Arsenal arsenale
Nekada?nji dubrova?ki arsenal (dana?nja Gradska kavana)

Arsenal (od talijanskog : arsenale , od arapskog : d?r-?in?‘a =radionica) je kompleks radionica i skladi?ta za izradu , popravak i ?uvanje oru?ja , municije i ratnog materijala za snabdjevanje vozila i ratnih brodova gorivom i hranom . ^[1]

Prvi arsenali pojavili su se u Anti?kom Egiptu i Asiriji tokom 12. vijeka pne. . ^[1] Od 7 vijeka pne. arsenale grade Karta?ani , Grci ( neorie ) i Rimljani ( navalia ). ^{[2] [1]}

Prvi gr?ki arsenali bili su od drva , a prvi zidani pojavili su se u 4. vijeku pne. - takav je bio onaj iz Samosa . ?uven je bio arsenal pirejske luke Zea , poznat po tome da mo?e primiti oko 400 brodova . ^[3] Grci su svoje arsenale nazivali ?πλο??κη (oru?arnica) a Rimljani - armamentarium , sa istom zna?enjem. ^[3]

Za antike pomorski arsenali koristili su se za ?uvanje i popravak brodova , dok se gradnja odvijala u privatnim brodogradili?tima . ^[3]

U srednjem vijeku najpoznatiji i najve?i bio je Venecijanski arsenal podignut između 1150 . - 1200 . koji je do 15. vijeka izrastao u pravi industrijski pogon, sa natkrivenim dokovima , u kom se pored brodova proizvodilo i oru?je , u?ad , jedra i gotovo sve ostalo ?to treba mornarici ^[4] . Pored njega velike arsenale imali su Amalfi i Pisa kog su podigli Medici po?etkom 16. vijeka . ^{[3] [5]} I Engleska je po?ela graditi brojne arsenale, kad je shvatila da je ratna mornarica najva?nija za supremaciju u svijetu, tako su podignuti arsenali u Portsmouthu ( 1495 ), Deptfordu ( 1509 .), Southamptonu , Woolwichu , Sheernessu (za Elizabete I ). A od 19. vijeka u Gibraltaru , Hong Kongu , Simon's Townu . ^[1]

Kako se razvijala artiljerija , pojavio se i novi tip arsenala za kopnenu vojsku kao ?to je onaj iz Torina ?ija je izgradnja po?ela 1659 ., a dovr?en je 1738 . Takav je bio i berlinski Zeughaus koji je izgrađen od 1694 . do 1706 . ^[3] Odtad se arsenali dijele na pomorske i vojne . ^[1] Poznati vojni arsenali podignuti su u Strasbourgu , Kijevu , Madridu i Be?u . ^[1]

U vrijeme ratova s Osmanlijama tokom 16 . i 17. vijeka - Hrvatska Vojna krajina snabdjevana je oru?jem i vojnom opremom iz arsenala u [[Ljubljana|Ljubljani i Grazu . ^[1]

Na isto?noj jadranskoj obali najstariji pomorski arsenal sagrađen je u 13. vijeku u Dubrovniku (orsan), i ne?to kasnije i na Hvaru (oko 1300 . On je između 16 ./ 17. vijeka i natkriven, a koristio se kao zimovali?te venecijanske jadranske flotile i kao logisti?ki punkt za brodove koji su plovili prema Levantu . Arsenali su izgrađeni i u Cresu (arsan), Kotoru ( 14. vijek ), Kor?uli ( 18. vijek ) i Zadru (Veliki arsenal iz 1752 ). ^[1]

Austrijsko Carstvo je između 1856 ? 64 . podiglo moderni pomorski arsenal u Puli sa brodogradili?tem i natkrivenim suhim i plutaju?im pontonskim dokovima . ^[1]

Danas se funkcija arsenala sve vi?e gubi jer njihov posao preuzimaju brodogradili?ta i specijalizirane tvornice za proizvodnju oru?ja. ^[1]

• Venecijanski arsenal
• Arsenal u Puli

Arsenal na Wikimedijinoj ostavi

• Arsenale (na portalu Treccani) ( it )