Amuza, humurplena, atentokapta – tiel oni sendube povas karakterizi la filmon “ Usona fra?do ” (American Hustle), gajnintan plurajn premiojn, inkluzive la Oskaron . ?iaj ?efaj herooj estas profesiaj trompistoj – krimuloj lertaj, sed ?armaj malgra? ?enoj, kiujn ili abunde kreas por ?irka?uloj. Kial?

Trompi por vivi

La intrigo parte bazi?as sur realaj okaza?oj, nome je la operaco Abscam , kiun FBI plenumis fine de la 1970-aj – komence de la 1980-aj jaroj. Tiam oni uzis du arestitajn fra?distojn por allogi al FBI-kaptilo 31 koruptitajn politikistojn, inkluzive unu senatanon kaj ses kongresanojn. La filmo ne tro strikte sekvas la historiajn eventojn, sed tio apena? gravas ?i-foje, jam ?i pensigis min tute aliaj, ?efe etikaj kaj e? filozofiaj aferoj.

La tuta afero cirkulas ?irka? tri ?efaj personoj – fra?disto Irving Rosenfeld, lia amatino kaj partnero Sydney Prosser kaj FBI-agento Richie DiMaso, kiu kaptis kaj kunlaborigis ilin. Irving estas filo de malri?a vitristo kaj jam juna?e trovis la vojon garantii mendojn al sia patro, frakasante fenestrojn en apudaj kvartaloj. Sydney estis malri?a junulino, laborante kiel striptizistino. Hazardan renkonti?on sekvis ekflamo de la vera amo, kiu superis ?iujn obstaklojn, inkluzive la jaman edzecon de Irving, kiu plu lo?is kun sia kaprica edzino kaj ?ia fileto. Ili fondas kun firmaon, kiu trompas kreditpetantojn dum li ?ajnigas esti ?ia impona prezidanto kaj la striptizistino ludas rolon de la ri?a angla aristokratino. Amuza afero, iom memoriganta la aventurojn de Cezaro Rossetti , prezentitajn en “ Kredu min, sinjorino! ”, ?u ne?

?io ?an?i?as en la tago, kiam Sydney akceptas la kvitancon pri anta?pago el la manoj de Richie DiMaso, kiu tuj poste montras rajtigilon de FBI-agento kaj balda? proponas kontrakton: kunlaboro kontra? absolvo. Do ili devas trompi homojn denove por ela?eti siajn anta?ajn trompojn.

Kompreneble ili sukcesas. Post longda?ra rolado de la angla aristokratino apena? estis malfacile prezenti meksikdevenan agenton kiel araban ?e?on, ser?antan vojon investi miliardojn en profita kazino-projekto. La triopo ?iam pli profunde enga?i?as en la afero, kovrante per sia faligota reto pliajn altrangulojn. Urbestro, kongresanoj, senatano – nomoj i?as ?iam pli famaj kaj kontraktoj pli kostaj. Post enga?i faman mafiulon, eksan dungomurdiston nun laboranta por la urbestro de Nov-Jorko, Irving komprenas, pli ?uste – eksentas, ke ili trapasis ekstreman linion kaj nun risko i?is nekontroleble dan?era. La unua konfronti?o kun la “malhela” parto de la projekto fine konvinkigas lin pri neceso fu?i la?eble pli rapide kaj fore. Kompreneble li sukcesas, ja ratoj estas ne nur inteligentaj, sed anka? tre rapidaj bestoj.

?armaj egoistoj

Kial mi nomas lin tiel? ?ar mi rememoris la romanon “ Voja?oj kun mia onklino ” de Graham Greene . ?ia ?efa heroino, kiel ni fine komprenas, estas maljunulino, kies vivo pasis inter prostituinoj kaj friponoj – la du ?efaj okupoj, kiujn ?i mem praktikis. La persono ?arma kaj inteligenta ?i renkontas sian jam 50-jaran filon dum la entombigo de lia bopatrino kaj implikas en longajn voja?ojn, kiuj tute ?an?as lian vivon. 

