1909

**1909 . po kalendarima**
Gregorijanski	1909.? (MCMIX)
Ab urbe condita	2662.
Islamski	1326?1327.
Iranski	1287?1288.
Hebrejski	5669?5670.
Bizantski	7417?7418.
Koptski	1625?1626.
	Hindu kalendari
? Vikram Samvat	1964?1965.
? Shaka Samvat	1831?1832.
? Kali Yuga	5010?5011.
	Kineski
? Kontinualno	4545?4546.
? 60 godina	Yin Zemlja P(ij)etao ; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11909.
	p ? r ? u
	Podrobnije: Kalendarska era

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1870-e | 1880-e | 1890-e | 1900-e | 1910-e | 1920-e | 1930-e | >
<< | < | 1905 . | 1906 . | 1907 . | 1908 . | 1909. | 1910 . | 1911 . | 1912 . | 1913 . | > | >>

Godina 1909 ( MCMIX ) bila je redovna godina koja po?inje u petak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja po?inje u ?etvrtak po 13 dana zaostaju?em julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju kalendare).

1909 :
1 ? 2 ? 3 ? 4 ? 5 ? 6 ? 7 ? 8 ? 9 ? 10 ? 11 ? 12
Rođenja ? Smrti

Događaji

Januar/Sije?anj

1. 1. - U Britaniji stupio na snagu Zakon o starosnim penzijama.
2. 1. - Yuan Shikai smenjen s polo?aja vicekralja ?ilija (region oko Pekinga).
9. 1. - Eskspedicija Ernesta Shackletona stigla na 180 km od Ju?nog pola .
9. 1. - Trilateralnim ugovorom sa SAD, Kolumbija priznala nezavisnost Paname .
12. 1. - Veleizdajni?ki proces u Zagrebu: optu?nica protiv Adama Pribi?evi?a i 52 druga za "zlo?in veleizdaje", prema bro?uri agenta đorđa Nasti?a - dr?avni tu?ilac Akurti tra?i smrtne kazne.
14. 1. - Devetorica pristalica Narodne stranke u Podgorici usvojila Privremeni statut Narodnog ustrojstva u borbi za građanske slobode i jednakopravnost u Crnoj Gori - ?ele da Nikola abdicira u korist prestolonaslednika Danila , na ?elu grupe je Nikola Mitrovi?.
januar - U Minhenu osnovano Neue Kunstlervereinigung Munchen oko Vasilija Kandinskog (iz grupe ?e se 1911. izdvojiti Plavi jaha? ).
23. 1. - Borud?erdski zemljotres u zapadnoj Persiji, najmanje 8.000 mrtvih.
24. 1. - Nakon sudara potonuo putni?ki brod RMS Republic , zahvaljuju?i poslatom radio-signalu CQD samo ?est poginulih.
25. 1. - Praizvedba Straussove opere Elektra .
januar - Aneksiona kriza : be?ka vlada dodeljuje srpski kontigent mesa Rumuniji.

Februar/Velja?a

5. 2. - Leo Baekeland objavio u Njujorku pronalazak bakelita , prve plasti?ne mase.
5. 2. - Filippo Tommaso Marinetti objavio Futuristi?ki manifest u Italiji (20. 2. i u pariskom Le Figaru).
6. 2. - Povla?enjem ameri?kih vojnika zavr?ena Pacifikacija Kube (ili druga ameri?ka okupacija).
8. 2. - Hiram Percy Maxim prikazao novinarima prigu?iva? .
9. 2. - Francusko-nema?ki sporazum o Maroku: Nemci priznaju specijalne francuske interese a Francuzi nezavisnost zemlje.
12. 2. - Osnovano Nacionalno udru?enje za napredak Obojenih (NAACP).
14. 2. - U Acapulcu poginulo 250 ljudi u teatru usled po?ara od zapaljenog filma.
15 - 24. 2. - Prva Narodna skup?tina Srba u Otomanskoj carevini odr?ana u Skoplju, ^[1] donesen statut srpske narodne organizacije.
22. 2. - Ameri?ka Velika bela flota zavr?ila obilazak oko sveta.
24. 2. (11. 2. po j.k.) - U Srbiji obrazovana koncetraciona vlada Stojana Novakovi?a sa građanskim strana?kim liderima ("?etvorna koalicija").
26. 2. - Turska priznala aneksiju BiH, u zamenu za od?tetu i povla?enje austrougarskih garnizona iz Novopazarskog sand?aka .
26. 2. - U Londonu prikazani A Visit to the Seaside i drugi kratki filmovi u procesu Kinemacolor .
26. 2. - Međunarodna opijumska komisija u ?angaju preporu?uje zabranu opijuma u nemedicinske svrhe ( konvencija potpisana 1912).
28. 2. - Socijalisti?ka partija Amerike proslavila Nacionalni Dan ?ena.

