Duutsklound
(
Bundesrepublik Deutschland
) is n
Lound
in Middel-
Europa
. Ju
Haudstaad
is
Berlin
un die Buundeskansler fon ju Republik is sant
2021
Olaf Scholz
. Dat Lound had 16 Buundeslounde un is n demokratiske Gjuchtstoat. Ju Buundesrepublik Duutsklound wuude 1949 gruunded, dat Duutske Riek (1871-1945) waas die eerste duutske Nationaalstoat. Duutsklound had njuugen Noaberlounde un lait an ju
Noudsee
un
Aastsee
in ju maitige Klimasone.
Dalich had Duutsklound moor as 83 Millionen Ienwoonere ap ne Flache fon 357.588 Quadratkilometern. Mad 232 Ienwoonere pro Quadratkilometer heert Duutsklound tou do tichtbefoulkste Lounde appe Waareld. Ju grootste Staad is
Berlin
;
Hambuurich
,
Munchen
un
Koln
haabe alk moor as een Million Ienwoonere; dat grootste Staadgebiet is dat
Ruhrgebiet
. Frankfurt am Main is dat finanzielle Santrum fon Duutsklound. Duutske Wieuwljuude kriege truchgungenswach 1,53 Baidene (2020).
Duutsklound is sant 1950 Meeglid in ju Roat fon Europa un sant 1955 fon ju
NATO
.
Aast-Duutsklound
waas fon 1955 bit 1990 Meeglid fon dat
Warschaupakt
. Duutsklound is uk n Meeglid in ju
Europaiske Union
. Sant 1973 is Duutsklound Meeglid fon do
Fereende Natione
.
Dat
Hillige Roomske Riek
(962-1806) kon me betrachtje as dat eerste duutske Riek, antsteen uut dan aastelke Deel fon dat
Frankiske Riek
. In 1450 wuude die Noome fon dat Hillige Roomske Riek annerd tou dat 'Hillige Roomske Riek fon ju Duutske Nation'. Loang deeratter wuude Duutsklound twiske 1806 un 1813 fon do Frantsoosen besat. Atter dat
Kongras fon Wien
keem n twaiden Fersaik uum do duutske Lounde tou fereenigjen in dan Duutske Buund. In dan Buund wieren 39 ferskeedene Stoaten mad fuul Oainstandegaid.
Atter n Duutsk-Deensken Kriech fon 1864, dan Pruusisk-Aastriekske Kriech fon 1866 un dan Duutsk-Frantsooske Kriech fon 1870/1871 wuude in 1871 dat Duutske Kaiserriek gruunded. Otto von Bismarck wuude die eerste Riekskansler. In dan
Eerste Waareldkriech
kampet dat Duutske Kaiserriek mad
Aastriek-Ungarn
,
Bulgarien
un dat
Osmaniske Riek
juun do Alliierde. In 1918 ferljust Duutsklound un ju Tied fon de Weimarrepublik (1918-1933) begint.
Ju Weimarrepublik waas ne freeloose Tied in Duutsklound. Deer waas nit fuul Oarbaid un Duutsklound kuude sien Skeeld an do uur Lounde nit berappe. Ju NSDAP fon
Adolf Hitler
wuude bie do Woalen fon 1932 ju grootste politiske Paatai in dat duutske Parlament. Een Jier leeter kuude Hitler Diktator fon Duutsklound waide. Die Weimarrepublik wuude
Nazi-Duutsklound
.
In dan
Twaide Waareldkriech
sunt ungefeer 70 Million Moanskene stuurwen. In 1943 hiede Hitler bienaist gans Europa aroberd. Atter dan Slacht uum Stalingrad un D-Day kuude Nazi-Duutsklound do Alliierde nit moor aphoolde. Duutsklound waas so as gans Europa stukken un ju Stroafe waas ju Besattenge truch ju
Sowjetunion
in dat Aaste (
Aast-Duutsklound
) un truch do Alliierde in dat Waaste (
Waast-Duutsklound
).
Truch do Sponnengen twiske dat Aaste un dat Waaste begon direkt atter dan Twaide Waareldkriech die
Koolde Kriech
. Do Sponnengen twiske ju Sowjetunion un dat Waaste wuuden gans staark as in 1961 ju
Berliner Muure
baud wuude.
