?и Фрунзе (Бишкек) ва курси олии адабии Институти адабиёти ба номи М. Горкий (1958). Ба ду забон ? рус? ва ?ир?из? э?од мекард.

Фаъолияти э?од? [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Фаъолияти э?одиаш аз ?икоянавис? ва тар?умаи асар?ои нависандагони ?ир?из (ба рус?) о?оз ёфтааст. ?икояи нахустинаш ≪Р?зномафур?ш Дзюйдо≫ (1952). Баъдан ?икоя?ои ≪?ошим≫ (1953), ≪Сепояч?≫, ≪Борони сафед≫ (1954), ≪?арифон≫, ≪Дар замини лалм?≫, ≪Дар со?ил?ои Байдамол≫ (1955) ва ни?оят ?иссаи ≪Р? ба р?≫ (1957) ба табъ расиданд. Соли 1958 повести ≪?амила≫ ба табъ расид. Ин асар ба забон?ои хал??ои соби? ш?рав? ва хори?? тар?ума шуд ва дар олами адаб нуфузи калон пайдо намуд. Муаллиф аз иш?и ду дилдода ? ?амила ва Дониёр ба чунон як тари?и хоси баде? ?икоят мекунад, ки на фа?ат дар адабиёти ш?равии ?ир?из соби?а надошт балки дар адабиёти умумииттифо?и ш?рав? низ сухани нав буд. Дар асар?ои баъдинаи Айтматов ? ≪Сарв?ади р?ймолсурхаки ман≫ (1961), ≪Чашми уштур≫, ≪Муаллими нахустин≫ (1962), ≪Ро?и Ка?кашон≫ (1963) ва ≪Турна?ои барма?ал≫ (1976) ?анбаи романтик? ?увват гирифт. ?а?рамон?ои ин асар?о наврасон ва ?авонмардонеанд, ки бо та?озои р?згор ба пешго?и зиндаг? баромада, ба набарди нобаробари и?тимо? мепардозанд ва о?ибат пир?з мешаванд. Гур??и дигар асар?ои Айтматов ? повесту роман?ои ≪Падруд, ?онваракам≫ (1966), ≪Саги алое, ки лаб-лаби ба?р метозад≫ (1978), ≪Дуро?аи Б?рон?≫ (1980), ≪?иёмат≫ (1986), ≪Ва?те ки к???о сукут мекунанд≫ (2006) ва ?айра та?ассумгари та?аввули э?одиест, ки нависанда аз охири сол?ои 60 садаи XX сар карда, аз сар гузаронидааст. Мо?ияти ин та?аввул, ки дар э?одиёти Айтматов аз повести ≪Сафинаи сафед≫ сар шуда дар романи фалсафию и?тимоии ≪Дуро?аи Бурон?≫ ба ав?и худ расидааст, суст шудани ?анбаи романтикию дидактик? ва ?увват гирифтани ?анбаи реалист? дар э?одиёти ? мебошад. Дар ин асар?о аз баъзе зу?уроти номатлуби замон, та?дири башар, баъзе ?одисоти эколог? (зараррасон? ба табиат) ва ?айра сухан меравад.

Сарчашма?ои э?одиёти Айтматов фолклори хал??ои туркизабон (хосса ?ир?из), адабиёти классикии рус, адабиёти соби? ш?рав?, адабиёти ?а?он (махсусан, адабиёти Америкаи Лотин? ва Япония), адабиёти Шар?, аз ?умла адабиёти форс-то?ик мебошанд. Яке аз хусусият?ои услубии Айтматов ? истифодаи устураву ривоят?ост. Нависанда аз устура, ривоят, бофтаи фантастик? (тахайюл?) ва сужет?ои сюрреалист?, истифода бурда, кашфиёти нави баде? кардааст. Аз р?и асар?ои Айтматов филм?о ва спектакл?о та?ия шудаанд. Масалан, пйесаи Айтматов (?амро?и К. Му?аммад?онов) ≪?уллаи Фудзияма≫ соли 1974 дар Театри давлатии академии драмаи то?ик ба номи Ло?ут? ба са?на гузошта шуд.

?оиза?о [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Аксар асар?ои Айтматов ба забони то?ик? тар?ума карда шудаанд. Айтматов ба гирифтани 46 мукофоти баландтарину олии СССР, ?ир?изистон , ?азо?истон , ?збекистон , Мукофоти ленин? (1963), Мукофоти давлатии СССР (1968, 1977, 1983), Мукофоти давлатии ?ир?изистон (1976), мукофоти ≪Лотос≫ (≪Нилуфар≫), Мукофоти ба номи ?аво?ирлол Не?ру, ?оиза?ои баъзе кишвар?ои Европа , ШМА ва ?айра мушарраф гардидааст. Дар охир?ои умраш аз соли 1990 то 1996 сафири СССР (1990?1991) ва Россия (1992?1994) дар Люксембург ва ?ир?изистон дар кишвар?ои Бенилюкс (1994?1996) буд. Асар?ои Айтматов ба 154 забони дунё тар?ума шудаанд. Теъдоди асар?ои чопшудааш соли 1999 ба 20 млн расид. Дар ?ир?изистон ба номи Айтматов мукофоти ≪Медали тило?≫ таъсис ёфтааст (1999). Соли 2008 дар ?ир?изистон Соли Чингиз Айтматов эълон гардида буд.

Эзо? [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Адабиёт [ вироиш | вироиши манбаъ ]

• Турсунов А., Назаре ба афлоки бадеии Чингиз Айтматов (Сухан аз романи ≪Дуро?аи Б?рон?≫), дар кит.: Айтматов Ч., Дуро?аи Б?рон?, Д., 1985;
• Турсон А. А?л ва адл. Мусо?иба, ма?. ≪Садои Шар?≫, № 3 ? 5, 2010;
• Гачев Г., Чингиз Айтматов и мировая литература, Фрунзе, 1982;
• Рыскулова Ж., Восприятие творчества Чингиза Айтматова в англоязычных мамлакатх, Фрунзе, 1987;
• Ахматалиев А., Чингиз Айтматов и взаимосвязи литератур, Бишкек, 1991;
• Полякова Г., Предание о Матери Оленихе в ≪Белом пароходе≫ Чингиза Айтматова, М., 1999.

Сарчашма [ вироиш | вироиши манбаъ ]

• Атматов Чингиз // А ? Асос. ? Д . : СИЭМТ , 2011. ? ( Энсиклопедияи Миллии То?ик  : [ тахм. 25 ?. ]  / сарму?аррир А. ?урбонов  ; 2011?2023, ?. 1). ? ISBN 978-99947-33-45-3 .