Mart/O?ujak

William Howard Taft

2. 3. (17. 2. po j.k.) - Ruska vlada poru?uje srpskoj da odustane od teritorijalnih zahteva.
3. 3. - Po?inje rasprava u Veleizdajni?kom procesu .
4. 3. - William Howard Taft postaje 28. predsednik SAD. Sprovodi politiku " dolarske diplomatije " u Latinskoj Americi i Isto?noj Aziji.
6. 3. (21. 2.) - U Beogradu uhap?ena grupa koja je ?pijunirala za Austriju ^[2].
8. 3. - Demonstracije ?ena u ?ikagu, naredne godine ?e u spomen na ovaj događaj 8. mart postati Dan ?ena . (?)
10. 3. - Cirkular srpske vlade: pitanje BiH se ostavlja velikim silama.
10. 3. - Potpisan Anglo-sijamski ugovor : Sijamci prepu?taju Britancima neke teritorije na Malajskom poluotoku - Kelantan , Kedah , Tringganu i Perlis .
12. 3. - Zakon o indijskim ve?ima uve?ava u?e??e Indijaca u upravi Britanske Indije ; muslimani ?e dobiti zasebne elektorate.
15. 3. - Otvorena glavna radnja Selfridges u londonskom Oxford streetu.

Bosna i Hercegovina : okon?ana Aneksiona kriza

mart - Pod AU pritiskom, Turska zabranila tranzit kupljenog oru?ja za Srbiju. Austro-Ugarska poja?ava vojne pripreme, organizovani "lete?i odredi" protiv gerile.
20. 3. - Glenn Curtiss osnovao sa ortakom prvu firmu za proizvodnju aviona (prethodnica dana?nje Curtiss-Wright ), prva letelica je Curtiss No. 1 Golden Flyer.
23. 3. - Nema?ka ultimativno zahteva od Rusije da prizna aneksiju, Austrougarska gomila trupe na srpskoj granici ^[3].
25. 3. - Istori?ar Heinrich Friedjung u ?lanku u be?kim novinama Neue Freie Presse optu?uje na osnovu falsifikovanih dokumenata lidere Hrvatsko-srpske koalicije , poimeni?no Frana Supila , za veze sa srpskom vladom.
25 - 28. 3. - Pobuna Lude Zmije : sukob između Creekova i belih naseljenika u dana?njoj Oklahomi.
26. 3. - Rusija fakti?ki priznala aneksiju Bosne i Hercegovine.
27. 3. (14. 3. po j.k.) - Prestolonaslednik đorđe Karađorđevi? abdicirao u korist brata Aleksandra .
29. 3. - Nema?ki kancelar von Bulow prvi put upotrebio izraz Nibelungentreue , koncept zajedni?tva nema?kog i austrougarskog carstva.
31. 3. - Srpska vlada morala dati Austrougarskoj izjavu da ?e prestati da protestuje zbog Aneksije BiH i voditi prijateljsku politiku - kraj Aneksione krize. Izjava ?e biti pomenuta u ultimatumu 1914.
31. 3. - Po?ela gradnja Titanica (zavr?en 1912).

April/Travanj

6. 4. - Robert Peary misli da je sa dru?inom stigao na Severni pol (falilo mu je osam kilometara) - vest objavljena u septembru.
11. 4. - Stotina jevrejskih naseljenika osnovala Ahuzzat Bayit, ubrzo preimenovan u Tel Aviv .
13. 4. - Incident 31. marta (po Rumi kalendaru ) - neuspela pobuna protiv Mladoturaka u korist sultana Abdul Hamida II .
14. 4. - Toma? Masarik stigao u Zagreb povodom Veleizdajni?kog procesa (poseti?e i Beograd).
14. 4. - Po?inje Adanski masakr (ili Kilikijski pogrom) protiv Jermena u toj osmanskoj provinciji.
14. 4. - Osnovana Anglo-Persian Oil Company , predak British Petroleuma.
15. 4. - Statut za autonomnu upravu muslimanskih vjerskih i vakufsko-mearifskih poslova sankcionisan od cara Franje Josipa - ostvarena muslimanska vjersko-prosvetna autonomija u BiH.
15. 4. - Srpska vlada otkazala sve sporazume sa AU od 1881 (ponovo carinski rat).
18. 4. - Beatifikovana Jovanka Orleanka .
19. 4. - Probni let balona "Srbija" iznad Augsburga, prvi let nekog srpskog vazduhoplova.
19. 4. - Tursko-bugarski protokol: priznata nezavisnost Bugarske.
20. 4. - Gladys Smith, poznatija kao Mary Pickford , snimila prvu filmsku ulogu.
25. 4. - Mladoturci Mahmud ?evket-pa?e zauzeli sultanovu palatu i razoru?ali njegovu albansku gardu.
26. 4. - Ugarski premijer Sandor Wekerle dao ostavku, kriza traje do slede?eg januara.
26. 4. - Jezi?na naredba austrijskog ministra Bienertha kojom je hrvatski jezik uveden u potpunosti kao slu?beni jezik u Dalmaciji . ^[4]
27. 4. - Glasanjem parlamenta zba?en sultan Abdul Hamid II , postavljen njegov brat Mehmed V - stoji do 1918 . kao figura iza Trojice pa?a ). Biv?i sultan poslat u Solun.

Maj/Svibanj

3. 5. - Navodna smrt robinhudovskog sinaloanskog bandita Jesusa Malverdea oko koga ?e nastati popularni kult.
7. 5. - U Rimu osnovan Pontifikalni biblijski institut pod upravom jezuita .
7. 5. - Albert Einstein pozvan na novoosnovanu katedru teorijske fizike na Univerzitetu u Zurichu , ?to on prihvata.