Atter dan Fal fon ju Muure in 1989 wuuden do two Duutsklounde fereeniged ap dan 3. Oktober 1990. Atter ju Wierfereenigenge wuude Berlin ju Haudstaad fon dat naie Duutsklound. Siet dan 1. Januoar 2002 had die Buundsrepublik Duutsklound mad alwen uur Lounde fon ju
Europaiske Union
dan
Euro
ienfierd.
Duutsklound is een fon do grootste Lounde in Europa. Dat wad in dat Noude begransed fon ju Noudsee un ju Baltiske See un in dat Suude fon do hooge Bierge fon do Alpen (hoochsten Top ju Zugspitse ap 2,962 m). Twiske do Bierge un ju See rakt dat groote Woolde in Midde-Duutsklound un dat ganse platte Lound in dat Noude. Duutsklound wad begransed fon ju
Noudsee
,
Danemark
un ju
Aastsee
in dat Noude,
Polen
en
Tschechien
in dat Aaste,
Aastriek
un ju
Swaits
in dat Suude, un
Frankriek
,
Luxembuurich
,
Belgien
un do
Niederlounde
in dat Waaste.
Foar ju Noudseekuste laase do fraiske Ailounde. Disse Ailounde kon me in two Gruppen unnerskeede: do noudfraiske un do aastfraiske Ailounde. Do noudfraiske Ailounde sunt
Sylt
,
Amrum
,
Fohr
,
Pellworm
, do
Halligen
.
Halgelound
heert tou ju noudfraiske Kultuurregion, man wadt nit altied tou do noudfraiske Ailounde rekend. Do aastfraiske Ailounde
Borkum
,
Juist
,
Norderney
,
Langeoog
,
Spiekeroog
un
Wangerooge
heere tou
Laichsaksen
. In ju
Aastsee
laase noch n poor Ailounde. Do grootste sunt
Rugen
un, mad two Braagen an’t ferbuunden,
Usedom
. Do grootste Ailounde in do duutske Meeren sunt Mainau, Lindau un Reichenau in’t
Bodenmeer
un Herrenchiemsee in ju
Chiemsee
.
Ju
Donau
lopt fon’t Waaste atter dat Aaste wai truch Suud-Duutsklound, un stroomt dan uur ju Granse tou
Aastriek
. Die
Rhien
begint inne
Swaits
, bildet ju duutsk-franske Granse un stroomt atter dat Rhienlound in dat Noude, beeget noudelk fon
Duisburg
atter dat Noudwaaste un stroomt uur ju niederloundiske Granse. In dat noudduutske Laichlound stroomte ju
Oamse
, ju
Weser
un ju
Elbe
aal atter ju
Noudsee
wai. In
Mecklenbuurich-Foarpommern
stroome ferskeedene litje Aie atter ju
Aastsee
wai. Ju
Neiße
un ju
Oder
bildje ju grattendeels Granse mad
Polen
.
Ungefeer 5,8 fon do Alpen laase in Duutsklound. Jo laase heel un aal in dat Buundeslound Bayern, dat eensige Buundeslound wier do Bierge hagger as 2000 m buppe Normoalnul sunt. Ju
Zugspitze
is mad 2962 m buppe Normaalnul die hoochste Bierich fon Duutsklound.
Twiske dat Laichlound in dat Noude un do Alpen in dat Suude rakt et ferskeedene Bierichregione. Do hoochste Bierge sunt die Faildbierich in dan Swotwoold (1493 m) un die Große Arber in’n Bayeriske Woold. In dat Erzgebirge, dat Fichtelgebirge, ju Schwabische Alb un die Harz rakt et Bierge hagger as 1000 meter. Die Brocken in’t Noude is 1141 meter hooch.
In’t noudduutske Laichlound laase do Heideregione mad hiere Hoawele. Eenige Hoawele sunt hagger as 100 m, wierfon ju Heidehachte in Schraden (appe Granse fon Brandenbuurich un Saksen) mad 201 m die hoochste is.
Die joopste Punkt lait bie Neuendorf-Sachsenbande in Slaswiek-Holsten un is -3,54 m joop.
In Duutsklound woonje ungefeer 83,1 Million Moanskene (2021).
