Kaca ieu boga artikel ngeunaan hurup
C
dina alfabet Latin. Pikeun pamakean sejenna, tempo
C (disambiguasi)
.
C
nyaeta hurup katilu dina
alfabet Latin
. Dina
basa Indonesia
, hurup ieu disebut
ce
sedengkeun dina
basa Inggris
disebut
cee
, dibaca [siː].
[1]
Dina
basa Latin
, hurup ieu melambang fonem /k/,
konsonan letup
wiati-wiati tukang
teu bersuara, sedengkeun dina
basa Indonesia
sarta
Malayu
hurup ieu melambangkan fonem /t?/, konsonan gesek pascarongga-gigi teu bersuara.
Proto-Semitik
gaml
→
| Fenisia
gimel
→
| Yunani Kuna
gama
→
| Yunani Modern
gama
→
| Etruska
C
→
| Latin Kuna
C
→
| Latin Modern
C
|
| | | | | | |
?C? sarta ?G? asalna ti hurup anu sarua.
Bangsa Semit
menamakannya gimel (
Arab
: jim). Lambangna diadaptasi ti
hieroglif Mesir
anu ngawangun
umban iteuk
, anu meureun mangrupa harti ti ngaran
gimel
eta sorangan. Kamungkinan sejenna nyaeta lambang eta ngagambarkeun
unta
, anu dina
rungkun basa Semit
disebut
gamal
.
Dina
Basa Etruska
,
konsonan letup
(eksplosif) henteu miboga penyuaraan kontrastif, jadi
hurup Yunani
Γ
(
Gamma
) diadaptasi ka dina alfabet Etruska pikeun ngawakilan fonem /k/. Oge dina
Alfabet Yunani Kulon
, mulanya Gamma nyokot wangun
dina alfabet Etruska Mimiti, saterusna
dina Etruska Klasik. Saterusna dina basa Latin hurup eta nyokot wangun C dina alfabet Latin klasik. Hurup Latin Mimiti ngagunakeun C pikeun konsonan /k/ sarta /?/, tapi salila abad katilu SM, hiji hurup anu dirobah, geus diwanohkeun minangka lambang sada /?/, sarta C sorangan ditetepkeun pikeun melambangkan sada /k/. Pamakean hurup C (sarta variasinya nyaeta
G
) ngagantikeun lolobana pamakean
K
sarta
Q
. Ku alatan eta, dina mangsa kuna sarta satutasna, G geus dipikawanoh sarimbag sacara
fonetik
jeung
Gamma
, sarta C sarua jeung
Kappa
, dina alih aksara kecap-kecap Yunani ka dina ejahan Latin, kawas dina kecap
KA?MOΣ
,
KYPOΣ
,
ΦΩkiΣ
, dina surat-surat Romawi ditulis CADMVS, CYRVS, PHOCIS.
Aksara sejen miboga hurup-hurup jiga jeung wangun C tapi henteu sarua dina pamakean sarta asal mulanya, hususna hurup
Sirilik
Es
, anu asalna ti hiji wangun hurup Yunani
sigma
, dipikawanoh minangka "lunar sigma" alatan bentukna nyarupaan
bulan sabit
.
Sabot alfabet Romawi diwanohkeun di
Britania Raya
, C ngan melambangkan sada /k/ sarta peunteun hurup ieu dibela dina kecap serapan sakumna
basa Keltik kapuloan
: dina
basa Welsh
,
Irlandia
, sarta
Gaelik
, C melambangkan sada /k/. Penulisan
basa Inggris Kuna
atawa "
Anglo-saxon
" anu dipelajari ti
bangsa Kelt
, saestuna ti
Irlandia
; mangka ti eta C dina basa Inggris Kuna oge dina mulanya melambangkan /k/; kecap dina basa Inggris modern kawas
kin
,
break
,
broken
,
thick
, sarta
seek
, kabehanana asalna ti basa Inggris Kuna anu ditulis jeung C:
cyn
,
brecan
,
brocen
,
Þicc
, sarta
seoc
. Tapi salila periode basa Inggris Kuna, /k/ samemeh vokal hareup (/e/ sarta /i/) ngalaman
palatalisasi
, robah jadi sada [t?] dina abad kasapuluh, sanajan C masih dipake, kawas dina kecap
cir(i)ce
,
wrecc(e)a
. Samentara eta di daratan benua Eropa, parobahan fonetik sarupa oge lumangsung (contona dina
basa Italia
).