Bankarska lampa

9. 5. - Harrison D. McFaddin patentirao stonu lampu koju prodaje pod nazivom Emeralite , poznatiju kao bankarska lampa .
11. 5. - Zavr?ena Nacionalna konvencija koja se dogovorila oko stvaranja saveza ?etiri britanske kolonije na jugu Afrike (→ Ju?noafri?ka Unija ).
13 - 30. 5. - Odr?ana prva trka Giro d'Italia .
maj - Hauranska pobuna Druza u osmanskoj Siriji.
maj - Pred izbore slede?e godine, Francisco I. Madero osnovao Centar za antireizbor u Meksiku, protiv nastavka apsolutne vlasti Porfirija Diaza .
19. 5. - Ballets Russes Sergeja Djagiljeva debitovao u Parizu.
23. 5. - U Sankt Petersburgu otkrivena konjani?ka statua cara Aleksandra III. , nazvana "nilski konj".
24. 5. - ?vedska je prva evropska zemlja koja je osnovala nacionalne parkove (danas Evropski dan parkova).
29. 5. - Protesti protiv Kineza u Limi se pretvorili u nerede i poku?aj pu?a protiv predsednika Leguie .
30. 5. - U Sinsinatiju osnovano prvo srpsko sokolsko dru?tvo u SAD.

Jun/Juni/Lipanj

1. 6. - 16. 10. - Izlo?ba Alaska?Yukon?Pacific u Seattleu .
3. 6. - Obnova ruske mornarice : zvani?ni po?etak radova na ?etiri drednota klase Gangut: Gangut, Sevastopolj, Poltava i Petropavlovsk (u slu?bi od 1914-15).
6. 6. - Francuzi stavili pod kontrolu Sultanat Ouaddai na severu dana?njeg ?ada (osnovan 1635 ).
6. 6. - Kineska carska vlada potpisala Hukuan?ki zajam sa konzorcijumom britanskih, francuskih i nema?kih banaka za pro?irenje ?elezni?ke mre?e; SAD je tra?ila uklju?enje svojih banaka ?to je dovelo do ka?njenja sprovedbe - nezadovoljstvo ovim zajmom je bilo faktor za Xinhaisku revoluciju 1911.
6. 6. - Dekret o ukidanju ropstva u Sultanatu Zanzibar .
9. 6. - Kolumbijski predsednik Rafael Reyes napu?ta polo?aj i zemlju kako bi se izbegao građanski rat.

Signal SOS

10. 6. - Putni?ki brod RMS Slavonia potonuo pored Azora - poslat je novi signal SOS i svi putnici su spa?eni.
11. 6. - Zemljotres u Provansi je najja?i zabele?eni u metropolitanskoj Francuskoj, ima 46 ?rtava.
14. 6. - Umro brazilski predsednik Afonso Pena , nasleđuje ga potpredsednik Nilo Pecanha (do 1910).
jun - Pobune Albanaca u Albaniji i na Kosovu, po?ev?i od đakovice - nezadovoljni mladoturskim re?imom.
jun - Nadvojvoda Leopold Salvator , generalni inspektor artiljerije, u poseti BiH.
17. 6. - Sastanak nema?kog i ruskog cara u Helsinkiju.
21 - 30. 6. - Pro?ireni sastanak uredni?tva ?asopisa "Proletarij" u Parizu, bolj?evi?ka mini-konferencija: Lenjin je pobedio Aleksandra Bogdanova , lidera frakcije otzovista, protivnika u?e??a u Dumi.
27. 6. (14. 6. po j.k.) - Prvi voz na pruzi uskog koloseka Stala? - Kru?evac .
29. 6. - Osnovana Socijaldemokratska stranka BiH (list "Glas slobode" izlazi od aprila).
29. 6. - Sufra?etkinje protestuju ispred Parlamenta u Londonu, Emmeline Pankhurst udarila policajca a ostale razbijaju prozore.

Jul/Juli/Srpanj

Theobald von Bethmann Hollweg

1. 7. - Indijski student Madan Lal Dhingra ubio u Londonu Curzona Wylliea, pomo?nika dr?avnog sekretara za Britansku Indiju.
1. 7. - U SAD stupio na snagu Copyright Act , prevaziđen 1976.
2. 7. - Miting u Parizu protiv Veleizdajni?kog procesa u Zagrebu.
2. 7. - Fritz Haber demonstrirao sa asistentom Robertom Le Rossignolom Haber-Boschov proces za dobijanje amonijaka - Carl Bosch iz BASF -a ga dogodine prilagođava industrijskim razmerama.
4. 7. - Porinut francuski poludrednot Danton , prvi sa gasnom turbinom (u slu?bi 1911-17).
5. 7. - Marion Wallace Dunlop je prva engleska sifra?etkinja koja ?trajkuje glađu.
12. 7. - Kongres SAD poslao na ratifikaciju ?esnaesti amandman, koji mu daje pravo na uzimanje poreza na prihod (izvr?eno 1913).
13. 7. - Pristalice ustava ulaze u Teheran a ?ah Muhamed Ali-?ah Kad?ar pobegao u rusku ambasadu, tri dana kasnije med?lis izabrao Ahmed-?aha , poslednjeg iz dinastije (do 1921 ).
14. 7. - Theobald von Bethmann Hollweg je novi nema?ki kancelar (do 1917 ).
16. 7. - Osnovana budu?a auto-kompanija Audi .
18. 7. - Na motociklisti?koj trci u Berlinu jedan u?esnik uleteo u gledali?te i eksplodirao mu rezervoar sa gorivom - devet mrtvih, preko 40 povređenih ( Rennbahnkatastrophe ).
19. 7. - Otvoren Hudson Terminal u Njujorku, metro-stanica sa dve poslovne kule (sru?ene 1971-72. radi gradnje Svjetskog trgova?kog centra ).
23. 7. - Alliott Verdon Roe pilotirao prvim britanskim avionom (dogodine osnovao firmu Avro ).
23. 7. - Albanski narodni preporod : Albanski kongres u Debru zahteva autonomiju.
24. 7. - Nakon odstupanja Georgesa Clemenceaua , Aristide Briand prvi put postaje francuski premijer - formirao je 11 vlada u ?est perioda 1909?11, 1913, 1915?17, 1921?22, 1925?26. i 1929.

