8°N
5°W
/
8°N 5°W
/
8; -5
Republique de Cote d'Ivoire
|
|
|
Moto Kombetare
: Union, Discipline, Travail
Frg.
: Bashkimi, Diciplina dhe Puna
|
 Vendndodhja - Bregu i Fildishte
|
|
|
Bregu i Fildishte
ndodhet ne pjesen perendimore te
Afrikes
dhe ne pjesen jugore te vendit ka dalje ne
Oqeanin Atlantik
. Perndryshe siperfaqja e ketij vendi kufizohet ne veri me
Malin
e
Burkina Fason
e, ne pjesen lindore kufizohet me
Ganen
, ne jug me Oqeanin Atlantik dhe ne perendim me
Liberine
e
Guinene
.
- Artikulli kryesor :
Historia
Marredheniet e mira te ngushta me Francen qe nga pavaresia 1960, zhvillimi i mire i prodhimit te Kakaos per eksport si dhe qeverisja e mire e investimeve kane bere qe Bregu i fildishte te dale si vendi me i perparuar i Afrikes tropikale. Mirepo dhe keto zhvillime nuk e kane shpetuar ate nga rremujat e trazirat. Me 25 dhjetor 1999 per te paren here ne historine e ketij vendi, nje grup ushtarakesh rrezoje qeverine e deri atehershme te udhehequr nga presidenti Henri Konan Bedie. Udheheqes i "Junta"-se Robert Gbagbo mbajti me vone (2000) zgjedhjet e lira, mirepo keto zgjedhje u percollen me perjashtimin e udheheqesit prominent te opozites Alassane Ouattara. Keshtu Gbagbo deklaroi veten si fitues i ketyre zgjedhjeve te para pergatitura me fesat e zhurme. Protestat qe pasuan e forcuan Guei-ne dhe e sollen Laurent Gbagbo-ne ne fuqi. Ushtaraket disident startuar ne shtatore te 2002 nje puc te deshtuar. Forcat e armatosura te rebeleve vune nen kontroll gjysmen veriore te vendit dhe ne janar te 2003 granatuan pozitat e ministrise se qeverise nen mbikeqyrjen e Marreveshjes se Paqes te quajtur Linas-Marcoussis. Presidenti Gbagbo dhe rebelet filluan te punojne per nje marreveshje qe i solli ne nje pat pozicion po qe nxiti luftes qytetare keshtu qe reformat per toke dhe ato agrare mbeten te pa zgjidhura. Tani qeveria qendrore eshte duke provuar te shtroi kontrollin mbi pjesen veriore te vendit, mirepo konflikti ne mes te Gbagbo-se dhe udheheqesve te rebeleve eshte duke u rritur. Me mijera trupa ushtarake Franceze dhe te vendeve te Afrikes perendimore jane futur ne Bregun e Fildishte per te mbeshtetur nje zgjidhje qe do te arrinte c armatosjen dhe rehabilitimin e rebeleve. Presidenti Gbagbo dihet se mbeshtete interesat e kapitalisteve franceze mirepo qellimet e rebeleve ende nuk dihen nese jane karrieriste apo per te iren e popullit.
Bimesia e ka ndryshuar ne menyre te konsiderueshme gjate viteve. Baza peizazh, e formuar me pyje te dendura, pyjet me gjelberim te perjetshem te ndare ne pergjithesi ne mesophilic dhe pyjet, ze nje te treten e territorit origjinal ne jug dhe perendim. Ajo eshte plotesuar me pyje te hapura ose te savannas dhe pyjet, qe shtrihen nga qendra ne veri, por me pike shume e rainforest thate. Vogla rizofore gjithashtu ekzistojne ne bregdetin. Qe nga periudha koloniale, siperfaqet e pyjeve te dendura ishin te njohur per mbjelljen i bere nga njeri (peme, pyje), nje reduktim te ndjeshem. Trashegimia Pyjeve Bregu eshte vleresuar ne 2007 me 6.000.000 ha, u vleresua te gati te dyfishte ne vitet 1920.
Faunes paraqesin vecanerisht te pasur, me shume lloje te kafsheve (vertebrates, invertebrates, kafshet ujore dhe parazitet). Nder gjitaret, kafsheve me simbolike eshte e elefantit, te cilit mbrojteset (dhemb) eshte e perbere nga
fildishi
(fildishte), dikur ishin nje burim i rendesishem te ardhurash. Speciet nje here te bollshme ne pyje ne Savannah, elefant eshte gjuajtur ne menyre intensive dhe te zier pa levozhge. Pra, ai nuk mbetet ne rezervat dhe parqet dhe pyjet ne disa vende ku ajo eshte rubbed nga hipopotam, me te lidhura me fushat e Savannah, hog pyll ose derri i gjigandit, antilope dhe te tjera duikers , buall, monkeys, brejtesve, pangolins dhe mishngre, duke perfshire edhe luani, leopardi dhe manguste. Shpendet, duke perfshire edhe disa qindra specie jane identifikuar, zbukuruar e peisazhit. Ekziston edhe nje numer shume te madh te llojeve te vogla duke perfshire invertebrates si molusqet, insektet, specie ujore, etj. Disa kafshe, i njohur ne zonen e Jugut me te lagesht, te behet, si disa lloje te shimpanze, te rralla. Shume lloje te tjera jane duke u zhdukur.