Dina
basa Latin Rahayat
, /k/ dipalatalisasi jadi [t?] di
Italia
sarta
Dalmatia
; di
Perancis
sarta
semenanjung Iberia
, sadana jadi [ts]. Sanajan kitu C masih dipake samemeh vokal hareup (E, I) jeung peunteun sada anu beda. Saterusna,
fonem
/k?/ dina basa Latin (ditulis minangka qv) henteu terbibirkan ku kituna jadi sada /k/, hartosna
basa-basa Roman
ngandung sada /k/ samemeh vokal hareup. Di gigireun / sabeulah eta,
basa Normandia
ngagunakeun hurup Yunani K ku kituna sada /k/ bisa dilambangkan ku K atawa C, anu saterusna bisa melambangkan sada /k/ atawa /ts/ gumantung naha mendahului vokal hareup atawa henteu. Kaidah ngagunakeun C sarta K dilarapkeun dina penulisan
basa Inggris
sanggeus
penaklukan Normandia
, ngabalukarkeun pengejaan balik kecap-kecap Inggris Kuna. Samentara ejahan kecap
candel
,
clif
,
corn
,
crop
,
cu
, dina basa Inggris Kuna masih lestari,
Cent
,
cæ´
(
ce´
),
cyng
,
brece
,
seoce
, ayeuna (tanpa parobahan sada) dieja
Kent
,
ke?
,
kyng
,
breke
, sarta
seoke
; komo saterusna
cniht
(
knight
) dirobah jadi
kniht
sarta
þic
(
thick
) dirobah
thik
atawa
thikk
. Ejahan
cw
dina Inggris Kuna teragntikan ku
qu
ti
basa Perancis
ku kituna kecap
cwen
sarta
cwic
jadi
queen
sarta
quick
.
Sada [t?] anu mangrupa palatalisasi sada /k/ Inggris Kuna geus ngembang, oge mecenghul dina basa Perancis, utamana kawas aturan /k/ samemeh ?a? dina basa Latin. Dina basa Perancis sada eta ditulis
Ch
, kawas dina kecap
champ
(ti basa Latin
camp-um
) sarta pengejaan ieu diwanohkeun ka dina basa Inggris. Dina Injil Hatton, ditulis kira-kira taun1160, ditulis dina Matius i-iii,
child
,
chyld
,
riche
,
mychel
, pikeun kecap
cild
,
rice
,
mycel
, ti versi Inggris Kuna anu dicutat. Dina hal ieu, C dina basa Inggris Kuna tergantikan ku K, Qu, Ch, tapi sajaba ti eta, C jeung peunteun sada kakara nyaeta /ts/ lolobana datang ti kecap-kecap Perancis kawas
processiun
,
emperice
,
grace
, sarta disubtitusikan pikeun ejahan Ts dina sawatara kecap-kecap Inggris Kuna, kawas
miltse
,
bletsien
, sarta
milce
,
blecien
dina basa Inggris Pertengahan.
Dina ahir abad ke-13 di
Perancis
sarta
Inggris
, sada (konsonan gesek) /ts/ henteu
tergesekkan
ku kituna jadi sada /s/ (
desis
); sarta saprak eta C melambangkan sada /s/ samemeh vokal hareup, boh sacara
etimologis
, kawas dina
lance
,
cent
, boh (teu saluyu kalayan etimologi) pikeun nyingkahan
ambigu
alatan pamakean "etimologis" S pikeun sada /z/, kawas dina kecap
ace
,
mice
,
once
,
pence
,
defence
. Mangka pikeun nembongkeun
etimologi
, ejahan basa Inggris leuwih milih penulisan
advise
,
devise
, batan
advize
,
devize
, samentara
advice
,
device
,
dice
,
ice
,
mice
,
twice
, sarta sejen-sejen henteu mencerminkan etimologi; conto saterusna nyaeta
hence
,
pence
,
defence
, sarta sajabana, anu henteu ngandung kaperluan etimologis ka hurup C. Generasi samemehna oge nulis
sence
pikeun kecap
sense
. Mangka ti eta, di mangsa kiwari
rungkun basa Roman
sarta
basa Inggris
mibanda ciri umum anu diwarisi ti
basa Latin Rahayat
, nyaeta C anu mibanda peunteun sada "teuas" ([k]) sarta "lembut" (biasana konsonan
afrikat
atawa
frikatif
) gumantung
vokal
anu nuturkeunana.