Louis Bleriot na polasku

25. 7. - Louis Bleriot preleteo za 36 minuta preko La Man?a.
25. 7. - 2. 8. - " Tragi?na sedmica " - sukob ?panske vojske sa radnicima u Barseloni i Kataloniji, koji su se pobunili zbog regrutacije za Rifski rat - stotine mrtvih.
27. 7. - Drugi rifski rat , ili Meliljski rat, u severnom Maroku: "Katastrofa u Vu?ijoj klisuri", rifski pobunjenici ubili 153 ?panca.
27 - 29. 7. - Nestanak australijskog putni?kog broda SS Waratah na liniji Durban - Cape Town sa 211 osoba.
30. 7. - Osnovana firma iz koje ?e nastati L'Oreal .
30. 7. - Jak zemljotres pogađa meksi?ku dr?avu Guerrero.
31. 7. - ?iitski klerik ?ejh Fazlolah Nuri obe?en u Teheranu zbog neprijateljstva prema ustavnim vlastima.

ljeto - Hrvatski katoli?ki pokret : na splitskome đa?kom kongresu zaklju?eno je da se osnuje Hrvatski katoli?ki đa?ki savez.

Avgust/August/Kolovoz

1. 8. - Osnovana Dubrova?ka Matica srpska .
2. 8. - Aeronauti?ka divizija Signalnog korpusa Armije SAD prihvatila modifikovani Wright Model A od bra?e, nakon rigoroznih testiranja - prvi ameri?ki vojni avion slupan u novembru.
5. 8. - Payne?Aldrichov zakon o carini pove?ava neke stope u SAD - vodi rascepu među republikancima na Progresivce i Staru gardu.
7. 8. - Alice Huyler Ramsey stigla u San Francisco nakon 59 dana putovanja automobilom iz New Yorka.
avgust - Sukob turske vojske i narodnog skupa kod đurđevih stupova (kod Berana?), dvojica građana ubijena, oni koji su prisustvovali skupu ozna?eni kao odmetnici ^[5].
avgust - Bolj?evici- vperedisti ( Bogdanov , Bazarov , Luna?arski ) otvorili partijsku ?kolu na Capriju u domu Maksima Gorkog - radi do decembra.
16. 8. - Otomanizam : u Osmanskom carstvu donet Zakon o udru?enjima, uba?en u ustav pet dana kasnije - zabranjena politi?ka udru?enja po nacionalnoj ili drugoj komunalnoj osnovi ^[6].
21. 8. - Osmanska skup?tina izmenila ustav tako da su veliki vezir, ministri, pa ?ak i sultan odgovorni Parlamentu.
28. 8. - Gudiski pu? u Atini: tajna Vojna liga Nikolaosa Zorbasa zbacila premijera Rallisa , kasnije ?e dovesti Elefteriosa Venizelosa u nacionalnu politiku.
31. 8. - Paul Ehrlich otkrio arsfenamin , prvi efektivan lek za sifilis - ovo se smatra po?etkom hemoterapije u ?irem smislu.

