Marko Aurelije , punim imenom po rođenju Marko Anije Katilije Sever ( lat . Marcus Annius Catilius Severus ), nakon ?enidbe Marko Anije Ver (lat. Marcus Annius Verus ), nakon stupanja na presto Marko Aurelije Antonin (lat. Marcus Aurelius Antoninus ), rođen 121. god. n. e., stupio na presto 161. godine, umro 180. godine, bio je rimski car , naslednik i posinak Antonina Pija , pripadnik antoninske dinastije i poslednji u nizu " petorice dobrih careva ".

Marko Aurelije je nasledio Antonina i ispo?tovao Hadrijanove namere tako ?to je Lucija Vera uzeo za punopravnog savladara . Budu?i da su Verove sposobnosti bile ograni?ene, ovaj potez ne izgleda mudro, ali je Ver, sre?om, odlu?ivanje prepustio Aureliju. Aurelijev je potez bio opasan iz jo? jednog razloga: on se veoma udaljavao od ideje carskog jedinstva i anticipirao je kasniju definitivnu podelu carstva na zapadni i isto?ni deo. Marko Aurelije je bio stoi?ki filozof , a svoje poglede zapisao je na gr?kom jeziku u bele?kama koje nose naslov Τ? ει? εαυτ?ν (= "Samome sebi"), koje se danas ponekada navode i kao "Razmi?ljanja" ili "Meditacije". Ranije uspostavljena sloga između senata i cara nije naru?avana ni pod Markom Aurelijem. On je potvrdio Trajanovo naređenje da senatori jedan deo svojih sredstava moraju ulagati u italsku zemlju, ali je visinu uloga smanjio s jedne tre?ine na ?etvrtinu. Od svog prethodnika Marko Aurelije primio je carstvo koje je ?iveo u blagostanju: dr?avna blagajna raspolagala je znatnim sredstvima, nemiri u provincijama bili su ugu?eni.

Ipak, gotovo ?itava vladavina Marka Aurelija bila je ispunjena ratovima i on je u vojnim operacijama proveo vi?e vremena nego i jedan car pre njega. Par?anski kralj Vologaz III napao je 162. godine Jermeniju i na prestolu u?vrstio svog ?ti?enika. Namesnik provincije Kapadokije poku?ao je da mu se suprotstavi, ali je pretrpeo poraz i bio ubijen. Par?anske trupe upale su u Siriju i napale sirijske gradove. Na istok su upu?ene trupe iz raznih provincija: sa Dunava , Rajne , iz Afrike i Egipta . Na ?elu rimskih snaga nalazio se Lucije Ver, ali su trupama zapravo komandovale iskusne vojskovođe, među kojima se isticao Avidije Kasije . On je zauzeo Jermeniju i Mesopotamiju , pa ?ak i par?ansku prestonicu Ktesifon. Rimska vojska pre?la je ?ak reku Tigar i upala u Mediju , ali je u trupama iznenada po?ela da se ?iri kuga . Rat je zavr?en 166. godine, tako ?to je Jermenija ponovo postala vazalna kraljevina, znatan deo osvojene teritorije vra?en je Partiji, dok je pod rimskim uticajem ostao samo severozapadni deo Mesopotamije. Pobede na istoku obezbedile su mir za izvesno vreme, ali je tome doprineo i sistem utvrđenja du? isto?nih granica, stvorenog po uzoru na zapadne oblasti.

Podunavske oblasti, sve do Italije, bile su 167. godine napadnute od raznih varvarskih plemena. Zajedno sa germanskim plemenima ― Kvadima i Markomanima ― napadali su Sarmati . Opasnost je pretila ne samo zapadnim provincijama, nego ?ak i Aziji . Ova opasnost naterala je oba cara da krenu u pohod. Ve? na po?etku pohoda, 169. godine, umro je Lucije Ver, i ?itavim ratom rukovodio je sam Marko Aurelije. Rimljani su odneli pobedu: najpre su razbijeni Markomani, zatim Kvadi, a najzad i Sarmati. Postojali su planovi o stvaranju novih provincija, ali su to spre?ili događaji u isto?nom delu carstva. Tamo se, posle la?ne vesti o Aurelijevoj smrti, na ustanak digao Avidije Kasije . Stoga je car morao po?uriti na istok, pa je s varvarima 175. godine sklopio mir, po kome su varvari priznali rimski protektorat, a na njihovoj teritoriji raspoređeni su rimski garnizoni; osim toga, jedan je deo varvara s pravima kolona naseljen u rimskim oblastima. Ipak, Aurelijev odlazak na istok otvorio je vrata novim napadima varvara. Na sre?u, Kasije je uskoro bio pora?en i ubijen, pa je rat sa Kvadima i Markomanima obnovljen 177. godine. Car je ponovo krenuo u pohod, koji se zavr?io pobedom Rimljana, ali je umro 180. godine u Vindoboni (danas Be? ), za vreme novog talasa epidemije kuge, koja se ra?irila u trupama. Aurelije je carstvo ostavio svom 19-godi?njem sinu Komodu , koga je tri dana pre smrti proglasio za savladara.

Marko Aurelije bio je odmah deifikovan odlukom senata, a njegovi posmrtni ostaci prene?eni su u grad Rim i polo?eni u Hadrijanov mauzolej (danas Castel Sant'Angelo ). Njegovi ratni pohodi zabele?eni su na stubu podignutom u njegovu ?ast, koji i danas stoji netaknut u Rimu.

Marko Aurelije na Wikimedijinoj ostavi

• Internet Encyclopedia of Philosophy entry
• Marcus Aurelius entry at De Imperatoribus Romanis
• Marcus Aurelius Arhivirano 2007-02-09 na Wayback Machine-u entry at livius.org