Dina
ortogafi
basa Inggris
,
Perancis
,
Spanyol
sarta
Portugis
, C nandakeun peunteun "lembut" samemeh E atawa I, sarta sajaba ti eta melambangkan peunteun "teuas" ti sada /k/. Kawas sawatara hal sejenna anu teu saluyu jeung ejahan basa Inggris, aya oge sawatara pengecualian: "
soccer
" sarta "
Celt
" nyaeta kecap-kecap anu ngandung sada /k/.
Pelafalan peunteun "lembut" berbeda-beda nurutkeun basa. Dina ortografi basa Inggris, Perancis, Portugis, sarta Spanyol di Amerika Latin sarta Spanyol Kidul, peunteun sada C lembut nyaeta /s/. Dina basa Spanyol anu diomongkeun di Spanyol Kaler sarta Tengah, peunteun sada C lembut nyaeta konsonan desis huntu teu bersuara (/θ/). Dina
basa Italia
sarta
Romania
, peunteun C lembut nyaeta [t?], konsonan gesek pascarongga-gigi teu bersuara, kawas pelafalan C dina basa Indonesia.
Dina basa sejen C dipake dina peunteun anu beda, kawas:
Dalam bahasa lain C digunakan dalam nilai yang berbeda, seperti:
- [
ð
]
*
dina
Basa Fiji
- [
?
]
*
dina
Basa Somalia
- [
?
]
*
dina
Basa Xhosa
sarta
Zulu
- [
d?
]
*
dina
Basa Turki
,
Kurdish
,
Tatar
, sarta
Azeri
- [
t?
]
*
dina
Basa Indonesia
,
Malayu
,
Volapuk
sarta sawatara basa di
Afrika
kawas
basa Hausa
,
Fula
, sarta
Manding
- [
?
]
*
dina sawatara basa di Afrika, contona
Yoruba
Benin
- [
ts
]
*
dina sakumna
basa rungkun Slavia
anu ngagunakeun alfabet Latin, kitu oge
Albania
,
Esperanto
,
Hongaria
,
Ido
, sarta
Interlingua
- [ts?]
dina
Romanisasi
Tionghoa
- Hurup kasebut oge dipake pikeun mengalihaksarakan hurup Sirilik Ц dina wangun Latin
alfabet basa Serbia
,
Makedonia
, sarta kadangkala
Ukraina
(reujeung dwihuruf Ts).
Aya sawatara
dwihuruf
umum anu menyertakan C, utamana Ch, anu dina sawatara basa, kawas
basa Jerman
, laer leuwih sawajarna batan C anu sorangan. Dina basa Inggris, Ch utamana melambangkan /t?/, tapi bisa oge dilafalkan /k/ atawa /?/; sawatara dialek Inggris oge ngandung sada /x/ dina kosakata, kawas
loch
anu konsonan pamungkasna diomongkeun sawatara penutur basa Inggris minangka /k/. Ch oge mibanda peunteun beda dina basa sejenna, antara sejen:
Ck, jeung peunteun sada /k/, remen oge ditulis sanggeus vokal pondok dina
rungkun basa Jermanik
kawas Inggris, Jerman sarta
Swedia
(tapi sawatara basa Jermanik sejenna condong milih Kk, contona basa Walanda sarta
Norwegia
). Dwihuruf Cz kapanggih dina basa Polandia sarta Cs dina basa Hongaria, duanana melambangkan sada t?/. Dina basa Inggris Kuna, Italia, sarta sawatara basa anu sabaraya jeung Italia, Sc melambangkan /?/ (kumaha oge, dina basa Italia sarta anu sabaraya, hal ieu ngan lumangsung samemeh vokal hareup, lamun sajaba ti eta mangka dwihuruf kasebut melambangkan /sk/).
Minangka lambang fonetik, hurup C leutik nyaeta hurup dina
Alfabet Fonetik Internasional
anu ngawakilan sada konsonan letup wiati-wiati teu bersuara, sedengkeun hurup C badag dina X-SAMPA nyaeta simbol sada konsonan desis wiati-wiati teu bersuara.
Representasi alternatif hurup C
- ↑
"C"
Oxford English Dictionary,
2nd edition (1989);
Merriam-Webster's Third New International Dictionary of the English Language, Unabridged
(1993); "cee",
op. cit.