Septembar/Rujan

4. 9. - Konvencija o Gandou: Japan priznaje Kini suverenitet nad podru?jem Jiandao (na korejskom Gando) u zamenu za ekskluzivna ?elezni?ka prava u Mand?uriji.
8. 9. - Potpisan ugovor između Brazila i Perua o granici brazilske dr?ave Acre .
10/ 11. 9. - " Kola?inska afera ": potporu?nik Petar đinovi?, nakon hap?enja nekoliko opozicionara, naredio svojoj ?eti u Barama Kraljskim (Vasojevi?i) da zauzme vojni magacin, ali ovi to nisu poslu?ali (rasturen pokret iz januara).
12. 9. - Fritz Hofmann prijavio patent za prvu sinteti?ku gumu , koju on zove "buna".
septembar - Porta dozvolila francuskim in?enjerima da izvide trasu Jadranske ?eleznice (preko Kosova i sev. Albanije) ali nailaze na otpor lokalnih Albanaca, koji su ve? u pobuni protiv vlasti.
- jesen - Srbija u Francuskoj zaklju?ila zajam od 150 miliona franaka za naoru?anje i zami?ljenu Jadransku ?eleznicu.
septembar - Po?ela regrutacija na crnogorskoj granici za tursku vojsku (mladoturski zakon regrutuje i hri??ane) - ?esta izbegavanja.
14- 16. 9. - Hinko Hinkovi? iznosi odbranu bra?e Pribi?evi? (zbog govora osuđen na 6 meseci).
20. 9. - Britanski parlament doneo Zakon o Ju?noj Africi - dogodine ?e biti formirana Ju?noafri?ka Unija .
21. 9. - Frederick Cook sve?ano do?ekan u Njujorku jer je navodno pro?le godine stigao na Severni pol - ranije tokom meseca je stigla vest i o Pearyjevom navodnom dostignu?u, u decembru ?e biti presuđeno u njegovu korist.
21 - 22. 9. - Prva jugoslovenska socijalisti?ka konferencija u Ljubljani, tu su socijaldemokratske stranke iz Slovenije, Hrvatske i BiH.
23. 9. - Objavljen prvi deo feljtoniziranog romana Le Fantome de l'Opera .
25. 9. - Zavr?en Veleizdajni?ki proces .
25. 9. - Magnetska oluja remeti telegrafske veze ?irom sveta.
28. 9. (15. 9. po j.k.) - Nikolaj Hartvig , novi ruski diplomata u Srbiji, predao akreditive.
29. 9. - Dalmatinski sabor donosi rezoluciju kojom se ograđuje od optu?nice u veleizd. procesu ( Ante Tresi? Pavi?i? ).

jesen - Mladi Adolf Hitler je besku?nik u Be?u.

Oktobar/Listopad

5. 10. - Izre?ene presude u Zagrebu: Adam i Valerijan Pribi?evi? na po 12 godina te?ke tamnice, ostali na 5 - 8 (ukupno 184 godine za 31 osuđenog).
5. 10. - U Zagrebu je osnovan Hrvatski ?portski savez ^[7]
8. 10. - Zemljotres u Pokuplju kod Siska ( M 6.0, Int. VIII). Andrija Mohorovi?i? na osnovu merenja ustanovio sloj nazvan Mohorovi?i?ev diskontinuitet .
10. 10. - Juan Jose Estrada pokre?e pobunu u Nikaragvi protiv predsednika Zelaye .
11. 10. - Sedamnaest evropskih zemalja u Parizu potpisalo Međunarodnu konvenciju o saobra?aju automobila: ustanovljena su pravila, neki znakovi i oznake za zemlje, npr. A - Austrija, H - Mađarska, MN - Crna Gora, SB - Srbija.
12. 10. - U Barseloni pogubljen profesor i anarhista Francesc Ferrer i Guardia - neredi ispred ?panskih ambasada u nekim zemljama.
13. 10. - Gothardska konvencija o eksploataciji ?elezni?kog tunela Gothard : Nemci i Italijani mogu besplatno prevoziti robu kroz ?vajcarsku ^[8], u kojoj, iz straha od ugro?avanja suvereniteta, dolazi do inicijative da se zna?ajniji međunarodni ugovori iznose na referendum.
oktobar - Kupljenje oru?ja u Pljevaljskom sand?aku, samo od Srba, uz nasilje.
16. 10. - Istorijski prvi sastanak predsednika SAD i Meksika, Tafta i Diaza - podr?ka Diazu pred izbore naredne godine.
17. 10. - Vladimir Aleksi? poku?ao da poleti iznad Pan?eva .
23. 10. (10. 10. po j.k.) - Luka Bar otvorena kao slobodno pristani?te, nakon ?to je izgrađen novi lukobran.
24. 10. - Nova vlada u Srbiji: Nikola Pa?i? na ?elu koalicije sa samostalnim radikalima (do 1911).
24. 10. - Italijansko-ruski sporazum iz Racconigija - protiv austrougarske dominacije nad Balkanom.
25. 10. - Bugarski vladar Ferdinand u poseti Srbiji.
26. 10. - U Harbinu ubijen It? Hirobumi , biv?i japanski guverner u Koreji.
27. 10. - Etiopski car Menelik II do?iveo jak ?log od koga se ne?e oporaviti (umro 1913.), carica Taytu Betul preuzima upravu do slede?eg marta.
29. 10. - Prvi kontakt sa plemenom Dani na zapadnoj Papui.