Uum’t Jier 500 liet
Chlodwig I.
fon’t
Frankiske Riek
sik depe. Hie un sien Foaroolden wieren
Heeden
. Truch dan Ienfloud fon’t Frankiske Riek wuuden do Saksen uum’t Jier 800 kristelk. Bie do Fraisen wuude
Bonitius
uum’t Jier 754 uumebroacht. Bie do Fraisen wuude bloot n Deel fon ju Befoulkenge kristianisiert, bit in dat 11. Jierhunnert wuude dat Heedendum praktisiert. N groot Deel fon do slawiske Stamme in’t Aaste fon Duutsklound wuuden eerst atter die Wendenkrjuustoacht fon 1147 kristelk. Sietdam is dat Kristendum ju dominierjende Religion in Duutsklound.
1517 moakede
Martin Luther
sien 95 Thesen bekoand. Hie wuul juust as
Johannes Calvin
un
Huldrych Zwingli
ju katoolske Saarke reformierje. Disse Reformation fierde tou n Twodeelenge in ju Saarke; die Protestantismus und die Katolisismus. Dissen Strierd fierde tou dan
Trietichjierigen Kriech
(1618-1648). In’t 18. Jierhunnert fiert ju
Apkloorenge
tou religiose Toleranz. Dat wietenskuppelk-apkloorde Kristendum mad heedenske Ienfloude wuude ju Gruundloage foart modarne Kristendum in Duutsklound.
2021 roate et ungefeer 26?%
Katoliken
un sowat 25?% Protestanten. Deertou kuume noch Orthodoxe un uur kristelke Gemeenskuppe. 2020 waas 54?% fon alle Duutsken kristelk. 2020 liech ju Antaal Muslime twiske 6,3 un 6,7?%. Do uur Religione staale madeenuur 1?% fon ju Befoulkenge, deerfon sunt 270.000 Buddhisten, 209.000 Wiccas , 200.000 Juden, 100.000 Hindus, 200.000 Jesiden, 90.000 Heeden, 10.000 bit 20.000 Sikhs un 6.000 bit 12.000 Bahai. Ju Antaal fon Konfessionsloosen lait bie 42?%.
Ousain fon do Staadstoate (Hambuurich, Berlin un Bremen) roate et in do oolde Buundeslounde allerweegense moor Kristen as Nitkristen. In
Slaswiek-Holsten
is ju Ferdeelenge boalde gliek, in dat Suudaaste (
Bayern
) un dat Waaste (
Rhienlound-Pfalz
,
Noudrhien-Waastfoalen
,
Saarlound
) rakt et ne katoolske Moorhaid, in ju Midde un dat Noude (
Hessen
un
Laichsaksen
) rakt et ne evangeliske Moorhaid, in
Baden-Wurtembierich
is ju Antaal fon Katoliken un Evangelisten hoast gliek. In do Staadstoate un do naie Buundeslounde is n Minnerhaid fonne Befoulkenge kristelk. Do maaste Kristene in disse Buundeslounde sunt maasttieds evangelisk.
Hoochduutske
is ju
de facto
ju Loundsproake. Et rakt uk noch
Deensk
,
Noudfraisk
,
Seelterfraisk
un
Sorbisk
as anarkoande Minnerhaidesproaken. Do Minnerhaide in Duutsklound bestounde uut nit moor as oankelde tjaanduusende Persoone. In Laichsaksen un Slaswiek-Holsten lieuwje do Fraisen, in Slaswiek-Holsten lieuwet ju deenske Minnerhaid un in Brandenbuurich un Saksen lieuwje do Sorben. In dat Noude fon Duutsklound is
Laichduutsk
(of Platduutsk) as Regionalsproake ankoand.
Sjuch uk:
Lieste fon Staade in Duutsklound
.
Ju Buundesrepublik Duutsklound is as Stoat un Foulkegjuchtsubjekt atter heerskjende Leere un standige Gjuchtspreekenge fon’t Buundesferfoatengsgjuchthoaf identisk mad dat Duutske Riek un sin Foarloopere, die
Noudduutske Buund
, un stoant deermad siet 1867 in’n stoatelke Kontinuitat. Do unnerskeedelke Ferfoatengen beliektekenje dan historisken Touhoopehong fon do historiske Stoate. Atter ju allierte Besattenge fon Duutsklound in 1945 wude ju Gruundwat ap’n 23. Moai 1949 bekoand moaket un wuude aan Dai leeter in Kraaft sat. Truch ju duutske aast-waast Deelenge waas ju Jeeldichhaid skroa. In Aast-Duutsklound wuude ap’n 7. Oktober 1949 ju DDR as oanstandige Stoat gruunded un kreech uk ne Ferfoatenge, ju 1968 arsat un 1974 revidiert wuude. Do Aast un Waast wier touhoope keemen, wuude ju Jeedichhaid fonne Gruundwat op’n 3. Oktober 1990 ap’t ganse Stoatsgebiet fergratterd. Truch dat Eende fon’t Viermachtabkommen kreech dat fereende Duutsklound ju fulstandige Souveranitat wieruum.