- Artikulli kryesor :
Njesite administrative
Regions of
Cote d'Ivoire
Cote d'Ivoire
is divided into nineteen
regions
(
regions
):
Bregun e Fildishte eshte e ndare ne nentembedhjete rajone (regjione)
Rajonet jane te ndahen me tej ne 81
departments
.
Kryeqyteti zyrtar i Bregut te Fildishte eshte Jamusukro (295.500), qyteti i katert me i populluar. Abixhan, me nje popullsi prej 3.310.500, eshte qyteti me i madh dhe sherben si qender tregtare dhe bankare e Bregut te Fildishte si dhe de facto kryeqytetit. Kjo eshte edhe qyteti me i populluar ne frengjisht-folese Afrika perendimore.
- Artikulli kryesor :
Sistemi shtetror
Artikulli kryesor: Politika e Bregut te Fildishte
Per me teper: lufta civile ne Bregun e Fildishte
Qe nga viti 1983, kapitali i Bregut te Fildishte zyrtar ka qene Yamoussoukro, Abixhan, megjithate, mbetet qendra administrative. Shumica e vendeve te mbaje ambasadat e tyre ne Abixhan, edhe pse disa (duke perfshire edhe Mbreterine e Bashkuar) kane mbyllur misionet e tyre per shkak te dhunes dhe sulmet e vazhdueshme te evropianeve. Popullsia Ivoirian vazhdon te vuaje per shkak te nje lufte civile te vazhdueshme (Shih seksionin Historik me lart). Nderkombetare per te drejtat e njeriut kane verejtur probleme me trajtimin e rob-luftetareve jo nga te dy palet dhe ri-shfaqjen e skllaverise femije ne mesin e punetoreve ne prodhim kakao.
Edhe pse shumica e luftimeve u mbyll me 2004 ne fund, vendi mbeti i ndare ne dy pjese, me veriun e kontrolluar nga forcat e reja (FN). Nje zgjedhjet e reja presidenciale pritet te mbahen ne tetor 2005, dhe u arrit nje marreveshje midis partive rivale mars 2007 per te vazhduar me kete, por ajo qe ka qene atehere shtyre disa here per shkak te vonesave ne pergatitjen e saj.
- Artikulli kryesor :
Gjeografia
Siperfaqja e pergjithshme e Bregut Fildishte eshte 322,460 km
2
, 4,460 km
2
jane ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00
V
, 5 00
P
.
Bregu i Fildishte ka nje Vije bregdetare prej 515 km ndersa kufi tokesore 3,110 km te gjate.
Klima
ne Bregun e Fildishte eshte tropike pergjate bregdetit, gjysme shkretinore ne brendi te pjeses veriore.
Relievi i Bregu Fildishte eshte teren kryesisht i rrafshet me ngritje valore dhe ne pjesen veri-perendimore eshte teren malore. Pika me e ulte e relievit eshte pergjate bregdetit ne Gjirin e Guinejes (Oqeani Atlantik) dhe ajo me e larta ne lartesi mbidetare prej 1,752 metrave ne majen "Nimba" (
ang.
:Mont Nimba), ne afersi te pikepresjes se kufirit Liberi - Guineje.
- Artikulli kryesor :
Ekonomia
Artikulli kryesor: Ekonomia e Bregut te Fildishte
Mirembajtja e lidhje te ngushta me Francen qe nga pavaresia ne 1960, diversifikimin e bujqesise per eksport, dhe inkurajimin e investimeve te huaja, kane qene faktoret ne rritjen ekonomike te Bregut te Fildishte. Ne vitet e fundit Bregut te Fildishte ka qene subjekt i konkurrences me te madhe dhe cmimet ne renie ne tregun global te saj te kulturave kryesore bujqesore: kafe dhe kakao. Kjo, te shoqeruara me korrupsion te larte te brendshme, e ben jeten te veshtire per bime qe rritet dhe ata eksport ne tregjet e huaja.
Bregun e Fildishte eshte anetar i Organizates per Harmonizimin e Biznesit Ligjit ne Afrike (OHADA).
- Artikulli kryesor :
Demografia
- Artikulli kryesor :
Kultura
- Telekomunikacioni
- Transporti
- Ushtria
- Turizmi