Novembar/Studeni

8. 11. - Victor Hemery vozio br?e od 200 km/h.
8. 11. - Savez vite?kih dru?tava Du?an Silni i Savez srpskih sokolova ujedinili su se u Savez sokolskih dru?tava Du?an Silni.
12. 11. - London naredio Britanskom Somalilandu da povu?e osoblje u primorske gradove, ostavljaju?i unutra?njost " Ludom Muli ".
13. 11. - Katastrofa u rudniku u Cherry, Illinois , poginulo 259 rudara, među kojima i mnogo de?aka.
14. 11. - Konstituiraju?a skup?tina Zagreba?kog zbora , prete?e Zagreba?kog velesajma .
14. 11. - Veliki vojni sud u Kola?inu doneo presudu opozicionarima - 103 osude, od ?ega 11 na smrt (?est u odsustvu, izvr?eno 29. 11.) - novo zahlađenje sa Srbijom.
14. 11. - Anarhista Simon Radowitzky ubio represivnog ?efa argentinske policije Ramona Lorenza Falcona, dolazi do napada na imigrante, Jevreje i radni?ke organizatore.
14. 11. - Marguerite Steinheil , Femme du monde , oslobođena nakon senzacionalnog suđenja od optu?be da je ubila mu?a i svekrvu.
14. 11. - Sudar francuskog broda La Seyne i britanskog Onda blizu Singapura, 101 ?rtva.
novembar - Prestolonaslednik Franjo Ferdinand u poseti Nema?koj - doma?ini predla?u tajnu vojnu konvenciju Austrougarske, Rumunije i Turske protiv Rusije ^[9].
18. 11. - Dva ameri?ka ratna broda poslana u Nikaragvu nakon ?to je diktator Jose Santos Zelaya ubio 500 revolucionera, među kojima su bila dva Amerikanca.
22. 11. - Clara Lemlich pokre?e ?trajk ?ena u njujor?koj tekstilnoj industriji - uspe?no okon?an slede?eg marta.
23. 11. - Kineski princ ?un , namjesnik svom trogodi?njem sinu Pu Yiu , poku?ao je u?vrstiti svoju mo? novom podjelom guvernerskih mjesta u pokrajinama.
25. 11. - Prvi let Edvarda Rusjana , u Gorici - prvi let ju?nog Slovena.
29. 11. - Britanci po?inju gradnju HMS Orion , prvog "super drednota ", s ja?im topovima i oklopom. U zemlji je ranije tokom godine vladala Naval Scare , strah od ekspanzije nema?ke mornarice.
30. 11. - Britanski Dom lordova odbacio tzv. Narodni bud?et, koji je Donji dom ranije usvojio - sledi ustavna kriza, dvoje izbora slede?e godine i Zakon o parlamentu iz 1911. koji redukuje ovla??enja Doma lordova.

Decembar/Prosinac

1. 12. - U Elbasanu osnovana u?iteljska ?kola, osnova univerziteta .
7. 12. - Eksplodirao Gasometer Grasbrook, nedavno napravljeni rezervoar gasa u Hamburgu, 30 ?rtava.
8. 12. - Ubijen Sergej Karpov , na?elnik peterbur?ke Ohrane .
8. 12. - Socijalisti?ka tivoliska rezolucija: radni?ke partije Ju?nih Slovena se zala?u za ujedinjenje. ^[10]
11. 12. - U Carigradu pogubljeno 26 muslimana osuđenih za adanski pogrom nad Jermenima.
11. 12. - Sidney Sonnino italijanski premijer nakon Giolittija (samo do marta).
9 - 22. 12. - Fridjungov proces - utvrđena la?nost dokumenata kori??enih u Veleizdajni?kom procesu, smene u austrougarskom ministarstvu spoljnih poslova.
10. 12. - Iza?ao poslednji broj "?aba?ke ?ivije", lista za ?alu, zabavu i satiru (izlazio od 1906 ).
decembar - Slavoljub Penkala patentirao vazdu?ni jastuk i avion (izrađen slede?e godine).
17. 12. - Jose Santos Zelaya se povukao s ?ela Nikaragve pod pritiskom pobune i ameri?ke intervencije; naslednik Jose Madriz ?e se povu?i iz istih razloga slede?eg avgusta.
19. 12. - Osnovana Borussia Dortmund .
23. 12. - Umro kralj Belgijanaca Leopold II , nasleđuje ga sinovac Albert I (do 1934 ).
25. 12. ?? - Dalaj Lama XIII se vratio u Lhasu posle pet godina, osnovao je Biro za inostrane odnose, poku?ava da se osamostali od Kine, na ?ta ovi ubrzo odgovaraju intervencijom.
25. 12. - Brazilski in?enjerijski major Candido Rondon zavr?io ?estomese?nu ekspediciju u zapadnoj Amazoniji.

Kroz godinu

Srebrni crnogorski perper , kovanice od 1 i 5 perpera.
U Crnoj Gori donesen Zakon o parohijskom sve?tenstvu - sve?tenici ?e dobijati plate od dr?ave.
Izgrađena Novosadska sinagoga .
Izgrađena AEG-ova fabrika turbina .
Nema?ka dr?ava Pruska uvodi ograni?enja za strane radnike i obavezne legitimacije - mera protiv "polonizacije".
U Njujorku podignut Metropolitan Life Insurance Company Tower , sa 213 m i 50 spratova najvi?a zgrada na svetu do 1913 .
Bankar i filantrop Albert Kahn zapo?inje projekt Arhiv planete - do 1931. bi?e snimljeno 72.000 kolor, autohromnih , fotografija i 183.000 metara filma.
1909-14 - Period visokog kubizma .
Geiger?Marsdenov eksperiment pod Rutherfordovim vođstvom ukazuje na postojanje atomskog jezgra .
S. P. L. Sørensen uvodi koncept pH vrednosti .

Rođenja

Glavni ?lanak: :Kategorija:Rođeni 1909.