Dat Parlament fon Duutsklound hat dan
Buundesdai
(
duutsk
: Bundestag). Siet dat Begin sunt ju
SPD
un do Unionpaataie (
CDU
un
CSU
) in’n Buundesdai fertreeden. Atter ju
Buundesdaiwoal 2021
sunt uk do Paataie
Bundnis 90/Die Grunen
,
FDP
,
AfD
,
Die Linke
un ju
SSW
in’n Buundesdai fertreeden. Bloot ju SSW is as Paatai fonne deenske un fraiske Minnerhaid fraistaald fon ju 5-Prosant-Hurde. Aal disse Paataie sunt uk in do Fraktione fon’t Europaisk Parlament fertreeden.
Berlin is ju Haudstaad fon Duutsklound un in Berlin is die
Buunsdai
un do maaste Ministerien. Ju Buundesrepublik is federoal apbaud un bestoant uut 16 Buundeslounde (uk wail Lounde naamd). Deerfon sunt Berlin, Hambuurich un Bremen Staadstoate.
Attern Buund un do Buundeslounde foulgje do Kringe (
duutsk
: Kreise). Apstuuns rakt et 400 Kringe, wierfon 294 Loundkringe un 106 kringfraie Staade. Ju Gemeende is ju laichste Ferwaltungseenhaid, ju stoant unner do Kringe. In Junuoar 2021 roate dat 10.790 Gemeenden in Duutsklound. Deertou kuume noch moor as 200 grattendeels unbewoonde gemeendefraie Gebiete.
Dat rakt in Duutsklound 16
Buundeslounde
of Deelstoate:
- Baden-Wurtembierich
- Bayern
- Berlin
- Brandenbuurich
- Bremen
- Hambuurich
- Hessen
- Mecklenbuurich-Foarpommern
- Laichsaksen
- Noudrhien-Waastfoalen
- Rhienlound-Pfalz
- Saarlound
- Saksen
- Saksen-Anhalt
- Slaswiek-Holstein
- Thuringen
Dat nominoale Bruttoinloundsprodukt waas in’t Jier 2020 ungefeer 3,8 Billionen US-Dollar. Dat moaket Duutsklound tou ju grootste Foulkswirtskup in Europa un ju fjode appe Waareld. Atter dat BIP pro Kop stoant Duutsklound internationoal an ju 18. Un in ju
Europaiske Union
an ju 8. Steede (2019).
[1]
Dat Automobil wuude 1886 fon Carl Benz in Duutsklound uutfuunen. Duutsklound is daalich appe ganse Waareld foar ju Autoproduktion bekoand. Dalich sunt Bedrieuwe so as Volkswagen, Mercedes-Benz un BMW wichtich foar ju duutske Wirtskup.
Frankfurt am Main is dat Finanzsantrum fon Duutsklound un had die grootste Fluchhoawen fon Duutsklound. Deer waide do maaste Passagiere un Fracht transportiert. Uur groote Fluchhoawene sunt Munchen, Berlin Brandenbuurich, Hambuurich, Stuttgart un Dusseldorf.
Duutsklound heert waarelwied tou do grootste Importeure un Exporteure. Foar dissen Hondel is Duutsklound gjucht oughongelk fon do Seehoawene. Dat grootste Deel fon dan Seehondel lopt uur do niederloundiske Seehoawene un Antwerpen. Do tjo grootste Seehoawene in Duutsklound sunt Hambuurich, Wilhelmshoawen un Bremerhoawen. Die JadeWeserPort in Wilhelmshoawen is die eensige Joopwoaterhoawen in Duutsklound. An ju Aastsee sunt do wichtichste Hoawene Rostock, Lubeck un Kiel.