Fine ?i renkonti?as kun homo, kiun ?i amis la tutan vivon – maljuna fripono Visconti, kiu anta? jardekoj fu?is kun ?ia mono. Li estas dika, sendenta kalvulo kaj ?i jam preska? 80-jara avino, sed ili amegas unu la alian kaj esperas kune pasigi reston de la vivo. Sinjoro Visconti en rakonto pri sia vivo dum la Dua mondmilito , interalie pri kunlaboro kun gestapo , rekte nomas sin rato, kies celo estas postvivi iujn ajn malfacila?ojn. Rato kiel simbolo de egoismo, strebanta al nura vivo kontra? iu ajn prezo – tre klara bildo, ?u ne?

Sydney en la filmo rememorante ilian unuan renkonti?on, rimarkigas, ke Irving estis dika kaj kalva, sed ekstrema alloga en sia memfido kaj kapablo ?ui la vivon. Ilian trompistan karieron ?i pravigis tre simple: tio estas ilia maniero adapti?i al la vivo, kiu ?iam estas malfacila. Oni povas nomi ilin egoismaj krimuloj, sed vere, ?u ili multe diferencis de ?irka?uloj – la tiel nomataj bonkondutaj civitanoj?

La kaptinta ilin FBI-agento Richie DiMaso, se rigardi lin pli atente, anka? estas trompisto. Li trompas sian fian?inon, kiam amindumas kun Sidney. Li trompas eksterulojn, krispigante siajn harojn per bukloj (tio e? pli substrekas lian similecon al Irving, kiu algluas falsajn harojn sur sian kalvon). Li kune kun ili trompas politikistojn kaj videble ?uas la procezon mem. Oni povus diri, ke malsame ol ili, li celas ne personan profiton, sed tiun publikan. Sed anka? tio estas nura ?ajnigado, ja evidentas ke li nur deziras fami?i, ricevi premiojn, promocion en FBI kaj, plej grave, konvinki sin mem, ke li estas ne fu?ulo ?is nun lo?anta kun plendema patrino kaj modesta fian?ino, sed vera heroo, macho plenforta. Do anka? li estas rato siaspeca, preta perfidi kaj perfidigi por siaj egoismaj streboj.

Ratoj regas la mondon

Mia socia rondo estas sufi?e vasta kaj diversa, do mi povas konfirmi, ke ofte krimuloj estas pli fidindaj partneroj ol politikistoj kaj policanoj. Eble tion ka?zas la cirkonstancoj, ja ili vivas en la mondo, kie funkcias neskribitaj reguloj, do bu?a promeso havas pli grandan signifon. La policanoj, kiuj persekutas krimulojn, ofte estas personoj pli malhonestaj, trompemaj kaj malfidelaj ol iliaj ?asatoj, speciale se temas pri altranguloj.

Fakte tiuj du mondoj tre proksimas – ne nur devige, pro ?iama interago, sed anka? spirite. La policanoj a?skultas la saman krimulan muzikon (en Rusio tiu ?enro nomi?as chancon ), aktive uzas krimulan ?argonon en ?iutaga parolo kaj emas al perforto kiel solvo de ?iuj problemoj. “Preska? ?iu prizonulo konvenis al la rolo de gardisto. Preska? ?iu gardisto meritis prizonon” amare konstatis la sovetia verkisto Sergej Dovlatov , kiu servis kiel gardisto en puntendaro. Rusaj krimuloj preferas nomi sin lupoj kaj policanojn – hundoj. Parencaj specioj, ?u ne?

Eble pro tio en reala vivo ili ofte kunlaboras kaj e? amikas, speciale je altrangaj niveloj. ?u tio signifas ke ratoj regas la mondon? Eble. Tiuj inteligentaj bestoj postvivis ?iujn katastrofojn, konkeris ?iujn kontinentojn kaj adapti?is al la plej severaj vivkondi?oj. Ni malamas ilin pli ol iujn ajn bestojn, sed kial?

Sed eble mi trovis la respondon. “Malamego de la homo ?iam koncentri?as je tio, kio konsciigas lin pri liaj malbonaj ecoj” skribis Carl Gustav Jung en sia verko “Psikologiaj tipoj”. Ni malamegas la ratojn, ?ar ili tre similas al ni mem. Ni konkeris la mondon, do restas nur konkeri la raton, vivantan ene de nia animo. La raton inteligentan, adapti?eman kaj... foje e? ?arman.