Januar/Sije?anj ? Mart/O?ujak

1. 1. - Stepan Bandera , ukrajinski nacionalista († 1959 )
2. 1. - Barry Goldwater , ameri?ki politi?ar († 1998 )
10. 1. - Pavle Savi? , srpski fizi?ar, akademik († 1994 )
13. 1. - Marinus van der Lubbe , potpaljiva? Rajhstaga († 1934 )
15. 1. - Gene Krupa , d?ez bubnjar († 1973 )
18. 1. - Oskar Davi?o , srpski knji?evnik († 1989 .)
22. 1. - U Thant , generalni sekretar UN († 1974 )
22. 1. - Porfirio Rubirosa , dominikanski diplomata, sportista, plejboj († 1965 )
29. 1. - Radivoje-Ra?a Markovi?, novinar Radio Beograda († 1979 )
30. 1. - Saul Alinsky , pionir komunalnog organizovanja († 1972 )

3. 2. - Simone Weil , francuska filozofkinja, misti?arka († 1943 )
9. 2. - Carmen Miranda , peva?ica i glumica († 1955 )
9. 2. - Dean Rusk , dr?avni sekretar SAD († 1994 )
11. 2. - Joseph L. Mankiewicz , filmski re?iser († 1993 )
11. 2. - Max Baer , bokser († 1959 )
16. 2. - Mirko Milisavljevi? , glumac († 1988 )
26. 2. - Talal, kralj Jordana († 1972 )

1. 3. - Jaroslav ?erni , hidrotehni?ki in?enjer († 1950 )
1. 3. - Mladen Lorkovi? , ministar u NDH († 1945 )
4. 3. - đorđe Loba?ev , rusko-srpski strip-crta? († 2002 )
6. 3. - Stanisław Jerzy Lec , poljski aforisti?ar († 1966 )
8. 3. - Laszlo Rajk , mađarski revolucionar i politi?ar († 1949 )
18. 3. - Ljubica Mari? , kompozitor, dirigent, srpski akademik († 2003 )
21. 3. - ?ime Vu?eti? , hrvatski knji?evnik († 1987 .)
24. 3. - Clyde Barrow, odmetnik († 1934 )
28. 3. - Nevenka Urbanova , srpska glumica († 2007 )

April/Travanj ? Jun/Lipanj

19. 4. - Mirko Tomi? , narodni heroj († 1943 )
26. 4. - Anđa Rankovi? , narodni heroj († 1942 )
30. 4. - Juliana , kraljica Holandije († 2004 )

1. 5. - Janis Ricos , gr?ki pesnik i aktivista († 1990 )
13. 5. - Branislav Bukurov , geograf, akademik († 1986 )
15. 5. - James Mason , glumac († 1984 )
19. 5. - đorđe Kosti? , lingvista, knji?evnik, pijanista († 1995 )
26. 5. - Matt Busby , fudbaler i trener († 1994 )
27. 5. - Svetozar Radoj?i? , srpski istori?ar umetnosti († 1978 )
30. 5. - Benny Goodman , ameri?ki klarinetist i jazz muzi?ar († 1986 )

6. 6. - Isaiah Berlin , filozof, istori?ar ideja († 1997 )
7. 6. - Jessica Tandy , glumica († 1994 )
10. 6. - Ivan Go?njak , general armije JNA, narodni heroj († 1980 )
20. 6. - Errol Flynn , glumac († 1959 )
20. 6. - Slavko ?lander , narodni heroj († 1941 )

Jul/Srpanj ? Septembar/Rujan

18. 7. - Mohammed Daoud Khan , prvi predsednik Afganistana († 1978 )
18. 7. - Andrej Gromiko , sovjetski diplomata († 1989 )

1. 8. - Jaroslav ?erni , in?enjer, hidrotehni?ar († 1950 )
10. 8. - Leo Fender , proizvođa? elektri?nih gitara († 1991 )
13. 8. - Milovan Krsti? , vajar i likovni pedagog († [[2006)
18. 8. - Rudolf Sremec , filmski redatelj († 1999 )
23. 8. - Ante Voki? , usta?ki krilnik († 1945 )

7. 9. - Elia Kazan , filmski re?iser († 2003 )
12. 9. - Milivoj Popovi? Mavid , glumac († 1994 )
21. 9. - Kwame Nkrumah , prvi predsednik Gane († 1972 )
25. 9. - Luka Tomanovi? , vajar († 1992 )

Oktobar/Listopad ? Decembar/Prosinac

6. 10. - Janko đonovi? , knji?evnik i akademik († 1991 )
13. 10. - Art Tatum , d?ez-pijanista († 1956 )
17. 10. - Ana Roje , balerina († 1991 )
27. 10. - đorđe Jovanovi? , knji?evnik († 1943 )
28. 10. - Francis Bacon , slikar († 1992 )

2. 11. - Bo?ko Milenkovi? , automobilista († 1955 )
4. 11. - Jan Sokol , slikar naivac († 1983 )
5. 11. - Milena Pavlovi?-Barili , srpska slikarka († 1945 )
23. 11. - Jovan Beli? , prof. Poljoprivrednog fak. u Bg., akademik († 1997 )
26. 11. - Eugene Ionesco , dramati?ar († 1994 )
28. 11. - Aleksandar Rankovi? , politi?ar, dr?avnik († 1983 )

14. 12. - Borivoje Stojkovi? , knji?evnik i pozori?ni kriti?ar († 1984 )
24. 12. - Marko Anaf , ilegalac, profesor Medicinskog fakulteta u Bg. († 2010 )

Kroz godinu

Vu?ko Ignjatovi? , major JVuO († 1942 )

Smrti

Glavni ?lanak: :Kategorija:Umrli 1909.

12. 1. - Hermann Minkowski , matemati?ar (* 1864 )
14. 1. - Zinovij Ro?estvenski , ruski admiral (* 1848 )
17. 1. - Mi?a Dimitrijevi? , srpski glumac i reditelj (* 1854 )
22. 1. - Emil Erlenmeyer , hemi?ar (* 1825 )
22. 1. - Lazar Komar?i? , knji?evnik (* 1839 )
17. 2. - Geronimo , poglavica Apa?a (* 1829 )
20. 2. - Rodolphe Lindt , proizvođa? ?okolade (* 1855 )
25. 2. - Caran d'Ache , francuski karikaturista (* 1858 )
26. 3. - Kosta Vuji? , profesor Prve beogradske gimnazije (* 1829 )
18. 5. - Isaac Albeniz , ?panjolski pijanist i skladatelj (* 1860 .)
18. 5. - George Meredith , knji?evnik (* 1828 )
9. 7. - Kasimir Felix Badeni , biv?i austrijski premijer (* 1846 )
11. 7. - Simon Newcomb , matemati?ar, astronom (* 1835 )
18. 7. - Carlos Maria de Borbon , vojvoda od Madrida, pretendent na ?panski i francuski presto (* 1848 )
29. 9. - Vladimir Vidri? , hrvatski knji?evnik (* 1875 .)
13. 10. - Francesc Ferrer i Guardia , edukator, anarhista (* 1859 )
16. 10. - Micko Krsti? , ?etni?ki vojvoda (* 1855 )
19. 10. - Cesare Lombroso , kriminolog, lekar (* 1835 )
10. 12. - Crveni Oblak , poglavica Sijuksa (* 1822)
17. 12. - Leopold II , kralj Belgijanaca (* 1835 )
Bogdan Zimonji? , hercegova?ki ustanik (* 1813 )

Nobelova nagrada za 1909. godinu

Fizika : Carl Ferdinand Braun i Guglielmo Marconi (doprinos razvoju be?i?ne telegrafije)
Kemija : Wilhelm Ostwald (rad na katalizi i ispitivanje fundamentalnih principa iza hemijskih ravnote?a i brzina reakcije)
Fiziologija i medicina : Emil Theodor Kocher (rad na fiziologiji, patologiji i hirurgiji tiroidne ?lezde)
Knji?evnost : Selma Lagerlof (visoki idealizam, ?iva ma?ta i duhovna percepcija)
Mir : Auguste Beernaert i Paul Henri Benjamin Balluet d'Estournelles de Constant (rad u Stalnom sudu arbitracije )

Reference

↑ "Politika", 11. jan. 1941
↑ Politika, 6.6.1909, str. 2 digitalna.nb.rs
↑ ?orovi?, Vladimir. Istorija srpskog naroda - Polet Srbije . rastko.rs
↑ Gimnazija Vladimira Nazora, Zadar Gimnazija s hrvatskim nastavnim jezikom 1897. ? 1921
↑ Istorija srpskog naroda, knjiga 6, tom 1, str. 288
↑ Taner Akcam (18 July 2013). From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide . Zed Books Ltd.. str.?123?. ISBN 978-1-84813-677-9 .
↑ Hrvatski nogometni savez
↑ T.G. Otte; Keith Neilson (10 September 2012). Railways and International Politics: Paths of Empire, 1848-1945 . Routledge. str.?218?. ISBN 978-1-134-27135-1 .
↑ John C. G. Rohl (6 February 2014). Wilhelm II: Into the Abyss of War and Exile, 1900?1941 . Cambridge University Press. str.?751?. ISBN 978-0-521-84431-4 .
↑ "Politika", 9. dec. 1934

[1] "Politika", 11. jan. 1941

[2] Politika, 6.6.1909, str. 2 digitalna.nb.rs

[CorovicISSPolet-3] ?orovi?, Vladimir. Istorija srpskog naroda - Polet Srbije . rastko.rs

[4] Gimnazija Vladimira Nazora, Zadar Gimnazija s hrvatskim nastavnim jezikom 1897. ? 1921

[5] Istorija srpskog naroda, knjiga 6, tom 1, str. 288

[Akçam2013-6] Taner Akcam (18 July 2013). From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide . Zed Books Ltd.. str.?123?. ISBN 978-1-84813-677-9 .

[7] Hrvatski nogometni savez

[OtteNeilson2012-8] T.G. Otte; Keith Neilson (10 September 2012). Railways and International Politics: Paths of Empire, 1848-1945 . Routledge. str.?218?. ISBN 978-1-134-27135-1 .

[Röhl2014-9] John C. G. Rohl (6 February 2014). Wilhelm II: Into the Abyss of War and Exile, 1900?1941 . Cambridge University Press. str.?751?. ISBN 978-0-521-84431-4 .

[10] "Politika", 9. dec. 1934

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Gregorijanski	1909.? (MCMIX)
Ab urbe condita	2662.
Islamski	1326?1327.
Iranski	1287?1288.
Hebrejski	5669?5670.
Bizantski	7417?7418.
Koptski	1625?1626.
Hindu kalendari
? Vikram Samvat	1964?1965.
? Shaka Samvat	1831?1832.
? Kali Yuga	5010?5011.
Kineski
? Kontinualno	4545?4546.
? 60 godina	Yin Zemlja P(ij)etao (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11909.
p ? r ? u
Podrobnije: Kalendarska era